University of Virginia Library

THE METERS OF BOETHIUS

Proem

Ðus Ælfred us ealdspell reahte,
cyning Westsexna, cræft meldode,
leoðwyrhta list. Him wæs lust micel
ðæt he ðiossum leodum leoð spellode,
monnum myrgen, mislice cwidas,
þy læs ælinge ut adrife
selflicne secg, þonne he swelces lyt
gymð for his gilpe. Ic sceal giet sprecan,
fon on fitte, folccuðne ræd
hæleðum secgean. Hliste se þe wille!

1

Hit wæs geara iu ðætte Gotan eastan
of Sciððia sceldas læddon,
þreate geþrungon þeodlond monig,
setton suðweardes sigeþeoda twa;
Gotena rice gearmælum weox.
Hæfdan him gecynde cyningas twegen,
Rædgod and Aleric; rice geþungon.
Þa wæs ofer Muntgioþ monig atyhted
Gota gylpes full, guðe gelysted,
folcgewinnes. Fana hwearfode
scir on sceafte. Sceotend þohton
Italia ealle gegongan,
lindwigende. Hi gelæstan swua
efne from Muntgiop oð þone mæran wearoð
þær Sicilia sæstreamum in,
eglond micel, eðel mærsað.
Ða wæs Romana rice gewunnen,
abrocen burga cyst, beadurincum wæs
Rom gerymed. Rædgot and Aleric
foron on ðæt fæsten; fleah casere
mid þam æþelingum ut on Grecas.
Ne meahte þa seo wealaf wige forstandan
Gotan mid guðe; giomonna gestrion
sealdon unwillum eþelweardas,
halige aðas. Wæs gehwæðeres waa.
Þeah wæs magorinca mod mid Grecum,
gif hi leodfruman læstan dorsten.
Stod þrage on ðam. Þeod wæs gewunnen
wintra mænigo, oðþæt wyrd gescraf
þæt þe Ðeodrice þegnas and eorlas
heran sceoldan. Wæs se heretema
Criste gecnoden, cyning selfa onfeng
fulluhtþeawum. Fægnodon ealle
Romwara bearn and him recene to
friðes wilnedon. He him fæste gehet
þæt hy ealdrihta ælces mosten
wyrðe gewunigen on þære welegan byrig,
ðenden god wuolde þæt he Gotena geweald
agan moste. He þæt eall aleag.
Wæs þæm æþelinge Arrianes
gedwola leofre þonne drihtnes æ.
Het Iohannes, godne papan,
heafde beheawon; næs ðæt hærlic dæd.
Eac þam wæs unrim oðres manes
þæt se Gota fremede godra gehwilcum.
Ða wæs ricra sum on Rome byrig
ahefen heretoga, hlaforde leof,
þenden cynestole Creacas wioldon.
Þæt wæs rihtwis rinc, næs mid Romwarum
sincgeofa sella siððan longe.
He wæs for weorulde wis, weorðmynða georn,
beorn boca gleaw; Boitius
se hæle hatte se þone hlisan geþah.
Wæs him on gemynde mæla gehwilce
yfel and edwit þæt him elðeodge
kyningas cyðdon. Wæs on Greacas hold,
gemunde þara ara and ealdrihta
þe his eldran mid him ahton longe,
lufan and lissa. Angan þa listum ymbe
ðencean þearflice, hu he ðider meahte
Crecas oncerran, þæt se casere eft
anwald ofer hi agan moste.
Sende ærendgewrit ealdhlafordum
degelice, and hi for drihtne bæd
ealdum treowum, ðæt hi æft to him
comen on þa ceastre, lete Greca witan
rædan Romwarum, rihtes wyrðe
lete þone leodscipe. Ða þa lare ongeat
Ðeodric Amuling, and þone þegn oferfeng,
heht fæstlice folcgesiðas
healdon þone hererinc. Wæs him hreoh sefa,
ege from ðam eorle. He hine inne heht
on carcernes cluster belucan.
Þa wæs modsefa miclum gedrefed
Boetius. Breac longe ær
wlencea under wolcnum; he þy wyrs meahte
þolian þa þrage, þa hio swa þearl becom.
Wæs þa ormod eorl, are ne wende,
ne on þam fæstene frofre gemunde,
ac he neowol astreaht niðer of dune
feol on þa flore, fela worda spræc,
forþoht ðearle; ne wende þonan æfre
cuman of ðæm clammum. Cleopode to drihtne
geomran stemne, gyddode þus:

2

Hwæt, ic lioða fela lustlice geo
sanc on sælum, nu sceal siofigende,
wope gewæged, wreccea giomor,
singan sarcwidas. Me þios siccetung hafað
agæled, ðes geocsa, þæt ic þa ged ne mæg
gefegean swa fægre, þeah ic fela gio þa
sette soðcwida, þonne ic on sælum wæs.
Oft ic nu miscyrre cuðe spræce,
and þeah uncuðre ær hwilum fond.
Me þas woruldsælða welhwæs blindne
on ðis dimme hol dysine forlæddon,
and me þa berypton rædes and frofre
for heora untreowum, þe ic him æfre betst
truwian sceolde. Hi me to wendon
heora bacu bitere, and heora blisse from.
Forhwam wolde ge, weoruldfrynd mine,
secgan oððe singan þæt ic gesællic mon
wære on weorulde? Ne synt þa word soð,
nu þa gesælða ne magon simle gewunigan.

3

Æala, on hu grimmum and hu grundleasum
seaðe swinceð þæt sweorcende mod,
þonne hit þa strongan stormas beatað
weoruldbisgunga, þonne hit winnende
his agen leoht an forlæteð,
and mid uua forgit þone ecan gefean,
ðringð on þa ðiostro ðisse worulde,
sorgum geswenced. Swa is þissum nu
mode gelumpen, nu hit mare ne wat
for gode godes buton gnornunge
fremdre worulde. Him is frofre ðearf.

4

Æala, ðu scippend scirra tungla,
hefones and eorðan! Ðu on heahsetle
ecum ricsast, and ðu ealne hræðe
hefon ymbhwearfest, and ðurh ðine halige miht
tunglu genedest þæt hi ðe to herað.
Swylce seo sunne sweartra nihta
ðiostro adwæsceð ðurh ðine meht.
Blacum leohte beorhte steorran
mona gemetgað ðurh ðinra meahta sped,
hwilum eac þa sunnan sines bereafað
beorhtan leohtes, þonne hit gebyrigan mæg
þæt swa geneahsne nede weorðað.
Swelce þone mæran morgensteorran,
þe we oðre naman æfensteorra
nemnan herað, ðu genedest þone
þæt he þære sunnan sið bewitige;
geara gehwelce he gongan sceal
beforan feran. Hwæt, ðu, fæder, wercest
sumurlange dagas swiðe hate,
þæm winterdagum wundrum sceorta
tida getiohhast. Ðu þæm treowum selest
suðan and westan, þa ær se swearta storm
norðan and eastan benumen hæfde
leafa gehwelces ðurh þone laðran wind.
Eala hwæt, on eorðan ealla gesceafta
hyrað ðinre hæse, doð on heofonum swa some
mode and mægne, butan men anum,
se wið ðinum willan wyrceð oftost.
Wel la, ðu eca and ðu ælmihtiga,
ealra gesceafta sceppend and reccend,
ara ðinum earmum eorðan tudre,
monna cynne, ðurh ðinra mehta sped.
Hwi ðu, ece god, æfre wolde
þæt sio wyrd on gewill wendan sceolde
yflum monnum ealles swa swiðe?
Hio ful oft dereð unscyldegum.
Sittað yfele men giond eorðricu
on heahsetlum, halige þriccað
under heora fotum; firum uncuð
hwi sio wyrd swa wo wendan sceolde.
Swa sint gehydde her on worulde
geond burga fela beorhte cræftas.
Unrihtwise eallum tidum
habbað on hospe ða þe him sindon
rihtes wisran, rices wyrðran;
bið þæt lease lot lange hwile
bewrigen mid wrencum. Nu on worulde her
monnum ne deriað mane aðas.
Gif ðu nu, waldend, ne wilt wirde steoran,
ac on selfwille sigan lætest,
þonne ic wat þætte wile woruldmen tweogan
geond foldan sceat buton fea ane.
Eala, min dryhten, ðu þe ealle ofersihst
worulde gesceafta, wlit nu on moncyn
mildum eagum, nu hi on monegum her
worulde yðum wynnað and swincað,
earme eorðwaran; ara him nu ða.

5

Ðu meaht be ðære sunnan sweotole geþencean
and be æghwelcum oðrum steorran
þara þe æfter burgum beorhtost scineð.
Gif him wan fore wolcen hangað,
ne mægen hi swa leohtne leoman ansendan,
ær se þicca mist þynra weorðe.
Swa oft smylte sæ suðerne wind
græge glashlutre grimme gedrefeð,
þonne hie gemengað micla ysta,
onhrerað hronmere; hrioh bið þonne
seo þe ær gladu onsiene wæs.
Swa oft æspringe ut awealleð
of clife harum col and hlutor,
and gereclice rihte floweð,
irneð wið his eardes, oð him on innan felð
muntes mægenstan, and him on middan geligeð,
atrendlod of ðæm torre. He on tu siððan
tosceaden wyrð, scir bið gedrefed,
burna geblonden, broc bið onwended
of his rihtryne, ryðum toflowen.
Swa nu þa þiostro þinre heortan
willað minre leohtan lare wiðstondan
and ðin modgeþonc miclum gedrefan.
Ac gif ðu nu wilnast, þæt ðu wel mæge,
þæt soðe leoht sweotole oncnawan,
leohte geleafan, ðu forlætan scealt
idle ofersælða, unnytne gefean.
Þu scealt eac yfelne ege an forlætan,
woruldearfoða, ne most ðu wesan for ðæm
ealles to ormod, ne ðu ðe æfre ne læt
wlenca gewæcan, þe læs þu weorðe for him
mid ofermettum eft gescended,
and to up ahafen for orsorgum
woruldgesælðum, ne eft to waclice
geortreowe æniges godes,
þonne þe for worulde wiðerwearda mæsð
þinga þreage and þu ðe selfum
swiðost onsitte. Forðæm simle bið
se modsefa miclum gebunden
mid gedrefnesse, gif hine dreccean mot
þissa yfla hwæðer, innan swencan.
Forðæm þa twegen tregan teoð tosomne
wið þæt mod foran mistes dwoleman,
þæt hit seo ece ne mot innan geondscinan
sunne for ðæm sweartum mistum, ærðæm hi geswiðrad weorðen.

