The Exeter Book :: :: University of Virginia Library

THE EXETER BOOK

CHRIST

I

[OMITTED] cyninge.
Ðu eart se weallstan þe ða wyrhtan iu
wiðwurpon to weorce. Wel þe geriseð
þæt þu heafod sie healle mærre,
ond gesomnige side weallas
fæste gefoge, flint unbræcne,
þæt geond eorðb[[OMITTED]]g eall eagna gesihþe
wundrien to worlde wuldres ealdor.
Gesweotula nu þurh searocræft þin sylfes weorc,
soðfæst, sigorbeorht, ond sona forlæt
weall wið wealle. Nu is þam weorce þearf
þæt se cræftga cume ond se cyning sylfa,
ond þonne gebete, nu gebrosnad is,
hus under hrofe. He þæt hra gescop,
leomo læmena; nu sceal liffrea
þone wergan heap wraþum ahreddan,
earme from egsan, swa he oft dyde.

Eala þu reccend ond þu riht cyning,
se þe locan healdeð, lif ontyneð,
eadga[[OMITTED]] upwegas, oþrum forwyrneð
wlitigan wilsiþes, gif his weorc ne deag.
Huru we for þearfe þas word sprecað,
ond m[[OMITTED]]giað þone þe mon gescop
þæt he ne [[OMITTED]]ete[[OMITTED]]ceose weorðan
cearfulra þing, þe we in carcerne
sittað sorgende, sunnan wenað,
hwonne us liffrea leoht ontyne,

weorðe ussum mode to mundboran,
ond þæt tydre gewitt tire bewinde,
gedo usic þæs wyrðe, þe he to wuldre forlet,
þa we heanlice hweorfan sceoldan
to þis enge lond, eðle bescyrede.

Forþon secgan mæg, se ðe soð spriceð,
þæt he ahredde, þa forhwyrfed wæs,
frumcyn fira. Wæs seo fæmne geong,
mægð manes leas, þe he him to meder geceas;
þæt wæs geworden butan weres frigum,
þæt þurh bearnes gebyrd bryd eacen wearð.
Nænig efenlic þam, ær ne siþþan,
in worlde gewearð wifes gearnung;
þæt degol wæs, dryhtnes geryne.
Eal giofu gæstlic grundsceat geondspreot;
þær wisna fela wearð inlihted
lare longsume þurh lifes fruman
þe ær under hoðman biholen lægon,
witgena woðsong, þa se waldend cwom,
se þe reorda gehwæs ryne gemiclað
ðara þe geneahhe noman scyppendes
þurh horscne had hergan willað.

Eala sibbe gesihð, sancta Hierusalem,
cynestola cyst, Cristes burglond,
engla eþelstol, ond þa ane in þe
saule soðfæstra simle gerestað,
wuldrum hremge. Næfre wommes tacn
in þam eardgearde eawed weorþeð,
ac þe firina gehwylc feor abugeð,
wærgðo ond gewinnes. Bist to wuldre full
halgan hyhtes, swa þu gehaten eart.
Sioh nu sylfa þe geond þas sidan gesceaft,
swylce rodores hrof rume geondwlitan
ymb healfa gehwone, hu þec heofones cyning
siðe geseceð, ond sylf cymeð,
nimeð eard in þe, swa hit ær gefyrn
witgan wisfæste wordum sægdon,

cyðdon Cristes gebyrd, cwædon þe to frofre,
burga betlicast. Nu is þæt bearn cymen,
awæcned to wyrpe weorcum Ebrea,
bringeð blisse þe, benda onlyseð
niþum genedde. Nearoþearfe conn,
hu se earma sceal are gebidan.

