De Americaensche zee-roovers. Behelsende een pertiente en waerachtige beschrijving van alle de voornaemste roveryen, en onmenschelijcke wreedheden, die de Engelse en Franse rovers, tegens de Spanjaerden in America, gepleeght hebben ... Hier achter is bygevoeght, een korte verhandeling van de macht een rijkdommen, die de koninck van Spanje, Karel de Tweede, in America heeft, nevens des selfs inkomsten en regering aldaer. Als mede een kort begrijp van alle de voornaemste plaetsen in het selve gewest, onder Christen potentaten behoorende. |
 |
|
 | Piraticæ Americæ,
Of de
AMERICAENSCHE
ZEE-ROVERS. |
| I. |
| II. |
| III. |
| III. |
| V. |
| VI. |
| VII. |
| VIII. |
|
|
 | De Americaensche zee-roovers. |  |
Piraticæ Americæ,
Of de
AMERICAENSCHE
ZEE-ROVERS.
DERDE DEEL.
Behelsende
Het Inneemen, en verbranden van de Stadt Pana-
ma, aen de Zuydzee van America geleegen, door Mor-
gan, met het Inneemen van noch andere plaetsen, nevens
de Reys des Schrijvers langhs de Kust van Costa
Rica,
met het geen de Reys geduurende,
gepasseert is.
I. HOOFT-STUCK.
MORGAN komt aen het Eylandt Hispaniola om een nieuwe Vloot
toe te maken, en daer mee op de Spaense Kust te gaen Rooven.
MEn siet / door dagelijcksche ervarentheydt / dat voorspoedt
altijdt moedt geeft aen een Krijgsman / om iets hoogers aen te
vangen tot bevordering van sijn glorie: en aen een Koopman /
tot vermeerdering van sijne Rijckdommen: aen een Konstenaer /
tot vermeerdering van sijn wetenschap: soo is het oock geblee-
ken met Morgan, wanneer hy sagh dat alle sijn onderneemin-
gen hem wel geluckt waren / soo begon hy op noch grooter aenslagen te
dencken / alwaer het geluck en voorspoedt hem altijdt in gedient heeft. Wy sullen hier een kort verhael doen van sijn laetste tochten / waer in de nieuws-
laten heeft / om de Spanjaerden te straffen.
Morgan siende dat sijn volck den buyt van Maracaibo verteert hadden / ende
eens soo veel weder te quaed waren / dacht weer op een ander aenslag / en dat hy
ook niet veel moeyte sou hebben om haer te doen resolveeren tot een nieuwe lan-
dingh aen de Spaensche Kust. Hy gaf haer Rendevous aen de zuydkant van
het Eylandt Tortuga, en schreef mede een brief aen de Gouverneur van het
Eylandt Tortuga, en aen alle de Planters en Jagers van het Eylandt Espan-
jola; waer in hy haer liet weten / dat sijn voorneemen was een bequaeme
macht by een te vergaderen / om een aensienlijcke plaets te gaen attaqueren /
alwaerse altemael (naer een bevochten victorie) haer fortuyn souden maecken.
De Rovers van Tortuga en Espanjola dese brief gekreegen hebbende / sochten
alle middelen om haer by de Vloot van Morgan te voegen; want de geluckige
tochten / die hy altijdt ghedaen hadt / en de vriendelijckheydt die hy aen de
Franse altijdt betoonde / deed hem beminnen van die geene die hem nooyt ge-
sien hadden. Alle de Roof-scheepen / die in Tortuga waren / maeckten haer
terstondt gereedt / en embarqueerden soo veel volcks als sy konden / en die in
de Scheepen niet konden / begaven haer in Canoes / en voeren daer mede langs
de Kust / om by de Vloot te komen / en haer te embarqueren op d'Engelsche
Scheepen: andere begaven haer op de wegh door het bosch heen / aen de zuyd-
kant van het Eylandt / om mede op v'Engelsche Scheepen te gaen.
Op den 24 October / des Jaers sestien hondert en seventigh quam Morgan
met sijn Schip aen de zuydkant van het Eylandt Espanjola, in een Bay / by
de Fransen genaemt Port Coüillon, tegen over het Eylandt Vaca, alwaer hy
de Rendevous gegeven hadt. Sijn meeste macht daer vindende / hiel hy met de
selve raedt / wat middelen dat men best soude aenwenden om victualie te krij-
gen. Morgan sloegh voor / dat men vier Scheepen met een Barque uyt de
Vloot soude senden / met vier hondert man / om eenige plaetsjens aen de vaste
Kust te gaen inneemen / alwaer men[2]
alle Capiteynen en hooge Officiers van de Vloot goedt ghevonden / en aen
't gemeen bekent gemaeckt / die het selve oock toestemden. Eyndelijck wierd
'er geresolveert / dat men aen Rio de la Hache soude gaen / en aldaer een Ste-
deken inneemen / genaemt la Rancheria, 't welck een plaets is / daer 't meeste
Mais valt; en het konde gebeurt hebben / dat men aldaer de Barquen gevonden
hadde / die van Cartagena komen om paerlen te visschen. Dese resolutie genoo-
men zijnde / wierden de Scheepen klaer gemaeckt / en van yder Schip soo veel
volck genomen / als haer noodig dacht. Al het volck van d'andere Scheepen
wierden in 't bosch gesonden / om beesten te vangen en vleesch te souten; op
d'andere Scheepen / die in Espanjola bleven / even soo veel volck gehouden / alsse
van nooden hadden tot het kielhalen / en om andere reparatien te doen / die de
Scheepen van nooden hadde.
II. HOOFT-STUCK.
Verhael van het Innemen van Rio de la Hache, en het voornaemste dat
aldaer voorgevallen is.
SEs dagen / na dat de vier Roof-scheepen van Morgan van Espagnola
gezeylt waren / quamen sy in 't gesicht van Rio de la Hache, alwaerse
in stilte vervielen / en van de Spanjaerden gesien wierden / die haer ter-
stont in't geweer begaven tot haerder voorsichtigheyt / doch evenwel niet
wetende dat dese Scheepen wilden landen / maer om dat de Spanjaerden /
die aldaer woonen / gewent zijn altemets van de Rovers geplondert te wor-
dit's ordinair haer eerste werck) om soose de swackste worden / by tijds t'ont-
vluchten. Daer lagh een Schip / dat van Cartegena aldaer gekomen was /
om Mais te laden / die meende haer 's nachts met de landtwindt t'ontloo-
pen / maer sy besingelden hem soo wel / dat hy in plaets van haer t'ont-
loopen / recht in 't midden van haer Scheepen geraeckte. Dit quam voor
haer seer wel / want het Schip was geladen met het geene dat sy sochten /
te weten Mais. 's Morgens met het aenbreecken van den dagh / quamen de
Scheepen soo dicht onder het landt / alsse konden / om haer volck aen landt
te setten / het geen geschiede / nochtans niet sonder groot tegenweer van de
Spanjaerden / die aen de strandt waren / en eenige borstweeringe gemaeckt
hadden / maer wierde op het laetste gedwongen die te verlaten / ende naer
het Dorp te retireeren / alwaerse noch moedt hadden om de Rovers af te
keeren. Doen de Rovers aen het Dorp quamen / begon het gevecht we-
der op nieuw / en duerde tot tegen den avondt / wanneer de Spanjaerden
het opgaven / en de blucht namen / naer datse veel volck verlooren / en aen
de Rovers weynigh schaede gedaen hadden. Doen de Rovers in het Dorp
gekomen waren / en sagen dat de Spanjaerden haer niet meer dan de lee-
dige huysen gelaten hadden / en met de goederen wegh gevlucht waren /
verlieten sy het Dorp / en volghden de Spanjaerden aenstondts na / van
de welcke sy een party achterhaelden / en gevangen kreegen. 's Anderen-
daeghs wierden de gevangens / naer gewoonte van de Rovers / gepijnigt /
om te seggen waer dat haer geldt en goedt verborgen was / waer door ee-
nige van haer het bekenden / en andere niet. De Rovers begonnen doen op
party te loopen / alwaer sy seer veel goedt en slaven by een vergader-
den; maer de Spanjaerden / die voor in het bosch haer niet begeven dor-
sten / maeckten verscheyde embuscaden / om haer tegens 't geweld der Ro-
vers te bevrijden; maer 't en hielp haer niet; want hoe meer schade sy aen
de Rovers deeden / dat droop weder op haer eygen hooft / wanneerse van de
Rovers dan gevangen wierden. Naer dat dese Rovers veertien dagen in het
Dorp vertoeft / en soo veel geplondert hadden / als haer mogelijck was
geweest / soo resolveerdense weder naer Hispaniola, tot haer medemackers /
te keeren; ede tot dien eynde lieten sy weten aen de Spanjaerden van Rio
dencken. De Spanjaerden practiseerden daer tegens / seggende datse de Stad
of Dorp liever wilden laten verbranden / en datse geen geldt hadden. De
Rovers / die de Mais alsoo graegh hadden als het geldt / accordeerden met
haer datse eenige partyen Mais souden geven. De Spanjaerden waren
daer wel eenighsins tegen; maer doense sagen dat de Rovers de plaets in
de brandt wilden steecken / versochten sy t'accordeeren / en quamen met
malkanderen over een / soo dat de Spanjaerden vier duysent Hanegas Mays
souden opbrengen (de vier duysent hanegas maecken omtrent hondert la-
sten) 't geen sy deeden / soo spoedigh alsse konden / om soo veel te eerder de
Rovers quijt te zijn. Drie dagen daer na hadden de Spanjaerden de Mais
opgebracht / doen de Rovers alle hun buyt / en alle de slaven / diese gekree-
gen hadden / aen boort brachten / en verdeeldense in haer Scheepen / en set-
ten haer kours naer het Eylandt Espagniola, alwaer het gros van haer
Vloot na haer wachte.
Vijf weeken was het geleeden / dat dese vier Roof-scheepen met de bar-
que van Morgan afgezeylt waren / die op haer komst al begon te twijffe-
len / niet wetende wat hy dencken soude / ofse oock wel goede buyt ghe-
maeckt hadden / en datse daer mede doorgegaen waren / dan of sy de ne-
derlaegh mochten gekreegen hebben / alsoo die plaets secours kan krijgen
van Cartagena, en Santa Maria, en dat 'er altijdt eenige Scheepen van Car-
tagena kruyssen op de Rovers. Morgan was nu gesint een andere resolutie
te neemen / wanneer hy de Scheepen sagh aenkomen met grooter getal als
sy uytgegaen waren. Doen was de vreught van Morgan seer groot / als
mede van de gantsche Vloot; en deselve vermeerderde seer / wanneerse be-
richt kregen / dat alle de Scheepen met Mais geladen waren.
De Scheepen van Morgan waren altemael klaer / en wachten niet an-
ders / als na het wederkeeren van dese Scheepen / die terstond gelost wier-
den / en het volck wierdt uyt het bosch aen boord ontboden. Terwijl dat
vleesch op het spoedighste aen boort gebracht / en de Mais wierdt gedeelt
aen yder Schip / naer de quantiteyt van 't volck. Morgan gaf Rendevous
aen sijn medehebbende Scheepen / aen Cabo Tiburn, zijnde de westhaeck
van het Eylandt Espagniola, alwaerse haer eerste resolutie souden nemen /
en met malkanderen overleggen / wat plaets men attaqueeren soude. Kort
daer naer quamen alle de Scheepen aen Cabo Tiburon, alwaer Morgan
ten ancker lagh / en wachten naer haer; daer quamen oock noch eenighe
Scheepen van Jamaica, om de Vloot van Morgan op te soecken, Dese
Vloot was in 't geheel seven en dertigh Raa-zeyls sterck / met noch eenige
kleyne barquen; op al welcke Scheepen (naer een generale monsteringe)
twee duysent en eenige mannen wierden bevonden / altemael wel verjien
met roers / pistools / houwers / en andere amonitie van kruydt en loot
naer advenant. De Scheepen waren mede wel versien met geschut nae
haer grootte; den Admirael hadde twee en twintigh stucken Canon op /
met ses metaele bassen / en was het swaerste Schip; d'andere hadden
kleynste waren: de selve waren mee naer advenant versien met buskruyd /
handtgranaten / en andere vuurwercken. Naer dat Morgan het over al be-
sichtight / en aen een ander die wat ontbrack / bygeset hadde / maeckte hy
een Admiraelschap / en verdeelde de Vloot in twee Esquadres / onder twee
verscheyde Vlaggen / te weten onder des Koninghs van Engelandts / en
onder de witte vlagge / en maeckte daer toe Officiers / als Vice Admira-
len / en Schouts by Nacht; alle de Scheepen die geen Commissie hadden /
gaf hy 'er een / om op de Spaense Landen alle gheweldt te gaen doen /
ende haer Scheepen / in zee / of in havens vindende / te mogen nemen / door
het recht van Represalie / als openbare vyanden van de Kroon van Enge-
landt, alsoo sy alle de Scheepen van de Engelsche Natie / die in haer Ha-
vens quamen om water / of andere noodtsakelickheden / sonder andere in-
formatie prijs maeckten. Als Morgan nu alles in goede ordre gestelt had-
de / ontboodt hy alle de hooge Officiers en Capiteynen van sijn Vloot / op
dat sy met malkanderen over een souden komen om hem een seekere somme
geldt voor sijn Generaelschap toe te staen. Alle de Officiers quamen by
hem / en stemden in 't gemeen / dat Morgan van yder hondert man / voor
siju Generaelschap een part soude trecken: dit wierd mede aen het gemee-
ne volck bekent gemaeckt / die oock daer toe haer stem gaven. Daer nae
wierd' er een gemeen accoort gemaeckt voor de Capiteyns / watse hebben
souden voor haer Scheepen; daer toe vergaderden alle de gemeene Offi-
ciers van de Scheepen / te weten / alle de Lieutenants en Bootsluyden /
ende stemden met malkanderen / dat men de Capiteyns voor haer Schee-
pen acht mans deelingen / of parten / soude geven / ende daer en boven voor
haer persoonen / een part gelijck de beste man / ende voor de Chirurgijns twee
hondert stucken van achten voor haer Medicament kisten / en daer boven
haer part nevens de beste man op het Schip: aen de Timmerlieden hou-
dert stucken van achten / en daer boven haer part nevens de beste man.
Daer na wierd'er een vergeldinge toegeleydt voor die geenen / die eenighe
genereuse actien souden doen tot afbreuck van den vyandt / als namelijck
voor die 't eerste de Vlagh van een Fort soude strijcken / ende d'Engelsche
vlagh daer op setten / die soude buyten sijn deelinge noch vijftig stucken van
aehten genieten; die een gevangen nam / en aenbrocht in tijdt van noodt /
soude buyten sijn deelingh ghenieten twee hondert stucken van achten; de
Granadiers / die gestelt waren om granaten in een Kasteel te werpen / sou-
den voor yder granaed / diese in het Kasteel geworpen hebben / buyten haer
part / genieten vijf stucken van achten.
Daer wierdt oock een vergeldinge toegeleyd voor de verminckte / te we-
ten / voor die beyde de beenen in een slagh quamen te verliesen / die soude bo-
ven sijn part genieten vijftien hondert stucken van achten / of vijftien slaven
na de keur van de verminckte.
Voor die geenen die beyde handen in een slagh tegen den vyandt quamen
te verliesen / die soude buyten sijn part / ghenieten achtien hondert stucken
van achten / of achtien slaven naer keur van de verminckte.
Voor het verlies van een been / sonder exceptie van de slincker of rechter /
boven de deelingh / vijf hondert stucken van achten / of ses slaven / naer de
keur van de verminckte.
Voor het verlies van een handt / sonder eenige exceptie van de slincker of
rechter / vijf hondert stucken van achten / of ses slaven / nae de keur van den
patient.
Voor het verlies van een oogh hondert stucken van achten / of een slaef /
naer de keur van den patient.
Voor het verlies van een vinger hondert stucken van achten / of een slaes /
als vooren.
Voor de smerte van een wondt in het lichaem / daer de patient een pijp in
moet dragen / vijf hondert stucken van achten / of vijf slaven.
Voor een stijf lidt / het zy arm / been / of vinger / de selve vergeldinge / als
of het lidt t'eenemael af was.
Dese boven gemelde vergeldinge souden genoomen werden uyt de gemeene
buyt / eer dat de selve gedeelt was.
Dese Artijckelen wierden met eenparige stemmen ingestelt / en van Mor-
gan eerst geteyckent / daer na van alle de Capiteynen / en Officiers van de
Vloot.
Doen Morgan alle dese dingen besorght hadde / hield hy Krijghsraed met
al de Scheeps Capiteynen / om met malkander te overleggen / wat plaets
men eerst soude aentasten. De Krijghsraedt vergadert zijnde / wierdt 'er
voorgeslagen / dat men een van dese drie plaetsen soude attaqueeren / te we-
ten / Cartagena, Panama, of Vora Crux. Daer wierdt niet gedisputeert /
of men sterck genoegh was / of welcke plaets dat de sterckste was van de drie:
gen van de selve wierdt soo rijck geoordeelt als Panama; ende daerom wierd
'er met gemeene stemmen geresolveert die plaets eerst aen te tasten en te plon-
deren. Tot dien eynde soude men eerst het Eylandt Santa Cathalina gaen innee-
men / om aldaer een Gits te bekomen / om ons de wegh naer Panama te wijsen /
alsoo op dat Eylandt veel Banditen zijn / van alle plaet sen van die kust.
Daer wierdt oock een bysonder Artijckel gemaeckt / of het gebeurde dat
men Scheepen in zee vondt / of in eenige Havens / dat sulcks mede in een
generaele deelinghe soude komen / maer het Schip dat een vyandts Schip
eerst enteren soude / soude daer voor genieten een premie van duysent stuc-
ken van achten; ende soo het vyands Schip boven de tien duysent stucken
van achten waerdigh was / soude het van yder tien duysent stucken van ach-
ten / duysent hebben.
Daer wierd oock vastgestelt / en op lijfsaf verboden / dat niemandt sich
vervorderen soude om aen boort van eenigh Schip te komen / dat geen vyandt
was / op dat men niet verklickt soude werden.
III. HOOFT-STUCK.
Vertreck van Morgan, met sijn Vloot, van het Eylandt Espagniola,
en het inneemen van het Eylandt Santa Cathalina.
DE Vloot van de Rovers onder het Commando van Morgan, nu wel
versien zijnde van alle noodsakelickheden (naer de gelegentheyt van die
Landen) liep de selve in Zee op den sestienden December van het Jaer
1670 / en quam vier dagen daer naer in 't ghesicht van het Eylandt
Santa Cathalina, zijnde een Eylandt / als ick in het tweede Deel van dese Hi-
storie geseght heb / 't welck met een Spaensch guarnisoen beset is / alwaer
alle de schelmen en quaetdoenders gebannen worden. Het Eylandt is om-
trent seven Spaensche mijlen in de rondte / en is berghachtigh / en omtrent
drie Spaensche mijlen langh en een breedt; het is geleegen op de hooghte van
dertien graden / en twintig minuten noorder breedte / omtrent hondert Spaen-
sche mijlen van Cartagena, en twee en sestigh van Porto Villo; het leydt
zuyden en noorden van Rio de Chagre; daer is geen Jacht als in eenige tijdt
van 't jaer / van groote meenighte wilde Duyven: het heeft vier Rivieren /
van de welcke twee in de Somer verdroogen: daer word geen koopmanschap
gedaen / d'inwoonderen planten alleen het geense van nooden hebben om van
te leven / alhoewel het landt bequaem genoegh soude zijn tot Taback plan-
ten. Morgan by het Eylandt gekomen zijnde / stuerde een wel bezeyld Schip
met veertien stucken Canon gemonteert / om aen de mondt van de haven op
te passen / of daer eenigh vaertuygh hadt geweest / en die te beletten / naer de
vaste kust te gaen / om advijs te brengen van de vloot. 's Ander daeghs 's mor-
landt / aen een plaets genaemt Agnada grande, alwaer de Spanjaerden een
baterye met vier stucken Canon hadden gemaeckt. Morgan liet daer omtrent
duysent man aen landt setten / en gingh selver mede. Doen die Rovers aen
landt / en altemael in order gerengeert waren / begonnen sy te marcheren door
het bosch / alsoose noch geen gidsen hadden als van haer eygen volck / die
eerst op het selfde Eylandt hadden geweest / doen het afgeloopen wierdt door
Mansvelt: 's avonds quamen sy aen een plaets / daer de Gouverneur van het
Eylandt in oude tijden sijn Residentie hadt gehouden / alwaer een Batterye
was / genaemt Platta Forma Sant Jago: maer daer was geen volck / alsoo
de Spanjaerden / om met beter gemack het Eylandt te bewaren / geretireert
waren op het kleyne Eylandt / dat soo dicht aen het groote is / dat men met
een brugge daer over kan passeeren; de Spanjaerden hadden dit rondom be-
set met Forten en Batteryen / soo dat het onmogelick scheen om in te nemen.