6

Ða se wisdom eft wordhord onleac,
sang soðcwidas, and þus selfa cwæð:
Ðonne sio sunne sweotolost scineð,
hadrost of hefone, hræðe bioð aðistrod
ealle ofir eorðan oðre steorran,
forðæm hiora birhtu ne bið auht
to gesettane wið þære sunnan leoht.
Ðonne smolte blæwð suðan and westan
wind under wolcnum. Þonne weaxeð hraðe
feldes blostman, fægen þæt hi moton.
Ac se stearca storm, þonne he strong cymð
norðan and eastan, he genimeð hraðe
þære rosan wlite, and eac þa ruman sæ
norðerne yst nede gebædeð,
þæt hio strange geondstyred on staðu beateð.
Eala, þæt on eorðan auht fæstlices
weorces on worulde ne wunað æfre!

7

Ða ongon se wisdom his gewunan fylgan,
gliowordum gol, gyd æfter spelle,
song soðcwida sumne þa geta,
cwæð þæt he ne herde þæt on heane munt
monna ænig meahte asettan
healle hroffæste. Ne þearf eac hæleða nan
wenan þæs weorces, þæt he wisdom mæge
wið ofermetta æfre gemengan.
Herdes þu æfre þætte ænig mon
on sondbeorgas settan meahte
fæste healle? Ne mæg eac fira nan
wisdom timbran þær ðær woruldgitsung
beorg oferbrædeð. Baru sond willað
ren forswelgan; swa deð ricra nu
grundleas gitsung gilpes and æhta,
gedrinceð to dryggum dreosendne welan,
and þeah þæs þearfan ne bið þurst aceled.
Ne mæg hæleþa gehwæm hus on munte
lange gelæstan, forðæm him lungre on
swift wind swapeð. Ne bið sond þon ma
wið micelne ren manna ængum
huses hirde, ac hit hreosan wile,
sigan sond æfter rene. Swa bioð anra gehwæs
monna modsefan miclum awegede,
of hiora stede styrede, þonne hi strong dreceð
wind under wolcnum woruldearfoða,
oþþe hi eft se reða ren onhrereð
sumes ymbhogan, ungemet gemen.
Ac se ðe þa ecan agan wille
soðan gesælða, he sceal swiðe flion
ðisse worulde wlite, wyrce him siððan
his modes hus, þær he mæge findan
eaðmetta stan unigmet fæstne,
grundweal gearone; se toglidan ne þearf,
þeah hit wecge wind woruldearfoða
oððe ymbhogena ormete ren,
forþæm on þære dene drihten selfa
þara eadmetta eardfæst wunigað,
þær se wisdom a wunað on gemyndum.
Forðon orsorg lif ealnig lædað
woruldmen wise buton wendinge.
Þonne he eall forsihð eorðlicu good,
and eac þara yfela orsorh wunað,
hopað to þæm ecum þe þær æfter cumað,
hine þonne æghwonan ælmihtig good
singallice simle gehealdeð
anwunigendne his agenum
modes gesælðum þurh metodes gife,
þeah hine se wind woruldearfoða
swiðe swence, and hine singale
gemen gæle, þonne him grimme on
woruldsælða wind wraðe blaweð,
þeah þe hine ealneg se ymbhoga
ðyssa woruldsælða wraðe drecce.

8

Sona swa se wisdom þas word hæfde
swetole areahte, he þa siððan ongan
singan soðcwidas, and þus selfa cwæð:
Hwæt, sio forme eld foldbuendum
geond eorðan sceat æghwam dohte,
þa þa anra gehwæm on eorðwæstmum
genoh ðuhte. Nis hit nu ða swelc!
Næron þa geond weorulde welige hamas,
ne mislice mettas ne drincas,
ne hi þara hrægla huru ne gemdon
þe nu drihtguman diorost lætað.
Forðæm hiora nænig næs þa gieta,
ne hi ne gesawon sundbuende,
ne ymbutan hi awer ne herdon.
Hwæt, hi firenlusta frece ne wæron,
buton swa hi meahton gemetlicost
ða gecynd began þe him Crist gesceop,
and hi æne on dæge æton symle
on æfentid eorðan wæstmas,
wudes and wyrta, nalles win druncon
scir of steape. Næs þa scealca nan
þe mete oððe drinc mængan cuðe,
wæter wið hunige, ne heora wæda þon ma
sioloce siowian, ne hi siarocræftum
godweb giredon, ne hi gimreced
setton searolice, ac hi simle him
eallum tidum ute slepon
under beamsceade, druncon burnan wæter,
calde wyllan. Nænig cepa ne seah
ofer eargeblond ellendne wearod,
ne huru ymbe sciphergas scealcas ne herdon,
ne furðum fira nan ymb gefeoht sprecan.
Næs ðeos eorðe besmiten awer þa geta
beornes blode þe hine bill rude,
ne furðum wundne wer weoruldbuende
gesawan under sunnan. Nænig siððan wæs
weorð on weorulde, gif mon his willan ongeat
yfelne mid eldum; he wæs æghwæm lað.
Eala, þær hit wurde oððe wolde god
þæt on eorðan nu ussa tida
geond þas widan weoruld wæren æghwæs
swelce under sunnan. Ac hit is sæmre nu,
þæt ðeos gitsunc hafað gumena gehwelces
mod amerred, þæt he maran ne recð,
ac hit on witte weallende byrnð.
Efne sio gitsung þe nænne grund hafað
swearte swæfeð sumes onlice
efne þam munte þe nu monna bearn
Etne hatað. Se on iglonde
Sicilia swefle byrneð,
þæt mon helle fyr hateð wide,
forþæm hit symle bið sinbyrnende,
and ymbutan hit oðra stowa
blate forbærnð biteran lege.
Eala, hwæt se forma feohgitsere
wære on worulde, se þas wongstedas
grof æfter golde and æfter gimcynnum.
Hwæt, he frecnu gestreon funde mænegum
bewrigen on weorulde, wætere oððe eorðan.

9

Hwæt, we ealle witon hwelce ærleste
ge neah ge feor Neron worhte,
Romwara cyning, þa his rice wæs
hehst under heofonum, to hryre monegum.
Wælhreowes gewed wæs ful wide cuð,
unrihthæmed, arleasta fela,
man and morðor, misdæda worn,
unrihtwises inwidþoncas.
He het him to gamene geara forbærnan
Romana burig, sio his rices wæs
ealles eðelstol. He for unsnyttrum
wolde fandian gif þæt fyr meahte
lixan swa leohte and swa longe eac,
read rasettan, swa he Romane
secgan geherde þæt on sume tide
Troia burg ofertogen hæfde
lega leohtost, lengest burne
hama under hefonum. Næs þæt herlic dæd,
þæt hine swelces gamenes gilpan lyste,
þa he ne earnade elles wuhte,
buton þæt he wolde ofer werðiode
his anes huru anwald cyðan.
Eac hit gesælde æt sumum cierre
ðæt se ilca het ealle acwellan
þa ricostan Romana witan
and þa æþelestan eorlgebyrdum
þe he on þæm folce gefrigen hæfde,
and on uppan agene broðor
and his modor mid meca ecgum,
billum ofbeatan. He his bryde ofslog
self mid sweorde, and he symle wæs
micle þe bliðra on breostcofan
þonne he swylces morðres mæst gefremede.
Nalles sorgode hwæðer siððan a
mihtig drihten ametan wolde
wrece be gewyrhtum wohfremmendum,
ac he on ferðe fægn facnes and searuwa
wælriow wunode. Wiold emne swa þeah
ealles þisses mæran middangeardes,
swa swa lyft and lagu land ymbclyppað,
garsecg embegyrt gumena rice,
secgea sitlu, suð, east and west,
oð ða norðmestan næssan on eorðan;
eall þæt Nerone nede oððe lustum,
heaðorinca gehwilc, heran sceolde.
He hæfde him to gamene, þonne he on gylp astag,
hu he eorðcyningas yrmde and cwelmde.
Wenst ðu þæt se anwald eaðe ne meahte
godes ælmihtiges þone gelpscaðan
rice berædan and bereafian
his anwaldes ðurh þa ecan meaht,
oððe him his yfeles elles gestioran?
Eala, gif he wolde, ðæt he wel meahte,
þæt unriht him eaðe forbiodan!
Eawla, þæt se hlaford hefig gioc slepte
sware on þa swyran sinra ðegena,
ealra ðara hæleða þe on his tidum
geond þas lænan worold liban sceoldon.
He on unscyldgum eorla blode
his sweord selede swiðe gelome;
ðær wæs swiðe sweotol, þæt we sædon oft,
þæt se anwald ne deð awiht godes
gif se wel nele þe his geweald hafað.

