University of Virginia Library

SOLOMON AND SATURN

I

Saturnus cwæð:
“Hwæt! Ic iglanda eallra hæbbe
boca onbyrged þurh gebregdstafas,
larcræftas onlocen Libia and Greca,
swylce eac istoriam Indea rices.
Me þa treahteras tala wisedon
on þam micelan bec [OMITTED]
M ces heardum.
Swylce ic næfre on eallum þam fyrngewrytum findan ne mihte
soðe samnode. Ic sohte þa git
hwylc wære modes oððe mægenþrymmes,
elnes oððe æhte oððe eorlscipes
se gepalmtwigoda Pater Noster.
Sille ic þe ealle, sunu Dauides,
þeoden Israela, XXX punda
smætes goldes and mine suna twelfe,
gif þu mec gebringest þæt ic si gebryrded
ðurh þæs cantices cwyde Cristes linan,
gesemesð mec mid soðe, and ic mec gesund fare,
wende mec on willan on wæteres hrigc
ofer Coferflod Caldeas secan.”

Salomon cwæð:
“Unlæde bið on eorþan, unnit lifes,
wesðe wisdomes, weallað swa nieten,
feldgongende feoh butan gewitte,
se þurh ðone cantic ne can Crist geherian.
Worað he windes full, worpað hine deofol
on domdæge, draca egeslice,
bismorlice, of blacere liðran
irenum aplum; ealle beoð aweaxen
of edwittes iða heafdum.
Þonne him bið leofre ðonne eall ðeos leohte gesceaft,
gegoten fram ðam grunde goldes and seolfres,
feðersceatum full feohgestreona,
gif he æfre ðæs organes owiht cuðe.
Fracoð he bið ðonne and fremede frean ælmihtigum,
englum ungelic ana hwearfað.”

Saturnus cwæð:
“Ac hwa mæg eaðost ealra gesceafta
ða halgan duru heofona rices
torhte ontynan on getælrime?”

Salomon cwæð:
“Ðæt gepalmtwigede Pater Noster
heofonas ontyneð, halige geblissað,
metod gemiltsað, morðor gefylleð,
adwæsceð deofles fyr, dryhtnes onæleð.
Swylce ðu miht mid ðy beorhtan gebede blod onhætan,
ðæs deofles dreor, þæt him dropan stigað,
swate geswiðed, seofan intingum,
egesfullicran ðonne seo ærene gripu,
ðonne heo for XII fyra tydernessum
ofer gleda gripe gifrust wealleð.
Forðon hafað se cantic ofer ealle Cristes bec
widmærost word; he gewritu læreð,
stefnum steoreð, and him stede healdeð
heofona rices, heregeatewa wigeð.”

Saturnus cwæð:
“Ac hulic is se organ ingemyndum
to begonganne ðam ðe his gast wile
meltan wið morðre, mergan of sorge,
asceadan of scyldum? Huru him scippend geaf
wuldorlicne wlite. Mec ðæs on worolde full oft
fyrwit frineð, fus gewiteð,
mod gemengeð. Nænig manna wat,
hæleða under hefenum, hu min hige dreoseð,
bysig æfter bocum; hwilum me bryne stigeð,
hige heortan neah hædre wealleð.”