Doen sy de Rovers in 't gesicht kreegen / schootense dapper van het kleyne
Eylandt met grof Canon op haer / hoewelse weynigh raecken konden. Ten
laetsten overviel haer de nacht / soo dat de Rovers die dagh niet verder kon-
den loopen / en die nacht naer haer oude ghewoonte / in de herbergh van de
ben; want sy hadden dien gantschen dagh niet gegeeten. Omtrent te een
uur in de nacht / quam 'er een seer harde regen / die vry langh duerde / sy
haelden eenige huysen onder de voet / om haer daer by te verwarmen /
want de reegen was seer kout / datse 't qualick konden harden / door dien
sy niet dick ghekleedt waren / want sy hadden niet meer als een hembt /
en een broeckje aen / sonder kousen of schoenen / soo dat dit haer niet veel
warmte kost bybrengen. 's Anderen daeghs met het aenbreecken van den
dagh / begon de reegen op te honden / en de Rovers haer gheweer schoon
maeckende / dat in geen goede staet was / want het was de meeste part nat
geworden; hadde die nacht maer hondert welgewapende mannen gekomen /
sy souden alle de Rovers met ghemack om hals gebrocht hebben. Haer
geweer weder klaer gemaeckt zijnde / begonnen sy te marcheeren / maer
de reegen verhefte weder erger als te vooren / en doen begonnen de Span-
jaerden weder te Canonneeren / om te toonen dat haer kruyd niet nat was.
De Rovers / die haer met de reegen omtrent de Fortresseu niet derf den be-
geven / sochten eenige huysen om haer geweer voor de stercke reegen te be-
vrijden / yder een was besigh om een hutje te maken soo van gras als tac-
ken van boomen. Onder al dit ongemack / begonnen sy oock appetijt te
krijgen / soo datse moesten sten om wat eeten te bekomen; onder andere liep
daer een oud paerd / dat de Spanjaerden hadden laten loopen / om dat het
niet meer dienen konde / door dien sijn rugge vol Ulccratien was: dit wierd
van haer dood geschooten / en elck nam 'er een stuck van / bradende het een
weynigh over 't vuer / en aten het dus op / of het 't leckerste gerecht hadt
geweest dat men konde wenschen; ja het was noch al een gauw man / die
soo een stuck konde krijgen. Ondertusschen hiel de reegen noch niet op / en
Morgan sagh dat sijn volck murmureerden / en weder nae boort wil-
den; hy sondt dan een Canoes naer de Spanjaerden toe / met een witte
vlagh / om haer te sommeeren om het Eylandt op te geven; dreygende /
soo sy 't niet willigh overgaven / dat hy haer geen quartier soude geven.
Naer de middagh quam de Canoes weder / met bescheydt dat de Gou-
verneur geseydt hadt / dat hy 't met sijn Officiers overleggen soude / ver-
soeckende daer toe twee uren tijdt / dan soude hy aen Morgan bescheyd doen /
gelijck oock geschiede. Daer quam een Canoes van de Spanjaerden met
een Vrede vlagh / en twee persoonen om te Capituleeren. Eer datse aen
landt quamen / eyschten sy twee persoonen in plaets van de twee die by
Morgan komen souden / het geen haer van Morgan toegestaen wierdt / die
haer in de plaets van de Majoor van het Eylandt / en noch een Vaendrich /
twee Capiteynen sondt. Dese twee Spanjaerden by Morgan ghekomen
zijnde / seyden dat sy willigh waren om het Eylandt over te geven / alsoose
geen macht hadden om de sijne tegen te konnen staen / maer datse versoch-
ten / dat hy tot verschooninge van haer / en van haer Gouverneur / dese
volgende Krijghslist met haer geliefde te gebruycken.
Dat men 's nachts soude komen aen de brugh / die het groote Eylandt /
en het kleyne van malkanderen scheydt / en dat men 't Fort / St. Jeronimo
St. Tereza souden komen / om het selve te bestormen; en dat men ondertus-
schen eenige Canoes soude afvaerdigen / om eenigh volck aen landt te set-
ten / aen een Batterye / genaemt la Plataso St. Matheo, of de Cangrese-
ra; en dat volck soude de Gouverneur de pas afsnijden / wanneer hy van
het Fort St. Jeronimo naer het Kasteel soude gaen / waer mede hy soude ge-
vangen genoomen worden; en als men den Gouverneur dan ghevangen
hadde / soude men hem dwingen om het Kasteel te doen overgeven / en
d'Engelsche daer in te brengen / onder pretert van sijn eygen volck / en dat
aen beyde kanten hevigh soude geschooten worden / maer sonder koegels /
of in de lucht / soo dat niemandt eenigh leedt daer van konde hebben; en
als men die twee Fortificatien hadde / dat men d'andere niet te vreesen
hadde. Sy versochten mede dat men haer geliefde aen landt te setten / aen
de vaste Kust / op wat plaets Morgan begeerde / als sy maer by haer volck
souden komen. Morgan stondt haer alles toe / op conditie / dat niemandt
van sijn volck het leven daer by soude verliesen / noch eenigh leedt geschie-
den / of dat hy haer geen quartier soude geven: sy beloofden vast van neen;
ende daer mede namen sy afscheydt / en voeren weder naer haer Gouver-
neur toe.
Morgan gaf terstondt order aen de Scheepen om in de haven te komen /
gelijck de Gouverneur hadde bevolen / en gaf last aen sijn volck haer ge-
reedt te maecken / om teghens den avondt het Fort St. Jeronimo te bestor-
men / ghelijck geschiede. Tegens den avondt wierden de veroveringen
de Spanjaerden met Morgan bestemt hadden; maer niet tegenstaende het
verding van het schieten met loos kruyd / hadt Morgan sijn volck belast haer
Roers wel ter deegen met scherp te laden / maer van wel niet te schieten op
de Spanjaerden / voor al eer sy sagen dat de Spanjaerden op haer schoo-
ten. Het loos gevecht ging aen; daer wierd lustigh geschooten aen beyde kan-
ten met grof Canon / en geschermutseert met kleyn geweer / sonder yemandt
te beschadigen. Eyndelijck quamen de Rovers op het kleyn Eyland in den
donckeren nacht / en namen alle de Sterckten in besetting in / en deden alle
de Spanjaerden in de Kerck gaen / en den Gouverneur wierd belast al sijn
volck by een te houden; en soo d'er by nacht eenigh Spanjaerd gevonden
wierdt / buyten de schildtwachten / die op de Kerck pasten / dat men daer
op soude los branden. Naer dat het alles in stilte gebracht / en het verdrag
met de Spanjaerden gemaeckt was / begon den Oorlog tegen de hoenders /
verckens / kalveren en schapen: het gingh de geheele nacht op een braden
en kooken; by gebreck van hout / haelden sy de huysen om ver om hout te
bekomen / yder was even vlijtigh om de kost te soecken; eenige / als se ver-
zadight waren / namen haer overschot / en liepen daer mede na de Kerck /
alwaer se de Spaense vrouwen wat mede deelden / maer de mannen moesten
toefien. 's Anderen daegs 's morgens vroegh telde men het volck dat op het
Eylandt was / het welcke men bevondt te zijn vier hondert en vijstigh in 't
getal / te weten / hondert en tnegentigh man van 't guarnisoen / veertigh
van sijn Majesteyt met acht kinderen / acht banditen / negen en dertig Negers
van particulieren / met twee en twintigh kinderen; seven en twintigh Nee-
gers / met twaelf kinderen: De Spanjaerden wierden altemael ontwa-
pent / en de mannen liet men loopen op de plantagien om de kost te soecken /
maer de vrouwen bleven in de Kerck beslooten. Daer na wierden alle de
Fortificatien gevisiteert / die men bevondt negen in getal te zijn / te weten: het
Fort St. Jeronimo, aen de brugh gelegen / versien met acht stucken Canon /
schietende twaelf / acht / ende ses pondt koegels / met ses Orgelspijpen /
yeder van tien musquetten gemaeckt / en daer by sestig musquetten / kruyd /
loot / en lont naer advenant.
De tweede Batterye was genaemt Plata Forma de St. Matheo, voorsien
met drie stucken Canon / schietende acht pondt koegels.
De derde en principaelste was het Kasteel / genaemt A Castillo de St. Te-
resa, versien met twintig stucken Canon / schietende achtien twaelf / acht /
en ses pondt koegels / ende daer by tien Orgelpijpen van musqet loopen
gemaeckt / elck van tien loopen / daer by tnegentigh musquetten met gra-
naten / kruyd / loot / en lont naer advenant. Dit Kasteel was van kalck
en steen gebouwt / met seer stercke muuren / en een gracht rondtom / doch
droogh / en wel twintigh voeten diep; men konde daer niet inkomen als
door een poort / over een valbrugh: in 't midden van het Kasteel was
een bergh / die rondtom bemetselt was / alwaer vier stucken Canon
op lagen / die de Haven en het Eylandt konden beschieten. Het was on-
mogelijck dit Kasteel van de Zeekant te bestormen / alsoo daer in 't geheel
niet by te komen was door de klippen / daer de Zee schrickelijck tegen aen
spoelt / en aen de landtkant was het oock alsoo sterck; want het was op een
bergh / en d'inkomst was niet breeder als omtrent drie a vier schreeden /
en aen beyde de zijden waren diepe klipachtige daelen.
De vierde Batterye was genaemt Plata Forma de St. Augustin, voorsien
met drie stucken Canon / schietende acht / en ses pondt koegels.
De vijfde was genaemt Plata Forme de la Conception, versien met twee
stucken Canon / schietende acht pondt koegels.
De vijfde was genaemt Plata Forme de nostra Senora de Guardalupe, ver-
sien met twee stucken Canon / schietende twaelf pondt koegels.
De sesde was genaemt Plata Forme de Sant Salvador, versien met twee
stucken Canon / schietende acht pondt koegels.
De sevende was genaemt la Plata Forme de los Artilleros, de welcke ver-
sien was met twee stucken Canon / schietende ses pondt koegels.
D'achtste was genaemt la Plata Forma Santa Cruz, op de welcke drie stuc-
ken Canon waren / schietende acht en ses pondt koegels.
De negende was genaemt el Fuerte de San Joseph, met ses stucken Canon /
schietende twaelf en acht pondt koegels; daer by waren noch twee Orgels
pijpen / yder met tien musquet loopen / ende twintig musquetten / met kruyd /
loot en lont naer advenant.
Men vondt noch een Magazijn, met over de dertigh duysent ponden bus-
raedt wierdt op de Scheepen geembar queert / ende alle de Batteryen / en
't Fort Joseph verlaten / het geschut vernagelt / en de Ropaerden verbrand:
het Casteel van Santa Tereza, met het Fort Sant Jeronimo, wierd alleen ge-
houden / alwaer de Rovers de wacht ophielden.
Na dat Morgan alles in order gestelt hadde / liet hy de gevangens vra-
gen / of 'er geen banditen van Panama, of van Puerto Villo onder haer wa-
ren. Daer op quamen drie te voorschijn / welcke in die Contreyen seer wel
zijn / om sijn macht na Panama de weg na wijsen / en beloofden haer met een uyt
de slavernye te verlossen / en met hem naer Jamaica te nemen / met soo veel
buyt / als sy souden konnen vergaderen. Dit stondt de banditen wel aen /
die hem beloofden trouwelijck te sullen dienen. d'Een was een half stagh /
en toonde sich willigh daer toe / alsoo hy hoopte met die gelegentheydt sich
te wreecken over het ongelijck / dat hem docht geschied te zijn / gelijck het
in der daed was; want hy alleen geen bannissement verdiende / maer wel le-
vendigh gerabraeckt te werden / voor alle het quaedt dat hy bedreven hadde /
van moorderyen / vrouwen schenden / ende veel dieveryen. Desen quaedt-
doender dwong de twee andere / die Indianen waren / onder 't Spaensche
gebiedt gebooren / ende die de wegen seer wel bekent waren / dreygende
haer / soo se met hem de Rovers niet dienen wilden / dat hy haer levendigh
sou helpen verbranden. Hy seyde oock tegen Morgan, dat dese seer nood-
sakelijck waren om de wegen te wijsen / en dat men haer lustig moest slaen /
soo sy niet gehoorsaem waren aen het geen men haer belasten sou. Morgan
nu gevonden hebbende 't geen hy socht / resolveerde hy met sijn mede Hoof den
vier Scheepen met een Barque toe temaecken / om het Kasteel van de Ri-
vier van Chager te gaen inneemen / om geen suspitie aen de Spanjaerden te
geven / door het aensien van de geheele Vloot / op datse niemandt na Panama
souden senden / om haer te waerschouwen. Dese Resolutie genomen zijn-
de / wierden vier hondert man uyt de Scheepen ghelicht / om op de vier
Scheepen te gaen / en het Fort Chagere in te nemen.
Wy sullen Morgan hier op het Eylandt laten met de rest van sijn volck / en
met de vier Scheepen gaen / om te sien op wat wijse sy het Kasteel bemach-
tighden.
III. HOOFT-STUCK.
Verhael van het Inneemen van 't Kasteel San Lorençe de Chagre, door
vier hondert man die van Morgan voor uyt gesonden zijn.
DE Commandeur van dese vier Scheepen / was genaemt Brodely, een
man die langh in die gewesten op de roof gevaren / en veel gnaedt ge-
daen hadt. Drie dagen naer datse vertrocken waren van het Eyland
Santa Cathelina, quamen sy in 't gesicht van het Kasteel van Chagere, 't welck
is rondtom versterckt met stercke palissaden / die met aerde gevult zijn;
de bergh is boven afgesneeden door een gracht die wel dertigh voeten diep
is / en heeft niet meer als een inkomst / aen de welcke een valbruggetje is /
het welck aen de landtkant met vier / en aen de zeekant met twee bolwerc-
ken versren is: aen de zuydtkant is het heel steyl / soo dat het omnogelijck
is te beklimmen / ende aen de noordkant is de Rivier; onder / nevens het
water / op de hoeck van de bergh / is een Tooren / op de welcke acht stuc-
ken Kanon staen / die d'inkomst van de Rivier beletten; wat dieper zijn
noch twee batteryen / elck van ses stucken Canon / die op de Revier flane-
queeren; daer by zijn noch eenige packhuysen / daer d'ammonitie in be-
waert wordt / en eenige goederen die naer boven gaen / of van boven ko-
men. By die packhuysen is een trap / die in de bergh gemaeckt is / daer
mede men boven op het Kasteel klimt: aen de westkant van het Kasteel is
een haven voor kleyne Scheepen / daer het drie / vier / en seven vadem diep
is. Voor het Kasteel is goede anckergrondt / op seven en acht vadem wa-
ter / ende aen de mondt van de Rivier leydt een klip die nevens het water
komt.
Doen de Spanjaerden de Scheepen van de Rovers sagen / begonnen sy
ten ancker leggen in een kleyne haven / omtrent een mijl van het Kasteel.
's Ander daeghs 's morgens met het aenbreecken van den dagh / wierden
de Rovers aen landt geset / om door het bosch aen het Kasteel te komen / en
dat in te neemen / en haer Scheepen in de Rivier te brengen. Sy marcheer-
den van 's morgens / tot twee uren nae de middagh / eer datse het Kasteel
konden by komen / alsoo de passagien door het bosch seer ongangbaer zijn:
en veeltijdts vol morassen / en geweldighe klippen / en daer toe moe-
sten sy een wegh baenen / want het was soo dicht met rancken doorvloch-
ten / dat het omnogelijck was daer door te komen. Sy hadden eenige sla-
ven van het Eylandt Santa Cathalina mede genomen / die haer seer wel te
pas quamen / om de wegh te baenen.
Voor het Kasteel komende / wierden sy terstondt begroet van de Span-
jaerden / die met grof Canon hestigh van het Kasteel op haer schooten met
groote schade / alsoosy heel ontdeckt waren; want de plaets / daer sy moe-
sten komen om het Kasteel te bestormen / was vlack sonder bosschagie / soo
dat de Spanjaerden haer konden sien van het hooft tot de voeten / sonder
dat sy de Spanjaerden sien konden. Hier door waren sy in groote benaut-
heydt / niet wetende op wat wijs datse het Kasteel best sonden aentasten;
het was voor haer geen brack om sonder blaesen in de mondt te steecken:
wederom keeren / en dorstense oock niet / om geen schande by haer mede-
mackers te behaelen. Sy resolveerden dan het Casteel aen te tasten / daer
bleef wat 'er bleef. Sy vielen daer lustig op aen met haer Roers en hand-
granaten; maer de Spanjaerden waren soo wel bedeckt / dat de Rovers
haer weynigh schaede kosten doen / ende chargeerden lustigh op haer met
grof Canon en musquetten / roepende de Rovers toe: Vengam ios demas,
is segghen: Laet de rest oock komen, jou Engelsche honden, Vyanden van
Godt en den Koningh, ghy sult te Panama niet komen. Eyndelijck moe-
sten de Rovers retireeren. 's Avondts quamen sy daer weder op aen / en
wilden sien ober de palissaden / onver faveur van haer hanvgranaten / te sprin-
gen / maer het kost niet lucken. Een van de Rovers wierd een pijl door sijn
schouder geschooten; hy trock de selve met een furie door de schouder heen / en
nam een party Catoen / dat hy in sijn sack hadt / dee dat aen de pijl vast / en stack
het selve in de brandt: doen't wel in de brandt was / stack hy de pijl in sijn
Roer / en schoot die op eenighe huysen in 't Kasteel / die met palmiste bla-
deren bedeckt waren: d'andere Rovers dit siende / begonden het selve oock
te doen. Eyndelijck geluckte haer pracktijck / soo dat de daecken van twee a
drie huysen in de brand raeckten. Het scheen dat de Spanjaerden soo besigh
waren / datse het niet sagen / voor dat de daecken brandende op haer hoofden
vielen / waer door een party kruydt in de brandt geraeckten / en de meeste part
van de Spanjaerden onbequaem maeckten. De Rovers dit siende / begon-
nen haer tijdt waer te neemen / en daer op aen te vallen; doch het vuer belet-
ten de Spanjaerden niet standtvaftigh te blijven / en waren yverigh om het
te blusschen; maer het schijnt dat sy soo veel water niet konden krijgen / alsse
van nooden hadden om het loopende vuer te stutten / want het was altemael
meest droogh hout / ende daer by waeyde het een frisse koelte / die daer oock
geen goedt in deed. Ondertusschen de Rovers de brandt van binnen soo sien-
de toeneemen / practiseerden om die van buyten oock te doen batten. Sy soch-
ten dan eensge middelen om de palisaden oock in de brandt te steecken / het
geen sy oock deeden / doch niet sonder groote moeyte / en verlies van veel volck;
want doen de Spanjaerden vernamen dat het volck in de gracht was / sinee-
ten sy potten vol kruyd / met brandende lonten van boven neer / 't geen veel scha-
de aen de Rovers deedt; evenwel quamen sy tot haer voorneemen / niet tegen-
staende alle tegenweer van de Spanjaerden. 's Nachts raeckten de palissa-
den in de brandt; en de Rovers kroopen op handen en voeten tegen het vuur
aen / en als sy een Spanjaerdt door de vlam konden ontdecken / die schooten-
se van boven neer. Tegens den dagh waren de palissaden meest doorgebrand /
ende de aerde die van binnen lagh / begon van boven neer in de gracht te stor-
ten; het geschut raeckte oock van boven never / soo dat sy de Spanjaerden
begonnen t'ontdecken / en daer op lustigh schooten. De Gouverneur van
het Kasteel hieldt haer soodanigh onder dwang / datse daer oock niet van daen
kosten / ende liet geschut brengen voor de bresch (door het vuur gemaeckt) om
op de Rovers te schieten; evenwel lieten sy / doense niet meer bedeckt waren /
be moedt sacken; want de Rovers / die nu seer furieus waren / pasten soo
sneedigh op / dat'er niet een Spanjaerdt sich dorst vertoonen / of se schooten
hem onder de voet. Ondertusschen gingh het vuur al sijn gangh. Doen het
nu een bequame bresch gemaeckt hadt / sochten de Rovers het oock te blus-
schen / halende soo veel aerde om ver als sy konden: een party waren daer
aen besigh / terwijl d'andere op de Spanjaerden pasten. Epndelijck geraeckten
de meeste part van de Spanjaerden om den hals / soo door het vuur / als door
de bresch / tegens de kracht van het vuur / dat noch overgebleven was /
en tegens danck van de Gouverneur aen / die daer de bresch noch verde-
sendeerden met omtrent vijf en twintigh man / die hy by hem hadt; en die
niet meer met haer geweer konden uytrechten / waren doende met spietsen /
en andere met steenen te gooyen: nochtans wat tegenweer de Spanjaerden
deeden / de Rovers drongen daer tegen aen / en maeckten haer eyndelijck mee-
ster van 't Kasteel. d'Overgebleeven Spanjaerden sprongen van boven neer /
sonder om quartier te roepen / alwaer der een party den hals braken: de Gou-
verneur retireer de in een Corps de guarde / daer twee stucken kanon in waren /
en wilde sich aldaer noch ter weer te stellen. Wou oock om geen quartier vra-
gen / waer door de Rovers genood saeckt wierden hem doodt te schieten. Sy
vonden omtrent dertigh man in het Kasteel leggeu / onder de welcke geen
tien gesondt waren; dese berichten haer dat'er acht of negen man gevulcht
waren naer Panama. Dit was de rest van drie hondert en veertien man /
die in het Kasteel geweest waren / en daer was niet een Officier in 't levsn
gebleven. Dese gevangens seyden oock / dat de Gouverneur van Panama
bericht hadt gekreegen / omtrent drie weecken te vooren / van Cartagena,
dat de Engelschen een Vloot toemaeckte aen het Eylandt Espagniola, om
Panama te komen inneemen; en dese tijdinge haddense bekomen / soo se sey-
den / door een Yrsman, die aen Rio de la Hache van de Rovers weghgeloo-
pen was / en haer geseydt hadt dat de Rovers Rio de la Hache alleen ge-
noomen hadde om victualie te bekomen voor haer vloot / gelijck het waer
was; en als de President van Panama die tijdinge kreegh / hadt hy hon-
dert en vier en tsestigh man tot sekours op het Kasteel gesonden / met vic-
tualie / en andere amonitie van oorlogh naer advenant / ende dat dit guar-
nisoen hondert en vijftigh man sterck geweest was / dat t'samen maeckten
drie hondert en veertien man / alle wel gewapent. Sy berichten de Ro-
vers oock / dat de Gouverneur van Panama veel Embuscades op de Rivier
hadde gemaeckt / en dat hy in de Savanas van Panama naer ons wachten
met twee duysent vier hondert mannen / allegaer blancken / ende noch ses
hondert half slachten / ende ses hondert Indianen / met twee duysent Stie-
ren.