10

Gif nu hæleða hwone hlisan lyste,
unnytne gelp agan wille,
þonne ic hine wolde wordum biddan
þæt he hine æghwonon utan ymbeþohte,
sweotole ymbsawe, suð, east and west,
hu widgil sint wolcnum ymbutan
heofones hwealfe. Higesnotrum mæg
eaðe ðincan þæt þeos eorðe sie
eall for ðæt oðer unigmet lytel;
þeah hio unwisum widgel þince,
on stede stronglic steorleasum men,
þeah mæg þone wisan on gewitlocan
þære gitsunge gelpes scamian,
ðonne hine þæs hlisan heardost lysteð,
and he þeah ne mæg þone tobredan
ofer ðas nearowan nænige ðinga
eorðan sceatas; is ðæt unnet gelp!
Eala, ofermodan, hwi eow a lyste
mid eowrum swiran selfra willum
þæt swære gioc symle underlutan?
Hwy ge ymb ðæt unnet ealnig swincen,
þæt ge þone hlisan habban tiliað
ofer ðioda ma þonne eow þearf sie?
Þeah eow nu gesæle þæt eow suð oððe norð
þa ytmestan eorðbuende
on monig ðiodisc miclum herien,
ðeah hwa æðele sie eorlgebyrdum,
welum geweorðad, and on wlencum ðio,
duguðum diore, deað þæs ne scrifeð,
þonne him rum forlæt rodora waldend,
ac he þone welegan wædlum gelice
efnmærne gedeð ælces þinges.
Hwær sint nu þæs wisan Welandes ban,
þæs goldsmiðes, þe wæs geo mærost?
Forþy ic cwæð þæs wisan Welandes ban,
forðy ængum ne mæg eorðbuendra
se cræft losian þe him Crist onlænð.
Ne mæg mon æfre þy eð ænne wræccan
his cræftes beniman, þe mon oncerran mæg
sunnan onswifan, and ðisne swiftan rodor
of his rihtryne rinca ænig.
Hwa wat nu þæs wisan Welandes ban,
on hwelcum hi hlæwa hrusan þeccen?
Hwær is nu se rica Romana wita,
and se aroda, þe we ymb sprecað,
hiora heretoga, se gehaten wæs
mid þæm burgwarum Brutus nemned?
Hwær is eac se wisa and se weorðgeorna
and se fæstræda folces hyrde,
se wæs uðwita ælces ðinges,
cene and cræftig, ðæm wæs Caton nama?
Hi wæron gefyrn forðgewitene;
nat nænig mon hwær hi nu sindon.
Hwæt is hiora here buton se hlisa an?
Se is eac to lytel swelcra lariowa,
forðæm þa magorincas maran wyrðe
wæron on worulde. Ac hit is wyrse nu,
þæt geond þas eorðan æghwær sindon
hiora gelican hwon ymbspræce,
sume openlice ealle forgitene,
þæt hi se hlisa hiwcuðe ne mæg
foremære weras forð gebrengan.
Þeah ge nu wenen and wilnigen
þæt ge lange tid libban moten,
hwæt iow æfre þy bet bio oððe þince?
Forðæm þe nane forlet, þeah hit lang ðince,
deað æfter dogorrime, þonne he hæfð drihtnes leafe.
Hwæt þonne hæbbe hæleþa ænig,
guma æt þæm gilpe, gif hine gegripan mot
se eca deað æfter þissum worulde?

11

An sceppend is butan ælcum tweon.
Se is eac wealdend woruldgesceafta,
heofones and eorðan and heare sæ
and ealra þara þe ðær in wuniað,
ungesæwenlicra, and eac swa same
ðara ðe we eagum on lociað,
ealra gesceafta. Se is ælmihtig,
þæm oleccað ealle gesceafte
þe þæs ambehtes awuht cunnon,
ge eac swa same þa ðæs auht nyton
þæt hi þæs ðeodnes þeowas sindon.
Se us gesette sido and þeawas,
eallum gesceaftum unawendende,
singallice sibbe gecynde,
þa þa he wolde, þæt þæt he wolde,
swa lange swa he wolde þæt hit wesan sceolde.
Swa hit eac to worulde sceal wunian forð,
forþæm æfre ne magon þa unstillan
woruldgesceafta weorðan gestilde,
of ðæm ryne onwend ðe him rodera weard
endebyrdes eallum gesette.
Hæfð se alwealda ealle gesceafta
gebæt mid his bridle, hafað butu gedon,
ealle gemanode and eac getogen,
þæt hi ne moten ofer metodes est
æfre gestillan, ne eft eallunga
swiðor stirian, þonne him sigora weard
his gewealdleðer wille onlæten.
He hafað þe bridle butu befangen
heofon and eorðan and eall holma begong.
Swa hæfð geheaðærod hefonrices weard
mid his anwealde ealle gesceafta,
þæt hiora æghwilc wið oðer winð,
and þeah winnende wreðiað fæste,
æghwilc oðer utan ymbclyppeð,
þy læs hi toswifen. Forðæm hi symle sculon
ðone ilcan ryne eft gecyrran
þe æt frymðe fæder getiode,
and swa edniwe eft gewiorðan.
Swa hit nu fagað, frean ealdgeweorc,
þætte winnende wiðerweard gesceaft
fæste sibbe forð anhealdað.
Swa nu fyr and wæter, folde and lagustream,
manigu oðru gesceaft efnswiðe him
giond þas widan worulde winnað betweox him,
and swa þeah magon hiora þegnunga
and geferscipe fæste gehealdan.
Nis hit no þæt an þæt swa eaðe mæg
wiðerweard gesceaft wesan ætgædere
symbel geferan, ac hit is sellicre
þæt hiora ænig ne mæg butan oþrum bion.
Ac sceal wuhta gehwilc wiðerweardes hwæthwugu
habban under heofonum, þæt his hige durre
gemetgian, ær hit to micel weorðe.
Hæfð se ælmihtiga eallum gesceaftum
ðæt gewrixle geset þe nu wunian sceal,
wyrta growan, leaf grenian,
þæt on hærfest eft hrest and wealuwað.
Winter bringeð weder ungemet cald,
swifte windas. Sumor æfter cymeð,
wearm gewideru. Hwæt, þa wonnan niht
mona onlihteð, oððæt monnum dæg
sunne bringeð giond þas sidan gesceaft.
Hæfð se ilca god eorðan and wætere
mearce gesette. Merestream ne dear
ofer eorðan sceat eard gebrædan
fisca cynne butan frean leafe,
ne hio æfre ne mot eorðan þyrscwold
up ofersteppan, ne ða ebban þon ma
foldes mearce oferfaran moton.
Þa gesetnessa sigora wealdend,
lifes leohtfruma, læt þenden he wile
geond þas mæran gesceaft mearce healden.
Ac þonne se eca and se ælmihtiga
þa gewealdleðeru wile onlætan
efne þara bridla þe he gebætte mid
his agen weorc eall æt frymðe,
(þæt is wiðerweardnes wuhte gehwelcre
þe we mid þæm bridle becnan tiliað);
gif se ðioden læt þa toslupan,
sona hi forlætað lufan and sibbe,
ðæs geferscipes freondrædenne;
tilaþ anra gehwilc agnes willan,
woruldgesceafta winnað betweox him,
oððæt ðios eorðe eall forweorðeð,
and eac swa same oðra gesceafta
weorðað him selfe siððan to nauhte.
Ac se ilca god, se þæt eall metgað,
se gefehð fela folca tosomne,
and mid freondscipe fæste gegadrað,
gesamnað sinscipas, sibbe gemengeð,
clænlice lufe. Swa se cræftga eac
geferscipas fæste gesamnað,
þæt hi hiora freondscipe forð on symbel
untweofealde treowa gehealdað,
sbbe samrade. Eala, sigora god,
wære þis moncyn miclum gesælig,
gif hiora modsefa meahte weorðan
staðolfæst gereaht þurh þa strongan meaht,
and geendebyrd, swa swa oðra sint
woruldgesceafta. Wære hit, la, þonne
murge mid monnum, gif hit meahte swa.

12

Se þe wille wyrcan wæstmbære lond,
atio of ðæm æcere ærest sona
fearn and þornas and fyrsas swa same,
wiod þa þe willað welhwær derian
clænum hwæte, þy læs he ciða leas
licge on ðæm lande. Is leoda gehwæm
ðios oðru bysen efnbehefu,
þæt is, þætte ðynceð þegna gehwelcum
huniges bibread healfe þy swetre,
gif he hwene ær huniges teare
bitres onbyrgeð. Bið eac swa same
monna æghwilc micle þy fægenra
liðes weðres, gif hine lytle ær
stormas gestondað and se stearca wind
norðan and eastan. Nænegum þuhte
dæg on þonce, gif sio dimme niht
ær ofer eldum egesan ne brohte.
Swa þincð anra gehwæm eorðbuendra
sio soðe gesælð symle ðe betere
and þy wynsumre, þe he wita ma,
heardra henða, her adreogeð.
Þu meaht eac mycle þy eð on modsefan
soða gesælða sweotolor gecnawan,
and to heora cyððe becuman siððan,
gif þu up atyhsð ærest sona
and ðu awyrtwalast of gewitlocan
leasa gesælða, swa swa londes ceorl
of his æcere lycð yfel weod monig.
Siððan ic ðe secge þæt þu sweotole meaht
soða gesælða sona oncnawan,
and þu æfre ne recst æniges ðinges
ofer þa ane, gif þu hi ealles ongitst.