Salomon cwæð:
“Gylden is se godes cwide, gimmum astæned,
hafað sylfren leaf; sundor mæg æghwylc
ðurh gastes gife godspel secgan.
He bið seofan snytro and saule hunig
and modes meolc, mærþa gesælgost.
He mæg ða saule of siennihte
gefeccan under foldan, næfre hie se feond to ðæs niðer
feterum gefæstnað; ðeah he hie mid fiftigum
clusum beclemme, he ðone cræft briceð
and ða orðancas ealle tosliteð.
Hungor he ahieðeð, helle gestrudeð,
wylm toweorpeð, wuldor getimbreð.
He is modigra middangearde,
staðole strengra ðonne ealra stana gripe.
Lamena he is læce, leoht wincendra,
swilce he is deafra duru, dumbra tunge,
scyldigra scyld, scyppendes seld,
flodes ferigend, folces nerigend,
yða yrfeweard, earmra fisca
and wyrma welm, wildeora holt,
on westenne weard, weorðmynta geard.
And se ðe wile geornlice ðone godes cwide
singan soðlice, and hine siemle wile
lufian butan leahtrum, he mæg ðone laðan gæst,
feohtende feond, fleonde gebrengan,
gif ðu him ærest on ufan ierne gebrengest
prologa prima, ðam is P. nama.
Hafað guðmæcga gierde lange,
gyldene gade, and a ðone grymman feond
swiðmod sweopað, and him on swaðe fylgeð
A ofermægene and hine eac ofslihð.
T. hine teswað and hine on ða tungan sticað,
wræsteð him ðæt woddor and him ða wongan brieceð.
E hiene yflað, swa he a wile
ealra feonda gehwane fæste gestondan.
Ðonne hiene on unðanc R. ieorrenga geseceð,
bocstafa brego, bregdeð sona
feond be ðam feaxe, læteð flint brecan
scines sconcan; he ne besceawað no
his leomona lið, ne bið him læce god.
Wendeð he hiene ðonne under wolcnum, wigsteall seceð,
heolstre behelmed. Huru him bið æt heartan wa,
ðonne [[OMITTED]]e hangiende helle wisceð,
ðæs ængestan eðelrices.
Ðonne hine forcinnað ða cirican getuinnas,
N. and O s[[OMITTED]]od, æghwæðer brengeð
sweopan of siðe; sargiað hwile
fremdne flæschoman, feorh ne bemurnað.
Ðonne S. cymeð, engla geræswa,
wuldores stæf, wraðne gegripeð
feond be ðam fotum, læteð foreweard hleor
on strangne stan, stregdað toðas
geond helle heap. Hydeð hine æghwylc
æfter sceades sciman; sceaða bið gebisigod,
Satanes ðegn swiðe gestilled.
Swilce hiene Q and V. cwealme gehnægað,
frome folctogan, farað him togegnes,
habbað leoht speru, lange sceaftas,
swiðmode sweopan, swenga ne wyrnað,
deorra dynta; him bið ðæt deofol lað.
Ðonne hine I and L. and se yrra C.
guðe begyrdað (geap stæf wigeð
biterne brogan), bigað sona
helle hæftling, ðæt he on hinder gæð.
Ðonne hiene F. and M. utan ymbðringað,
scyldigne sceaðan, habbað scearp speru,
atole earhfare, æled lætað
on ðæs feondes feax flana stregdan,
biterne brogan; banan heardlice
grimme ongieldað, ðæs hie oft gilp brecað.
Ðonne hine æt niehstan nearwe stilleð
G. se geapa, ðone god sendeð
freondum on fultum, færeð æfter D.
fifmægnum full. Fyr bið se ðridda
stæf stræte neah, stille bideð.
.H. onetteð, engel hine scierpeð,
Cristes cempan, on cwicum wædum
godes spyrigendes geonges hrægles.
Ðonne hine on lyfte lifgetwinnan
under tungla getrumum tuigena ordum,
sweopum seolfrynum, swiðe weallað,
oððæt him ban blicað, bledað ædran;
gartorn geotað gifrum deofle.
Mæg simle se godes cwide gumena gehwylcum
ealra feonda gehwane fleondne gebrengan
ðurh mannes muð, manfulra heap
sweartne geswencan, næfre hie ðæs syllice
bleoum bregdað. Æfter bancofan
feðerhoman onfoð, hwilum flotan gripað;
hwilum hie gewendað in wyrmes lic
str[[OMITTED]]nges and sticoles, stingeð nieten,
feldgongende feoh gestrudeð.
Hwilum he on wætere wicg gehnægeð,
hornum geheaweð, oððæt him heortan blod,
famig flodes bæð, foldan geseceð.
Hwilum he gefeterað fæges mannes,
handa gehefegað, ðonne he æt hilde sceall
wið lað werud lifes tiligan;
awriteð he on his wæpne wællnota heap,
bealwe bocstafas, bill forscrifeð,
meces mærðo. Forðon nænig man scile
oft orðances ut abredan
wæpnes ecgge, ðeah ðe him se wlite cweme,
ac symle he sceal singan, ðonne he his sweord geteo,
Pater Noster, and ðæt palmtreow
biddan mid blisse, ðæt him bu gife
feorh and folme, ðonne his feond cyme.” [OMITTED]
“swice, ær he soð wite,
ðæt ða sienfullan saula sticien
mid hettendum helle tomiddes.
Hateð ðonne heahcining helle betynan,
fyres fulle, and ða feondas mid.”