De Rovers hadden nu het Kasteel gewonnen; maer het was soo gemac-
kelijck niet toegegaen als het Eylandt St. Cathalina. Sy telden haer doo-
den / diese bevonden hondert en eenige te zijn / met in de sestigh gequetsten.
Sy lieten de Spanjaerden / die gevangens waren / de Spaensche doode li-
chamen van boven neder van de bergh op de strandt werpen / en kuylen
maken / om haer dooden in te begraven; de gequetsten wierden in de Kerck
gebracht by de vrouwen die daer gevangen saten. Doen dit alles gedaen
was / lieten sy de schaden / die het vuur gedaen hadt / repareren.
Morgan, die op het Eylandt S. Cathalina gebleeven was / blees niet langh
naer het vertreck van de vier Scheepen; hy liet alle de victualie die daer
was / mede op de Scheepen nemen / als de Mais en de Casave, op hoop die
aen het Kasteel van Chagre te laten blijven / tot onderhoudt voor die gee-
een dagh of twee naer 't inneemen van het Kasteel daer te komen / en dan
recht toe opwaerts te marcheren / om geen tijdt aen de Spanjaerden te
geven om veel toestel tot tegenweer te maecken: daerom liet hy op het
spoedighste alle het geschut van de Kasteelen van het Eylandt St. Cathalina
in 't water smijten / doch op so een plaets evenwel / daer hy wist dat'et weder
ou konnen gevonden worden; want hy hadt noch in sijn sin d'een of d'an-
der dagh daer weer te komen / om het Eylandt in te honden: daer en boven
wierden alle de huysen in brandt gesteecken / behalven het Kasteel / daer
weynigh leedt aen gedaen wierdt. Alle de gevangens wierden mede ge-
voert. Doen stelden Morgan sijn kours met sijn Vloot naer Rio de
Chagere, alwaer hy acht dagen na de veroveringe van het Kasteel aenquam /
ende d'Engelsche vlagh daer af siende waeyen / was soo haestigh om in
de Riiver te komen / dat hy sijn Schip op een klip / die voor de mond van
de Rivier is / verzeylden / met noch drie van sijn byhebbende Scheepen /
doch sonder verlies van eenigh volck; want sy hadden noch tijdts ghe-
noegh / nae datse met de Scheepen gestooten waren / om haer goedt daer
uyt te halen; ja daer hadde oock kans genoegh geweest om de Scheepen
te redden / ten waer daer geen harde noorde windt was gekomen / die de
selve aen stucken stiet / en sette die hoogh en droogh op de strandt.
Morgan in het Kasteel gekomen / en bericht zijnde van het geen daer gaen-
de was / als hier voor verhaelt is / liet terstond alle de gevangens te werck
de buytenwercken maken. Daer waren oock eenige vaertuygen in de Ri-
vieren / van de Spanjaerden Chatten genaemt / welke zijn als schuyten / om de
goederen opwaerdt in de Rivier te brengen / sy boomen daer mede / als men
met de Vlotschuyten in Hollandt doet; en gebruycken oock die Chatten om
op Porto Vilio, en Nicaragua te varen: daer wierden op yeder van die Chat-
ten twee stucken Canon / en vier metaele bassen gheleydt; daer en boven
wierden 'er noch vier lichte vaertuygen toegemaeckt / mede om op de Ri-
vier te roeyen / en daer by alle de Canoes van de Scheepen. Daer wier-
den vijf handert man gecmmandeert om op het Kasteel te blijven / en hondert
en vijftig op de Scheepen / die op de Rivier lagen; bestaende in twaelf hon-
dert man / en kregen order om naer Panama ts gaen. Sy namen geen victua-
lie mee op de Scheepen / op hoop datse in d'Embuscaden / die de vyanden
gemaeckt hadden / victualie in overvloedt souden vinden.
V. HOOFTSTUCK.
MORGAN vertreckt van het Kasteel Rio de Chagre met twaelf hondert
man van meeningh om Panama in te nemen.
MOrgan op alles nauw regard / en het Kasteel wel besorght / en al sijn
volck met allerhande amonitie van oorlogh (nae de gelegentheyt van
reys naer Panama aen te vangen / op den achtienden January des jaers
sestien hondert tseventigh / hebbende vijf vaertuygen met geschut / en twee
en dertigh Canoes / die mede vol volck waren. Wy sullen hier beschrijven
alles wat op yder dagh voorgevallen is / van sijn vertreck van Chagre af /
tot sijn aenkomst in de Stadt Panama.
Sy zeylden en roeyden de Rivier op / en avanceerden omtrent ses Spaen-
sche mijlen die dagh / en quamen 's avonds aen een plaets genaemt Rio de
doos Bracos, alwaer een party van het volck aen landt gingen om te slapen /
alsoo se dicht op malkanderen in de Scheepen waren / soo datse qualijck
konde liggen. Daer waren verscheyde plantagien / alwaer de Rovers eenige
wortelen of fruyten meenden te vinden / om te eeten / maer de Spanjaer-
den hadden het altemael mede genoomen / en niets in de huysen ghelae-
ten / soo datse gingen slapen / op hoop van 's anderen daeghs de schaede /
die dien dagh haer maegh geleeden hadt / te verhaelen / maer voor die tijdt
moest yder sich laten genoegen met een pijp Taback / die het mocht / en die
het hadde.
Des anderen daeghs / zijnde de tweede dagh / begonnen sy met het aen-
breeken van den dagh met alle man hacr reys te vervorderen / en quamen
omtrent de middagh aen een plaets / genaemt Crus de Juan Galliego, al-
waer sy genoodtsaeckt wierden de Scheepen te laten blijven / om dat de
Rivier daer droog was / door dien het in soo langen tijdt niet gereegent hadt /
als mede om eenige boomen / die in de Rivier gevallen waren / en de passa-
gien beletten / en te veel maeyte vereyschte / om onse Schepen daer door te krij-
gen. De Gidsen seyden ons / als men twee of drie mijlen hooger op was / dat
men dan met een party van het volck over land kost marcheeren / en 't ander
deel te water met de Canoes waren. Dien avondt wier d'er volk geordineert
om aldaer op de Scheepen te blijven / of het gebeurde dat men al te groote
macht van vyanden vondt / en gedwongen was te rugge te keeren / om de
Scheepen daer tot een toevlucht te hebben / en door het Canon soude men
mogelijck de vyanden verslaen. Daer wierdt tot dien eynde aen hondert
en festigh man belast aldaer te blijven / en met een geboden niet aen landt
te loopen / op dat de vyanden van haer geen gevattgens souden bekomen /
waer door sy de macht van de Rovers mochten te weten komen.
's Anderen daeghs / zijnde den derden dagh / 's morghens / wierden
eenige mannen met een Gidse uytgesonden / om te sien of 'er middel was
met een party volcks over landt te loopen / door dien men vreesde / dat de
vyanden daer eenige Embuscaden mochten hebben / alsoo het bosch soo
dicht was dat men qualick daer door konde; daer by was het anders niet
als moras / soo dat men daer niet konde uytrechten. Morgan wierdt ge-
noodtsaeckt een party van sijn volck aen een plaets / genaemt Cedro Bueno,
met de Canoes te doen overvoeren / gelijck het ghesehiede / en 's avondts
quamen de Canoes weder / en voerden d'andere helft van het volck mede
over. De Rovers verlangden doen seer de vyanden te ontmaeten / om eetwa-
ren te bekomen / want sy waren soo flaeuw van honger / tot beswijckens toe.
Den vierden dagh marcheerden de Roovers met het grootste gedeelte van
haer volck 't Eylandt inwaerts / met een van de Gidsen / en het ander ge-
deelte voer met de Canoes de Rivier op / met een andere Gids / die met twee
Canoes voor uyt roeyden / omtrent drie musquet schooten van d'anderen / om
d'Embuscaden der Spanjaerden te konnen ontdecken. De Spanjaerden
hadden oock Spions / die voor de Roovers liepen / en acht namen op 't gene
datse deeden / en konden de Spanjaerden bequamelijck een halve dagh van
te voren waerschouwen / eer dat de Rovers haer konden overvallen. Om-
trent de middagh quamen de Rovers aen een plaets / genaemt Torno Caval-
los, alwaer de Canoes / die voor uyt roeyden / haer waerschouwden / datse
een Embuscade van de Spanjaerden ontdeckt hadden. Alle de Rovers
maeckten haer terstondt klaer / met sulck een yver en vreught / als ofse te bruy-
loft genoodight wierden / hoopende overvloedt van eeten en drincken te vin-
den / dewijl sulcks by haer seer schaers was; het was ofse malkander on-
der de voet souden geloopen hebben / yder wilde d'eerste wesen; maer doense
daer quamen / vonden sy anders niet als het nest / en de vogels waren daer
uyt / met omtrent hondert en vijftigh leere sacken / daerse broodt en vleesch
in gehadt hadden / daer waren noch wel eenige kruymelen broodt / maer dat
konde weyuigh helpen voor soo veel volck; de huysjes die de Spanjaerden
gemaeckt hadden / wierden onder de boet gehaelt. Doense anders niet von-
den / aten sy de leere sacken met sulcken smaeck of het vleesch geweest was /
want elck maeckte de selve na sijn welgevallen toe; ja sy vochten noch tegen
malkander wie dat het hebben sou: die geen / die een Canaster hadde / was
die Embuscade omtrent vijf hondert man geweest. Na dat de Rovers al-
daer wat uytgerust / en haer honger met leer een weynigh versadight had-
den / marcheerden sy weer voort / soo datse 's avonds quamen aen een plaets /
genaemt Torno Muni, alwaerse noch een Embuscade vonden / doch verla-
ten gelijck de voorige. Dit hadt niet te min een groote loose vreught onder
haer veroorsaeckt: Ick segh hier loose vreughd / in plaets van loos alarm;
want het was voor haer een vreugijd de Spanjaerden te vinden / op hoop
datse eeten mochten krijgen. Uyt dese tweede Embuscade gekomen zijnde /
gingen sy boschwaerd in om eenige eetwaren te soecken / maer te vergefs;
want de Spanjaerden hadden daer soo weynigh achter gelaten / alsse haer
gunden; soo dat die geenen / die noch een stuck leeder overgehouden hadden
van d'eerste Embuscade haer Avondtmael daer mede deeden / en lieten haer
genoegen met een dronck water toe. Sommige nieuwsgierige / die haer le-
ven buyten haer moeders keuken niet gheweest zijn / sullen misschien deuc-
ken dat het onmogelijck is leer te eeten / en souden wel willen weten / hoe de
Rovers het toemaeckten om door te krijgen: sy klopten 't tusschen twee stee-
nen op de kant van 't water / en maeckten het met een nat / en als het weeck
wordt / schraepten sy het hair daer af / daer nalieten sy het op de koolen bra-
den / kerfden het in kleyne stuckjes / en slockten het soo door.
's Ander daeghs / zijnde den vijfden dagh / begonnen de Rovers / met het
aenbreeken van den dagh / weder te marcheeren / ende omtrent de middagh
Embuscade vonden. Daer waren veel plantagien / alwaer de Rovers gin-
gen soecken ofse niet yets vinden konden / om haer groote honger te verzadi-
gen; maer de Spanjaerden hadden daer alsoo weynigh overgelaten / als op
d'andere plaetsen / daerse geweest hadden. Ten laetsten / door langh soecken
en snuffelen in alle gaeten / vonden sy een kuyl / die eerst nieuw gegraeven
scheen te zijn / daer in sy twee sacken meel vonden / met twee groote flesschen
wijn / en eenige vruchten / Plantanes genaemt. Morgan, siende dat een par-
ty van sijn volck machtigh vervallen waren door honger / en daer door seer
swack wierden / liet dese voorraedt / die men daer gevonden hadde / deelen
aen die geenen / diese het meest van nooden hadden. Naer dat sy wat gege-
ten hadden / begonnense weder te marcheeren / maer die door flaeuwte niet
meer voort konden / begaven haer in de Canoes / en die in de Canoes gese-
ten hadden / gingen doen over landt. Sy marcheerden noch dien dagh / tot
den donckeren avondt / wanneer sy in een plantagie quamen / alwaer sy die
nacht bleven. De Spanjaerden hadden daer mede gedaen / als op andere
plaetsen / te weten / de voorraedt opgemaeckt.
's Anderen daeghs / zijnde den sesden dagh / hadden sy geen wecker van
doen / want de honger hadde haer weynigh laten slapen. Sy namen de
wegh weder aen / als se gewendt waren / een partye door het bosch / en d'an-
der met de Canoes. Sy moesten dickwils pleysteren / alsoo sy niet voort kon-
den / en wanneer sy rusten / liep yder een boschwaerd in / om yets te soec-
ken om t'eeten / sommige aten bladen / en andere eenigh zaedt van boomen
diese vonden / sommige graen / soo dat sy in groote noodt waren. Dien sel-
ven dagh / omtrent de middagh / quamen sy in een plantagie / alwaerse een
huys vonden dat vol Mais was; dit wierdt terstondt onder de voet gehaelt /
en yder nam soo veel Mais als hy kost / dat sy uyt de handt aten. Doense de
Mais onder haer verdeelt hadden / begonnen sy weder te marcheeren. Doen
sy omtrent een mijl geavanceert waren / ontmoetense een Embuscade van
Indianen. Sy smeeten altemael haer Mais wegh / op hoop dat se daer volck
en victualie souden vinden; maer doense ter plaets quamen / daerse de
Indianen gesien hadden / vonden sy noch Indianen noch victualte / maer
sagen omtrent hondert Indianen aen d'ander kant van de Rivier / die wegh
liepen. Sommige van de Rovers sprongen in het water / ende swommen
over om d'Indianen te achterhalen; ende soose eenige doodt schooten / en geen
eedtwaren by haer vonden / waren sy geresolveert om d'Indianen selver te ee-
ten; maer de Indianen waren gaeuwer in 't bosch te loopen / als de Rovers /
en lachten met haer / schietende twee a drie van de Rovers / van de welcke
een stierf; sy riepen de Rovers toe: Ha perros, a la savana, a la savana. dat
is: Ha honden, op het veldt, op het veldt sullen wy malkander vinden. De
Rovers konden dien avondt niet verder gaen / alsoose aen d'ander kant van
de Rivier moesten wesen / om over landt te konnen marcheeren / soo datse
daer moesten vernachten / en begonnen onder malkander te murmureren /
sommige wilden te rugghe keeren / maer die wierden verfoeyt van anderen
die meer couragie hadden; doch sy kreegen weder moedt / wanneer sy van
meenden datse tegenstandt souden vinden / en dat men daer wel eeten soude
bekomen.
's Anderens 's morgens / zijnde de sevende dagh / maeckten sy haer ge-
weer schoon / en schooten alle haer Roers af / op datse niet manqueren sou-
den als sy aen de vyandt quamen. Dit gedaen zijnde / wierden sy met de
Canoes aen d'ander kant van de Rivier aen landt geset; de plaets daer sy ge-
slapen hadden / was Santa Cruz genaemt. Doen sy altemael overgeset / en
gereedt waren / marcheerden sy der weder op aen / op hoop datse eenige te-
genstandt souden vinden / om / als ick te vooren geseght hebbe / mondtkost
te bekomen. Omtrent de middagh quamen sy dicht aen het Dorp / Crus
genaemt / alwaer se een groote roock sagen; doen begonnense moedt te schep-
pen / seggende tot malkanderen / dat de Spanjaerden het spit aen 't vuer ge-
set hadden / tegen datse quamen; maer doense daer quamen / vonden sy het
vuur wel aengesteeken / maer geen spijs noch vleesch: de Spanjaerden hadden
al de huysen in de brandt gesteecken / behalven de packhuysen / en de stallen
van den Koningh. De beesten / die daer omtrent geweest waren / hadden
sy elders gejaeght / soo dat men daer niet een levendige ziel vondt / als eenige
honden / die de Roovers doodt schooten en op aten. Daer wierdt in de pack-
huysen van den Koningh omtrent vijftien of sestien potten vol Peruse wijn /
met een leere sack vol broodt gevonden. Als de Rovers by de wijn quamen /
begonnen sy daer van te drincken in overvloedt / maer sy wierden sieck tot
stervens toe van de wijn / gevende over al de vuyligheden diese op de wegh
gegeeten hadden / van bladeren van boomen / en andere vuyligheden / die de
maegh niet had konnen verteeren. Sy wisten niet waer dat van daen quam /
en meenden dat de Spanjaerden eenigh vergift in de wijn gedaen hadden.
Die dagh kondense niet verder gaen / soo dat sy in het Dorp van Crus, dat
sy soo gedevaliseert vonden / vernachten moesten. Dit Dorp is gelegen op
negen graden / twintigh minuten noorder breedte / en van de Rivier van
Chagre sestien Spaensche mijlen / ende van Panama acht mijlen. Dit is het
veerste dat men op de Revier met vaertuygen vaeren kan / daerom zijn hier
packhuysen / daer de koopmanschappen in geborgen / en met Muylezels daer
van daen naer Panama ghevoert worden. Morgan moest daer sijn Canoes
oock laten staen / en alle het volck te landt marcheeren: daer wierdt besloo-
ten / dat de Canoes wederom te rugh souden keeren / ter plaets daer men
de Scheepen gelaeten hadde / ende dat men alleen een Canoes daer omtrent
souden verbergen / om in tijdt van noodt advijs te konnen geven. Daer wa-
ren eenige Spanjaerden en Indianen / die haer omtrent het Dorp in de
plantagien / die daer dicht by waren / lieten sien. Morgan geboovt / dat men
uyt het Dorp niet mocht loopen / of men moest ten minsten hondert man
sterck zijn. Evenwel / veel van de Rovers / door honger gedwongen / lieten
niet na het gebodt van Morgan te overtreeden / en in de plantagien met hun
drie of vieren / somtijdts vijf of ses / om mondtkost te soecken. d'India-
nen / en Spanjaerden / die daer sneedigh op pasten / vielen op een trop van
de Rovers / en kregen daer een as / d'andere ontquamen't / en brachten die
digheydt aen het ander volck te veroorsaecken / en 's nachts wierdt goede
wacht onder de Rovers gehouden.
's Anderen daeghs / zijnde d'achtste dagh / nam Morgan met sijn volck
de wegh naer Panama; daer wierden twee hondert man / die het beste ga-
weer hadden / voor uyt gestuert / om t'ontdecken of de Spanjaerden oock
eenige Embuscade op de wegh gemaeckt hadden / alsoo seer goede gelee-
gentheydt daer toe was / zijnde de wegh seer engh / en ongemackelijck /
want daer konnen niet meer als twaelf mannen nevens malkander mar-
theeren / en noch op sommige plaets niet. De Roovers hadden tot om-
trent tien uren gemarcheert / doense quamen aen een plaets genaemt Que-
brada Obscura, alwaer haer meer als drie a vier duysent pijlen op het lijf
geschooten wierden / sonder datse een mensch sagen of gewaer wierden.