13

Ic wille mid giddum get gecyðan
hu se ælmihtga ealla gesceafta
bryrð mid his bridlum, begð ðider he wile
mid his anwalde, ge endebyrd
wundorlice wel gemetgað.
Hafað swa geheaðorad heofona wealdend,
utan befangen ealla gesceafta,
geræped mid his racentan, þæt hi aredian ne magon
þæt hi hi æfre him of aslepen;
and þeah wuhta gehwilc wrigað toheald
sidra gesceafta, swiðe onhelded
wið þæs gecyndes þe him cyning engla,
fæder æt frymðe, fæste getiode.
Swa nu þinga gehwilc ðiderweard fundað
sidra gesceafta, buton sumum englum
and moncynne, þara micles to feola
woroldwuniendra winð wið gecynde.
Þeah nu on londe leon gemete,
wynsume wiht wel atemede,
hire magister miclum lufige,
and eac ondræde dogora gehwelce,
gif hit æfre gesælð þæt hio æniges
blodes onbyrgeð, ne ðearf beorna nan
wenan þære wyrde þæt hio wel siððan
hire taman healde, ac ic tiohhie
þæt hio ðæs niwan taman nauht ne gehicgge,
ac ðone wildan gewunan wille geþencan
hire eldrena; onginð eorneste
racentan slitan, ryn, grymetigan,
and ærest abit hire agenes
huses hirde, and hraðe siððan
hæleða gehwilcne þe hio gehentan mæg.
Nele hio forlætan libbendes wuht,
neata ne monna, nimðeall þæt hio fint.
Swa doð wudufuglas; þeah hi wel sien,
tela atemede, gif hi on treowum weorðað
holte tomiddes, hræðe bioð forsewene
heora lareowas, þe hi lange ær
tydon and temedon. Hi on treowum wilde
ealdgecynde a forð siððan
willum wuniað, þeah him wolde hwilc
heora lareowa listum beodan
þone ilcan mete þe he hi æror mid
tame getede. Him þa twigu þincað
emne swa merge þæt hi þæs metes ne recð,
ðincð him to ðon wynsum þæt him se weald oncwyð,
þonne hi geherað hleoðrum brægdan
oðre fugelas, hi heora agne
stefne styriað; stunað eal geador
welwynsum sanc, wudu eallum oncwyð.
Swa bið eallum treowum þe him on æðele bið
þæt hit on holte hyhst geweaxe;
þeah ðu hwilcne boh byge wið eorðan,
he bið upweardes, swa ðu an forlætst
widu on willan, went on gecynde.
Swa deð eac sio sunne, þonne hio on sige weorðeð,
ofer midne dæg, merecondel scyfð
on ofdæle, uncuðne weg
nihtes geneðeð, norð eft and east;
eldum oteweð, brencð eorðwarum
morgen meretorhtne. Hio ofer moncyn stihð
a upweardes, oð hio eft cymeð
þær hire yfemesð bið eard gecynde.
Swa swa ælc gesceaft ealle mægene
geond ðas widan woruld wrigað and higað,
ealle mægene eft symle onlyt,
wið his gecyndes cymð to, ðonne hit mæg.
Nis nu ofer eorðan ænegu gesceaft
þe ne wilnie þæt hio wolde cuman
to þam earde þe hio of becom;
þæt is orsorgnes and ecu rest,
þæt is openlice ælmihti god.
Nis nu ofer eorðan ænegu gesceaft
þe ne hwearfige, swa swa hweol deð,
on hire selfre. Forðon hio swa hwearfað,
þæt hio eft cume þær hio æror wæs;
þonne hio ærest sie utan behwerfed,
þonne hio ealles wyrð utan becerred,
hio sceal eft don þæt hio ær dyde,
and eac wesan þæt hio æror wæs.

14

Hwæt bið ðæm welegan woruldgitsere
on his mode ðe bet, þeah he micel age
goldes and gimma and gooda gehwæs,
æhta unrim, and him mon erigen scyle
æghwelce dæg æcera ðusend,
ðeah ðes middangeard and þis manna cyn
sy under sunnan suð, west and east
his anwalde eall underðieded?
Ne mot he þara hyrsta hionane lædan
of ðisse worulde wuhte þon mare,
hordgestreona, ðonne he hiðer brohte.

15

Ðeah hine nu se yfela unrihtwisa
Neron cynincg niwan gescerpte
wlitegum wædum wundorlice,
golde geglengde and gimcynnum,
þeah he wæs on worulde witena gehwelcum
on his lifdagum lað and unweorð,
fierenfull. Hwæt, se feond swa ðeah
his diorlingas duguðum stepte.
Ne mæg ic þeah gehycgan hwy him on hige þorfte
a ðy sæl wesan; þeah hi sume hwile
gecure butan cræftum cyninga dysegast,
næron hy ðy weorðran witena ænegum.
Ðeah hine se dysega do to cyninge,
hu mæg þæt gesceadwis scealc gereccan
þæt he him ðy selra sie oððe þince?

16

Se þe wille anwald agon, ðonne sceal he ærest tilian
þæt he his selfes on sefan age
anwald innan, þy læs he æfre sie
his unþeawum eall underðyded,
ado of his mode mislicra fela
þara ymbhogona þe him unnet sie,
læte sume hwile siofunga ana
ermða sinra. Þeah him eall sie
þes middangeard, swa swa merestreamas
utan belicgað, on æht gifen,
efne swa wide swa swa westmest nu
an iglond ligð ut on garsecg,
þær nængu bið niht on sumera
ne wuhte þon ma on wintra dæg
toteled tidum, þæt is Tile haten;
þeah nu anra hwa ealles wealde
þæs iglandes, and eac þonan
oð Indeas eastewearde;
þeah he nu þæt eall agan mote,
hwy bið his anwald auhte ðy mara,
gif he siððan nah his selfes geweald
ingeðances, and hine eorneste
wel ne bewarenað wordum and dædum
wið ða unþeawas þe we ymb sprecað?

17

Hwæt, eorðwaran ealle hæfden,
foldbuende, fruman gelicne;
hi of anum twæm ealle comon,
were and wife, on woruld innan,
and hi eac nu get ealle gelice
on woruld cumað, wlance and heane.
Nis þæt nan wundor, forðæm witan ealle
þæt an god is ealra gesceafta,
frea moncynnes, fæder and scippend.
Se ðære sunnan leoht seleð of heofonum,
monan and þyssum mærum steorrum.
Se milda metod gesceop men on eorðan,
and gesamnade sawle to lice
æt fruman ærest, folc under wolcnum
emnæðele gesceop æghwilcne mon.
Hwy ge þonne æfre ofer oðre men
ofermodigen buton andweorce,
nu ge unæðelne nænigne metað?
Hwy ge eow for æþelum up ahebben,
nu on þæm mode bið monna gehwilcum
þa rihtæþelo þe ic ðe recce ymb,
nales on ðæm flæsce foldbuendra?
Ac nu æghwilc mon þe mid ealle bið
his unþeawum underðieded,
he forlæt ærest lifes frumsceaft
and his agene æþelo swa selfe,
and eac þone fæder þe hine æt fruman gesceop.
Forðæm hine anæþelað ælmihtig god,
þæt he unæþele a forð þanan
wyrð on weorulde, to wuldre ne cymð.

18

Eala ðæt se yfla unrihta gedeð
wraða willa wohhæmetes,
þæt he mid ealle gedræfð anra gehwylces
monna cynnes mod fulneah ðon.
Hwæt, sio wilde beo, þeah wis sie,
anunga sceal eall forweorðan
gif hio yrringa awuht stingeð.
Swa sceal sawla gehwilc siððan losian,
gif se lichoma forlegen weorðeð
unrihthæmede, bute him ær cume
hreow to heortan, ær he hionan wende.

19

Eala, þæt is hefig dysig, hygeð ymbe se ðe wile,
and frecenlic fira gehwilcum
þæt ða earman men mid ealle gedwæleð,
of ðæm rihtan wege recene alæded.
Hwæðer ge willen on wuda secan
gold ðæt reade on grenum triowum?
Ic wat swa ðeah þæt hit witena nan
þider ne seceð, forðæm hit þær ne wexð,
ne on wingeardum wlitige gimmas.
Hwy ge nu ne settan on sume dune
fiscnet eowru, þonne eow fon lysteð
leax oððe cyperan? Me gelicost ðincð
þætte ealle witen eorðbuende
þoncolmode ðæt hi þær ne sint.
Hwæþer ge nu willen wæþan mid hundum
on sealtne sæ, þonne eow secan lyst
heorotas and hinda? Þu gehicgan meaht
þæt ge willað ða on wuda secan
oftor micle þonne ut on sæ.
Is ðæt wundorlic, þæt we witan ealle,
þæt mon secan sceal be sæwaroðe
and be eaofrum æþele gimmas,
hwite and reade and hiwa gehwæs.
Hwæt, hi eac witon hwær hi eafiscas
secan þurfan, and swylcra fela
weoruldwelena; hi þæt wel doð,
geornfulle men, geara gehwilce.
Ac ðæt is earmlicost ealra þinga
þæt þa dysegan sint on gedwolan wordene,
efne swa blinde þæt hi on breostum ne magon
eaðe gecnawan hwær þa ecan good,
soða gesælða, sindon gehydda.
Forþæm hi æfre ne lyst æfter spyrian,
secan þa gesælða. Wenað samwise
þæt hi on ðis lænan mægen life findan
soða gesælða, þæt is selfa god.
Ic nat hu ic mæge nænige ðinga
ealles swa swiðe on sefan minum
hiora dysig tælan swa hit me don lysteð,
ne ic þe swa sweotole gesecgan ne mæg,
forðæm hi sint earmran and eac dysegran,
ungesæligran, þonne ic þe secgan mæge.
Hi wilniað welan and æhta
and weorðscipes to gewinnanne;
þonne hi habbað þæt hiora hige seceð,
wenað þonne swa gewitlease
ðæt hi þa soðan gesælða hæbben.