Eala wifa wynn geond wuldres þrym,
fæmne freolicast ofer ealne foldan sceat
þæs þe æfre sundbuend secgan hyrdon,
arece us þæt geryne þæt þe of roderum cwom,
hu þu eacnunge æfre onfenge
bearnes þurh gebyrde, ond þone gebedscipe
æfter monwisan mod ne cuðes.
Ne we soðlice swylc ne gefrugnan
in ærdagum æfre gelimpan,
þæt ðu in sundurgiefe swylce befenge,
ne we þære wyrde wenan þurfon
toweard in tide. Huru treow in þe
weorðlicu wunade, nu þu wuldres þrym
bosme gebære, ond no gebrosnad wearð
mægðhad se micla. Swa eal manna bearn
sorgum sawað, swa eft ripað,
cennað to cwealme. Cwæð sio eadge mæg
symle sigores full, sancta Maria:
“Hwæt is þeos wundrung þe ge wafiað,
ond geomrende gehþum mænað,
sunu Solimæ somod his dohtor?
Fricgað þurh fyrwet hu ic fæmnan had,
mund minne geheold, ond eac modor gewearð
mære meotudes suna. Forþan þæt monnum nis
cuð geryne, ac Crist onwrah
in Dauides dyrre mægan
þæt is Euan scyld eal forpynded,
wærgða aworpen, ond gewuldrad is
se heanra had. Hyht is onfangen
þæt nu bletsung mot bæm gemæne,

werum ond wifum, a to worulde forð
in þam uplican engla dreame
mid soðfæder symle wunian.”

Eala earendel, engla beorhtast,
ofer middangeard monnum sended,
ond soðfæsta sunnan leoma,
torht ofer tunglas, þu tida gehwane
of sylfum þe symle inlihtes!
Swa þu, god of gode gearo acenned,
sunu soþan fæder, swegles in wuldre
butan anginne æfre wære,
swa þec nu for þearfum þin agen geweorc
bideð þurh byldo, þæt þu þa beorhtan us
sunnan onsende, ond þe sylf cyme
þæt ðu inleohte þa þe longe ær,
þrosme beþeahte ond in þeostrum her,
sæton sinneahtes; synnum bifealdne
deorc deaþes sceadu dreogan sceoldan.
Nu we hyhtfulle hælo gelyfað
þurh þæt word godes weorodum brungen,
þe on frymðe wæs fæder ælmihtigum
efenece mid god, ond nu eft gewearð
flæsc firena leas, þæt seo fæmne gebær
geomrum to geoce. God wæs mid us
gesewen butan synnum; somod eardedon
mihtig meotudes bearn ond se monnes sunu
geþwære on þeode. We þæs þonc magon
secgan sigedryhtne symle bi gewyrhtum,
þæs þe he hine sylfne us sendan wolde.

Eala gæsta god, hu þu gleawlice
mid noman ryhte nemned wære
Emmanuhel, swa hit engel gecwæð
ærest on Ebresc! Þæt is eft gereht,
rume bi gerynum: “Nu is rodera weard,
god sylfa mid us.” Swa þæt gomele gefyrn
ealra cyninga cyning ond þone clænan eac

sacerd soðlice sægdon toweard,
swa se mæra iu, Melchisedech,
gleaw in gæste godþrym onwrah
eces alwaldan. Se wæs æ bringend,
lara lædend, þam longe his
hyhtan hidercyme, swa him gehaten wæs,
þætte sunu meotudes sylfa wolde
gefælsian foldan mægðe,
swylce grundas eac gæstes mægne
siþe gesecan. Nu hie softe þæs
bidon in bendum hwonne bearn godes
cwome to cearigum. Forþon cwædon swa,
suslum geslæhte: “Nu þu sylfa cum,
heofones heahcyning. Bring us hælolif,
werigum witeþeowum, wope forcymenum,
bitrum brynetearum. Is seo bot gelong
eal æt þe anum [[OMITTED]] oferþearfum.
Hæftas hygegeomre hider [[OMITTED]]es;
ne læt þe behindan, þonne þu heonan cyrre,
mænigo þus micle, ac þu miltse on us
gecyð cynelice, Crist nergende,
wuldres æþeling, ne læt awyrgde ofer us
onwald agan. Læf us ecne gefean
wuldres þines, þæt þec weorðien,
weoroda wuldorcyning, þa þu geworhtes ær
hondum þinum. Þu in heannissum
wunast wideferh mid waldend fæder.”