De wegh / daerse in waren / was een bergh / die midden door gegraven
was / om de wegh te maecken / en daer niet meer als een gelaeden Muyl-
ezel door passeeren kost. Doen was' er onder haer groot alarm / want sy
sagen niemandt / en de pijlen vielen soo dick als hagel. Eyndelijck be-
gonnen sy lustigh door het bosch heen te schieten / ende sommige schooten
naer boven toe / op eenige Indianen / die se doen sagen door het bosch loo-
pen soo hardt als se konden / om de Rovers weder op een andere passagie
te gaen inwachten / en haer weder als vooren te onthalen. Daer was
noch een troep van haer die standt hieldt / tot dat ten laetsten haer Op-
perhooft gequetst wierdt / en in de wegh viel; doch hy stond datelijck op /
en wilde noch een Assegaye in het lijf van een van de Roovers ingooyen:
maer hy wierdt doorschooten / eer hy tot sijn voorneemen quam / en bleef
op de plaets doodt / met noch twee a drie andere van sijn volck. De Ro-
vers deden doen haer best om eenige gevangens te krijgen / maer konden
niet / want d'Indianen waren snelder in 't loopen als sy. De Rovers kre-
gen in dese rescontre acht dooden / en tien gequetsten; en hadden d'India-
nen moedt genoegh gehadt / daer soude niet een van de Rovers door ge-
komen hebben / maer se schooten haer pijlen door het bosch heen / en door
de tacken van de boomen verlooren die haer kracht / ende vielen slecht ne-
der in de wegh / sonder vrucht te doen. Weynigh tijds daer naer quamen
de Rovers in een groote vlackte / geheel met gras begroeyt / en konden doe
van en om haer heen sien: toen ontdeckten sy eenige Indianen / die op een
bergh waren / dicht aen de wegh daer sy passeeren moesten. Terwijl men
de gequetsten verbond / wierden omtrent vijftigh van de gauwste mannen na
de Indianen gesonden / om te sien of men niet een daer van gevangen soude
konnen krijgen / maer daer was geen kans toe. Doen de Rovers weder
wat gemarcheert hadden / quamen de Indianen weder te voorschijn / en
riepen alsse van te vooren gedaen hadden: A la savana, a la savana, Cornu-
dos perros Inglises: sy waren op een / en de Rovers op een andere bergh / en
daer was een bosch tusschen beyden in het dal / soo dat de Roovers meen-
den dat sy daer noch een Embuscade hadden. Om de sekerheyt hier van /
stuerde Morgan twee hondert man voor uyt / en bleef met derest van het
gen af komen / quamen sy oock beneden naer het dal / als ofse tegens de
Rovers hadden willen strijden; maer doense uyt het gesicht waren / liepen sy
door het bosch heen wegh / soo datse de Rovers die passagie met vreeden lieten
passeeren. Tegens den avondt begon het te regenen / waer door de Ro-
vers haer uyt haer wegh begaven / om eenige huysen te soecken / om haer
geweer droogh te houden: de Indianen hadden alle de huysen / die op de
wegh geweest waren / verbrandt / ende de beesten wegh gejaeght / op dat
de Rovers door hangers noodt gedwongen souden worden wederom te kee-
ren; evenwel vonden sy noch eenige huysen / maer geen eeten; niettemiu
waren sy bcter gemoedt als te vooren. Sy konden al het volck in de huy-
sen niet bergen / derhalven wierdt van yder Compagnie seecker getal ge-
commandeert / om in de huysen te gaen / en het geweer van de Compagnie /
daerse onder sorteerden / wel gade te slaen / op dat een ieder in tijdt van
noodt / sijn eygen geweer weder kost bekomen; de rest van het volck slie-
pen buyten / doch haer slaep was weynigh / waut het dee de geheele nacht
niet als regenen.
's Anderen daeghs / zijnde den negenden dagh / met het aenbreken van
den dageraed / begon Morgan weder te marcheren / terwijl het koel was /
want dese wegh was slimmer / als die de Rovers gepasseert hadden / we-
gens de groote hitte van de Zon. Een uur of twee daer na / ontdeckten
sy omtrent twintigh Spanjaerden / die voor haer marcheerden / om te ob-
serveeren het doen der Rovers. De Rovers deden haer best / om eenige
van de selve te bekomen / maer het was vruchteloos / want se waren te
loos / en de wegh soo wel bekent / dat wanneer de Rovers meenden dat se
voor uyt waren / waren se achter uyt / en volgden alsoo de Rovers van
verre. Eyndelijck quamen de Rovers op een bergh / van de welcke sy
de Zuyd-zee konden sien / ende sagen een groot Schip in Zee / met vijf
a ses barquen / die van Panama zeylden naer d'Eylanden Tovoga ende To-
vogilla. Doen begonnen sy altemael moedt te scheppen; en haer vreughd
vermeerderde noch meer / wanneer sy van den bergh af quamen in een
groote vlackte die vol beesten was; sy verspreyden haer terstond / en schoo-
ten al wat haer voor quam / yver een was even neerstigh; terwijl eenigen
op de jacht waren / staken d'andere vuur aen / tegen dat haer mackers met
eenige geschooten beesten souden komen / om die te braden; eenige brachten
een Stier / andere wederom een Koe / de derde een Paerdt / en d'andere
een Muyl-ezel / dat sneden sy soo bloedigh aen stucken / en wierpen 't op
't vuer om te braden: doen het een weynigh gebraden was / atense het op /
dat haer het bloedt langhs de wangen liep. Als sy nu in het best van dese
kostelijcke maeltijdt waren / liet Morgan een loose alarm maecken / yder
een stondt datelijck op / d'een liep hier / d'ander daer / maer evenwel wil-
de elck sijn hachje niet verlaten / maer namen dat mede. Ten laetsten
quamen sy weder by een / en raeckten aen 't marcheeren; daer wierdt om-
trent vijftigh man gecommandeert voor uyt te loopen / om te sien ofse ee-
nige gevangens konden krijgen / alsoo Morgan seer moeyelijck was / dat
avondt ontdeckten sy omtrent twee hondert man / die haer riepen / maer sy
konden het niet verstaen; dese liepen haer voor by / of se haer van achteren
hadden willen aendoen. Doen de Rovers noch een weynigh gemarcheert
hadden / ontdecktense den Tooren van Panama; doen begonnense te schreeu-
wen tot drie mael toe / en wierpen haer hoeden om hoogh van vreughde / het
was of se de victorie al bevochten hadden. Sy resolveerdrn dien nacht daer
te slapen / op hoop 's ander daeghs vroegh in de Stadt van Panama te ko-
men: sy campeerde daer mede op het vlacke veldt / de Trommels begonnen
te slaen / trompetten te blasen / en met haer Vaendels te speelen / of het een
Feest was geweest. Op het gelnydt van de Trommels en Trompetten
quamen omtrent vijftigh Ruyters maer een musquet schoot van de Rovers /
die oock een Trompetter by haer hadden / die helder begon te blasen / en daer
na riepen sy: Manana, Manana perros nos veremos; dat is: Morgen, morgen,
jou honden, sullen wy malkander spreecken; en daer mede vertrocken sy / be-
halven seven / of acht / die daer bleven om te sien wat de Roovers deeden /
maer se hadden daer niet veel swarigheyt in; yder een van haer was doende
om gras te vergaderen om sijn bedt te maecken voor die nacht. Die twee
hondert man / die se te vooren gesien hadden / lieten haer nu oock van haer
sien / en scheenen de wegh met hun macht te willen stoppen / op dat de Ro-
vers niet wegh konden loopen / maer waren daer weynigh voor bevreest / die
wat overgehouden hadden van het vleesch / datse 's middaghs te vooren ge-
hadt hadden / at het selve op / en gingh daer op slapen; yder kreegh sijn or-
der / of het gebeurde dat de Spanjaerven haer 's nachts wilden aentasten; sy
hadden mede buytenwachten rondtom haer Leeger / als ick het leeger noe-
men magh. De Spanjaerden schooten de geheele nacht met grof Canon uyt
de Stadt.
's Anderen daeghs 's morgens / zijnde den tienden dagh / met het aenbree-
ken van den dagh / maeckten de Rovers haer gereedt / om op de Spanjaer-
den aen te vallen; ende doen Morgan alles in goede ordre ghestelt hadde / be-
gonnen sy te marcheeren met slaende Trommels en vliegende Vaendels. De
Gits / die de Rovers mee hadden / waerschuwde Morgan, seggende / dat
het beter soude zijn dat men de groote wegh liet legghen / om een andere te
nemen / alsoo de Spanjaerden in die wegh Embuscades konnen maeken / waer
mede sy haer groote afbreuck konden doen. Dese raedt wierd aengenoomen /
en de Roovers lieten de groote wegh omtrent een musquet schoot aen de rech-
terhandt van haer leggen / ende namen een andere wegh door de bosschagien /
dat seer ongemackelijck voor haer was; maer alsoo het een volck is / die geen
ongemack ontsien / door dien sy het ghewendt zijn / viel het haer niet seer
moeyelijck. De Spanjaerden / die / als de Gits geseydt hadde / in de wegh
waren gefortificeert siende dat de Rovers een andere wegh namen / wierden
genoodtsaeckt om haer te gemoet te komen. De Generael van de Span-
jaerden liet sijn Leeger in ordere mede marcheeren teghen de Rovers aen.
De Spaensche macht bestondt in twee Esquadrons / en vier Bataillons
Voetvolck / met twee troepen geterghde Stieren / die door een groot getal
waren op een kleyne heuvel / en konden de Spanjaerden wel zien. Yder vain
haer hadde wel gewilt met een huydt vol slagen daer van daen te zijn / want
de Spaensche macht was ongelijck grooter / doch daer was geen kans om
te wijcken. Sy resolveerden dan om op de Spanjaerden aen te vallen / en
te vechten tot den laetsten man; want daer en was geen quartier / voor haer /
van de Spanjaerden te verwachten. Dese resolutie genoomen zijnde / ver-
deelden sy hun macht in drie Bataillons / maer sendende daer eerst uyt twee
hondert man van de Fransche Boeckaniers / om datse by sonder wel voorsien
zijn met goedt geweer / en seer wel schieten konnen; dese marcheerden voor
uyt / en wierden van de rest gevolght. De Rovers trocken van den heuvel /
daer sy op waren / en de Spanjaerden waren op een schoon vlack veldt haer
wachtende: doen het meeste gedeelte van de Rovers op de vlackte gekomen
waren / begonnen de Spanjaerden een geschreeuw op te heffen / roepende:
Vive el Roy; dat is: Lang leef de Koningh; en met een viel haer Ruytery
op de Rovers aen / maer wierden gestut aen een moeras / daer de paerden
traegh waren om door te komen. De twee hondert Rovers / die voor uyt
waren / namen de Spanjaerden daer waer / die met hun paerden door haer
meenden heen te rijden; yder Rover boogh een knie op der aerde / en soo schoo-
ten sy met de helft gelijck op de Spanjaerden / ende als d'eene helft geschoo-
ten hadt / begon d'andere helft weder / soo dat de Rovers geourigh vuur ga-
ven. De Spanjaerden bleeven haer niet schuldigh / maer schooten lustigh
wederom / en deeden haer best om door de Rovers in te breecken. Het voet-
volck / dat de Spaensche Ruytery meende te seconderen / wierdt van d'andere
troep Rovers waergenomen / die schermutseerden oock seer fel tegens mal-
kanderen. De Spanjaerden meenden met de Stieren van achter in de Ro-
vers te dringen / om haer in confusie te brengen / maer een deel van de Ro-
vers keerden na haer toe / terwijl dat d'andere in het ghevecht waren / en
waeyden met haer Vaendels / en schooten eenige schooten op de beesten / soo
datse wegh liepen tegen vanck van de geenen die haer joegen / die op 't laest
de vlucht oock namen / soo wel als haer Stieren. Het gevecht hadde om-
trent twee uuren geduurt / wanneer de Ruytery van de Spanjaerden heel ver-
slagen was / de meeste waren kapot gemaeckt / ende d'andere wegh gevlucht.
Het voetvolck / siende dat haer Ruytery soo weynigh voordeel op de Rovers
gedaen hadden / en oock selver geen kans siende om meester van de Rovers
te worden / schooten haer musquetten los / en smeetense doen neder / vlieden-
de al hun best wegh. De Rovers / die door honger / en ander onghemack /
datse op de wegh geleeden hadden / afgemat waren / kosten haer niet vervol-
gen. Eenige Spanjaerden / die niet loopen konden / verborgen haer onder het
riet / dat langhs kleyne Rivieren / die aldaer zijn / wascht / maer de Ro-
vers sloegense doodt diese kregen / als of het beesten waren geweest. Daer
wierden een party grauw Monicken gevangen genoomen / welcke alle voor
Morgan gebracht wierden / maer die liet de selve / sonder haer eens te willen
hooren spreecken / doodt schieten. Daer na wierdt hem een Capiteyn van
de Ruyterye gevangen gebracht / die in 't gevecht gequetst was: Morgan liet
weten / dat haer macht bestondt in vier hondert paerden / en vier en twin-
tigh Compagnien voetvolck / yder Compagnie van hondert man / met
noch ses hondert Indianen / en eenige Swarten / en half slachten / die twee
duysent Stieren aendreeven / om in de Rovers in te breecken / en confusie
onder haer te maecken / om haer daer na dan geheel te verslaen; als m-
de / dat in de Stadt op verscheyde plaetsen Retrenchementen gemaeckt wa-
ren / met meelsacken / en dat 'er geschut op de selve geplant was / om de
Stadt noch ten uytersten te defendeeren; oock dat 'er aen de wegh / daer
de Rovers door moesten / een Redoute was / op de welcke acht metaele
stucken stonden / met vijftigh man. Morgan dit alles gehoort hebbende /
gaf ordre om een andere wegh te neemen.
Hy liet de Trommel slaen om sijn volck weder by een te brengen / en te
sien wat schaede sy geleeden hadden. De Spanjaerden waren doe t'eene-
mael verdweenen / ende men sach'er geen daer omtrent / als die doodt /
en gevangen waren. Morgan liet sijn volck weder in bataille stellen / en
wierdt naer de schaede vernoomen; men bevond datse eenige weynige ver-
looren / en eenige gequetsten hadden. Van de Spanjaerden lagen 'er wel
ses hondert op het veldt / sonder die ghequetst en wegh geraeckt waren.
Dit kleyn verlies gaf haer groote moedt / ende nae datse een weynigh ge-
rust hadden / maeckten sy haer weder klaer / om nae de Stadt te gaen /
en swoeren malkander weder op nieuw by een te blijven / en te vechten tot
den laetsten man.
Met dese resolutie marcheerden sy naer de Stadt met hun gevangens:
doense in de Stadt quamen / vonden sy daer niet datse gedacht hadden /
want haer meenigh was / dat de Spanjaerden / die gevlncht waren / haer
in de Stadt begeven hadden; nochtans waren de straten beset met borst-
weringen van meelsacken gemaeckt / ende yder was versterckt met schoo-
ne metale stucken Canon. De Rovers drongen daer evenwel op aen / maer
soo gemackelijck niet alse op het vlacke veldt gedaen hadden / want het
geschut was met schroot geladen / dat vry wat meer effect deed / als de
Spanjaerden met hun musquette gedaen hadden. Dit niet tegenstaende
was de Stadt in de tijdt van twee uuren in de handen der Rovers / die al
doodt sloegen wat haer tegen stondt. De Spanjaerden hadden al hun
goedt uyt de Stadt vervoert / maer daer waren noch veel packhuysen vol
alderhande Koopmanschappen / van zijde / lijwaten / en veel meer andere
goederen.
Soo haest als 'er geen tegenweer meer in de Stadt gedaen wierdt / liet
Morgan sijn volck by een vergaderen / en verboodt aen yder een / dat men
geen wijn soude proeven / alsoo hy bericht was / dat de Spanjaerden alle
de wijnen vergiftight hadden; dit was wel niet waer / maer het wierd ge-
daen / om dat het gemeene volck haer door den dranck niet onbequaem sou-
de maecken / want men was niet verseeckert / dat de vyandt niet weder k-
men soude.
VI. HOOFTSTUCK.
MORGAN sendt eenige vaertuygen op de roof in de Zuyd-zee
het verbranden van de Stadt Panama, en het rooven door het heele
Landt, met alle de wreedtheden die de Rovers daer bedreven, ne-
vens haer wederkomst aen het Kasteel van Chagre.
DOen Morgan de Stadt Panama door sijn volck over al hadt doen be-
sctten / commandeerde hy vijs en twintigh man in een Barque / die in
de Haven gebleeven was / by gebreck van water / om uyt te komen; want
men heeft daer hoogh en leegh water / als in de Canael van Engelandt;
als 't hoogh water is / komt 'er soo veel water in de Haven / dat 'er een
Galjoen in komen kan / en met laegh water is het wel een mijl van
de Stadt / het is een modderige grondt. Naer de middagh liet Morgan
heymelijck de brandt in verscheyde huysen steecken / soo dat 's avondts de
Stadt meestendeel in de brandt was. Men liet een gernchte onder het
volck loopen / als dat de Spanjaerden het selver gedaen hadden / som-
mige wilden de brandt stutten / met het laten springhen van verscheyden
huysen; maer ten hielp niet; want het was soo veer gekomen / dat wan-
neer de brandt in een straet quam / in een half uur de gantsche straet ten eyn-
de in de brandt was / ende de huysen haest tot koolen; want het waren
meest houte huysen / evenwel schoone gebouwen / altemael meest van Ce-
dechout / en van binnen versien met schoone schilderyen / die de Spanjaer-
den niet hadden konnen wegh voeren. Daer waren seven mannen / ende
een vrouwen Klooster / nevens een Gasthuys / en een Dom Kerck / met
noch een Parochiale Kerck / die uytstekende kostelijck waren van beeldt-
werck en schilderyen; maer het silverwerck hadden de Monicken met
haer mede genoomen. De Stadt was versien van omtrent twee duysent
kostelijcke Koopliedens / en omtrent drie duysent gemeene huysen / en stal-
len van voerluyden / die het silver van daer naer de noordtkant overbren-
gen: rondtom de Stadt waren verscheyde Boomgaerden / en playsante
Tuynen / versien met alderhande vruchtboomen en moeskruyden. De
Genoucesers hadden daer een heel anesienlijck Gemeen-huys / alwaer het
Comptoir van de Negerye op was / die wierd mede verbrandt. 's Ander-
ren daeghs was de geheele Stadt in assche / behalven omtrent twee hon-
dert packhuysen / en stallen der voerlieden / die soo wat aen een kant wa-
ren; alle de gedierten waren mede verbrandt / met veel slaven / die haer
in de huysen verborgen hadden / en daer niet uyt konden loopen; daer wa-
ren een groote hoop meelsacken / die in packhuysen stonden / dese hebben
een maendt daer na noch gebrandt. De Roovers hadden haer 's nachts
rondtom de Stadt gehouden / vreesende dat de Spanjaerden komen sou-
den; want sy hadden sulck een aensienlijcke macht y de Spanjaerden ge-
sien / datse daer een schrick voor hadden. 's Anderen daeghs wierden alle
en daer wierdt mede een Corps de guarde van gemaeckt / wordende alle het
geschut rondtom de Kerck gebratht: daer nae liet Morgan sijn volck in ba-
taille stellen / om te sien wat verlies men gehadt hadde. Men bevondt om-
trent twintigh man verlooren te hebben in het veroveren van de Stadt / en
noch omtrent soo veel ghequetsten. Morgan liet die selve dagh een Convoy
van hondert en vijftigh man afvaerdigen / om de tijdinge aen die van het
Kasteel van Chagre, van de geluckighe victorie / te brengen. Dit Convoy
wierdt van het gheheele gros buyten de Stadt geconvoyeert; men sagh 'er
eenighe troepen Spanjaerden / die van ver eens quamen kijcken; maer als
men eenige minen maeckte om na haer toe te gaen / setten sy 't op 't loopen
soo spoedigh als se konden.
Naer de middagh quam Morgan met sijn volck weder in de Stadt / yder
Compagnie nam een Logement / ende een party liepen soecken in de puyn-
hoopen van d'afgebrande huysen / alwaerse noch reedelijcke buyt vonden van
silverwerck / en gemunt silver / dat de Spanjaerden in putten geworpen
hadden. 's Anderdaeghs wierden noch twee partyen afgevaerdight / yder
van hondert en vijftigh man / om op het landt te gaen / en d'inwoonders
van de Stadt te soecken. Twee dagen daer nae guamen de partyen weder
binnen / en brachten wel twee hondert gevangens / soo mannen / vrouwen /
als slaven. Dien selven dagh quam de Barque / die Morgan in Zee ghe-
sonden hadde / weder met noch drie andere Barquen / die sy genoomen had-
den; maer sy hadden haer beste prijs laten varen / het welcke een Gallioen
was / waer in het silver van den Koningh / met alle de juweelen en rijck-
dom van de voornaemste Kooplteden van Panama in was; de Bagijnen waren
daer oock in / met alle de vercieringen van haer Kerck / en haer silver en goud;
dit Schip was alleen maer met seven stucken Canon / en omtrent thien a
twaelf musquetten voorsten; het was oock niet toegetaeckelt / want het had-
de anders niet als sijn onderzeylen / en daer by hadden se gebreck van water /
en de Rovers hadden sijn Sloep genomen / met seven man / die om water
uyt was. Dese Spaensche bootsgesellen berichten de Rovers van 't geen
hier voor verhaelt is / seggende dat het omnogelijck was / dat dese Gallioen
in Zee konde gaen sonder water; maer de Commandeur van de Rovers /
hadt meer lust om sich vol en sat te drincken / en sijn tijdt te passeeren met een
party Spaensche vrouwen / die hy gevangen hadt / als om nae dat Schip
te gaen. 's Anderen daeghs rusten sy haer Barque toe / om het Schip te
soecken / maer sy vonden't niet / alsoo het wegh gezeylt was / hebbende tij-
dingh gekregen dat de Rovers met vaertuygen in zee waren / en sijn Sloep
genoomen hadden. Doen se sagen dat het Schip wegh was / namense ee-
nige barquen / die se aen de Eylanden Tavoga en Tavogilla vonden / met ver-
scheyde goederen gelaeden / en quamen daer mede naer Panama. Daer ge-
komen zijnde / berichten sy Morgan van het geen dat 'er gepasseert was; de
gevangens van het Schip wierden mede ondervraeght / ende seyden datse
wel wisten waer omtrent het Schip geloopen was / maer datse meenden dat
het versterckinge han volck soude gekreghen hebben. Morgan liet daer op
soecken. De Rovers liepen dan weder in Zee met hun vier Barquen sterck /
waer op sy hondert en twintigh man hadden. Sy waren acht dagen in
Zee / sonder yets uyt te rechten / wegens het groote Schip; want het was
den dans soodanigh ontsprongen / datse het niet wisten te vinden. Sy dan
siende dat 'er geen hoop was van het Schip te krijgen / resolveerden weder
naer d'Eylanden Tavoga en Tavogilla te keeren / alwaer se een Schip von-
den dat dan Payta quam / en geladen was met Seep / Laeckens / Biscuyt /
ende Suycker / en hadde omtrent 20000 stucken van achten in gemunt sil-
ver. Sy quamen met dit Schip in Panama met hun Barque / die se gelae-
den hadden met goederen en gevangens / die sy op de Eylanden gekreegen
hadden. Het Convoy / dat Morgan naer het Kasteel van Chagre gesonden
hadt / was wederom gekomen met goede tijdinge / sy rapporteerden dat die
van Chagre twee vaertuygen voor de Rivier om te kruyssen / hadden gestuert;
dese kregen een Spaensch Schip in 't gesicht / dat sy najoegen; die van het
Kasteel lieten hier op de Spaensche vlagh waeyen / en het Spaensch Schip
sich in het naeuw siende / meende daer in de Rivier een vrye haven te vinden;
maer het was de eene wolf nauwelijcks ontkomen / of liep d'andere in de
mondt / want doen het in de Rivier was / bemerckte het wel haest / dat het
in 's vyands handen was gevallen; het was meest met mondkost geladen /
't geen de Rovers best diende / want sy waren slecht daer van in het Kasteel
voorsien. Dit gaf oorsaeck aen Morgan om in Panama langer te blijven / en
het heele landt door te loopen / en te rooven; want terwijl d'er eenige van haer
ter zee op de roof waren / deeden d'andere niet minder te landt / want alle
dagen liep 'er een party uyt van twee hondert man / en als d'eene wederom
quam / was de ander weer gereedt om uyt te gaen. Hier door brachten
sy groote buyt en veel gevangens op / aen wien sy alle daghen de grootste
wreedtheden en tormenten deeden diese konden bedencken / alleen om datse
malkanderen souden verklicken / waer dat haer geldt verborgen was; onder
anderen vonden sy een arm gebreckelijck man in een Heeren huys buyten de
Stadt; dese arme man hadde sich verschoont met een schoon hembt / en
een zijde broeck / die hy in het huys gevonden hadde. Aen de veeter van dese
broeck was een silvere sleutel vast; de Rovers vroegen hem nae de kist / daer
de sleutel toe gemaeckt was; hy seyde dat hy de kist niet hadt / maer dat hy
de sleutel alleen in het huys gevonden hadde. Doen se geen andere beken-
tenisse van hem konden krijgen / wipten sy hem dat sijn armen heel uyt het
lidt waren / daer nae bonden sy hem het hooft soo vast / dat sijn oogen daer
uyt swollen soo dick als eyeren / ende doen hy noch niet en bekende / hingen
sy hem by sijn mannelijcke leeden op / d'een sloegh hem / d'ander sneedt hem
de neus af / d'ander een oor / de derde blaeckerde hem / soo dat men geen
wreeder tormenten konde practiseeren. Op het laetste wanneer de man niet
meer konde spreecken / en sy geen meer tormenten overigh hadden om hem
aen te doen / lieten sy hem door een Swart / met een lancie / doodt steecken.