20

Eala, min drihten, þæt þu eart ælmihtig,
micel, modilic, mærþum gefræge,
and wundorlic witena gehwylcum.
Hwæt, ðu, ece god, ealra gesceafta
wundorlice wel gesceope,
ungesewenlica, and eac swa same
gesewenlicra softe wealdest
scirra gesceafta mid gesceadwisum
mægne and cræfte. Þu þysne middangeard
from fruman ærest forð oð ende
tidum totældes, swa hit getæsost wæs,
endebyrdes, þæt hi æghwæðer
ge ær farað ge eft cumað.
Þu þe unstilla agna gesceafta
to ðinum willan wislice astyrest,
and þe self wunæst swiðe stille
unanwendendlic a forð simle.
Nis nan mihtigra ne nan mærra
ne geond ealle þa gesceaft efnlica þin,
ne þe ænig nedþearf næs æfre giet
ealra þara weorca þe þu geworht hafast;
ac mid þinum willan þu hit worhtes eall,
and mid anwalde þinum agenum
weorulde geworhtest and wuhta gehwæt,
þeah ðe nænegu nedðearf wære
eallra þara mærþa. Is ðæt micel gecynd
þines goodes, þencð ymb se ðe wile,
forðon hit is eall an ælces þincges,
þu and þæt ðin good. Hit is þin agen,
forðæm hit his utan ne com auht to ðe,
ac ic georne wat þæt ðin goodnes is,
ælmihtig good, eall mid ðe selfum.
Hit is ungelic urum gecynde;
us is utan cymen eall þa we habbað
gooda on grundum from gode selfum.
Næfst þu to ænegum andan genumenne,
forðam þe nan þing nis þin gelica,
ne huru ænig ælcræftigre,
forðæm þu ealgood anes geþeahte
þines geþohtest, and hi þa worhtest.
Næs æror ðe ænegu gesceaft
þe auht oððe nauht auðer worhte,
ac ðu butan bysne, brego moncynnes,
ælmihtig god, eall geworhtest
þing þearle good; eart þe selfa
þæt hehste good. Hwæt, ðu, halig fæder,
æfter þinum willan woruld gesceope,
ðisne middangeard, meahtum þinum,
weorada drihten, swa þu woldest self,
and mid ðinum willan wealdest ealles;
forðæm þu, soða god, selfa dælest
gooda æghwilc. Forðæm þu geara ær
ealla gesceafta ærest gesceope
swiðe gelice, sumes hwæðre þeah
ungelice, nemdest eall swa ðeah
mid ane noman ealle togædre
woruld under wolcnum. Hwæt, þu, wuldres god,
þone anne naman eft todældes,
fæder, on feower; wæs þara folde an
and wæter oðer worulde dæles,
and fyr is þridde and feowerðe lyft;
þæt is eall weoruld eft togædere.
Habbað þeah þa feower frumstol hiora,
æghwilc hiora agenne stede,
þeah anra hwilc wið oðer sie
miclum gemenged, and mid mægne eac
fæder ælmihtiges fæste gebunden
gesiblice softe togædre
mid bebode þine, bilewit fæder,
þætte heora ænig oðres ne dorste
mearce ofergangan for metodes ege;
ac geþweorod sint ðegnas togædre,
cyninges cempan, cele wið hæto,
wæt wið drygum, winnað hwæðre.
Wæter and eorðe wæstmas brengað;
þa sint on gecynde cealda ba twa,
wæter wæt and ceald. Wangas ymbelicgað,
eorðe ælgreno, eac hwæðre ceald.
Lyft is gemenged, forþæm hio on middum wunað;
nis þæt nan wundor þæt hio sie wearm and ceald,
wæt wolcnes tier, winde geblonden,
forðæm hio is on midle, mine gefræge,
fyres and eorðan. Fela monna wat
þætte yfemest is eallra gesceafta
fyr ofer eorðan, folde neoðemest.
Is þæt wundorlic, weroda drihten,
þæt ðu mid geþeahte þinum wyrcest
þæt ðu þæm gesceaftum swa gesceadlice
mearce gesettest, and hi gemengdest eac.
Hwæt, ðu þæm wættere wætum and cealdum
foldan to flore fæste gesettest,
forðæm hit unstille æghwider wolde
wide toscriðan wac and hnesce.
Ne meahte hit on him selfum, soð ic geare wat,
æfre gestandan, ac hit sio eorðe hylt
and swelgeð eac be sumum dæle,
þæt hio siðþan mæg for ðæm sype weorðan
geleht lyftum. Forðæm leaf and gærs
bræd geond Bretene, bloweð and groweð
eldum to are. Eorðe sio cealde
brengð wæstma fela wundorlicra,
forðæm hio mid þæm wætere weorðað geþawened.
Gif þæt nære, þonne hio wære
fordrugod to duste and todrifen siððan
wide mid winde, swa nu weorðað oft
axe giond eorðan eall toblawen.
Ne meahte on ðære eorðan awuht libban,
ne wuhte þon ma wætres brucan,
on eardian ænige cræfte
for cele anum, gif þu, cyning engla,
wið fyre hwæthwugu foldan and lagustream
ne mengdest togædre, and gemetgodest
cele and hæto cræfte þine,
þæt þæt fyr ne mæg foldan and merestream
blate forbærnan, þeah hit wið ba twa sie
fæste gefeged, fæder ealdgeweorc.
Ne þincð me þæt wundur wuhte þe læsse
þæt ðios eorðe mæg and egorstream,
swa ceald gesceaft, cræfta nane
ealles adwæscan þæt þæt him on innan sticað
fyres gefeged mid frean cræfte.
Þæt is agen cræft eagorstreames,
wætres and eorþan, and on wolcnum eac,
and efne swa same uppe ofer rodere.
Þonne is þæs fyres frumstol on riht,
eard ofer eallum oðrum gesceaftum
gesewenlicum geond þisne sidan grund;
þeah hit wið ealla sie eft gemenged
weoruldgesceafta, þeah waldan ne mot
þæt hit ænige eallunga fordo
butan þæs leafe þe us þis lif tiode,
þæt is se eca and se ælmihtga.
Eorðe is hefigre oðrum gesceaftum,
þicre geþuren, forðæm hio þrage stod
ealra gesceafta under niðemæst,
buton þæm rodere, þe þas ruman gesceaft
æghwylce dæge utan ymbhwyrfeð,
and þeah þære eorðan æfre ne oðrineð,
ne hire on nanre ne mot near þonne on oðre
stowe gestæppan; striceð ymbutan
ufane and neoðane, efenneah gehwæðer.
Æghwilc gesceaft þe we ymb sprecað
hæfð his agenne eard onsundran,
bið þeah wið þæm oðrum eac gemenged.
Ne mæg hira ænig butan oðrum bion.
Þeah hi unsweotole somod eardien,
swa nu eorðe and wæter earfoðtæcne
unwisra gehwæm wuniað on fyre,
þeah hi sindan sweotole þæm wisum.
Is þæt fyr swa same fæst on þæm wætre
and on stanum eac stille geheded
earfoðhawe, is hwæðre þær.
Hafað fæder engla fyr gebunden
efne to þon fæste þæt hit fiolan ne mæg
eft æt his eðle, þær þæt oðer fyr
up ofer eall þis eardfæst wunað.
Sona hit forlæteð þas lænan gesceaft,
mid cele ofercumen, gif hit on cyððe gewit,
and þeah wuhta gehwilc wilnað þiderweard
þær his mægðe bið mæst ætgædre.
Þu gestaðoladest þurh þa strongan meaht,
weroda wuldorcyning, wundorlice
eorðan swa fæste þæt hio on ænige
healfe ne heldeð; ne mæg hio hider ne þider
sigan þe swiðor þe hio symle dyde.
Hwæt, hi þeah eorðlices auht ne haldeð,
is þeah efneðe up and of dune
to feallanne foldan ðisse,
þæm anlicost þe on æge bið,
gioleca on middan, glideð hwæðre
æg ymbutan. Swa stent eall weoruld
stille on tille, streamas ymbutan,
lagufloda gelac, lyfte and tungla,
and sio scire scell scriðeð ymbutan
dogora gehwilce; dyde lange swa.
Hwæt, þu, ðioda god, ðriefalde on us
sawle gesettest, and hi siððan eac
styrest and stihtest þurh ða strongan meaht,
þæt hire þy læsse on ðæm lytlan ne bið
anum fingre þe hire on eallum bið
þæm lichoman. Forðæm ic lytle ær
sweotole sæde þæt sio sawl wære
þriefald gesceaft þegna gehwilces,
forðæm uðwitan ealle seggað
ðætte an gecynd ælcre saule
irsung sie, oðer wilnung;
is sio ðridde gecynd þæm twæm betere,
sio gesceadwisnes. Nis ðæt scandlic cræft,
forðæm hit nænig hafað neat buton monnum.
Hæfð þa oðra twa unrim wuhta;
hæfð þa wilnunga welhwilc neten
and þa yrsunga eac swa selfe.
Forðy men habbæð geond middangeard
eorðgesceafta ealla oferþungen,
forðæm ðe hi habbað, þæs ðe hi nabbað,
þone ænne cræft þe we ær nemdon.
Sio gesceadwisnes sceal on gehwelcum
þære wilnunge waldan semle,
and irsunge eac swa selfe;
hio sceal mid geþeahte þegnes mode,
mid andgite, ealles waldan.
Hio is þæt mæste mægen monnes saule
and se selesta sundorcræfta.
Hwæt, þu ða saule, sigora waldend,
þeoda þrymcyning, þus gesceope,
þæt hio hwearfode on hire selfre
hire utan ymb, swa swa eal deð
rineswifte rodor, recene ymbscriðeð
dogora gehwilce drihtnes meahtum
þisne middangeard. Swa deð monnes saul,
hweole gelicost, hwærfeð ymbe hy selfe,
oft smeagende ymb ðas eorðlican
drihtnes gesceafta dagum and nihtum.
Hwilum ymb hi selfe secende smeað,
hwilum eft smeað ymb þone ecan god,
sceppend hire. Scriðende færð,
hweole gelicost, hwærfð ymb hi selfe.
Þonne hio ymb hire scyppend mid gescead smeað,
hio bið up ahæfen ofer hi selfe,
ac hio bið eallunga an hire selfre,
þonne hio ymb hi selfe secende smeað;
hio bið swiðe fior hire selfre beneoðan,
þonne hio þæs lænan lufað and wundrað
eorðlicu þing ofer ecne ræd.
Hwæt, þu, ece god, eard forgeafe
saulum on heofonum, selest weorðlica
ginfæsta gifa, god ælmihtig,
be geearnunga anra gehwelcre.
Ealle hi scinað ðurh þa sciran neaht
hadre on heofonum, na hwæðre þeah
ealle efenbeorhte. Hwæt, we oft gesioð
hadrum nihtum þætte heofonsteorran
ealle efenbeorhte æfre ne scinað.
Hwæt, þu, ece god, eac gemengest
þa heofoncundan hider wið eorðan,
saula wið lice; siððan wuniað
þis eorðlice and þæt ece samod,
saul in flæsce. Hwæt, hi simle to ðe
hionan fundiað; forðæm hi hider of ðe
æror comon, sculon eft to ðe.
Sceal se lichama last weardigan
eft on eorðan, forðæm he ær of hire
weox on weorulde. Wunedon ætsomne
efen swa lange swa him lyfed wæs
from þæm ælmihtigan, þe hi æror gio
gesomnade, þæt is soð cining.
Se þas foldan gesceop and hi gefylde þa
swiðe mislicum, mine gefræge,
neata cynnum, nergend user.
He hi siððan asiow sæda monegum
wuda and wyrta weorulde sceatum.
Forgif nu, ece god, urum modum,
þæt hi moten to þe, metod alwuhta,
þurg þas earfoðu up astigan,
and of þisum bysegum, bilewit fæder,
þeoda waldend, to ðe cuman,
and þonne mid openum eagum moten
modes ures, ðurh ðinra mægna sped,
æwelm gesion eallra gooda,
þæt þu eart selfa sigedrihten god,
ge þa eagan hal ures modes,
þæt we hi on ðe selfum siððan moten
afæstnian. Fæder engla, todrif
þone þiccan mist þe þrage nu
wið þa eagan foran usses modes
hangode hwyle, hefig and þystre.
Onliht nu þa eagan usses modes
mid þinum leohte, lifes waldend,
forðæm þu eart sio birhtu, bilewit fæder,
soðes leohtes, and þu selfa eart
sio fæste ræst, fæder ælmihtig,
eallra soðfæstra. Hwæt, þu softe gedest
þæt hi ðe selfne gesion moten.
Þu eart eallra þinga, þeoda waldend,
fruma and ende. Hwæt, þu, fæder engla,
eall þing birest eðelice
buton geswince. Þu eart selfa weg
and latteow eac lifgendra gehwæs,
and sio wlitige stow þe se weg to ligð,
þe ealle to a fundiað
men of moldan on þa mæran gesceaft.