II

Saturnus cuæð:
“Se mæra was haten sæliðende
weallende Wulf, w[[OMITTED]]rðeodum cuð
Filistina, freond Nebrondes.
He on ðam felda ofslog XXV
dracena on dægred, and hine ða deað offeoll;
forðan ða foldan ne mæ fira ænig,
ðone mercstede, mon gesecan,
fugol gefleogan, ne ðon ma foldan n[[OMITTED]]t.
Ðanon atercynn ærest gewurdon
wide onwæcned, ða ðe nu weallende
ðurh attres oroð ingang rymað.
Git his sweord scineð swiðe gescæned,
and ofer ða byrgenna blicað ða hieltas.”

Salomon cwað:
“Dol bið se ðe gæð on deop wæter,
se ðe sund nafað ne gesegled scip
ne fugles flyht, ne he mid fotum ne mæg
grund geræcan; huru se godes cunnað
full dyslice, dryhtnes meahta.”

Saturnus cuæð:
“Ac hwæt is se dumba, se ðe on sumre dene resteð?
Swiðe snyttrað, hafað seofon tungan;
hafað tungena gehwylc XX orda,
hafað orda gehwylc engles snytro,
ðara ðe wile anra hwylc uppe bringan,
ðæt ðu ðære gyldnan gesiehst Hierusalem
weallas blican and hiera winrod lixan,
soðfæstra segn. Saga hwæt ic mæne.”

Salomon cuæð:
“Bec sindon breme, bodiað geneahhe
weotodne willan ðam ðe wiht hygeð.
Gestrangað hie and gestaðeliað staðolfæstne geðoht,
amyrgað modsefan manna gehwylces
of ðreamedlan ðisses lifes.”

Saturnus cwæð:
“Bald bið se ðe onbyregeð boca cræftes;
symle bið ðe wisra ðe hira geweald hafað.”

Salomon cuæð:
“Sige hie onsendað soðfæstra gehwam,
hælo hyðe, ðam ðe hie lufað.”

Saturnus cwæð:
“An wise is on woroldrice
ymb ða me fyrwet bræc L wintra
dæges and niehtes ðurh deop gesceaft;
geomrende gast deð nu gena swa,
ærðon me geunne ece dryhten
ðæt me geseme snoterra monn.”

Salomon cwæð:
“Soð is ðæt ðu sagast; seme ic ðe recene
ymb ða wrætlican wiht. Wilt ðu ðæt ic ðe secgge?
An fugel siteð on Filistina
middelgemærum; munt is hine ymbutan,
geap gylden weall. Georne hine healdað
witan Filistina, wenað ðæs ðe naht is,
ðæt hiene him scyle eall ðeod on genæman
wæpna ecggum; hie ðæs wære cunnon,
healdað hine niehta gehwylce norðan and suðan
on twa healfa tu hund wearda.
Se fugel hafað IIII heafdu
medumra manna, and he is on middan hwælen;
geowes he hafað fiðeru and griffus fet,
ligeð lonnum fæst, locað unhiere,
swiðe swingeð and his searo hringeð,
gilleð geomorlice and his gyrn sefað,
wylleð hine on ðam wite, wunað unlustum,
singgeð syllice; seldum æfre
his leoma licggað. Longað hine hearde,
ðynceð him ðæt sie ðria XXX ðusend wintra
ær he domdæges dynn gehyre.
Nyste hine on ðære foldan fira ænig
eorðan cynnes, ærðon ic hine ana onfand
and hine ða gebendan het ofer brad wæter,
ðæt hine se modega heht Melotes bearn,
Filistina fruma, fæste gebindan,
lonnum belucan wið leodgryre.
Ðone fugel hatað feorbuende,
Filistina fruman, uasa mortis.”

Saturnus cwæð:
“Ac hwæt is ðæt wundor ðe geond ðas worold færeð,
styrnenga gæð, staðolas beateð,
aweceð wopdropan, winneð oft hider?
Ne mæg hit steorra ne stan ne se steapa gimm,
wæter ne wildeor wihte beswican,
ac him on hand gæð heardes and hnesces,
micles and mætes; him to mose sceall
gegangan geara gehwelce grundbuendra,
lyftfleogendra, laguswemmendra,
ðria ðreoteno ðusendgerimes.”