Veel meer diergelijcke wreedtheden hebbense gepleeght. De Monicken sel-
ver hadden weynigh quartier onder haer; en hadt het niet gheweest / om
gegeven hebben. De vrouwen hebben sy oock niet verschoont / behalven die
haer wil toestonden; maer schoon sy niet wilden / wisten sy haer daer toe ge-
noegh te krijgen; sy namense uyt de kerck / daer se tn gevangen waren / en
gingen daer mede uyt / onder pretert dat syse van doen hadden / om voor haer
te wassen / maer als syse dan onder haer geweld hadden / deeden sy haer wil
daer mede / of tormenteerden haer met slagen / honger / en meer diergelijcke
plagen. Morgan, die als Generael was / hadde daer in behooren te voor-
sien / en beter ordre gestelt te habben / maer hy was selver niet beter als de rest;
want als men een mooye vrouw gevangen gebracht hadde / versocht hy haer
terstondt tot oneer. Terwijl dat het hier te pas kouit / sal ick een geschiede-
nis verhaelen van een vrouw / welckers naem onsterfelijck behoorde te zijn /
door haer standtvastighydt.
De Rovers uytter Zee gekomen zijnde / hadden eenighe gevangens uyt
d'Eylanden Tavoga en Tavogilla mede gebracht / onder de welcke een rijck
Koopmans vrouw was / zijnde jongh en seer sehoon. Ick sal haer schoon-
heydt hier niet uytbeelden / maer alleen seggen datter geen shoonder in Eu-
ropa kan zijn; haer man was naer Peru gevaren / om eenige negotie aldaer
(nae de maniere van die landen) te doen / en dese vrouw was met haer goed /
nevens eenige van hare vrienden gevlucht: soo drae alsse by Morgan ghe-
bracht / en van hem gesien wierdt / liet hy se terstondt van haer vrienden af-
scheyden / ende alleen in een vertreck met een slavinne brengen / alhoewel de
vrouw / met tranende oogen / versocht om by haer vrienden te mogen blij-
ven; hy liet haer versorghen van al het geen datse nooden hadde / en stuerde
haer alle maeltijden een schootel of twee van sijn eygen tafel / hoewel dat hy
haer een slavin gegeven hadde om voor haer te kooken. Dese vrouwe oor-
deelde dit eerst als een eerbaerheydt van Morgan, en was seer verwondert /
meynende dat de Rovers soo boos niet waeren / als aen haer / en aen meer
andere vrouwen van de Spanjaerden onderricht was; want doen de Span-
jaerden uyt de Stadt gingen / wierden eege daer van door hun vrouwen
versocht / om yets van de Ladronnen, dat zijn Rovers / tot gedachtenisse me-
de te brengen. Andere / die numsgieriger waren / versochten om het ge-
vecht van verr' te mogen sten / maer het wierdt haer van haer mannen ge-
weygert / seggende datse een schrick daer van souden krijgen / niet van te sien
vechten / maer van de mismaeckt heyt der Rovers; want / seyden sy / de Ro-
vers zijn niet gelijck wy lieden / maer sy zijn als beesten; ende beloofden aen
hun vrouwen eenige hoofden te sullen brengen / om haer te laten zien: daer
over veel vrouwen / doense de Rovers sagen / haer verwonderden / seggende:
Jesus, los Ladronnes son camo los Espagnoles. Dat is te seggen: Jesus, de Ro-
vers zijn menschen gelijck de Spanjaerden. Dese Koopmans vrouw / daer wy
van spreecken / seyde mede wegens de geveynsde beleeftheydt van Morgan:
Los Ladronnes son tan corteses come si fueran Espagnoles. Dat is: De Ro-
vers zijn soo beleeft of het Spanjaerden waren. Morgan ging alle dagen wan-
delen in de Kerck / alwaer de gevangens waren / ende liet altijdt sien voor de
tralie van 't vertreck daer dese vrouw in was / en groete haer dickwils / ia
Spaensch) hy liet haer vrienden en bekenden vryheydt geven om by haer
te komen. Dit hadt omtrent drie dagen geduert / wanneer hy haer tot
oneer liet versoecken / en daer nae versocht hy haer daer selver toe / pre-
senteerende haer eenige kostelijcke juweelen. De vrouw / die eerbaer / en
wel opgebracht was / bedanckte hem seer beleefdelijck / seggende: datse
onder sijn macht was / ende datse seer groote beleeftijeydt in 't eerst aen
hem gesien hadt / datse oock niet hoopte dat de selve nu verminderen sou-
de / en dat sy niet konde gelooven / dat hy diergelijcke gedachten hadde /
alsoo het niet betaemde aen een Opperhooft van soo een aensienlijke macht /
dusdanige dingen te versoecken van een persoon / wiens leven in sijn han-
den stondt. Dese beleefde woorden konden de geyle lust van Morgan niet
voldoen; hy versocht haer noch stercker / en beloofde haer restitutie van
het geen sy verlooren hadt / en dat in juweelen / op datse het te beter soude
konnen bewaren; maer sy excuseerde haer met alle beleef de woorden / die
sy bedencken kost; doch Morgan liet haer niet met vreeden / en vervolgde
haer soo sterck / datse gedwongen wierdt te seggen / by aldien hy yets met
haer lichaem wilde doen / dat hy dan eerst moest maecken dat de ziel daer
van scheyde / ende datse by haer leven yets diergelijcks sou toelaten. Daer
nae sprack sy hem niet meer toe. Morgan wierdt ten laetsten / op de wey-
geringh van dese vrouw / soo gram / dat hy haer in een ander vertreck lier
setten / ende verboodt dat niemandt by haer soude komen. Hy liet haer
kleederen afneemen / en alle dagen soo weynigh eeten geeven / datse naeu-
welijcks het leven daer by konde houden. Hier over bedroesde sy ijaer
niet / maer bleef even standtvastigh / biddende Godt alle dagen / dewijl
dat hy haer soo geliefde te kastijden / dat hy haer doch de sterckte wilde
geven / om tegen de tyrannye van Morgan te konnen bestaen.
Morgan liet dit doen / onder pretext dat dese vrouw correspondentie met
de Spanjaerden hieldt / en datse een slaef met eenige brieven hadt uytgeson-
deden.
Ick hadde nooyt gelooft dat diergelijcke standtvastigheydt in soo een
vrouw konde zijn / indien ick haer selver niet gesien en gesproocken hadt /
alsoo ick altemets haer onderstand van spijs deed / hoewel dat ick sulcks
seer bedecktelijck moest doen. Hier sal noch in 't vervolgh van dit verhael /
van dese vrouw gesproocken werden / hoe datse niet alleen onder haer vyan-
den van het ongeluck is vervolght geweest / maer oock onder haer vrien-
den.
Doen Morgan omtrent drie weecken in Panama geweest / en lustigh ge-
rooft hadt / soo ter zee als te lande / liet hy preparatie maecken om te ver-
trecken. Yder Compagnie moest een seecker getal Muyl ezels soecken /
om de buyt aen de Rivier te brengen / die omtrent acht Spaensche mijlen
daer van daen geleegen was. Ondertusschen warender omtrent hondert
van de sijne / die een accoordt met malkanderen gemaeckt hadden / om
Morgan te laten gaen / en het Schip te neemen dat in de haven lagh / en
daer mede in de Zuydzee te blijven om te rooven / soo lang / tot datse ge-
weder in Europa te komen. Ende om tot haer ooghwit te geraken / hadden
sy allerhande vooraedt in een hoek wegh gestopt / te weten kruydt / loodt /
meel en broodt / selfs tot metaele stucken / om op een Schans te leggen / diese
op 't een of 't ander Eyland wilden maecken / om aldaer haer uytvlucht te nee-
men. Haer voorneemen soude geluckt hebben / indien niet een van haer mac-
kers het selve aen Morgan geopenbaert hadt / die terstond de masten van het
Schip liet afkappen / en de brandt daer in steecken / als oock in alle d'an-
dere varquen / die daer by waren / waer door sy van haer voorneemen ver-
steeken wierden. Ondertusschen wierden daer Muyl ezels gesocht / en Mor-
gan liet een party Spanjaerden gaen om rantsoen te halen voor haer vrou-
wen / kinderen en slaven; daer wierden mede eenige Monicken uytgesonden
om rantsoen te haelen voor haer / en voor die in ostagie bleven.
Daer nae liet Morgan alle de stucken vernagelen / en d'ooren afbreecken:
daer wierdt oock twee dagen voor het vertreck van Morgan, een party uyt-
gesonden / om naer de Gouverneur van Panama te verneemen; want hy had
van eenige gevangens verstaen / dat de Gouverneur eenig volck versaemelt /
en verscheyde Embuscaden gemaeckt hadt / om de Rovers de passagie te be-
letten. Dese party wederom gekomen zijnde / berichten Morgan datse geen
Sterckten van de Spanjaerden vernoomen hadden; ende eenige gevangens /
diese mede brachten / seyden / dat de Gouverneur eenigh volck hadde willen
vergaderen / maer datse hem ontloopen waren / en dat hy / by gebreck van
volck / sijn desseynen niet hadde konnen uytvoeren.
Op den 24. February des Jaers sestien hondert een en tseventigh / vertrock
Morgan met al sijn macht uyt de Stadt Panama, met hondert vijf en tseven-
tigh Muyl ezels / met gebroocken en gemunt silver ghelaeden / en omtrent
vijf a ses hondert gevangens / soo mannen / vrouwen / kinderen en slaven.
Dien selven dagh quamen de Rovers een mijl buyten de Stadt / aen de kant
van een Rivier / op een schoon veldt. Het Leger der Rovers campeerde daer
in de rondte / en de gevangens wierden in het midden geset; men hoorde de
geheele nacht anders niet als kermen en schreyen van alle de vrouwen / en soo
veel kleyne kinderen / die niet beter wisten / of de Rovers souden haer mede
naer haer landt voeren; d'een riep om sijn vader / d'ander om sijn vrienden /
de derde om sijn Vaderlandt; en het geen dat noch het slimste was / dat die
arme menschen groote dorst en honger leeden; het was jammerlijck aen te
sien veel arme vrouwen / met kleyne kinderen aen de borst / die niets hadden
om die arme kinderkens te voeden; sy baeden Morgan op haer bloote knyen /
dat hy haer wilde laten gaen / maer het kermen van die arme menschen was
niet genoegh om hem tot eenigh medelijden te beweegen. Hy antwoorde haer /
dat hy niet gekomen was om haer kermen aen te hooren / maer dat hy geko-
men was om geldt te haelen / ende datse soo sonder geldt uyt sijne handen nier
los souden raecken. Dit was al de troost / die dese arme menschen by Mor-
gan konden berkrijgen.
's Anderen daeghs liet hy sijn volck voor uyt marcheeren met alle de gevan-
gens / en hy selver volghde / doen begon het kermen en krijten weer op nieuw /
d'andere party van de Rovers achter aen. De vrouw / daer wy van ge-
sproocken hebben / liet Morgan alleen marcheeren tusschen twee Rovers /
alwaer d'arme vrouw groot ongemack moest uytstaen / soo van de hitte der
Son / als door de moeylijckheydt van de wegh / gelijck oock meer andere
vrouwen / die dat niet gewent waren. Maer Morgan en belette niet / dat men
de vrouwen goedt deedt / als alleen aen dese ongeluckige vrouw (ick noemse
hier ongeluckigh / en niet sonder reden / want het scheen dat het ongeluck
haer over al volghde) sy hadt last gegeven aen eenige Monicken van haer
kennis / daer sy op vertrouwde / datse ergens geldt souden haelen tot be-
taelinge van haer rantsoen; maer in plaets van het rantsoen voor de vrouw
te betalen / verlosten sy haer mede broederen met het geldt van die onge-
luckige vrouw; en indien het niet uytgekomen was door een slaef / die een
brief aen de vrouw bracht / Morgan soude haer nae Geomaica gevoert heb-
ben: maer doen de Rovers selver sagen / dat dit het geldt van de vrouw
was / lieten sy haer gaen / en hielden de Monicken vast. Doen Morgan
tot aen het Dorp Cruz gekomen was / leggende op de kant van de Ri-
vier van Chagre, liet hy aen alle de gevangens weten / datse binnen
drie dagen haer rantsoen moesten opbrengen / of dat hy se anders soude
mede neemen. Onderwijlen liet hy al de Rijs en Mais / die daer omtrent
was / vergaderen / tot victualie voor de Scheepen; een deel van de gevan-
gens wierden daer gelost.
Hy vertrock van het Dorp Cruz den vijf den Maert / met alle sijn ge-
roof de buyt / ende noch een party gevangens / die haer rantsoen noch niet
betaelt hadden / nevens de Monicken / die het geldt van de Koopmans
vrouw gehouden hadden / maer die waren qualijck half weeghs van Cha-
gre, dat 'er geldt quam om haer te lossen. Doen de Rovers omtrent half
wegh van het Kasteel van Chagre waren / deed Morgan haer altemael by
een blijven / en stelde haer voor / dat haer oude ge woonte was (gelijck ick
in het tweede Deel van dit Derhael beschreven heb) een eedt te doen / dat
men de waerdye van een schellingh niet voor sich hieldt / het zy van silver /
goudt / Amber de gris / Diamanten / Paerlen / of andere kostelijcke ge-
steenten; ende dat 'er eenige erempels waren geweest van lieden die een val-
schen eedt hadden gedaen; en dat hy / om diergelijcke dingen voor te ko-
men / goedt gevonden hadde niemandt een eedt af te bergen / maer dat
men een generael besoeck soude doen / sonder dat yemandt daer vry van
soude zijn: de medemackers van Morgan, te weten een party Capiteynen /
die hy sijn voorneemen bekent gemaeckt hadde / vonden dat heel goedt.
Daer wierdt dan van yder Compagnie een man gestelt om te besoecken;
Morgan liet hem (quanssuys) meede besoecken / gelijck oock alle de Ca-
piteynen / soo dat 'er niemandt vry raeckte. De Franse Rovers murmu-
reerden daer tegen / maer sy waren de sterckste niet / en daerom moestense
swijgen; maer hadden de Rovers geweten dat Morgan dat in 't sin gehadt
hadde / sy souden het niet altemael gebracht hebben / het geen se gevonden
hadden. Nae datse altemael besocht waren / begaven sy haer in de Canoes
het Kasteel van Chagre, alwaerse alles noch in goede standt vonden / be-
halven de gequetsten / diese daer gelaten hadden / die waren meest gestor-
ven van honger / want de gesonden hadden 't quaedt genoegh gehadt / al-
soo sy haer hadden moeten behelpen met seecker soort van vogels / die de
Spanjaerden Gallinacos noemen / die anders niet leven als van doode
krengen / die waren daer in groote menighte op de verslagen lichamen der
Spanjaerden / en zijn omtrent van gedaene en grootte als een Kalckoen:
de eerste mael dat ick se sagh / schoot ick 'er twee / en meende dat het Kalc-
koenen waren. Dese Dogels zijn seer verslindende van vleesch; want met
hun vieren sullen sy een geheele Os of Paerdt op een dagh op eeten. Als
sy eeten / gevense het van achter weder uyt; sy zijn seer blood' / en derven
geen levendigh dier aen doen / hoe kleyn dat het is / als het sich maer be-
weeght; sy konnen oock door de huydt van eenigh dier niet picken / maer
sy picken eerst d'oogen daer uyt / en maecken een gat daer in / en met ar-
beydt kruypen sy in den buyck van het doode krengh / en eeten het van
binnen eerst op / soo dat het wel altemets op de beenen drooght / en het
vleesch is van binnen wegh; sy doen oock groote schade aen het vee op het
velt; want wanneerder een Koe of Paerdt geworpen heeft / ende dat de
jongen noch weynigh beweginge hebben door de slappigheydt / picken sy
die dadelijck d'oogen uyt; sy weten de Jagers by geheele troepen te vol-
gen / gelijck sy oock de Rovers in Panama deden; want daer gingh geen
party uyt / of daer viel wat voor haer / 't zy van menschen of beesten.
De Spanjaerden begonnen de komst van de Rovers daer oock aen te ken-
nen; want als sy een trop van die vogels in de lucht sagen vliegen / waer-
schouwden sy malkander / en seyden / de Rovers komen; dit hebben de
Spanjaerden self bekent. Dese vogelen zijn door de gantsche vaste Kust /
selfs op eenige Eylanden / gelijck Cuba en Jamaica. Sommige seggen /
datse oock in groote meenighte op het Eylandt Hispaniola geweest zijn / en
datse door toverkonst daer van daen gejaeght zijn; sy onthouden haer meest
omtrent / en selfs in de Steeden / en maecken die schoon van alle onsuy-
verheden / die wegh gegooyt worden / sy zijn altijdt op de huysen en kerc-
ken / en passen op waer dat 'er iets voor haer valt; ja daer kan van geen
huys een stuck vleesch / of yets anders gegooyt worden / of se vliegen met
hun tien of twintigh daer op. Sy konnen oock langh vasten / want (vol-
gens het seggen van veel menschen / die daer op gelet hebben) konnen sy
een geheele maendt wesen sonder eten. De Rovers / die in het Kasteel
van Chagre waren / verhaelden oock / dat sy / doense eerst by de doode li-
chamen quamen / soo mager waren / dat men op haer gantsche lijf geen
twe onen vleesch konde vinden; maer doense omtrent veertien daegen
daer geweest waren / warense soo swaer als Kalckoenen. Ick heb dit
hier in gevoght / om dat 'er diergelijcke vogels in Europa nier zijn.
Doen Morgan met de Rovers aen Chagre gekomen was / vondt hy raed-
saem / dat men in 't eerste den buyt soude deelen / alsoo haer victualie seer
schaers wierdt. Dit wierdt dan soo vast gestelt; en men vondt goedt /
de gevangens van St. Catalina aldaer aen landt te setten / als mede brandt-
schatting te eyschen voor het Casteel van Chagre. Twee dagen daer naer
quam het vaertuygh weder / met tijdingh dat de Spanjaerden geen brandt-
schattingh wilden geven. 's Anderen daeghs kreegh yder Compagnie sijn
deel van de buyt / of ten minsten soo veel als Morgan haer gunde / ende doen
wierdt het weder in 't keyn gedeelt / wanneer men bevond dat yder man voor
sijn part twee hondert stucken van achten kreegh; het gebroocken silver wierd
gereeckent op tien stucken van achten het pondt; verscheyde juweelen wier-
den schandtkoop verkocht / en veele juweelen gemist / daer over Morgan pu-
blijck van de Rovers beschuldight wierdt. Maer doen hy sagh dat het ge-
meene volck soo hart begon te murmureeren / maeckte hy terstondt gereedt-
schap om te vertrecken / hy liet het Kasteel demolieeren en in de brandt steec-
ken / nae dat hy het metael Canon daer af ghehaelt hadt / en gingh daer
mede tzeyl / sonder eenigh zeyn te doen / die hem volgen wilden / die konden /
hy wierdt alleen maer gevolght van drie a vier scheepen / die sijn medemac-
kers waren / en die (volgens het seggen van de Rovers) met hem ghedeelt
hadden. De Franse Rovers volghden hem met hun drie a vier / en waren
van sin hem aen te doen / indien sy hem hadden konnen bezeylen. Maer hy
was het beste versien van victualie / en konde sijn kours volgen / maer d'an-
dere soo niet / d'een bleef hier / d'ander daer / om sijn kost te soecken / en vic-
tualie by een te krijgen / om weder naer Jamaica te konnen keeren.