21

Wel la, monna bearn geond middangeard,
friora æghwilc fundie to
þæm ecum gode þe we ymb sprecað,
and to þæm gesælðum þe we secgað ymb.
Se ðe ðonne nu sie nearwe gehefted
mid þisses mæran middangeardes
unnyttre lufe, sece him eft hræðe
fulne friodom, þæt he forð cume
to þæm gesælðum saula rædes.
Forþæm þæt is sio an rest eallra geswinca,
hyhtlicu hyð heaum ceolum
modes usses, meresmylta wic.
Þæt is sio an hyð þe æfre bið
æfter þam yðum ura geswinca,
ysta gehwelcre, ealnig smylte.
Þæt is sio friðstow and sio frofor an
eallra yrminga æfter þissum
weoruldgeswincum. Þæt is wynsum stow
æfter þyssum yrmðum to aganne.
Ac ic georne wat þætte gylden maðm,
sylofren sincstan, searogimma nan,
middangeardes wela modes eagan
æfre ne onlyhtað, auht ne gebetað
hiora scearpnesse to þære sceawunga
soðra gesælða, ac hi swiðor get
monna gehwelces modes eagan
ablendað on breostum, þonne hi hi beorhtran gedon.
Forðæm æghwilc ðing þe on þys andweardan
life licað lænu sindon,
eorðlicu þing a fleondu.
Ac þæt is wundorlic wlite and beorhtnes
þe wuhta gehwæs wlite geberhteð,
and æfter þæm eallum wealdeð.
Nele se waldend ðæt forweorðan scylen
saula usse, ac he hi selfa wile
leoman onlihtan, lifes wealdend.
Gif þonne hæleða hwilc hlutrum eagum
modes sines mæg æfre ofsion
hiofones leohtes hlutre beorhto,
þonne wile he secgan þæt ðære sunnan sie
beorhtnes þiostro beorna gehwylcum
to metanne wið þæt micle leoht
godes ælmihtiges; þæt is gasta gehwæm
ece butan ende eadegum saulum.

22

Se þe æfter rihte mid gerece wille
inweardlice æfter spyrian
swa deoplice, þæt hit todrifan ne mæg
monna ænig, ne amerran huru
ænig eorðlic ðincg, he ærest sceal
secan on him selfum þæt he sume hwile
ymbutan hine æror sohte.
Sece þæt siððan on his sefan innan,
and forlæte an, swa he oftost mæge,
ælcne ymbhogan ðy him unnet sie,
and gesamnige, swa he swiðost mæge,
ealle to þæm anum his ingeðonc,
gesecge his mode þæt hit mæg findan
eall on him innan þæt hit oftost nu
ymbutan hit ealneg seceð,
gooda æghwylc. He ongit siððan
yfel and unnet eal þæt he hæfde
on his incofan æror lange
efne swa sweotole swa he on þa sunnan mæg
eagum andweardum on locian,
and he eac ongit his ingeþonc
leohtre and berhtre þonne se leoma sie
sunnan on sumera, þonne swegles gim,
hador heofontungol, hlutrost scineð.
Forðæm þæs lichoman leahtras and hefignes
and þa unþeawas eallunga ne magon
of mode ation monna ænegum
rihtwisnesse, ðeah nu rinca hwæm
þæs lichoman leahtras and hefignes
and unþeawas oft bysigen
monna modsefan, mæst and swiðost
mid þære yflan oforgiotolnesse;
mid gedwolmiste dreorigne sefan
fortihð mod foran monna gehwelces,
þæt hit swa beorhte ne mot blican and scinan
swa hit wolde, gif hit geweald ahte;
þeah bið sum corn sædes gehealden
symle on ðære saule soðfæstnesse,
þenden gadertang wunað gast on lice.
Ðæs sædes corn bið symle aweaht
mid ascunga, eac siððan mid
goodre lare, gif hit growan sceal.
Hu mæg ænig man andsware findan
ðinga æniges, þegen mid gesceade,
þeah hine rinca hwilc rihtwislice
æfter frigne gif he awuht nafað
on his modsefan mycles ne lytles
rihtwisnesse ne geradscipes?
Nis þeah ænig man þætte ealles swa
þæs geradscipes swa bereafod sie
þæt he andsware ænige ne cunne
findan on ferhðe, gif he frugnen bið.
Forðæm hit is riht spell þæt us reahte gio
ald uðwita, ure Platon;
he cwæð þætte æghwilc ungemyndig
rihtwisnesse hine hræðe sceolde
eft gewendan into sinum
modes gemynde; he mæg siððan
on his runcofan rihtwisnesse
findan on ferhte fæste gehydde
mid gedræfnesse dogora gehwilce
modes sines mæst and swiðost,
and mid hefinesse his lichoman,
and mid þæm bisgum þe on breostum styreð
mon on mode mæla gehwylce.

23

Sie ðæt la on eorðan ælces ðinges
gesælig mon, gif he gesion mæge
þone hlutrestan heofontorhtan stream,
æðelne æwelm ælces goodes,
and of him selfum ðone sweartan mist,
modes þiostro, mæg aweorpan.
We sculon ðeah gita mid godes fylste
ealdum and leasum ðinne ingeðonc
betan bispellum, þæt ðu ðe bet mæge
aredian to rodorum rihte stige
on ðone ecan eard ussa saula.

24

Ic hæbbe fiðru fugle swiftran,
mid ðæm ic fleogan mæg feor fram eorðan
ofer heane hrof heofones þisses,
ac ðær ic nu moste mod gefeðran,
ðinne ferðlocan, feðrum minum,
oððæt ðu meahte þisne middangeard,
ælc eorðlic ðing, eallunga forsion.
Meahtes ofer rodorum gereclice
feðerum lacan, feor up ofer
wolcnu windan, wlitan siððan
ufan ofer ealle. Meahtes eac faran
ofer ðæm fyre ðe fela geara
for lange betweox lyfte and rodere,
swa him æt frymðe fæder getiode.
Ðu meahtest ðe siððan mid ðære sunnan
faran betweox oðrum tunglum.
Meahtest ðe full recen on ðæm rodere ufan
siððan weorðan, and ðonne samtenges
æt ðæm ælcealdan anum steorran,
se yfmest is eallra tungla,
ðone Saturnus sundbuende
hatað under heofonum; he is se cealda
eallisig tungl, yfemest wandrað
ofer eallum ufan oðrum steorrum.
Siððan ðu ðonne ðone up a hafast
forð oferfarenne, ðu meaht feorsian;
ðonne bist ðu siððan sona ofer uppan
rodere ryneswiftum. Gif ðu on riht færest,
ðe ðone hehstan heofon behindan lætst,
ðonne meaht ðu siððan soðes leohtes
habban þinne dæl, ðonan an cyning
rume ricsað ofer roderum up
and under swa same eallra gesceafta,
weorulde waldeð. Þæt is wis cyning,
þæt is se ðe waldeð giond werðioda
ealra oðra eorðan cyninga,
se mid his bridle ymbebæted hæfð
ymbhwyrft ealne eorðan and heofones.
He his gewaldleðer wel gemetgað,
se stioreð a þurg ða strongan meaht
ðæm hrædwæne heofones and eorðan.
Se an dema is gestæððig,
unawendendlic, wlitig and mære.
Gif ðu weorðest on wege rihtum
up to ðæm earde, þæt is æðele stow,
ðeah ðu hi nu geta forgiten hæbbe,
gif ðu æfre eft þær an cymest,
ðonne wilt þu secgan and sona cweðan:
“Ðis is eallunga min agen cyð,
eard and eðel. Ic wæs ær hionan
cumen and acenned ðurh ðisses cræftgan meaht.
Nylle ic æfre hionan ut witan,
ac ic symle her softe wille
mid fæder willan fæste stondan.”
Gif ðe ðonne æfre eft geweorðeð
þæt ðu wilt oððe most weorolde ðiostro
eft fandian, ðu meaht eaðe gesion
unrihtwise eorðan cyningas
and þa ofermodan oðre rican
ðe þis werige folc wyrst tuciað,
þæt hi symle bioð swiðe earme,
unmehtige ælces ðinges,
emne ða ilcan þe þis earme folc
sume hwile nu swiðost ondrædæð.