Salomon cuæð:
“Yldo beoð on eorðan æghwæs cræftig;
mid hiðendre hildewræsne,
rumre racenteage, ræceð wide,
langre linan, lisseð eall ðæt heo wile.
Beam heo abreoteð and bebriceð telgum,
astyreð standendne stefn on siðe,
afilleð hine on foldan; friteð æfter ðam
wildne fugol. Heo oferwigeð wulf,
hio oferbideð stanas, heo oferstigeð style,
hio abiteð iren mid ome, deð usic swa.”

Saturnus cwæð:
“Ac forhwon fealleð se snaw, foldan behydeð,
bewrihð wyrta cið, wæstmas getigeð,
geðyð hie and geðreatað, ðæt hie ðrage beoð
cealde geclungne? Full oft he gecostað eac
wildeora worn, wætum he oferbricgeð,
gebryceð burga geat, baldlice fereð,
reafað” [OMITTED]
“swiðor micle ðonne se swipra nið
se hine gelædeð on ða laðan wic
mid ða fræcnan feonde to willan.”

Saturnus cwæð:
“Nieht bið wedera ðiestrost, ned bið wyrda heardost,
sorg bið swarost byrðen, slæp bið deaðe gelicost.”

Salomon cwæð:
“Lytle hwile leaf beoð grene;
ðonne hie eft fealewiað, feallað on eorðan
and forweorniað, weorðað to duste.
Swa ðonne gefeallað ða ðe fyrena ær
lange læstað, lifiað him in mane,
hydað heahgestreon, healdað georne
on fæstenne feondum to willan,
and wenað wanhogan ðæt hie wille wuldorcining,
ælmihtig god, ece gehiran.”

Saturnus cwæð:
“Sona bið gesiene, siððan flowan mot
yð ofer eall lond, ne wile heo awa ðæs
siðes geswican, sioððan hire se sæl cymeð,
ðæt heo domes dæges dyn gehiere.”

Salomon cwæð:
“Wa bið ðonne ðissum modgum monnum, ðam ðe her nu mid mane lengest
lifiað on ðisse lænan gesceafte. Ieo ðæt ðine leode gecyðdon;
wunnon hie wið dryhtnes miehtum, forðon hie ðæt worc ne gedegdon.
Ne sceall ic ðe hwæðre, broðor, abelgan; ðu eart swiðe bittres cynnes,
eorre eormenstrynde. Ne beyrn ðu in ða inwitgecyndo!”

Saturnus cwæð:
“Saga ðu me, Salomon cyning, sunu Dauides,
hwæt beoð ða feowere fægæs rapas?”

Salomon cuæð:
“Gewurdene wyrda,
ðæt beoð ða feowere fæges rapas.”

Saturnus cwæð:
“Ac hwa demeð ðonne dryhtne Criste
on domes dæge, ðonne he demeð eallum gesceaftum?”

Salomon cwæð:
“Hwa dear ðonne dryhtne deman, ðe us of duste geworhte,
nergend of niehtes wunde? Ac sæge me hwæt nærende wæron.”

Saturnus cwæð:
“Ac forhwon ne mot seo sunne side gesceafte
scire geondscinan? Forhwam besceadeð heo
muntas and moras and monige ec
weste stowa? Hu geweorðeð ðæt?”

Salomon cuæð:
“Ac forhwam næron eorð[[OMITTED]]lan ealle gedæled
leodum gelice? Sum to lyt hafað,
godes grædig; hine god seteð
ðurh geearnunga eadgum to ræste.”

Saturnus cwæð:
“Ac forhwan beoð ða gesiðas somod ætgædre,
wop and hleahtor? Full oft hie weorðgeornra
sælða toslitað; hu gesæleð ðæt?”

Salomon cuæð:
“Unlæde bið and ormod se ðe a wile
geomrian on gihðe; se bið gode fracoðast.”

Saturnus cwæð:
“Forhwon ne moton we ðonne ealle mid onmedlan
gegnum gangan in godes rice?”