“Eala Ioseph min, Iacobes bearn,
mæg Dauides, mæran cyninges,
nu þu freode scealt fæste gedælan,
alætan lufan mine!” “Ic lungre eam
deope gedrefed, dome bereafod,
forðon ic worn for þe worde hæbbe
sidra sorga ond sarcwida,
hearmes gehyred, ond me hosp sprecað,
tornworda fela. Ic tearas sceal

geotan geomormod. God eaþe mæg
gehælan hygesorge heortan minre,
afrefran feasceaftne. Eala fæmne geong,
mægð Maria!” “Hwæt bemurnest ðu,
cleopast cearigende? Ne ic culpan in þe,
incan ænigne, æfre onfunde,
womma geworhtra, ond þu þa word spricest
swa þu sylfa sie synna gehwylcre
firena gefylled.” “Ic to fela hæbbe
þæs byrdscypes bealwa onfongen!
Hu mæg ic ladigan laþan spræce,
oþþe ondsware ænige findan
wraþum towiþere? Is þæt wide cuð
þæt ic of þam torhtan temple dryhtnes
onfeng freolice fæmnan clæne,
womma lease, ond nu gehwyrfed is
þurh nathwylces. Me nawþer deag,
secge ne swige. Gif ic soð sprece,
þonne sceal Dauides dohtor sweltan,
stanum astyrfed. Gen strengre is
þæt ic morþor hele; scyle manswara,
laþ leoda gchwam lifgan siþþan,
fracoð in folcum.” Þa seo fæmne onwrah
ryhtgeryno, ond þus reordade:
“Soð ic secge þurh sunu meotudes,
gæsta geocend, þæt ic gen ne conn
þurh gemæcscipe monnes ower,
ænges on eorðan, ac me eaden wearð,
geongre in geardum, þæt me Gabrihel,
heofones heagengel, hælo gebodade.
Sægde soðlice þæt me swegles gæst
leoman onlyhte, sceolde ic lifes þrym
geberan, beorhtne sunu, bearn eacen godes,
torhtes tirfruman. Nu ic his tempel eam
gefremed butan facne, in me frofre gæst
geeardode. Nu þu ealle forlæt
sare sorgceare. Saga ecne þonc

mærum meotodes sunu þæt ic his modor gewearð,
fæmne forð seþeah, ond þu fæder cweden
woruldcund bi wene; sceolde witedom
in him sylfum beon soðe gefylled.”

Eala þu soða ond þu sibsuma
ealra cyninga cyning, Crist ælmihtig,
hu þu ær wære eallum geworden
worulde þrymmum mid þinne wuldorfæder
cild acenned þurh his cræft ond meaht!
Nis ænig nu eorl under lyfte,
secg searoþoncol, to þæs swiðe gleaw
þe þæt asecgan mæge sundbuendum,
areccan mid ryhte, hu þe rodera weard
æt frymðe genom him to freobearne.
Þæt wæs þara þinga þe her þeoda cynn
gefrugnen mid folcum æt fruman ærest
geworden under wolcnum, þæt witig god,
lifes ordfruma, leoht ond þystro
gedælde dryhtlice, ond him wæs domes geweald,
ond þa wisan abead weoroda ealdor:
“Nu sie geworden forþ a to widan feore
leoht, lixende gefea, lifgendra gehwam
þe in cneorissum cende weorðen.”

Ond þa sona gelomp, þa hit swa sceolde,
leoma leohtade leoda mægþum,
torht mid tunglum, æfter þon tida bigong.
Sylfa sette þæt þu sunu wære
efeneardigende mid þinne engan frean
ærþon oht þisses æfre gewurde.
Þu eart seo snyttro þe þas sidan gesceaft
mid þi waldende worhtes ealle.
Forþon nis ænig þæs horsc, ne þæs hygecræftig,
þe þin fromcyn mæge fira bearnum
sweotule geseþan. Cum, nu, sigores weard,
meotod moncynnes, ond þine miltse her
arfæst ywe! Us is eallum neod
þæt we þin medrencynn motan cunnan,

ryhtgeryno, nu we areccan ne mægon
þæt fædrencynn fier owihte.
Þu þisne middangeard milde geblissa
þurh ðinne hercyme, hælende Crist,
ond þa gyldnan geatu, þe in geardagum
ful longe ær bilocen stodan,
heofona heahfrea, hat ontynan,
ond usic þonne gesece þurh þin sylfes gong
eaðmod to eorþan. Us is þinra arna þearf!
Hafað se awyrgda wulf tostenced,
deor dædscua, dryhten, þin eowde,
wide towrecene. Þæt ðu, waldend, ær
blode gebohtes, þæt se bealofulla
hyneð heardlice, ond him on hæft nimeð
ofer usse nioda lust. Forþon we, nergend, þe
biddað geornlice breostgehygdum
þæt þu hrædlice helpe gefremme
wergum wreccan, þæt se wites bona
in helle grund hean gedreose,
ond þin hondgeweorc, hæleþa scyppend,
mote arisan ond on ryht cuman
to þam upcundan æþelan rice,
þonan us ær þurh synlust se swearta gæst
forteah ond fortylde, þæt we, tires wone,
a butan ende sculon ermþu dreogan,
butan þu usic þon ofostlicor, ece dryhten,
æt þam leodsceaþan, lifgende god,
helm alwihta, hreddan wille.