25

Geher nu an spell be ðæm ofermodum
unrihtwisum eorðan cyningum,
ða her nu manegum and mislicum
wædum wlitebeorhtum wundrum scinað
on heahsetlum, hrofe getenge,
golde gegerede and gimcynnum,
utan ymbestandne mid unrime
ðegna and eorla. Þa bioð gehyrste
mid heregeatwum hildetorhtum,
sweordum and fetelum swiðe geglengde,
and þegniað ðrymme micle
ælc oðrum, and hi ealle him
ðonan mid ðy ðrymme þreatiað gehwider
ymbsittenda oðra ðeoda;
and se hlaford ne scrifð, ðe ðæm here waldeð,
freonde ne feonde, feore ne æhtum,
ac he reðigmod ræst on gehwilcne,
wedehunde wuhta gelicost;
bið to up ahæfen inne on mode
for ðæm anwalde þe him anra gehwilc
his tirwina to fultemað.
Gif mon ðonne wolde him awindan of
þæs cynegerelan claða gehwilcne,
and him þonne oftion ðara ðegnunga
and þæs anwaldes ðe he ær hæfde,
ðonne meaht ðu gesion þæt he bið swiðe gelic
sumum ðara gumena þe him geornost nu
mid ðegnungum ðringað ymbeutan;
gif he wyrsa ne bið, ne wene ic his na beteran.
Gif him þonne æfre unmendlinga
weas geberede þæt him wurde oftogen
þrymmes and wæda and þegnunga
and ðæs anwaldes þe we ymbe sprecað,
gif him ænig þara ofhende wyrð,
ic wat þæt him þynceð þæt he þonne sie
becropen on carcern, oððe coðlice
racentan geræped. Ic gereccan mæg
þæt of ungemete ælces ðinges,
wiste and wæda, wingedrinces,
and of swetmettum, swiðost weaxað
þære wrænnesse wodðrag micel;
sio swiðe gedræfð sefan ingehygd
monna gehwelces, þonan mæst cymeð
yfla ofermetta, unnetta saca.
Þonne hi gebolgene weorðað, him wyrð on breostum inne
beswungen sefa on hraðre mid ðæm swiðan welme
hatheortnesse, and hreðe siððan
unrotnesse eac geræped,
hearde gehæfted. Him siððan onginð
sum tohopa swiðe leogan
þæs gewinnes wræce; wilnað þæt irre
anes and oðres; him þæt eall gehæt
his recelest, rihtes ne scrifeð.
Ic ðe sæde ær on ðisse selfan bec
þæt sumes goodes sidra gesceafta
anlepra ælc a wilnode
for his agenum ealdgecynde.
Unrihtwise eorðan cyningas
ne magon æfre þurhtion awuht goodes
for ðæm yfle þe ic ðe ær sæde.
Nis ðæt nan wundor, forðæm hi willað hi
þæm unðeawum þe ic ðe ær nemde,
anra gehwelcum, a underðeodan.
Sceal ðonne nede nearwe gebugan
to ðara hlaforda hæftedome,
þe he hine eallunga ær underþiodde.
Ðæt is wyrse get, þæt he winnan nyle
wið ðæm anwalde ænige stunde;
þær he wolde a winnan onginnan,
and þonne on ðæm gewinne þurhwunian forð,
þonne næfde he nane scylde,
ðeah he oferwunnen weorðan sceolde.

26

Ic þe mæg eaðe ealdum and leasum
spellum andreccan spræce gelice
efne ðisse ilcan þe wit ymb sprecað.
Hit gesælde gio on sume tide
ðæt Aulixes under hæfde
ðæm casere cynericu twa.
He wæs Þracia ðioda aldor
and Retie rices hirde.
Wæs his freadrihtnes folccuð nama,
Agamemnon, se ealles weold
Creca rices. Cuð wæs wide
þæt on þa tide Troia gewin
wearð under wolcnum. For wiges heard
Creca drihten campsted secan,
Aulixes mid, an hund scipa
lædde ofer lagustream, sæt longe ðær
tyn winter full. Þa sio tid gelomp
þæt hi ðæt rice geræht hæfdon,
diore gecepte drihten Creca
Troia burg tilum gesiðum.
Ða ða Aulixes leafe hæfde,
Ðracia cining, þæt he þonan moste,
he let him behindan hyrnde ciolas
nigon and hundnigontig, nænigne þonan
merehengesta ma þonne ænne
ferede on fifelstream, famigbordon,
ðriereðre ceol; þæt bið ðæt mæste
Creciscra scipa. Þa wearð ceald weder,
stearc storma gelac; stunede sio brune
yð wið oðre, ut feor adraf
on Wendelsæ wigendra scola
up on þæt igland þær Apolines
dohtor wunode dægrimes worn.
Wæs se Apollinus æðeles cynnes,
Iobes eafora, se wæs gio cyning.
Se licette litlum and miclum
gumena gehwylcum þæt he good wære,
hehst and halgost; swa se hlaford þa
þæt dysige folc on gedwolan lædde,
oððæt him gelyfde leoda unrim,
forðæm he wæs mid rihte rices hirde,
hiora cynecynnes. Cuð is wide
þæt on ða tide þeoda æghwilc
hæfdon heora hlaford for ðone hehstan god,
and weorðodon swa swa wuldres cining,
gif he to ðæm rice wæs on rihte boren.
Wæs þæs Iobes fæder god eac swa he;
Saturnus ðone sundbuende
heton, hæleða bearn. Hæfdon ða mægða
ælcne æfter oðrum for ecne god.
Sceolde eac wesan Apollines
dohtor diorboren, dysiges folces,
gumrinca gyden; cuðe galdra fela,
drifan drycræftas. Hio gedwolan fylgde
manna swiðost manegra þioda,
cyninges dohtor; sio Circe wæs
haten for herigum. Hio ricsode
on ðæm iglonde þe Aulixes,
cining Þracia, com ane to
ceole liðan. Cuð wæs sona
eallre þære mænige þe hire mid wunode
æþelinges sið. Hio mid ungemete
lissum lufode liðmonna frean,
and he eac swa same ealle mægne
efne swa swiðe hi on sefan lufode,
þæt he to his earde ænige nyste
modes mynlan ofer mægð giunge;
ac he mid þæm wife wunode siððan,
oððæt him ne meahte monna ænig
ðegna sinra þær mid wesan,
ac hi for ðæm yrmðum eardes lyste;
mynton forlætan leofne hlaford.
Ða ongunnon wercan werðeoda spell,
sædon þæt hio sceolde mid hire scinlace
beornas forbredan, and mid balocræftum
wraðum weorpan on wildra lic
cyninges þegnas, cyspan siððan
and mid racentan eac ræpan mænigne.
Sume hi to wulfum wurdon, ne meahton þonne word forðbringan,
ac hio þragmælum ðioton ongunnon.
Sume wæron eaforas, a grymetedon
ðonne hi sares hwæt siofian scioldon.
Þa ðe leon wæron ongunnon laðlice
yrrenga ryn a ðonne hi sceoldon
clipian for corðre. Cnihtas wurdon,
ealde ge giunge, ealle forhwerfde
to sumum diore, swelcum he æror
on his lifdagum gelicost wæs,
butan þam cyninge, þe sio cwen lufode.
Nolde þara oþra ænig onbitan
mennisces metes, ac hi ma lufedon
diora drohtað, swa hit gedefe ne wæs.
Næfdon hi mare monnum gelices
eorðbuendum ðonne ingeþonc;
hæfde anra gehwylc his agen mod,
þæt wæs þeah swiðe sorgum gebunden
for ðæm earfoðum þe him on sæton.
Hwæt, ða dysegan men þe ðysum drycræftum
longe gelyfdon, leasum spellum,
wisson hwæðre þæt þæt gewit ne mæg
mod onwendan monna ænig
mid drycræftum, þeah hio gedon meahte
þæt ða lichoman lange þrage
onwend wurdon. Is þæt wundorlic
mægencræft micel moda gehwilces
ofer lichoman lænne and sænne.
Swylcum and swylcum þu meaht sweotole ongitan
þæt ðæs lichoman listas and cræftas
of ðæm mode cumað monna gehwylcum,
anlepra ælc. Þu meaht eaðe ongitan
þætte ma dereð monna gehwelcum
modes unðeaw þonne mettrymnes
lænes lichoman. Ne þearf leoda nan
wenan þære wyrde þæt werige flæsc
þæt mod mæge monna æniges
eallunga to him æfre onwendan,
ac þa unðeawas ælces modes
and þæt ingeþonc ælces monnes
þone lichoman lit þider hit wile.

27

Hwy ge æfre scylen unrihtfioungum
eower mod drefan, swa swa mereflodes
yþa hrerað iscalde sæ,
wecggað for winde? Hwy oðwite ge
wyrde eowre þæt hio geweald nafað?
Hwy ge þæs deaðes þe eow drihten gesceop
gebidan ne magon bitres gecyndes,
nu he eow ælce dæg onet toweard?
Ne magon ge gesion þæt he symle spyreð
æfter æghwelcum eorðan tudre,
diorum and fuglum? Deað eac swa same
æfter moncynne geond ðisne middangeard,
egeslic hunta, a bið on waðe;
nyle he ænig swæð æfre forlætan
ær he gehede þæt he hwile ær
æfter spyrede. Is þæt earmlic þing
þæt his gebidan ne magon burgsittende,
ungesælige men; hine ær willað
foran to sciotan, swa swa fugla cyn
oððe wildu dior; þa winnað betwuh,
æghwylc wolde oðer acwellan.
Ac þæt is unriht æghwelcum men
þæt he oðerne inwitþoncum
fioge on færðe, swa swa fugl oððe dior,
ac þæt wære rihtost, þætte rinca gehwylc
oðrum gulde edlean on riht,
weorc be geweorhtum weoruldbuendum
þinga gehwilces, þæt is, þæt he lufige
godra gehwilcne swa he geornost mæge,
mildsige yflum, swa we ær spræcon.
He sceal þone monnan mode lufian,
and his unþeawas ealle hatian
and ofsniðan, swa he swiðost mæge.