Salomon cwæð:
“Ne mæg fyres feng ne forstes cile,
snaw ne sunne somod eardian,
aldor geæfnan, ac hira sceal anra gehwylc
onlutan and onliðigan ðe hafað læsse mægn.”

Saturnus cwæð:
“Ac forhwon ðonne leofað se wyrsa leng?
Se wyrsa ne wat in woroldrice
on his mægwinum maran are.”

Salomon cwæð:
“Ne mæg mon forildan ænige hwile
ðone deoran sið, ac he hine adreogan sceall.”

Saturnus cwæð:
“Ac hu gegangeð ðæt? Gode oððe yfle,
ðonne hie beoð ðurh ane idese acende,
twegen getwinnas, ne bið hira tir gelic.
Oðer bið unlæde on eorðan, oðer bið eadig,
swiðe leoftæle mid leoda duguðum;
oðer leofað lytle hwile,
swiceð on ðisse sidan gesceafte, and ðonne eft mid sorgum gewiteð.
Fricge ic ðec, hlaford Salomon, hwæðres bið hira folgoð betra?”

Salomon cuæð:
“Modor ne rædeð, ðonne heo magan cenneð,
hu him weorðe geond worold widsið sceapen.
Oft heo to bealwe bearn afedeð,
seolfre to sorge, siððan dreogeð
his earfoðu orlegstunde.
Heo ðæs afran sceall oft and gelome
grimme greotan, ðonne he geong færeð,
hafað wilde mod, werige heortan,
sefan sorgfullne, slideð geneahhe,
werig, wilna leas, wuldres bedæled,
hwilum higegeomor healle weardað,
leofað leodum feor; locað geneahhe
fram ðam unlædan agen hlaford.
Forðan nah seo modor geweald, ðonne heo magan cenneð,
bearnes blædes, ac sceall on gebyrd faran
an æfter anum; ðæt is eald gesceaft.”

Saturnus cwæð:
“Ac forhwan nele monn him on giogoðe georne gewyrcan
deores dryhtscipes and dædfruman,
wadan on wisdom, winnan æfter snytro?”

Salomon cwæð:
“Hwæt! Him mæg eadig eorl eaðe geceosan
on his modsefan mildne hlaford,
anne æðeling. Ne mæg don unlæde swa.”

Saturnus cwæð:
“Ac forhwam winneð ðis wæter geond woroldrice,
dreogeð deop gesceaft? Ne mot on dæg restan,
neahtes neðyð, cræfte tyð,
cristnað and clænsað cwicra manigo,
wuldre gewlitigað. Ic wihte ne cann
forhwan se stream ne mot stillan neahtes.” [OMITTED]
“his lifes fæðme. Simle hit bið his lareowum hyrsum;
full oft hit eac ðæs deofles dugoð gehnægeð,
ðær weotena bið worn gesamnod.
Ðonne snottrum men snæd oððglideð,
ða he be leohte gesihð, luteð æfter,
gesegnað and gesyfleð and him sylf friteð.
Swilc bið seo an snæd æghwylcum men
selre micle, gif heo gesegnod bið,
to ðycgganne, gif he hit geðencan cann,
ðonne him sie seofon daga symbelgereordu.
Leoht hafað heow and had haliges gastes,
Cristes gecyndo; hit ðæt gecyðeð full oft.
Gif hit unwitan ænige hwile
healdað butan hæftum, hit ðurh hrof wædeð,
bryceð and bærneð boldgetimbru,
seomað steap and geap, stigeð on lenge,
clymmeð on gecyndo, cunnað hwænne mote
fyr on his frumsceaft on fæder geardas,
eft to his eðle, ðanon hit æror cuom.
Hit bið eallenga eorl to gesihðe,
ðam ðe gedælan can dryhtnes ðecelan,
forðon nis nænegu gecynd cuiclifigende,
ne fugel ne fisc ne foldan stan,
ne wæteres wylm ne wudutelga,
ne munt ne mor ne ðes middangeard,
ðæt he forð ne sie fyrenes cynnes.”

Saturnus cwæð:
“Full oft ic frode menn fyrn gehyrde
secggan and swerian ymb sume wisan,
hwæðer wære twegra butan tweon strengra,
wyrd ðe warnung, ðonne hie winnað oft
mid hira ðreamedlan, hwæðerne aðreoteð ær.
Ic to soðon wat; sægdon me geara
Filistina witan, ðonne we on geflitum sæton,
bocum tobræddon and on bearm legdon,
meðelcwidas mengdon, moniges fengon,
ðæt nære nænig manna middangeardes
ðæt meahte ðara twega tuion aspyrian.”