Eala þu mæra middangeardes
seo clæneste cwen ofer eorþan
þara þe gewurde to widan feore,
hu þec mid ryhte ealle reordberend
hatað ond secgað, hæleð geond foldan,
bliþe mode, þæt þu bryd sie
þæs selestan swegles bryttan.
Swylce þa hyhstan on heofonum eac,

Cristes þegnas, cweþað ond singað
þæt þu sie hlæfdige halgum meahtum
wuldorweorudes, ond worldcundra
hada under heofonum, ond helwara.
Forþon þu þæt ana ealra monna
geþohtest þrymlice, þristhycgende,
þæt þu þinne mægðhad meotude brohtes,
sealdes butan synnum. Nan swylc ne cwom
ænig oþer ofer ealle men,
bryd beaga hroden, þe þa beorhtan lac
to heofonhame hlutre mode
siþþan sende. Forðon heht sigores fruma
his heahbodan hider gefleogan
of his mægenþrymme ond þe meahta sped
snude cyðan, þæt þu sunu dryhtnes
þurh clæne gebyrd cennan sceolde
monnum to miltse, ond þe, Maria, forð
efne unwemme a gehealdan.

Eac we þæt gefrugnon, þæt gefyrn bi þe
soðfæst sægde sum woðbora
in ealddagum, Esaias,
þæt he wære gelæded þæt he lifes gesteald
in þam ecan ham eal sceawode.
Wlat þa swa wisfæst witga geond þeodland
oþþæt he gestarode þær gestaþelad wæs
æþelic ingong. Eal wæs gebunden
deoran since duru ormæte,
wundurclommum bewriþen. Wende swiðe
þæt ænig elda æfre ne meahte
swa fæstlice forescyttelsas
on ecnesse o inhebban,
oþþe ðæs ceasterhlides clustor onlucan,
ær him godes engel þurh glædne geþonc
þa wisan onwrah ond þæt word acwæð:
“Ic þe mæg secgan þæt soð gewearð
þæt ðas gyldnan gatu giet sume siþe

god sylf wile gæstes mægne
gefælsian, fæder ælmihtig,
ond þurh þa fæstan locu foldan neosan,
ond hio þonne æfter him ece stondað
simle singales swa beclysed
þæt nænig oþer, nymðe nergend god,
hy æfre ma eft onluceð.”

Nu þæt is gefylled þæt se froda þa
mid eagum þær on wlatade.
Þu eart þæt wealldor, þurh þe waldend frea
æne on þas eorðan ut siðade,
ond efne swa þec gemette, meahtum gehrodene,
clæne ond gecorene, Crist ælmihtig.
Swa ðe æfter him engla þeoden
eft unmæle ælces þinges
lioþucægan bileac, lifes brytta.
Iowa us nu þa are þe se engel þe,
godes spelboda, Gabriel brohte.
Huru þæs biddað burgsittende
þæt ðu þa frofre folcum cyðe,
þinre sylfre sunu. Siþþan we motan
anmodlice ealle hyhtan,
nu we on þæt bearn foran breostum stariað.
Geþinga us nu þristum wordum
þæt he us ne læte leng owihte
in þisse deaðdene gedwolan hyran,
ac þæt he usic geferge in fæder rice,
þær we sorglease siþþan motan
wunigan in wuldre mid weoroda god.