VII. HOOFTSTUCK.
De Reysbeschrijver neemt sijn Reys langs de Kust van Costa Rica, en
verhaelt wat daer voorgevallen is, als mede wat hy aldaer langs die
Kust waergenoomen heeft.
DOen wy van Morgan afgescheyden waren / vervolgden wy onse reys
langs de Kust van Costa Rica, om aldaer een plaets te soecken / daer wy
eenige victualie konden bekomen / en met een ons vaertuygh te kalefate-
ren / dat seer leck en schaloos was. Weynigh dagen daer na quamen wy in een
groote Bay / genaemt Boca del Tauro, alwaer seer goede geleegentheydt is
Riet te aelen / en victualie te maken van Schitlepadt vleesch. Dese Bay
is omtrent tien mijlen in sijn omtreck / en rondtom met Eylanden beslooten /
soo dat men daer in beschut is voor alle winden / en is rondtom van verschey-
de natien van Indianen bewoont / die de Spanjaerden onder haer gehoor-
saemheydt niet hebben konnen brengen / en werden van haer genoemt Indios
Bravos. In sulcken kleynen begrip zijn die verscheyden natien die malkanderen
niet en verstaen / en gedurigh oorlogh tegens malkander voeren. Aen d'oost-
hoeck van dese Bay zijn Indianen / die voor desen met de Rovers plachten
favi, en alderhande vruchten van 't landt; ja oock hoenders / verckens /
ende andere dieren / die men daer vind. De Rovers gaven haer daer tegens
oud yserwerck / coralen / en diergelijcke dingen / die die menschen voor cieragie
gebruycken. Dit was altijdt een uytvlucht voor de Rovers / wanneer sy
yets van doen hadden; maer sy hebben 't met de Indianen soo gemaeckt /
dat 'er niet een van haer aen landt durst komen / om datse eens de vrou-
wen van d'Indianen afgenoomen / en de mannen doodt geslagen hebben:
zedert die tijdt hebben d'Indianen met haer niet willen handelen. In dese
Bay gekomen zijnde / gingen wy datelijck ter plaets daer wy wat hoopten
te vangen om te ververschen / maer vonden niet / soo dat wy ons moesten
laten genoegen met Crokodils eyeren / die wy op de strand in het zant begra-
ven vonden. Wy gingen naer de oosthoeck van de Bay / alwaer wy drie
van onse mackers vonden / die mede onder Morgan hadden geweest: dese
waren daer gekomen met dat selfde voorneemen dat wy hadden / maer sy
hadden 't daer seer slecht / want sy moesten haer selfs op rantsoen ftellen /
te weten / eens daeghs te eeten / soo langh als haer scheepen gekielt wier-
den / om daer van daen te komen. Doen wy sagen dat het daer soo gestelt
was / vertrocken wy aenstonts daer van daen / en zeylden nae het westelijckste
deel / alwaer wy een redelijcke goede Schillepadt vangst hadden / soo dat
wy daer rijckelijck van konden leven. Wy hadden daer eenige tijdt gele-
gen / wanneer wy begonnen water gebreck te krijgen / niet / om dat daer
niet te krijgen was; maer wy dorsten het niet halen om d'Indianen; even-
wel de noodt dwong ons ten laetsten met alle man aen een Rivier te gaen /
om water te halen; een party liep boschwaerd in / terwijl dat d'andere de
vaten vulden. Ons volck hadden qualijck een uur aen landt geweest /
wanneer sy overvallen wierden van een party Indianen / die haer wilden
beletten water te krijgen; maer soo haest als wy hoorden roepen aux Armes,
schooten wy dactlijck door het bosch in / evenwel sonder yemandt te kon-
nen sien / als op het laetste / daer wy een party Indianen door het bosch sa-
gen loopen / die wy vervolghden / en op haer schooten: sy ontliepen 't alle /
behalven twee / die op de plaets dood bleeven; d'een scheen aen sijn gewaed
een aensienlijck persoon te zijn / hy hadde een gordel / daer hy sijn schamel-
heydt mee bedeckt hadt / van bast van boomeu / anders niet bereyd / als
tusschen twee steenen geklopt / ende daer mee was het soo sacht gewordeu
als zijde. Hy droegh oock een gouden baert / zijnde een goudt plaetje / om-
trent drie vingers breedt / en drie duym lang / wegende omtrent drie loot;
dit was met een draet door twee gaetjes aen sijn onderste lip vast gemaeckt.
d'Ander was heel naeckt / en hadde mede een baerd / maer van Schilpad.
Hun wapenen waren anders niet / als stucken van Palmiste boomen / om-
trent seven voet langh / aen beyde eynden scherp / en aen 't een eynd waren
eenige haecken in dit selve hout gemaeckt; beyde d'eynden waren in 't vyer
geweest / op datse te harder wesen souden. Wy sochten naer haer woon-
plaetsen / maer konden daer geen van vinden / 't geen ons deed gelooven datse
diep in het bosch woonen moesten. Wy souden graegh een van die menschen
eenige victualie te verhandelen; maer daer was geen kans toe / alsoo se te
wildt waren / wy haelden evenwel soo veel water uyt de Revier als wy
van doen hadden / en gingen doe van daer. 's Nachts daer aen hoorden
wy een groot geschreeuw van Indianen / 't geen ons deed gelooven / datse
volck tot haer hulpe gehaelt hadden / en datse door het geschreeuw de dood
van hun mackers beklaeghden; wy hebben oock met konnen bemercken /
datse met eenige vaertuygen in zee komen. Doen wy sagen dat wy daer
niet op konden doen / en dat wy niet meer vongen als wy dagelijcks kon-
den eeten / resolveerden wy weer tzeyl te gaen / en onse Reys te vervorderen
naer Jamaica. Wy laverden tot voor de Rivier van Chagre, wanneer
wy een Schip in 't gesicht kregen / en jacht op ons maeckte: wy meenden
dat het een Spaensch Schip dat van Cartagena quam / en volck op het Ka-
steel van Chagre bracht / lieten 't voor de windt staen / met al wat goedt
doen kon / maer evenwel zeylde hy harder als wy; ende naer dat hy ons
vier en twintig uren gejaeght hadt / geraekte hy by ons. Doen wy by mal-
kander gekomen waeren / sagen wy dat het een van onse mackers was /
die op hadde willen laveeren / om naer Nombre de Dios te gaen / en van
daer naer Cartagena, om sijn fortuyn te soecken; maer doen de stroom en
windt soo tegen waeren / resolveerden sy mede in de Boca del Tauro te ko-
men. Dit hadt ons groot letsel gedaen / want wy hadden meer verlooren
in twee dagen / als wy in veertien gewonnen hadden / soo dat wy moesten
resolveeren om wederom naer onse oude plaets te keeren / 't geen wy dee-
den; maer bleeven daer niet lang. Wy gingen vorder in een Bay / genaemt
Boca del Drago, om aldaer een seecker kruypend dier te vangen / van de
Spanjaerden genaemt Manentin, en by de Hollanders / Zee koe / om
dat het neus / mondt en tanden heeft / als een Koe. Het onthoudt sich
altijdt in 't water / omtrent de plaetsen daer de grondt met gras bewossen
is / daer gaen dese dieren om haer te spijsigen. Haer gedaente is wonder-
lijck; het hooft is als een Koe hooft / doch sonder ooren / maer aen yder
zijde een kleyn gaetje / daer men qualick een pinck in kan steecken. Sy heb-
ben omtrent den hals twee wiecken / van gedaente als die van een Hay /
maer wat langer / en aen 't endt drie klaeuwen: onder dese wiecken zijn
twee prammen / gelijckende die van een Negrinne; vorders is het heele lijf
gladt / tot aen de staert / dat plat is / ende aen 't eynde rondt toeloopt / en
omtrent drie a vier voeten breedt / na dat het dier groot is. De grootste
van dese dieren zijn omtrent twintigh a vier en twintigh voeten lang / sy
hebben een huydt van kouleur als de Barbarische honden / met hair daer
op / op die selve manier, dese huydt is op de rugh wel anderhalf duym
dick / en wanneerse droogh is / isse soo stijf als Walvisch been / is bequaem
om rottingen van te maecken; onder de buyck is de huydt dunder / en lee-
niger / van binnen hebbende leever / long / gedarmte / en middelrif / als
een Os / tot de nieren toe. Sy hebben aen yder zijde sestien ribben / die
ronde zijn / en vry dick in 't midden / ende aen beyde d'enden seer hardt van
been: het manneken bekent 't wijfie vleeschelijck / ende omhelsen malkan-
het wijsje haer natuur gelijck een Koe / omtrent een span breedt onder de
navel; 't wijsje en draegljt niet meer als een jonge tseffens: hoe lang datse
vragen / weet ick niet te seggen / want ick heb geen gelegentheydt gehadt
om dit konnen aenmercken.
Dese dieren zijn machtigh gauw van gehoor / want door het minste ge-
rucht / dat men maeckt / is het onmogelijck om haer te vangen / daerom
zijn die gene / die haer willen vangen / genoodtsaeckt / in plaets datse rie-
men gebruycken in haer vaertuygen / om te roeyen / seecker korte riempjes /
diese Pagayos noemen / en de Spanjaerden Caneletas, met welcken sy sacht
weten te roeyen / datse niet gehoort werden. Sy dorven oock nizt spree-
ken / maer alleen op sien / waer dat de Harpenier / die voor op staet / haer
aen wijst. Dese Manantins worden op de selve manier geharponneert als
de Schildpadden / maer in plaets dat de harpen daer men de Schild-
padden mee harponneert / alleen vier kantigh zijn sonder haecken / so zijn aen
dese haecken / ende zijn een weynigh langer als d'anderen: de Manantins
hebben seer kleyne oogen / en konnen weynigh sien / dat heel contrary is
aen de Schildpad / want de Schildpad kan wonderlik snel sien / maer is doof.
Het vleesch van Manantins is het kalf vleesch seer gelijckende / en van smaeck
als verckens vleesch / het heeft oock speck gelijck een vercken. Het vleesch
werd gesouten en geroockt / en gelijck verckens en ossen vleesch / als in het eet-
ste deel verhaelt is / hoe dat de Boeckaniers het vleesch toemaeckten. Een
groote Manantin sal wel twee Tonnen vleesch sonder de beenen / en be-
halven het speck / uytmaken / sijn staert is klaer speck / de Rovers smelten dit
spek / en gieten 't in Spaense potten / en eeten 't tot Mais, diese op de selve manier
koocken als gort; heeft geen traenige smaeck / maer ter contrary smaecht het
veel beter als oly / of verkens vet. Dit is het geen dat ick van de Manan-
tins kan schrijven / alsoo ick daer niet vorders van ondervonden heb. In
dese Bay gekomen zijnde / vongen wy van dese Manantins soo veel als wy
konden / doen souten wy het vleesch / ende veholpen ons van de afval tot
onse dagelijcksche kost / te weten leever / long / darmen / nieren / en het
vleesch dat aen het gebeente bleef. Op sekeren dagh / dat wy niet gevangen
hadden / en evenwel ons soute vleesch niet wilden aentasten / resolveerden
wy langs een Eylandtje / dat daer omtrent was / te gaen visschen / en vogels
te schieten. Ondertusschen wierden wy een Indiaensche Canoes gewaer /
in de welcke vier Indianen waren / die / soo haest sy ons saegen / naer de
wal roeyden so sterck als se konden; maer wy waren sterker in 't roeyen als
sy lieden / ende wy liepense nae / om te sien of 'er geen kans was om met
kaer yets te handelen / te weten van mondtkost; maer alsoo dese India-
nen met geen Christenen willen handelen / liepen sy met hun Canoes aen
de strandt / ende soo drae alse aen landt waren / namense hun Canoes me-
de; wy volghden haer soo kort nae / datse gedwongen wierden haer Ca-
noes te verlaeten / diese evenwel twee hondert treeden in het bosch ghe-
sleept hadden met hun vier; dese Canoes was wel twee duysendt
ponden swaer / soo dat wy ons verwonderden over de sterckte van dese men-
het water te brengen. Doense sagen dat wy hun Canoes mede namen / be-
gonnen sy heel hardt te schreeuwen; wy schooten daer omtrent daer wy de
stemme gehoort hadden / maer wat effect dat het dee / konden wy niet we-
ten / alsoo wy door het bosch niet dorsten loopen / om dat d'Indianen op dat
Eylandtje seer storck zijn. Onse Lootsman die ons daer gebracht hadde /
en die daer verscheyde mael gheweest was / verhaelde ons dat hy daer met
een geheele Vloot van Rovers hadde geweest / en dat 'er eenige Canoes onder
de wal waren geroeyt / om aldaer te visschen / en te sien of 'er vogelen te
schieten waren / eenige van dese Indianen waren op de boomen geklommen.
Wanneer de Canoes in de Rivier quamen roeyen / soo spronghen sy van
boven in 't water / nde namen met een groote snelheydt eenige van de Ro-
vers wegh / loopende daer mede boschwaerdt in / eer dat d'andere Rovers
vaerdigh waren om haer mackers te konnen helpen. 's Anderen daeghs
gingh de Generael van de Vloot aen landt / met vijf hondert man / om dese
Rovers / die d'Indianen wegh genoomen hadden / weder te bekomen; maer
hy was qualijck met sijn volck op het landt / of hy moest op het spoedigste /
weder retireeren. Wy oordeelden / dewijle daer sulcken macht niet hadt
konnen uytrichten / dat wy daer soo veel te minder souden hebben konnen
doen / daerom maeckten wy ons met den eersten van daer / en vonden in
haer Canoes anders niet als een net / omirent vier vadem lang / en een halve
vadem breed / op de wijs van een Zeege gemaeckt; daer by waren vier stoc-
ken / omtrent seven voeten lang / van Palmiste boomen. Wy oordeelden dat
dit haer wapenen moesten zijn / aen het een eyndt waren seven of acht hae-
ken / ende het ander eyndt wat spits / en slecht / gelijck men hier sien kan.
Haer Canoes was van wildt Ceeder hout / en seer plomp gemaeckt / daer
uyt wy presumeerde datse geen yser gereedschap hadden. Dit Eylandt / daer
dese Indianen woonen / is seer kleyn / ja nauwelijcks drie mijlen in de rond-
te; en behalven dat hebben sy geen ander landt / want sy hebben oorlogh met
de Indianen van de vaste kust / sy konnen malkanderen oock niet verstaen.
Aen de vaste Kust dorsten wy oock niet komen / alsoo d'Indianen / die daer
woonen / oock niemandt daer willen sien.
De oorsaeck van de wildigheydt deser menschen / mijns oordeels / is / dat
wanneer de Spanjaerden in 't landt zijn gekomen / sy soo veel wreedtheydt
en d'inwoonders hebben gedaen / datse een schrick voor haer gekreegen heb-
ben / en gevlucht zijn landwaert in / daerse leven in de wildernissen / en sonder
de aerde te bouwen / maer alleen van de visch / die sy vangen in de Rivier / en
van de vruchten / die d'aerde haer geeft / en hebben naderhandt haer aen geen
blancke menschen durven vertrouwen / meenende dat het altemael Span-
jaerden waren / selver niet aen andere Indianen / alsoo sommige de party
geplaeght. Aldus gevlucht zijnde van verscheyden gewesten / heeft sulcken
verandering van tael veroorsaeckt / en daer door vyandtschap; want daer en
is niet / dat daer meer vyandtschap kan brengen tusschen twee natien / als
datse malkanderen niet verstaen / door dien het onmoogelijck is voor een ge-
meen mensch / iemandt te beminnen / of eenige genegentheydt toe te dra-
gen / als hy hem niet verstaet. Hier door hebben dese wilde menschen tegens
malkander oorlogh / sonder eenighe pretensie op den anderen te hebben / of
van landen / die d'een den ander ontnoomen heeft / of om eenige eer / die den
een van den ander pretendeert / of om eenige schulden / maer alleen om datse
elckanderen niet verstaen; ende wanneer sy eenige gevangens van malkan-
deren krijgen / doen sy die de grootste Tormenten van de wereld aen / en maec-
kense dan noch tot slaven. Dit is het geen / dat ick heb konnen aenmerken we-
gens de wilde menschen in de Bay van Boca del Drago.
Eyndelijck resolveerden wy van dese Bay te vertrecken / alsoo wy geen
middelen sagen / om victualie te bekomen / want wy hadden moeyte genoegh
om slechts aen de kost te komen / soo veel als wy dagelijcks van doen had-
den. Wy zeylden van langs de Kust / westwaert aen; naer een etmael zey-
lens / quamen wy aen een plaets / genaemt Rio de Zuere, alwaer eenighe
wooningen van Spanjaerden zijn / behoorende onder de Stadt Cartago: on-
se meeninge was aldaer Schilpadden te vangen / die in die tijdt daer komen
haer eyeren te leggen; maer wy vonden niet / 't geen ons deed voorneemen
de Spanjaerden te gaen besoecken / maer die hadden ons niet als de leege huy-
sen gelaten / want soo alsse ons hadden sien komen / warense boschwaerdt
in gevlucht; wy moesten ons belijden met eenige vruchten / die by de Span-
jaerden Plantanos genoemt worden. Ick sal van dese vruchten niet spreec-
ken / alsoose van yder een / die om de west geweest is / wel bekent zijn. Na
dat wy ons vaertuygh by nae gevult hadden van dese Plantanos, zeylden wy
langhs de Kust / om een goede haven te soecken / om ons vaertuygh te kiel-
haelen / alsoo het seer leck was / dat eenighe slaven geduerigh aen de pomp
moesten staen / anders soude het gesoncken hebben / het water / dat daer uyt
quam / was schoonder / als dat over boort was. Naer veertien dagen zey-
lens langhs de Kust / quamen wy in een groote Bay / by de Rovers genaemt
de Bay Bleeckveldt. Dese naem is gekomen van een Rover / die daer veel
quam / om sijn Schip te repareeren: daer was seer goede gelegentheydt om
ons vaertuygh te kielhaelen / alwaer wy oock op het spoedighste preparatie
toe maeckten. Terwijl dat eenige van ons volck beesigh waren om het schip
te kielhaelen / gingen d'anderen in 't bosch om te jagen: daer zijn wilde swij-
nen / die de navel op de rugh hebben / en werden navel verckens genoemt:
daer zijn oock Dassen / maer niet veel: wy konden weynigh Verckens en
Dassen bekomen / soo dat onse meeste jacht bestondt in Apen en Phaysante
Aapen het meest / alsoose daer in groote meenighte waren. Hoewel wy in
groote elende waren / lieten wy evenwel met groot vermaeck te scheppen in
't schieten van d'Apen / want wy schooten altemets wel vijftien of sestien /
gesehooten wierden / was het onmoogelijck om die te krijgen / door dien se
haer by de staert vast houden aen kleyne tacken / en bestorven daer soodanig
aen / dat / al warense dood / evenwel soo lang daer aen blijven hangen / tot
datse begonnen te vergaen. De wijfies dragen haer jongens op haer rugh als
de Negerinnen haer kinders doen; ende als de moer dood geschooten wert / en
het jong noch in 't leven blijft / sal het evenwel de moer niet verlaeten / het zy
datse valt of niet / maer sal sich altijdt op de rugh van de moer vast houden.
Wanneer men onder een boom passeert daer se op zijn / dan gooyense met haer
eygen dreck / en breecken tacken van de boomen / en gooyen daer mede op
het hooft der geener die onder de boomen zijn. Wanneer dat 'er op een
troep van Apen geschooten wordt / en dat een van haer gequetst wordt / ko-
men d'andere daer datelijck by / ende staen tondom hem / en ruycken aen
sijn wonde / en wanneer der veel bloedt uyt komt / houden sy de wonde
vast / op dat 'er het bloedt niet uytloopen sal; andere neemen mos / dat op
de boomen wast / en steecken dat daer in; andere soecken seekere kruyden /
diese knauwen / en steecken die dan in de wondt. Ick heb dickwils met
groote verwonderingh aengesien / hoe die Dieren malkanderen in de nood
bystaen / en in perijckel van hun leven haer mackers soecken te helpen.
Men soude hier over veel bedenckingen konnen maecken / maer om den
Leser niet te verveelen / sullen wy hier maer een eenvoudigh verhael doen
wat ons voorgevallen is. Dese Apen zijn goed van smaek / en seer voedsaem /
wy koockten / en bradender alle dagen soo veel Apen vleesch / dat wy het
begonnen gewendt te worden / en het smaekten ons beter als de Phaysanten.