Salomon cwæð:
“Wyrd bið wended hearde, wealleð swiðe geneahhe;
heo wop weceð, heo wean hladeð,
heo gast scyð, heo ger byreð,
and hwæðre him mæg wissefa wyrda gehwylce
gemetigian, gif he bið modes gleaw
and to his freondum wile fultum secan,
ðeh hwæðre godcundes gæstes brucan.”

Saturnus cwæð:
“Ac hwæt witeð us wyrd seo swiðe,
eallra fyrena fruma, fæhðo modor,
weana wyrtwela, wopes heafod,
frumscylda gehwæs fæder and modor,
deaðes dohtor? Ac tohwan drohtað heo mid us?
Hwæt! Hie wile lifigende late aðreotan,
ðæt heo ðurh fyrena geflitu fæhðo ne tydre.”

Salomon cwæð:
“Nolde gæd geador in godes rice
eadiges engles and ðæs ofermodan;
oðer his dryhtne hierde, oðer him ongan wyrcan ðurh dierne cræftas
segn and side byrnan, cwæð ðæt he mid his gesiðum wolde
hiðan eall heofona rice and him ðonne on healfum sittan,
[[OMITTED]]y[[OMITTED]]ran him mid ðy teoðan dæle, oððæt he his [[OMITTED]]r[[OMITTED]] cuðe
ende ðurh insceafte. Ða wearð se æðel[[OMITTED]]eoden
gedrefed ðurh ðæs deofles gehygdo; forlet hine ða of dune gehreosan,
afielde hine ða under foldan sceatas,
heht hine ðær fæste gebindan. Ðæt sindon ða usic feohtað on.
Forðon is witena gehwam wopes eaca.
Ða ðæt eadig onfand engla dryhten,
ðæt heo leng mid hine lare ne namon,
aweorp hine ða of ðam wuldre and wide todraf,
and him bebead bearn heofonwara
ðæt hie ec scoldon a ðenden hie lifdon
wunian in wylme, wop ðrowian,
heaf under hefonum, and him helle gescop,
wælcealde wic wintre beðeahte,
wæter in sende and wyrmgeardas,
atol deor monig irenum hornum,
blodige earnas and blace nædran,
ðurst and hungor and ðearle gewin,
egna egesan, unrotnesse;
and æhwylc him ðissa earfeða ece stondeð
butan edwende a ðenden hie lifigað.”

Saturnus cwæð:
“Is ðonne on ðisse foldan fira ænig
eorðan cynnes, ðara ðe man age,
ðe deað abæde, ær se dæg cyme
ðæt sie his calendcwide [OMITTED] arunnen
and hine mon annunga ut abanne?”

Salomon cwæð:
“Æghwylc[[OMITTED]] engel onsendeð
dryhten heo[[OMITTED]]eð;
se sceall behealdan hu his hyge [[OMITTED]
[OMITTED]]dig growan in godes willan,
murnan metodes ðrym, mid ðy ðe hit dæg bið.
Ðonne hine ymbegangað gastas twegen;
oðer bið golde glædra, oðer bið grundum sweartra,
oðer cymeð [OMITTED]
ofer ðære stylenan helle;
oðer hine læreð ðæt he lufan healde,
metodes miltse, and his mæga ræd,
oðer hine tyhteð and on tæso læreð,
yweð him and yppeð earmra manna
misgemynda, and ðurh ðæt his mod hweteð,
lædeð hine and læceð and hine geond land spaneð,
oððæt his ege bið, æfðancum full,
ðurh earmra scyld yrre geworden.
Swa ðonne feohteð se feond on feower gecynd,
oððæt he gewendeð on ða wyrsan hand
deofles dædum dæglongne fyrst,
and ðæs willan wyrcð ðe hine on woh spaneð.
Gewiteð ðonne wepende on weg faran
engel to his earde and ðæt eall sagað:
‘Ne meahte ic of ðære heortan heardne aðringan
stylenne stan; sticað him tomiddes’”

[OMITTED]