Eala þu halga heofona dryhten,
þu mid fæder þinne gefyrn wære
efenwesende in þam æþelan ham.
Næs ænig þa giet engel geworden,
ne þæs miclan mægenþrymmes nan
ðe in roderum up rice biwitigað,
þeodnes þryðgesteald ond his þegnunga,

þa þu ærest wære mid þone ecan frean
sylf settende þas sidan gesceaft,
brade brytengrundas. Bæm inc is gemæne
heahgæst hleofæst. We þe, hælend Crist,
þurh eaðmedu ealle biddað
þæt þu gehyre hæfta stefne,
þinra niedþiowa, nergende god,
hu we sind geswencte þurh ure sylfra gewill.
Habbað wræcmæcgas wergan gæstas,
hetlen helsceaþa, hearde genyrwad,
gebunden bealorapum. Is seo bot gelong
eall æt þe anum, ece dryhten.
Hreowcearigum help, þæt þin hidercyme
afrefre feasceafte, þeah we fæhþo wið þec
þurh firena lust gefremed hæbben.
Ara nu onbehtum ond usse yrmþa geþenc,
hu we tealtrigað tydran mode,
hwearfiað heanlice. Cym nu, hæleþa cyning,
ne lata to lange. Us is lissa þearf,
þæt þu us ahredde ond us hælogiefe
soðfæst sylle, þæt we siþþan forð
þa sellan þing symle moten
geþeon on þeode, þinne willan.

Eala seo wlitige, weorðmynda full,
heah ond halig, heofoncund þrynes,
brade geblissad geond brytenwongas
þa mid ryhte sculon reordberende,
earme eorðware ealle mægene
hergan healice, nu us hælend god
wærfæst onwrah þæt we hine witan moton.
Forþon hy, dædhwæte, dome geswiðde,
þæt soðfæste seraphinnes cynn,
uppe mid englum a bremende,
unaþreotendum þrymmum singað
ful healice hludan stefne,
fægre feor ond neah. Habbaþ folgoþa

cyst mid cyninge. Him þæt Crist forgeaf,
þæt hy motan his ætwiste eagum brucan
simle singales, swegle gehyrste,
weorðian waldend wide ond side,
ond mid hyra fiþrum frean ælmihtges
onsyne weardiað, ecan dryhtnes,
ond ymb þeodenstol þringað georne
hwylc hyra nehst mæge ussum nergende
flihte lacan friðgeardum in.
Lofiað leoflicne ond in leohte him
þa word cweþað, ond wuldriað
æþelne ordfruman ealra gesceafta:
“Halig eart þu, halig, heahengla brego,
soð sigores frea, simle þu bist halig,
dryhtna dryhten! A þin dom wunað
eorðlic mid ældum in ælce tid
wide geweorþad. Þu eart weoroda god,
forþon þu gefyldest foldan ond rodoras,
wigendra hleo, wuldres þines,
helm alwihta. Sie þe in heannessum
ece hælo, ond in eorþan lof,
beorht mid beornum. Þu gebletsad leofa,
þe in dryhtnes noman dugeþum cwome
heanum to hroþre. Þe in heahþum sie
a butan ende ece herenis.”

Eala hwæt, þæt is wræclic wrixl in wera life,
þætte moncynnes milde scyppend
onfeng æt fæmnan flæsc unwemme,
ond sio weres friga wiht ne cuþe,
ne þurh sæd ne cwom sigores agend
monnes ofer moldan; ac þæt wæs ma cræft
þonne hit eorðbuend ealle cuþan
þurh geryne, hu he, rodera þrim,
heofona heahfrea, helpe gefremede
monna cynne þurh his modor hrif.
Ond swa forðgongende folca nergend
his forgifnesse gumum to helpe

dæleð dogra gehwam, dryhten weoroda.
Forþon we hine domhwate dædum ond wordum
hergen holdlice. Þæt is healic ræd
monna gehwylcum þe gemynd hafað,
þæt he symle oftost ond inlocast
ond geornlicost god weorþige.
He him þære lisse lean forgildeð,
se gehalgoda hælend sylfa,
efne in þam eðle þær he ær ne cwom,
in lifgendra londes wynne,
þær he gesælig siþþan eardað,
ealne widan feorh wunað butan ende. Amen.