Wy hadden omtrent acht dagen soo gheleeft / terwijl yder een ondertus-
schen beesigh was in sijn werck / eenige / als ick seyde / om het Schip te
lossen en te kalafateren / en ander Scheepswerck te doen / de derde / om
op de jacht te gaen. Wy hadden cenige slaven en slavinnen / die gebruyck-
ten wy oock / de mannen om brandthout te kappen / en kalck te bran-
den / om / in plaets van harpuys / het Schip mee te smeeren / en dicht
te maecken / en de vrouwen / om water te haelen van seeckere putten / die
wy op strandt hadden gegraven. Het Schip was haest klaer / en daer
wierdt aen de slavinnen belast de vaeten op het spocdighste te vullen. 's An-
der daeghs 's morgens met het aenbreecken van den dagh / gingen de sla-
vinnen met haer potten om water te halen aen de bovengenoemde putten /
en twee van haer liepen een weynigh achter d'anderen / en pluckten eenige
zaetjens van boomen om t'eeten. Terwijl sy hier mee doende waren /
hoorden sy in het bosch haer medegesellinnen schreeuwen. Hierom dach-
ten sy / datse van eenige ongedierten mochten gebeeten worden / en liepen daer
na toe; eer sy daer by quamen / sagense een troep Indianen uyt het bosch
komen; sy lieten terstond haer potten vassen / en begonnen te loopen en te
schreeuwen / Indios, Indios. Wy namen datelijck / op het geroep van dese
slavinnen / ons geweer / en liepen na haer toe / ter plaetse daer sy ons aen-
wesen datse de Indianen gesien hadden; daer gekomen zijnde / vonden
wy de doode lichamen van dese twee Negerinnen / die elck wel met twaelf
het lijf / door de hals / en door de beenen geschooten; en het scheen of dese
wilden haer vermaeck daer in hadden gehadt om die menschen met pijlen
te doorsteecken / want van d'eerste pijl kondense wel gestorven zijn. Dese
pijlen waren van een wonderlijck fatsoen / of maecksel / van slechte stocken
gemaeckt / omtrent een vinger dick / en acht voet lang; aen het eene endt
was een haeck van hout vast gebonden met een gesplitste draet / waer me-
de daer een vuursteen aen vast was / en aen het ander endt was een hout
als een kooker / in de welcke eenige steentjes waren / die eenighsins geraes
maekten wanneer de pijlen roerden; daer warender oock onder die van Pal-
miste boomen gemaeckt / en roodt geverwt waren / dat seer schoon stond /
of het lackwerck hadt gewest. Wy oordeelden dat de sulcke pijlen zijn
geweest van de Capiteynen / en wy bemerckten dat die pijlen in het middel-
lijs van de Negrinnen staecken aldus waren.
Figuur van de Pijlen.
A. Een vuursteen / die aen de pijl vast gemaeckt is.
B. Een houte haeck / die mede aen de steen vast is.
C. Is de Pijl.
D. Is het kookertje / dat aen het endt van de pijl is.
Dese Pijlen zijn sonder eenigh yser gereedschap gemaeckt; want al watse
snijden / latense eerst soo ver af branden / alsse het hebben willen; daer na
schraepen sy het af met vuursteenen. Dese Indianen zijn seer snel in 't
loopen door het bosch / want hoe nauw wy toesagen / konden echter geen
voetstappen van haer sien / noch de minste teeckenen niet / datse door het
bosch gheloopen waeren. Sy waeren oock soo voorsichtigh / datse de
steentjes / die in haer koockertjes van de pijlen waren / met blaederen
van boomen gestut hadden / op datse geen geraes souden maecken. Nae
dat wy in 't bosch gesocht hadden / ofse nergens geen vaertuygh hadden
liggen / ende niet gevonden hebbende / keerden wy weder naer ons vaer-
tuygh / en rusten het selfde toe / ende scheepten ons goedt daer weder in.
Ten laetsten gingen wy t'zeyl / alsoo wy ons aen landt niet langer ver-
trouwden / vreesende dat dese Indianen soo sterck mochten komen / datse
ons altemael overweldight mochten hebben.
VIII. HOOFTSTUCK.
Aenkomst des Schrijvers deser Historie aen Cabo Gratia a Dios; hande-
lingh van de Roovers met de Indianen daer woonende; manier
van leven der Indianen, vertreck van daer, aenkomst aen het Eylandt
Pines, geleegen aen het Eylandt Cuba, en sijn aenkomst in Jamaica.
DE groote schrick / die wy kregen door het dooden van onse slavinnen
door d'Indianen / deed ons op het spoedigste van daer vertrecken / en
setten onse kours naer Cabo Gratia a Dios, alwaer wy hooptan onsen
troost te sullen vinden / te weten van sekerheydt van plaets / en gelegentheyt
om victualie te bekomen / want daer woonen soodanige Indianen / die mer
de Rovers handelen / en haer wel tracteeren. Naer het verloop van ses
dagen / quamen wy aen Cabo Gratia a Dios; is te segghen: Godt zy ge-
danckt; het geen wy oock seyden / gelijckeen mensch / die in het water ge-
leegen / en groot gevaer geloopen heeft van te verdrincken / en als hy daer
uyt gekomen is / seydt hy: Godt zy gedanckt / dat hy my uyt dat perijc-
kel verlost heeft. Wy danckten Godt oock / dat hy ons uyt die groote
noodt / daer wy in geweest waren / verlost hadde / en ons laten komen tr
plaetse daer wy van d'inwoonders vriendschap konden genieten / nevens
het geen dat wy van nooden hadden. Soo als wy daer ten ancker qua-
men / sagen wy aen de strandt twee Christenen / die ons wachten om ons
menschen gemaeckt / datse daer by haer bleeven woonen / sonder dat haer
eenigh leedt geschiede / maer leefden sonder sorgh / want d'Indianen geven
haer al watse van nooden hebben / en daer tegens tuylden sy aen d'In-
dianen anders niet als oude messen / bijlen / en ander diergelijck ghe-
reedtschap. Als de Roovers daer komen / koopen sy een Vrouw van
d'Indianen voor een oude bijl / of voor een oudt mes / en daer voor blijft
de vrouw soo langh by soodanigen Roover / tot dat hy wegh gaet / en in-
dien het quam te gebeuren dat hy drie of vier jaren daer na weder quam /
soo soude de selve vrouw weder by hem komen. Die daer een Indiaensche
vrouw neemt / heeft niet te sorgen / want de vrouw brenght hem sijn da-
gelijcksche kost / gelijck als se onder d'Indianen gewendt zijn; de man
hoeft anders niet te doen / als alleen iets te gaen jagen / of visschen / een blank
mensch behoeft dat niet te doen / maer commandeert een Indiaen daer
toe. Dese Indianen gaen oock dickwils in Zee met de Rovers / en blij-
ven drie a vier jaren uyt / sonder in haer landt te komen / soo dat'er onder
haer zijn / die seer goedt Engelsch en Fransch konnen spreecken / gelijck
'er oock veel Roovers zijn / die goed Indiaensch spreeken. Dese Indianen
doen groot voordeel aen de Rovers / alsoo sy ser goede Harpeniers zijn /
soo in 't schieten van Schilpadden en Manintins / als andere visschen / ja
een Indiaen is bequaem om heel Scheepsvolck van hondert man te spij-
de Cabo gelandt waren / quamen de Indianen ons te gemoet met alder-
hande vruchten / en met een om te sien ofse geen kennisse hadden. Wy had-
den twee persoonen by ons / die haer tael wel konden / en daer langh ge-
woondt hadden. By dit volck bleven wy eenige tijdt om ons te vervar-
schen / alwaer ick geleegentheydt hadde om haer leven en manieren wel
te ondersoecken / waer van ick hier een kort verhael sal doen.
Dese Indianen houden haer als een kleyne Republijeque / sy heb-
ben geen Opperhooft over haer / diese als Heer of Koningh kennen; haer
landt / dat sy besitten / is omtrent dertigh mijlen in de rondte; sy hebben
geen vriendschap met haer nageburen / noch ten minsten niet met de Span-
jaerden / waer van sy groote vyanden zijn; sy zijn weynigh in getal / en niet
boven vijftien a sestien hondert zielen sterck; onder haer zijn eenige Negers
die se voor flaven houden / en die daer gekomen zijn van een Schip / dat
van de Neegers afgeloopen wierdt / en daer te stranden quam. Dese In-
dianen maeckten aenstonds alle die Neegers tot flaven / van welcker ge-
flachten daer noch heden zijn / sy zijn verdeelt in twee partyen / gelijek men
hier seggen soude / twee Provintien; eenige daer van woonen boven in 't
landt / en hebben daer haer plantagien; en d'andere woonen aen de zeekant:
die in 't land woonen / zijn meer geneegen tot den arbeyd / als die gene welc-
ke aen de zee kant woonen / want die zijn te luy om huysen voor haer tot
wooning te maken; wanneer het reegent / hebben sy anders niet om haer daer
voor te bevrijden / als een Palmiste bladt / datse tegen de reegen houden /
en keeren haer altijdt nae de windt / met het bladt daer de regen van daen
komt. Haer kleedingh is anders niet / als een gordel / daerse haer scha-
melheydt mee bedecken; sommige van die gordels zijn van bast van boo-
men / die alleenlijck wat gheklopt en sacht gemaeckt zijn. Dit ghe-
bruyckense meede om daer op te slaepen / en noemen die gordels / of
Cabals; sommige hebben gordels van katoen gemaeckt / op de manier van
de Guineesche kleeden; haer gheweer is Assagayen / met ysere punten /
en oock met tanden van Hayen. Dese Indianen hebben eenige kennisse
van d'almoogende Godt / doch sonder eenige Godtsdienst. Ick heb noyt
bemerckt datse eenige Godtsdienst gepleeght hebben; sy gelooven niet aen
de Duyvel / gelijck veel Indianen in America / en werden oock niet van
hem soo geplaeght / gelijck d'andere Indianen. Haer levens middelen
zijn meest vruchten / gelijck Bananos, Backoves, Anassen, Patatos, Casavi,
Krabben / en visch / diese in zee gaen schieten: sy maecken veelderhande
drancken die seer lecker zijn / en ghebruycken tot haer ordinaris dranck
Achiock; dit werdt gemaeckt van seecker zaedt van Palmiste boomen /
diese in warm water stampen / en daer een weynigh in laten staen; dan la-
ten sy het sincken / en daer nae drincken sy het; 't is lieffelijck van smaeck /
en seer voedsaem. Sy maecken oock seeckere dranckvan Bananos, die rijp
zijnde / laten die onder heete asch braden / en doen die dan / soo heet alsse
van het vuer komen / in water / en kneedense met haer handen / soo dat het
soo dick werd als pap / dit verstreckt haer tot eeten en drincken t'samen; sy
sche wijn. Als dese Plantanos rijp is / kneedense die met kout water in
groote Calbassen die sy daer hebben / en alsse wel gekneed is / laten sy die
samen acht dagen staen / ende het gest en werckt soo sterck als Spaensche
wijn; d'Indianen nooden haer vrienden op dese dranck te gast. Sy ma-
ken noch een andere dranck / die noch lieflijcker en beter is als dese / en
geschied op dese manier / sy nemen Annassen, bradense half gaer / en knee-
dense op deselve wijs als ick van de Bananos verhaelt heb; en wanneer die
wel ghekneedt is / doen sy daer een derde part wilde hooning onder / en
laten dat te samen fermenteeren / tot het een koleur krijght als Spaensche
wijn / dit is seer lieffelijck. Haer dranck is het beste datse hebben / want
sy weten geen kost te koocken noch toe te maecken. Sy hebben oock een
seer aerdige manier van gastmaelen te houden / en van haer vrienden t'ont-
haelen. Wanneer een Indiaen wijn heeft gemaeckt / ghelijck hier voo-
ren verhaelt is / soo gaet hy sijn vrienden daer op nooden / ende op de
tijdt dat hy omtrent weet dat sijn vrienden komen sullen / laet hy sich kem-
men / ende sijn hair smeeren met Oly van Palm / ende hy verft sich heel
swart; sijn vrouw kemt haer oock / ende verft haer heel roodt / daer
naer neemt d'Indiaen sijn wapen / dat drie a vier Assegayen zijn / en gaet
omtrent drie of vier hondert schreeden van sijn huys / op de wegh daer hy
sijn vrienden verwacht; ende als hyse siet komen / valt hy voor haer voeten
op sijn aengesicht neder / en verroert hem niet meer als of hy doodt was /
dan komen de vrienden / helpen hem op / en brengen hem naer huys; ende
als sy omtrent het huys zijn / treedt hy eerst in / en alle de vrienden / die
hy genoodt heeft / vallen als dan op haer aengesicht neder / gelijck als hy
gedaen heeft / en hy helpt haer dan een voor een op / en brengtse in sijn huys /
de vrouwen doen malkander geen eere aen / nae ick heb konnen bemerc-
ken. Als de vrienden altemael in huys zijn / word haer gepresenteert elck
een kalbasje vol van gebraeden Plantanos, met water gekneedt / en dat soo
dick als pap; dese kalbassen houden omtrent twee mingelen nat / dat moe-
ten sy alle op eeten en drincken / ende als yder sijn kalbasse dranck op heeft /
soo komt de hospes van het huys / ende neemt haer altemael de kalbassen
af / ende spreeckt tegen haer / dit is (volgens onderwijs van die geene die
haer tael konnen) het welkom hieten; daer nae drinckense van de dranck
daerse op genoodt zijn / sonder yets anders te eeten / als eenige vruchten;
ende als sy droncken zijn / singen en danssen sy / en maken veel lief kosingen
aen hun vrouwen; en om te toonen datse tot de vrouwen geneegen zijn /
neemen sy een van hun Assegayen / en steecken die door haer mannelijcke
Roede / in presentie van hun vrouwen: dit heb ick dickwils van de Rovers
hooren seggen / doch ick wilde het niet gelooven; maer ick heb het nader-
handt selver ghesien. Dit doense oock / wanneerse een vrouwspersoon
vryen / om te toonen datse tot haer geneegen zijn. Als sy droncken zijn /
vechtense oock wel tegens malkanderen / en steecken den een den ander
doodt / maer het gebeurt selden: sy onderhouden eenige Ceremonien we-
gens het trouwen / want een Indiaen magh onder haer geen dochter nee-
haer een dochter sal trouwen / wordt hy van Vader gevraeght / of hy wel
jagen en visschen kan / of hy wel Assegayen maecken kan / of hy een har-
poen maecken kan / ende of hy wel een lijn draeyen kan? en als hy op al-
les wel geantwoordt heeft / soo neemt de Vader van de dochter een kal-
basje vol dranck / daer hy eerst uyt drinckt / daer naer geeft hy die aen de
Jongman / en de Jongman aen sijn Bruydt. Het is een gebruyck onder
haer / wanneer der aen yemandt van haer een Kalbasse dranck gepresen-
teert wordt / dat hy die moet uytdrincken; maer hier drinckense met haer
dryen uyt / om te betekenen datse bloedvrienden zijn. Dese selve Ceremonien
geschieden oock / wanneer een Roover een Indiaensche vrouw tot sijn ge-
bruyck neemt; maer in plaets dat hy van de Vader ondervraeght wordt /
moet hy hem een mes en een bijl vereeren; ende als de Rover wegh gaet /
brenght hy de vrouw weder tot haer Vader / en sy hebben daer geen er-
gernisse onder malkanderen van; een Indiaen sal daerom oock niet laten
haer cot sijn vrouw te nemen / maer alsse getrouwt zijn / willen sy niet
hebben datter een ander by haer wijf komt: de vrouwen houden geen
kraem naer het baeren / noch de mannen oock niet / gelijck de Caribes doen /
maer soo drae als sy gebaert hebben / gaen sy heen / en wasschen haer kind
in de Rivier / of in ander water / en daer naer winden sy het in een van haer
gordels / die se Cabale noemen / en doen haer werck als van te vooren; hoe
datse dat konnen doen / laet ick de vrouwen oordeelen / die beter ondervinding
daer van hebben; dese Indianen hebben oock bysondere Ceremonien om-
trent de dooden / wanneer dat 'er een man sterft / moet sijn vrouw hem sel-
ver begraven met alle sijn gordels / assegayen / vistuygh / en alle sijn ju-
weelen / die hy aen sijn ooren / en om sijn hals draeght / en alle dagen moet
sy op het graf / daer haer man leydt / kost en dranck brengen. Alle mor-
gens brenght de vrouw eenige Plantanos, met een kalbasse dranck / en als
dan de vogels daer aen komen picken / dat houdense voor goedt / soo datse
alle dagen daer gaet om het geen / datse daeghs te vooren daer gebracht
heeft / te vervarschen / dat duurt een geheel jaer langh; dit konnense reec-
kenen by de Maen / daer van sy vijftien voor een jaer reeckenen. Eenige
Schrijvers hebben willen seggen / dat het eeten 't geen d'Indianen aen haer
dooden brengen (gelijck de Caribes doen) van de Duyvel wordt afghe-
haelt / maer dit houd ick niet voor de waerheydt; ick heb het selver dick-
wils van de Indianen afgehaelt / alsoo de vruchten / diese daer brengen /
de rijpste ende de leckerste zijn diese vinden konnen. Als 'er nu een jaer
(naer haer reeckeningh) gepasseert is / soo gaet de vrouw / en ontgraeft
haer man / ende neemt alle de beenen diese onder der aerden vindt / ende
gaet die wassen / en laetse van in de Son droogen; alsse dan gedrooght
zijn / bindt syse by malkander in een Cabale, en draeght die soo langh op
haer rugh / als hy onder der aerden geleegen hebben / te weten een gantsch
jaer van vijftien maenden / sy slaept daer mede / sy werckt daer mede / soo
dat sy die beenen altijdt draeght; en als de tijdt om is / hangense die aen
de gevel van haer hutje / datse heeft / doch soo s'er geen heeft / dan worden
vrouw vermagh / volgens haer wetten / oock niet te trouwen voor dat die
twee jaren om zijn / te weten een jaer om onder d'aerde te leggen / en een jaer
om de beenen te dragen; die geene die onvry sterven / worden haer beenen niet
gedragen / ma het eeten wordt op haer graf gebracht als op d'ander: een
man en draeght oock niet de beenen van sijn afgestorven vrouw. Wanneer
dat een van de Rovers / die met een Indiaensche vrouw getrouwt is / komt
te sterven / sijn beenen worden mede door haer gedragen op de selfde wijse als
of hy een Indiaen hadt geweest. De Neegers / die by haer zijn / leven op
haer manier in alle dingen: soo sy oorlogh hebben / en eenige van hare vyan-
den gevangen krijgen / die maeckense tot siaven. Dese Indianen zijn soo
wel als de blancke menschen sware sieckten onderworpen / als bloedtloop,
en kinder-pocken; en wanneer datse een heete koorts hebben / gaen sy in 't
water leggen soo langh tot dat de koorts over is / en als'er een sieckte onder
haer komt / sterven sy by meenigte. Dit is het gene ick by dese Indianen heb
konnen aenmercken in de tijdt dat ick daer geweest ben. Doen wy ons nu
ververscht hadden / en versien waren van het geen d'Indianen ons konde
mede geven / vertrocken wy van daer / en stelden onse kours naer het Ey-
landt Cuba, alwaer wy veertien daghen daer nae aen het Eylandt Pines
quamen / aen de zuydkant van het selve Eylandt Cuba geleegen; wy moesten
noodtsaeckelijck daer een haven kiesen / om ons vaertuyg te verhelpen / want
wy konden het selve niet langer boven water houden. Soo als wy daer qua-
men / hadden wy twee Indianen van Cabo Gratia Dios mede gebracht / die
gingen uyt visschen / en eenige van ons volck gingen uyt jaegen / want op
dat Eylandt zijn veel Koe-beesten / die de Spanjaerden daer gebracht heb-
ben om voort te teelen. Wy hadden daer qualick vier uuren geleegen / of
kregen soo veel visch en vleesch / als twee duysent menschen souden hebben
konnen eeten / soo van Koe-beesten / Schildpadden / Manantins / als an-
dere Zee visschen; doen waren alle d'ongemacken / die wy geleeden hadden /
vergeeten; wy noemden malkanderen doen anders niet als broeders / maer
doen wy niet te eeten hadden / als wy vijf a ses treeden van malkander pas-
seerden / waren wy den een den ander in de wegh. Daer hadden wy goede
gelegentheydt om ons vaertuygh te kielhalen / want wy hadden geen vyanden
te verwachten / als de Spanjaerden; maer voor die waren wy niet bevreest /
want wy sochten haer meer als sy ons / evenwel moesten wy by nacht goede
wacht houden voor de Krokodillen / die daer in groote meenighte zijn; en als
sy hongerigh zijn / ontsien sy geen menschen / ghelijck by ons gebleeken
is aen een van ons volck / die alleen met een Neeger boschwaerdt in liep /
en tradt onversiens op een Krokodil / die in een poel verborgen lagh / de Kro-
kodil vatten hem by 't been / en haelde hem onder de voet; maer dese man
was kloeck en sterck / trock sijn mes / en verweerden hem soodanigh dat hy
de Krokodil dooden / doch door het geweldigh storten van het bloedt / dat
uyt sijn gebeete wonden vloeyde / bleef hy in aeuwte leggen. Sijn aef /
die van hem was gevlucht / quam weder by hem / en hielp hem tot omtrent
een mijl van de Zeekant / alwaer wy hem met een hangmat van daen hael-
maer wy gingen alle dagen met ons tien of twaelven sterck / alleenigh om
Krokodillen doodt te slaen; 's nachts quamense aen boort van ons vaertuyg /
en sloegen haer voorste pooten op de berckhouten / om daer op te klimmen /
van deeden wy haer een touw om den hals / ende hijstense binnen boort.