28

Hwa is on eorðan nu unlærdra
þe ne wundrige wolcna færeldes,
rodres swifto, ryne tunglo,
hu hy ælce dæge utan ymbhwerfeð
eallne middangeard? Hwa is moncynnes
þæt ne wundrie ymb þas wlitegan tungl,
hu hy sume habbað swiðe micle
scyrtran ymbehwerft, sume scriðað leng
utan ymb eall ðis? An þara tungla
woruldmen hatað wænes þisla;
þa habbað scyrtran scriðe and færelt,
ymbhwerft læssan, ðonne oðru tungl,
forðæm hi þære eaxe utan ymbhweorfeð,
þone norðende nean ymbcerreð.
On ðære ilcan eaxe hwerfeð
eall ruma rodor, recene scriðeð,
suðheald swifeð, swift, untiorig.
Hwa is on weorulde þæt ne wafige,
buton þa ane þe hit ær wisson,
þætte mænig tungul maran ymbhwyrft
hafað on heofonum, sume hwile eft
læsse geliðað, þa þe lacað ymb
eaxe ende oððe micle
mare geferað þa hire middre ymbe
þearle þrægeð? Þara is gehaten
Saturnus sum, se hæfð ymb þritig
wintergerimes weoruld ymbcirred.
Boetes eac beorhte scineð,
oðer steorra, cymeð efne swa same
on þone ilcan stede eft ymb þritig
geargerimes, ðær he gio ða wæs.
Hwa is weoruldmonna þæt ne wafige,
hu sume steorran oð ða sæ farað
under merestreamas, þæs ðe monnum ðincð?
Swa eac sume wenað þæt sio sunne do,
ac se wena nis wuhte þe soðra.
Ne bið hio on æfen ne on ærmorgen
merestreame þe near ðe on midne dæg,
and þeah monnum þyncð þæt hio on mere gange
under sæswife, þonne hio on setl glideð.
Hwa is on weorulde þæt ne wundrige
fulles monan, þonne he færinga
wyrð under wolcnum wlites bereafad,
beþeaht mid þiostrum? Hwa þegna ne mæge
eac wafian ælces stiorran,
hwy hi ne scinen scirum wederum
beforan ðære sunnan, swa hi symle doð
middelnihtum wið þone monan foran,
hadrum heofone? Hwæt, nu hæleða fela
swelces and swelces swiðe wundrað,
and ne wundriað þætte wuhta gehwilc,
men and netenu, micelne habbað
and unnetne andan betweoh him,
swiðe singalne. Is þæt sellic þincg,
þæt hi ne wundriað hu hit on wolcnum oft
þearle þunrað, þragmælum eft
anforlæteð, and eac swa same
yð wið lande ealneg winneð,
wind wið wæge. Hwa wundrað þæs
oððe oþres eft, hwi þæt is mæge
weorðan of wætere; wlitetorht scineð
sunna swegle hat; sona gecerreð
ismere ænlic on his agen gecynd,
weorðeð to wætre. Ne þincð þæt wundor micel
monna ænegum þæt he mægge gesion
dogora gehwilce, ac ðæt dysie folc
þæs hit seldnor gesihð swiðor wundrað,
þeah hit wisra gehwæm wundor ðince
on his modsefan micle læsse.
Unstaðolfæste ealneg wenað
þæt þæt ealdgesceaft æfre ne wære
þæt hi seldon gesioð, ac swiðor giet
weoruldmen wenað þæt hit weas come,
niwan gesælde, gif hiora nængum hwylc
ær ne oðeowde; is þæt earmlic þinc.
Ac gif hiora ænig æfre weorðeð
to ðon firwetgeorn þæt he fela onginð
leornian lista, and him lifes weard
of mode abrit þæt micle dysig
ðæt hit oferwrigen mid wunode lange,
þonne ic wæt geare þæt hi ne wundriað
mæniges þinges þe monnum nu
wæfðo and wunder welhwær þynceð.

29

Gif ðu nu wilnige weorulddrihtnes
heane anwald hlutre mode
ongitan giorne, gem almægene
heofones tunglu, hu hi him healdað betwuh
sibbe singale, dydon swa lange.
Swa hi gewenede wuldres aldor
æt frumsceafte þæt sio fyrene ne mot
sunne gesecan snawcealdes weg,
monan gemæro. Hwæt, ða mæran tungl
auðer oðres rene a ne gehrineð
ær þæm þæt oðer of gewiteð.
Ne huru se stiorra gestigan wile
westdæl wolcna, þone wise men
Ursa nemnað; ealle stiorran
sigað æfter sunnan samod mid rodere
under eorðan grund, he ana stent.
Nis þæt nan wundor; he is wundrum fæst,
upende neah eaxe ðæs roderes.
Ðonne is an steorra ofer oðre beorht,
cymeð eastan up ær þonne sunne;
þone monna bearn morgenstiorra
hatað under heofonum, forðæm he hæleþum dæg
bodað æfter burgum, brengeð æfter
swegeltorht sunne samad eallum dæg.
Is se forrynel fæger and sciene,
cymeð eastan up ær for sunnan
and eft æfter sunnan on setl glideð,
west under weorulde. Werðioda his
noman onwendað þonne niht cymeð,
hatað hine ealle æfenstiorra.
Se bið þære sunnan swiftra; siððan hi on setl gewitað,
ofirneð þæt æþele tungol, oðþæt he be eastan weorðeð
eldum oðewed ær þonne sunne.
Habbað æðele tungol emne gedæled
dæg and nihte drihtnes meahtum,
sunna and mona, swiðe geþwære,
swa him æt frymþe fæder getiohhode.
Ne þearft þu no wenan þæt ða wlitegan tungl
ðæs þeowdomes aðroten weorðe
ær domes dæge; deð siððan ymbe
moncynnes fruma swa him gemet þinceð,
forðon hi be healfe heofones þisses
on ane ne læt ælmihtig god,
þy læs hi oðra fordyden æþela gesceafta,
ac se eca god ealla gemetgað
sida gesceafta, softa geþwerað.
Hwilum ðæt drige drifð þone wætan,
hwylum he gemengeð, metodes cræfte,
cile wið hæto; hwilum cerreð eft
on uprodor ælbeorhta leg,
leoht on lyfte; ligeð him behindan
hefig hrusan dæl, þeah hit hwilan ær
eorðe sio cealde oninnan hire
heold and hydde haliges meahtum.
Be þæs cyninges gebode cymeð geara gehwæt,
eorðe bringeð æghwylc tudor,
and se hata sumor hæleða bearnum
geara gehwilce giereð and drigeð
geond sidne grund sæd and bleda,
hærfest to honda herbuendum,
ripa receð. Ren æfter þæm
swylce hagal and snaw hrusan leccað
on wintres tid, weder unhiore.
Forðæm eorðe onfehð eallum sædum,
gedeð þæt hi growað geara gehwilce;
on lenctentid leaf up spryttað.
Ac se milda metod monna bearnum
on eorðan fet eall þætte groweð,
wæstmas on weorolde, wel forðbrengeð
hit þonne he wile, heofona waldend,
and eowað eft eorðbuendum,
nimð þonne he wile, nergende god.
And þæt hehste good on heahsetle
siteð self cyning, and þios side gesceaft
þenað and ðiowað. He þonan waldeð
þæm geweltleðrum weoruldgesceafta.
Nis þæt nan wundor; he is weroda god,
cyning and drihten cwucera gehwelces,
æwelm and fruma eallra gesceafta,
wyrhta and sceppend weorulde þisse,
wisdom and æ woruldbuendra.
Ealla gesceafta on his ærendo
hionane he sendeð, hæt eft cuman.
Gif he swa gestæððig ne staðolade
ealla gesceafta, æghwylc hiora
wraðe tostencte weorðan sceolden,
æghwilc hiora ealle to nauhte
weorðan sceoldon wraðe toslopena,
þeah þa ane lufe ealla gesceafta
heofones and eorðan hæbben gemæne,
þæt hi þiowien swilcum þiodfruman,
and fægniað þæt hiora fæder wealdeð.
Nis þæt nan wundor, forðæm wuhta nan
æfre ne meahte elles wunian,
gif hi eallmægene hiora ordfruman
ne þiowoden, þeodne mærum.

30

Omerus wæs east mid Crecum
on ðæm leodscipe leoða cræftgast,
Firgilies freond and lareow,
þæm mæran sceope magistra betst.
Hwæt, se Omerus oft and gelome
þære sunnan wlite swiðe herede,
æðelo cræftas oft and gelome
leoðum and spellum leodum reahte.
Ne mæg hio þeah gescinan, þeah hio sie scir and beorht,
ahwærgen neah ealla gesceafta;
ne furðum þa gesceafta ðe hio gescinan mæg
endemes ne mæg ealla geondlihtan
innan and utan. Ac se ælmihtega
waldend and wyrhta weorulde gesceafta
his agen weorc eall geondwliteð,
endemes þurhsyhð ealla gesceafta.
Ðæt is sio soðe sunne mid rihte,
be ðæm we magon singan swylc butan lease.

31

Hwæt, ðu meaht ongitan, gif his ðe geman lyst,
þætte mislice manega wuhta
geond eorðan farað ungelice;
habbað blioh and fær, bu ungelice,
and mægwlitas manegra cynna
cuð and uncuð. Creopað and snicað,
eall lichoma eorðan getenge,
nabbað hi æt fiðrum fultum, ne magon hi mid fotum gangan,
eorðan brucan, swa him eaden wæs.
Sume fotum twam foldan peððað,
sume fierfete, sume fleogende
windað under wolcnum. Bið ðeah wuhta gehwylc
onhnigen to hrusan, hnipað of dune,
on weoruld wliteð, wilnað to eorðan,
sume nedþearfe, sume neodfræce.
Man ana gæð metodes gesceafta
mid his andwlitan up on gerihte.
Mid ðy is getacnod þæt his treowa sceal
and his modgeþonc ma up þonne niðer
habban to heofonum, þy læs he his hige wende
niðer swa ðær nyten. Nis þæt gedafenlic,
þæt se modsefa monna æniges
niðerheald wese and þæt neb upweard!