II

Nu ðu geornlice gæstgerynum,
mon se mæra, modcræfte sec
þurh sefan snyttro, þæt þu soð wite
hu þæt geeode, þa se ælmihtiga
acenned wearð þurh clænne had,
siþþan he Marian, mægða weolman,
mærre meowlan, mundheals geceas,
þæt þær in hwitum hræglum gewerede
englas ne oðeowdun, þa se æþeling cwom,
beorn in Betlem. Bodan wæron gearwe
þa þurh hleoþorcwide hyrdum cyðdon,
sægdon soðne gefean, þætte sunu wære
in middangeard meotudes acenned,
in Betleme. Hwæþre in bocum ne cwið
þæt hy in hwitum þær hræglum oðywden
in þa æþelan tid, swa hie eft dydon
ða se brega mæra to Bethania,
þeoden þrymfæst, his þegna gedryht
gelaðade, leof weorud. Hy þæs lareowes
on þam wildæge word ne gehyrwdon,
hyra sincgiefan. Sona wæron gearwe,
hæleð mid hlaford, to þære halgan byrg,

þær him tacna fela tires brytta
onwrah, wuldres helm, wordgerynum,
ærþon up stige ancenned sunu,
efenece bearn, agnum fæder,
þæs ymb feowertig þe he of foldan ær
from deaðe aras, dagena rimes.
Hæfde þa gefylled, swa ær biforan sungon,
witgena word geond woruld innan
þurh his þrowinga. Þegnas heredon,
lufedun leofwendum lifes agend,
fæder frumsceafta. He him fægre þæs
leofum gesiþum lean æfter geaf,
ond þæt word acwæð waldend engla,
gefysed, frea mihtig, to fæder rice:
“Gefeoð ge on ferððe! Næfre ic from hweorfe,
ac ic lufan symle læste wið eowic,
ond eow meaht giefe ond mid wunige,
awo to ealdre, þæt eow æfre ne bið
þurh gife mine godes onsien.
Farað nu geond ealne yrmenne grund,
geond widwegas, weoredum cyðað,
bodiað ond bremað beorhtne geleafan,
ond fulwiað folc under roderum.
Hweorfað to hæþnum, hergas breotaþ,
fyllað ond feogað, feondscype dwæscað,
sibbe sawað on sefan manna
þurh meahta sped. Ic eow mid wunige,
forð on frofre, ond eow friðe healde
strengðu staþolfæstre on stowa gehware.”

Ða wearð semninga sweg on lyfte
hlud gehyred. Heofonengla þreat,
weorud wlitescyne, wuldres aras,
cwomun on corðre. Cyning ure gewat
þurh þæs temples hrof þær hy to segun,
þa þe leofes þa gen last weardedun
on þam þingstede, þegnas gecorene.

Gesegon hi on heahþu hlaford stigan,
godbearn of grundum. Him wæs geomor sefa
hat æt heortan, hyge murnende,
þæs þe hi swa leofne leng ne mostun
geseon under swegle. Song ahofun
aras ufancunde, æþeling heredun,
lofedun liffruman, leohte gefegun
þe of þæs hælendes heafelan lixte.
Gesegon hy ælbeorhte englas twegen
fægre ymb þæt frumbearn frætwum blican,
cyninga wuldor. Cleopedon of heahþu
wordum wrætlicum ofer wera mengu
beorhtan reorde: “Hwæt bidað ge,
Galilesce guman on hwearfte?
Nu ge sweotule geseoð soðne dryhten
on swegl faran; sigores agend
wile up heonan eard gestigan,
æþelinga ord, mid þas engla gedryht,
ealra folca fruma, fæder eþelstoll.
We mid þyslice þreate willað
ofer heofona gehlidu hlaford fergan
to þære beorhtan byrg mid þas bliðan gedryht,
ealra sigebearna þæt seleste
ond æþeleste, þe ge her on stariað
ond in frofre geseoð frætwum blican.
Wile eft swa þeah eorðan mægðe
sylfa gesecan side herge,
ond þonne gedeman dæda gehwylce
þara ðe gefremedon folc under roderum.”

Ða wæs wuldres weard wolcnum bifongen,
heahengla cyning, ofer hrofas upp,
haligra helm. Hyht wæs geniwad,
blis in burgum, þurh þæs beornes cyme.
Gesæt sigehremig on þa swiþran hand
ece eadfruma agnum fæder.