Doen wy ons aldaer wel ververscht / en onse Vaertuyghen een weynigh
gerepareert hadden / vervolghden wy onse Reys naer Jamaica. Aldaer
gekomen zijnde / vonden wy het derde part van onse Vloot daer niet gear-
riveert.
Morgan wilde weder eenige Vaertuygen toerusten / om het Eyland St. Ca-
thalina te gaen in besettinge neemen / alsoo het guarnisoen daer van daen
was / maer sijn voorneemen wierdt hem belet door een Engelsch Koninghs
Schip / brengende order van de Koningh / dat de Gouverneur van Jamai-
ca naer Engelandt moest / om te verantwoorden alle de schaeden / die de
Roovers van Jamaica aen de Spanjaerden badden gedaen; en op het self-
de Schip was een ander Gouverneur: en Morgan ging mede naer Enge-
landt.
Dese nieuwe Gauverneur sondt aenstondts Scheepen in alle Spaensche
Havens / om al de Spaensche Gouverneurs te verseeckeren van goede na-
buerschap / en dat 'er geen meer Roovers van Jamaica souden varen. On-
dertusschen negotieerde dese Gouverneur / onder pretert van vreede te publi-
ceeren / seer sterck met de Spanjaerden / en gebruyckte tot sijn behulpmid-
delen / om sijn negotie te bedecken / een party Joden / die op Jamaica woo-
nen. Eenige Rovers / die noch niet binnen waren / dese tijding hoorende /
quamen niet te voorschijn / maer bleeven rooven soo veel alsse konden. Sy
hebben naderhandt een plaets aen de noordtkant van het Eylandt Cuba ge-
noomen / genaemt la Ville de los Cayos, en hebben aldaer geen minder godt-
loosheydt gepleeght / volgens haer oude gewoonte. Maer dese nieuwe Gou-
verneur heeft met loosheydt soo veel te weegh gebracht / dat hy een of twee
van dese Rovers kreegh / die hy heeft doen ophangen. d'Andere / wanneer
sy dit saegen / zijn nae Tortuga onder de Franssen gevlucht / alwaer sy haer
noch houven; want sy zijn dat Roven soo gewendt / dat het onmogelijck is
haer te beletten; want als men haer de eene haven verbiedt / loopen sy
weer in een ander / door dien die landen over al vol schoone Ha-
vens zijn / in de welcke sy de kost / en alle noodtsaeckelijck-
heden / die sy tot haer Scheepen van nooden heb-
ben / in overvloedt konnen krijgen.
Verhael van een Schipbreuck, geleeden van Mr. Oer-
tran d'Ogeron, Gouverneur van het Eylandt
Tortuga, hoe dat hy met sijn volck in handen der Span-
jaerden is vervallen: zijn listigheydt om sijn leven te
salveeren; onderneemt een aenslagh op Puerto Rico,
om sijn volck te verlossen, maer misluckt hem: wreedt-
heden van de Spanjaerden, gepleeght aen de Franse ge-
vangens.
IN het Jaer sestien hondert drie en seventigh / hadden d'Indeseetenen der
Eylanden / vehoorende onder den Koningh van Vranckrijck / seeckere
macht by een gebracht / om de plaetsen / onder 't gebied der Heeren Sta-
Generael gaf Commissie / uyt de naem van den Koningh / aen alle de
Scheepen / die haer doen tot afbreuck van den vyandt wilden laten gebruyc-
ken. Hy selver hadde een Vloot geformeert soo van Oorlogh als Koopvaer-
dy Scheepen / uyt alle plaetsen ontbooden / en by een vergadert / om het Eyland
Curaçao te gaen inneemen. De Gouverneur van Tortuga was selver op een
Oorlogs schip gegaen / dat doemaels op de Reede lagh / met vier a vijf hondert
man die boschloopers / of Boeckaniers genoemt worden / die op het Eylandt
Espanjola zijn / met voorneemen om sich te conjungeeren met de Generael
van de Franse / om mede na Curaçao te gaen; maer hy wierd van sijn desseyn
versteecken / door een ongeluck dat hem overquam aen de zuydkant van het
Eylandt St. Juan de Porto Rico, alwaer hy by nacht door een swaere storm
aengerast wierdt / en sijn Schip op de klippen dreef / omtrent d'Eylanden
Guadanillas, geleegen aen de zuydkant van het boven gemelte Eylandt / en
in korten tijdt aen stucken stiet / soo dat Mr. Ogeron gedwongen wierdt sich
met sijn volck aen landt te salveeren.
's Anderen daeghs / met het aenbreecken van den dagh / meende de Span-
jaerden / dat dit volck was / die gekomen waren om het Eylandt af te loopen
(gelijck sy wel van de Franse gewend waren) versamelden een bequame macht
by een / en gingen ter plaetse daer de Franssen waren / die daer in een bedroefde
staet waren / meer gedispoueert om quartier te eyschen / als om te vechten; want
sy hadden niet gesalveert als alleen het leven / en het geen sy aen 't lijf hadden /
dat niet meer was als een hembt met een linne broeck. De Spanjaerden qua-
men echter / met alle macht die sy hadden konnen by een brengen / op haer
aen / onder de welcke alderhande slagh van menschen waren / soo Swarten
als Indianen / en halve slachten / maer weynigh blancke menschen. Soo
als de Franse haer sagen aenkomen / gingen sy de selve te gemoet / om quar-
tier te versoecken / en haer te verschoonen met het seggen datse Europiers wa-
ren / en datse meenden in de Fransse Eylanden te komen / om hun negotie aldaer
te doen / maer dat het ongeluck door quaed weer haer Schip tegen de klippen
om quartier uytgestort hebbende / hreegen tot antwoord van de Spanjaerden:
Ha porros Ladronnes no ay quartel paravos otros. Dat is: O jou hondtsche
Dieven, daer is geen quartier voor jou; ende met een vielense op de Fransen
aen / flade een groot gedeelte van de selve dood. Nochtans / doen de Span-
jaerden sagen dat de Franse geen tegenstand deeden / en selfs geen geweer by
haer hadden / hielden sy op met moorden / sonder nochtans van ander gevoe-
len te zijn / of de Fransen waren daer gekomen om het Eylandt af te loopen.
Sy namen dan d'overghebleeven Fransen / en bonden die twee of drie aen
malkander vast / ende brachtense aen de Savanas, dat is op een vlack veldt.
Daer aenghekomen zijnde / vroeghen de Spanjaerden nae haer Opper-
hooft / maer sy antwoorden alle eenparigh dat hy verdroncken was / hoewel
het niet waer was; maer Monsieur Ogeron hadde haer versocht sulcks te
seggen / eer dat de Spanjaerden by haer ghekomen waren: de Spanjaer-
wilden dat echter niet aenneemen / maer brachten eenige Fransen ter pijn-
banck / om haer te doen seggen wie haer Opperhooft was / van de welcke
eenige storven / die de pijn niet uytstaen konden. Ogeron hield hem als of
hy simpel was / en niet ter deegen spreecken konde / waer door de Span-
jaerden hem lieten los gaen / sonder eenigh leedt te doen / ja selfs kreegh hy
altemet een stuck eeten / daer d'andere honger moesten lijden: hun wierdt al
te weynigh gegeven / om sonder smerte te leven / en al te veel om te sterven.
Als'er yemandt van haer alle sieck wierdt / quamen de Spanjaerden / vree-
sende dat hy stueren soude / namen haer vermaeck daer meede / en bonden
hem aen een boom vast / ende te paerdt sittende / liepen op hem met hunne
Lancen om de prijs wie het beste schieten souden / makende aldus een Tour-
noy spel met haer.
Monsieur Ogeron, de welcke een man was van goed verstand / en die sich
veynsde onnoosel / en uytsinnigh geworden te zijn / siende de wreedheyt die
omtrent sijn volck gebruyckt wierdt / resolveert sijn leven in gewaer te stel-
len / om de verlossinge van sijn volck te onderneemen. Alle de Fransen wa-
ren gebonden / soo datse nergens konden gaen / behalven dat 'er noch eenige
Spanjaerden waren die hun bewaerden; nochtans haddense Ogeron, die
hem als simpel hieldt / los gelaten / met sijn Barbier / genaemt Françoys
la Faverye, die seeckeren dienst aen een Spanjaerdt hadt gedaen / daer door hy
vryigheyt verkreegh van los te gaen: hy ging altijdt met Monsieur Ogeron
op het veldt stoeyen / ghelijck men met een geck somtijdts doet: soo dat de
Spanjaerden selver hun vermaeck namen om dat aen te schouwen.
Ondertusschen Ogeron en de Barbier / leyden met malkander over / hoe
gaen / om aldaer een vlot te maecken / en over te vaeren naer het Eylandt
Santa Crus, het welcke de Fransen toebehoort / en is geleegen aen d'oosthoeck
van Porto Rico, zuydoost ten oosten omtrent tien mijlen. Naer datse dit
samen vast ghestelt / en malkander bystandt hadden belooft / soo waer-
schouwden sy eerst hun volck / ende namense de reys soo aen / hebbende
anders geen geweer als een hackmes / dat se van de Spanjaerden genoomen
heele dagh door 't bosch eerse aen de strandt quamen / alwaer sy naer een be-
quame gelegentheydt sochten om een vlot te maecken / maer sy marcheerden
een wijle tijdts sonder datse daer toe konden komen. Ondertusschen begon
haer de honger te quellen / want aen de strandt was niet te bekomen / om haer
honger te verzadigen / gelijck sy in 't bosch gedaen hadden / met zaed van boo-
men. De nood / die een goede leermeestres is / doet practijk soecken aen die gene
die by haer gehuysvest zijn / dit deed dese twee vluchtelingen mede omsien naer
alle middelen om aen haer host te komen. Sy fagen aen de strand een groote
meenighte visschen / door de Spanjaerden genaemt Corlobados, die naer
seeckere kleyne visschen joegen om te azen / en sy bemerckten dat dese kleyne
visschen / vluchtende voor de groote / sommige van haer op het drooge zandt
sprongen. Mr. Ogeron probeerden of het niet lucken wilde de grootste
te krijgen alsse van hem gejaeght wierden / het geen geschiede tot hun groot
ghenoeghen: sy maeckten dan jacht op de Corlobados, waer van sy een
deel op de drooghte kregen; op dese wijse vongen sy soo veel visch alsse eeten
konden: als se eenige ghevangen hadden / braeden sy die / om tegens een
anderen dagh te bewaren: om vuur te maken / waren sy niet verleegen / want
als men twee stucken hout een quartier uurs tegen malkander aenwrijft /
soo bekomt men terstondt vuur. Als sy dan een party visch gevangen had-
den / liepen sy boschwaerd in om die te braden / want aen de strandt en dorsten
sy haer niet vertrouwen / uyt vreese van weder gevangen te werden / en dan
sonder genaede te moeten sterven.
Ondertusschen begonnen sy aen hun vlot te arbeyden / en besigh zijnde om
boomen te soecken die daer toe bequaem waren / soo wierdense een kleyne Ca-
noes gewaer / die uyt ter Zee quam; sy verborgen haer terstondt in 't bosch /
ende namen acht waer dat hy omtrent wilde landen: sy wisten niet wat voor
volck dat daer in was / maer doen 't begon te naerderen / soo kondense sien
dat'er niet meer als twee mannen in waren / die sy oordeelden visschers te
zijn / gelijck sy oock waren. Hier loerden sy geweldig om sich meester te maeken
van de Canoes / al soude het haer leven kosten / en verstaken haer terstond in 't
bosch / recht tegen over de plaets daer de Canoes meende te landen. Doen
de Canoes aen de strandt was / sagense dat'er niet meer als twee visschers
in waren / d'een was een Spanjaerdt / en den ander een half slagh / die de
Spanjaerden Mulato noemen: het schijnt datse daer gekomen waren om water
te halen / en 's nachts te gaen visschen tussen de klippen die daer omtrent zijn;
want soo dra alsse daer gekomen waren / nam de Mulatos eenige kleyne Kal-
basjes die sy hadden / om die te gaen vullen met varsch water aen een kleyne
Rivier die niet ver daer van daen was. Onse vluchtelingen quamen voor den
dagh / en overvielen hem / en kloofden hem de kop in met een hackmes dat sy
hadden / en daer nae liepen sy na de Spanjaerd / die doende was om aen de Ca-
noes wat te maeken / en het vischtuyg toe te taeckelen / die sy oock stracks om
't leven brachten / ende lieten hem in de Canoes leggen / en haelden oock het
ander Lijck daer by / om die alle beyde t'zeewaerdt in te brengen / op dat de
Spanjaerden daer geen kennisse van mochten krijgen; daer na haelden sy soo
daer van daen nae een kleyne schuylplaets van een stilstaende water / om al-
daer de nacht in te wachten / die oock soo drae niet aenquam / of sy namen
hun kours langhs de kust van het Eylandt Porto Rico, tot aen Cabo Roxe,
van waer sy overstaecken naer het Eylandt Espagniola, alwaer haer volck
was: weer en windt diende haer doen oock soodanigh / datse in korte da-
gen quamen aen een plaets genaemt Samana, aen het Eylandt Espagniola,
alwaer sy haer volck vonden; Ogeron liet de Barbier aldaer langhs de kust
eenigh volck vergaderen / en vertrock self naer het Eyland Tortuga, alwaer
hy eenige Scheepen die op de Reede lagen / socht by een te krijgen / en gaf sijn
desseyn te kennen / het welcke was om sijn volck te verlossen / ende gaf daeren-
boven hoope van goede buyt / om soo veel te meer couragie te verwecken. De
Barbier gingh mede langhs de Kust van Espagniola, aen alle plaetsen waer
dat Fransse waren / encourageerende haer soo veel als mogelijk was / om haer
medegesellen te willen verlossen / haer verseeckerende dat 'er een goede buyt
was van daen te haelen / waer door hy in korten tijdt een goed getal by een
vergadert hadde.
Ondertusschen hadt Ogeron veel Scheepen klaer gekregen / en het volck
dat hy hadde konnen by een brengen / ingescheept / zeylde daer mede langhs
de Kust van Hispagniola, om het volck dat sijn Barbier vergadert hadde /
mede in te nemen; hy moedighde haer aen / om couragieuselijck wraeck te
gaen neemen over de onmenschelijcke wreedtheden die de Spanjaerden om-
trent haer medegesellen gepleeght hadden: sy beloofden hem alle met een een-
parige stem / datse hem volgen souden waer hy haer oock mochte leyden / be-
tuygende mede een groot gevoel te hebben van het lijden van haer volck / onder
het geweldt der Spanjaerden.
Ogeron siende dat sijn volck wel gemoedt was om sijn voorneemen te be-
willigen / stelde sijn kours naer het Eylandt Porto Rico. Ende omtrent de
Kust gekomen zijnde / zeylden even soo nae dat sy het landt sien konden bo-
ven van de Ree / en zeylden anders niet als met d'onderzeylen / op dat
hy door de Spanjaerden niet ontdeckt soude worden / tot dat hy ter plaets
gekomen waer / daer hy sijn aenslagh op hadde om te landen. Sijn voor-
sichtigheydt was evenwel vruchteloos / want sy waren op 't landt daer van
verwittight / ende hadden langhs de strandt verscheyde Compagnien Ruy-
ters om haer te observeren: en te sien waer haer meeningh was te landen.
Ogeron dit siende / oordeelde dienstigh haer een weynigh tijdt te geven; en soo
drae hy sijn Scheepen hadt gewaerschouwt om haer gereed te maken / om het
volck aen landt te smijten / soo gaer hy soo dicht onder het landt als hy kon /
en begon lustigh vuer te geven / om onder 't schieten sijn volck aen landt te
doen brenghen / en de Spanjaerden onvoorsiens met een furie op het lijf te
komen. Maer het viel anders uyt / alsoo de Spanjaerden haer in 't bosch
verberghden / hebbende seer stil op haer buyck geleegen / terwijl dat de Sche-
pen schooten; en soo als de Fransen meenden boschwaerdt in te gaen / qua-
men haer de Spanjaerden onvoorsiens overvallen / en versloegen de selve in
een korten tijdt / soo dat de rest gedwongen wierd wederom na haer Scheepen
soo doodt als gequetst. Monsieur Ogeron salveerde mede sijn leven / hoewel
hy van droef heydt soo goed als half dood was / dat sijn aenslagh hem mis-
luckt was / denckende dat d'andere / die onder de handen van die Barbaersche
menschen waeren / het souden moeten vergelden / evcnwel daer en was
geen middel voor hem om sijn volck te verlossen / alsoo hy te swack /
en de schrich onder sijn volck was; maer de plaets daer sy landen mocsten /
was soo onvoordelijck voor die van buyten / dat een man aen landt soo goed
was als tien die buyten waren / daerenboven waren de Spanjaerden onge-
lijck stercker als sy lieden / soo dat sy onverrichter saecken moesten vertrec-
ken. De Spanjaerden bleven soo langh aen de strandt / tot dat Ogeron uyt
het gesicht van 't landt was; de gequetsten die daer waren / sloegense voort
doodt / ende sneeden de neus en ooren van de dooden / en brachten die in haer
quartier / om die aen d'andere gevangens te toonen / tot een teecken van de
victorie diese bevochten hadden: sy richten een groot feest aen / ende branden
victorie / ende namen eenige van de gevangens / die se aen boomen vast maeck-
ten / en daer een Tournop-spel mee aen rechten / ende te paerdt sittende / lie-
pen met haer Lancen op de gebondenen aen / die het best trof / kreegh de prijs /
die sy daer toe stelden / sy lieten gebraede vleesch voor de gevangens setten /
nae dat sy twee of drie dagen niet en hadden gegeten / ende als se yets van het
vleesch wilden nemen / sloegen de Spanjaerden haer met hun hackmcssen
op de handen; sy smeeten haer de beenen voor / op datse kluyven souden / ge-
lijck de honden doen / en wanneer de gevangens dit niet op raepten / seyden
sy datse geen groote honger hadden. De Heer Jacob Binkes, die doenmaels
in America zijnde als Commandeur van eenige Oorloghs Scheepen / en aldaer
quam om eenige vervarsinge te haelen / is hier van getuyge geweest / ende
heeft vijf of ses van die ellendige gevangens door medelijden op sijn Schee-
pen gesalveert / en hier te lande ghebracht. Doen de Spanjaerden dit be-
merckten / vervoerden sy de rest naer de Hooftstadt / alwaer sy geemployeert
wierden om kalck en steenen te dragen aen eenige Forten die gerepareert wier-
den. Doen begonnen de Franse gevangens een weynigh moedt te scheppen /
want hoewel datse wercken moesten als slaven / waren sy evenwel haer lee-
ven verseeckert / ende hoopten d'een of d'ander tijdt daer van daen te geraecken.
Doen de Forten gerepareert waren / en dat aen de Stad niet meer te doen was /
liet de Gouverneur van de Stadt haer nae Havana voeren / alwaer sy in de
selve functie gebruyckt wierden / als op Puerto Rico; maer sy wierden kor-
ter gehouden; want alsse daeghs gewerckt hadden / wierden sy 's avonds
geboeyt en geslooten; want de Gouverneur vreesde datse de Stadt mochten
bespieden / en alse weder by haer volck quamen / dat sy de Stad mochten ko-
men verrasschen / gelijk se veel aenslagen daer op hadden gehad / en daerom socht
de Gouverneur maer geleegenthepdt om haer na Spanjen te senden. Alle de
Scheepen die van Nova Hispania quamen / namen twee of drie van de Fran-
se / naer dat sy'er van doen hadden op hun Scheepen / in de plaets van Ma-
troosen die gestorven of wegh geloopen waren. Dit was 't geen de Fransen
sochten / loovende Godt dat hy haer van hun slavernye verlost hadde.
Dit duerde niet lang / of sy waren altemael na Spanjen gevaren / alwaer sy
weder by malkander quamen / en gingen t'samen naer Vranckrijck / al-
waer sy haer gereedt maeckten om met d'eerste gelegentheydt weder nae het
Eylandt Tortuga te gaen. Sy hielpen malkander soo veel als sy konden /
die geene die geldt hadden / setten d'andere by die niet en hadden: sommige
van haer hadden niet vergeeten 't geen sy onder de Spanjaerden geleeden had-
den / lieten erpres messen maecken / met tangen / om de Spanjaerden le-
vendig te villen / en het vleesch af te knijpen / als syse maer kreegen / gelijck sy
alle dagen gelegentheydt genoegh hebben. Met de eerste Scheepen die sy ge-
vonden hebben / zijn sy weder tot Tortuga aengekomen / alwaer een veel we-
der op de Roof zijn gegaen / met een Vloot die doenmaels in Tortuga geequi-
peert wierdt / onder het beleydt van een Mr. Maintenon, zijnde een Frans-
man / ende hebben het Eylandt Trinidad, geleegen tusschen het Eyland Ta-
bago en de Kust van Paria, ingenoomen / en gerantsoeneert op hondert duy-
sent Rijckdaelders. Daer na waren sy van meening / om de Stadt Caraco,
schuyn tegen over Curaçao geleegen / te gaen plonderen.
| De Americaensche zee-roovers. | |