Gewitan him þa gongan to Hierusalem

hæleð hygerofe, in þa halgan burg,
geomormode, þonan hy god nyhst
up stigende eagum segun,
hyra wilgifan. Þær wæs wopes hring,
torne bitolden; wæs seo treowlufu
hat æt heortan, hreðer innan weoll,
beorn breostsefa. Bidon ealle þær
þegnas þrymfulle þeodnes gehata
in þære torhtan byrig tyn niht þa gen,
swa him sylf bibead swegles agend,
ærþon up stige ealles waldend
on heofona gehyld. Hwite cwoman
eorla eadgiefan englas togeanes.
Ðæt is wel cweden, swa gewritu secgað,
þæt him albeorhte englas togeanes
in þa halgan tid heapum cwoman,
sigan on swegle. Þa wæs symbla mæst
geworden in wuldre. Wel þæt gedafenað
þæt to þære blisse, beorhte gewerede,
in þæs þeodnes burg þegnas cwoman,
weorud wlitescyne. Gesegon wilcuman
on heahsetle heofones waldend,
folca feorhgiefan, frætwum ealles waldend
middangeardes ond mægenþrymmes.

“Hafað nu se halga helle bireafod
ealles þæs gafoles þe hi geardagum
in þæt orlege unryhte swealg.
Nu sind forcumene ond in cwicsusle
gehynde ond gehæfte, in helle grund
duguþum bidæled, deofla cempan.
Ne meahtan wiþerbrogan wige spowan,
wæpna wyrpum, siþþan wuldres cyning,
heofonrices helm, hilde gefremede
wiþ his ealdfeondum anes meahtum,
þær he of hæfte ahlod huþa mæste

of feonda byrig, folces unrim,
þisne ilcan þreat þe ge her on stariað.
Wile nu gesecan sawla nergend
gæsta giefstol, godes agen bearn,
æfter guðplegan. Nu ge geare cunnon
hwæt se hlaford is se þisne here lædeð,
nu ge fromlice freondum togeanes
gongað glædmode. Geatu, ontynað!
Wile in to eow ealles waldend,
cyning on ceastre, corðre ne lytle,
fyrnweorca fruma, folc gelædan
in dreama dream, ðe he on deoflum genom
þurh his sylfes sygor. Sib sceal gemæne
englum ond ældum a forð heonan
wesan wideferh. Wær is ætsomne
godes ond monna, gæsthalig treow,
lufu, lifes hyht, ond ealles leohtes gefea.”

Hwæt, we nu gehyrdan hu þæt hælubearn
þurh his hydercyme hals eft forgeaf,
gefreode ond gefreoþade folc under wolcnum,
mære meotudes sunu, þæt nu monna gehwylc
cwic þendan her wunað, geceosan mot
swa helle hienþu swa heofones mærþu,
swa þæt leohte leoht swa ða laþan niht,
swa þrymmes þræce swa þystra wræce,
swa mid dryhten dream swa mid deoflum hream,
swa wite mid wraþum swa wuldor mid arum,
swa lif swa deað, swa him leofre bið
to gefremmanne, þenden flæsc ond gæst
wuniað in worulde. Wuldor þæs age
þrynysse þrym, þonc butan ende!

Ðæt is þæs wyrðe þætte werþeode
secgen dryhtne þonc duguða gehwylcre
þe us sið ond ær simle gefremede
þurh monigfealdra mægna geryno.
He us æt giefeð ond æhta sped,
welan ofer widlond, ond weder liþe

under swegles hleo. Sunne ond mona,
æþelast tungla eallum scinað,
heofoncondelle, hæleþum on eorðan.
Dreoseð deaw ond ren, duguðe weccaþ
to feorhnere fira cynne,
iecað eorðwelan. Þæs we ealles sculon
secgan þonc ond lof þeodne ussum,
ond huru þære hælo þe he us to hyhte forgeaf,
ða he þa yrmpðu eft oncyrde
æt his upstige þe we ær drugon,
ond geþingade þeodbuendum
wið fæder swæsne fæhþa mæste,
cyning anboren. Cwide eft onhwearf
saulum to sibbe, se þe ær sungen wæs
þurh yrne hyge ældum to sorge:
“Ic þec ofer eorðan geworhte, on þære þu scealt yrmþum lifgan,
wunian in gewinne ond wræce dreogan,
feondum to hroþor fusleoð galan,
ond to þære ilcan scealt eft geweorþan,
wyrmum aweallen, þonan wites fyr
of þære eorðan scealt eft gesecan.”

Hwæt, us þis se æþeling yðre gefremede
þa he leomum onfeng ond lichoman,
monnes magutudre! Siþþan meotodes sunu
engla eþel up gestigan
wolde, weoroda god, us se willa bicwom
heanum to helpe on þa halgan tid.
Bi þon giedd awræc Iob, swa he cuðe,
herede helm wera, hælend lofede,
ond mid siblufan sunu waldendes
freonoman cende, ond hine fugel nemde,
þone Iudeas ongietan ne meahtan
in ðære godcundan gæstes strengðu.
Wæs þæs fugles flyht feondum on eorþan
dyrne ond degol, þam þe deorc gewit

hæfdon on hreþre, heortan stænne.
Noldan hi þa torhtan tacen oncnawan
þe him beforan fremede freobearn godes,
monig mislicu, geond middangeard.
Swa se fæla fugel flyges cunnode;
hwilum engla eard up gesohte,
modig meahtum strang, þone maran ham,
hwilum he to eorþan eft gestylde,
þurh gæstes giefe grundsceat sohte,
wende to worulde. Bi þon se witga song:
“He wæs upp hafen engla fæðmum
in his þa miclan meahta spede,
heah ond halig, ofer heofona þrym.”

Ne meahtan þa þæs fugles flyht gecnawan
þe þæs upstiges ondsæc fremedon,
ond þæt ne gelyfdon, þætte liffruma
in monnes hiw ofer mægna þrym,
halig from hrusan, ahafen wurde.
Ða us geweorðade se þas world gescop,
godes gæstsunu, ond us giefe sealde,
uppe mid englum ece staþelas,
ond eac monigfealde modes snyttru
seow ond sette geond sefan monna.
Sumum wordlaþe wise sendeð
on his modes gemynd þurh his muþes gæst,
æðele ondgiet. Se mæg eal fela
singan ond secgan þam bið snyttru cræft
bifolen on ferðe. Sum mæg fingrum wel
hlude fore hæleþum hearpan stirgan,
gleobeam gretan. Sum mæg godcunde
reccan ryhte æ. Sum mæg ryne tungla
secgan, side gesceaft. Sum mæg searolice
wordcwide writan. Sumum wiges sped
giefeð æt guþe, þonne gargetrum
ofer scildhreadan sceotend sendað,
flacor flangeweorc. Sum mæg fromlice

ofer sealtne sæ sundwudu drifan,
hreran holmþræce. Sum mæg heanne beam
stælgne gestigan. Sum mæg styled sweord,
wæpen gewyrcan. Sum con wonga bigong,
wegas widgielle. Swa se waldend us,
godbearn on grundum, his giefe bryttað.
Nyle he ængum anum ealle gesyllan
gæstes snyttru, þy læs him gielp sceþþe
þurh his anes cræft ofer oþre forð.

Ðus god meahtig geofum unhneawum,
cyning alwihta, cræftum weorðaþ
eorþan tuddor; swylce eadgum blæd
seleð on swegle, sibbe ræreþ
ece to ealdre engla ond monna;
swa he his weorc weorþað. Bi þon se witga cwæð
þæt ahæfen wæren halge gimmas,
hædre heofontungol, healice upp,
sunne ond mona. Hwæt sindan þa
gimmas swa scyne buton god sylfa?
He is se soðfæsta sunnan leoma,
englum ond eorðwarum æþele scima.
Ofer middangeard mona lixeð,
gæstlic tungol, swa seo godes circe
þurh gesomninga soðes ond ryhtes
beorhte bliceð. Swa hit on bocum cwiþ,
siþþan of grundum godbearn astag,
cyning clænra gehwæs, þa seo circe her
æfyllendra eahtnysse bad
under hæþenra hyrda gewealdum.
Þær ða synsceaðan soþes ne giemdon,
gæstes þearfe, ac hi godes tempel
bræcan ond bærndon, blodgyte worhtan,
feodan ond fyldon. Hwæþre forð bicwom
þurh gæstes giefe godes þegna blæd
æfter upstige ecan dryhtnes.

Bi þon Salomon song, sunu Dauiþes,

giedda gearosnottor gæstgerynum,
waldend werþeoda, ond þæt word acwæð:
“Cuð þæt geweorðeð, þætte cyning engla,
meotud meahtum swið, munt gestylleð,
gehleapeð hea dune, hyllas ond cnollas
bewrið mid his wuldre, woruld alyseð,
ealle eorðbuend, þurh þone æþelan styll.”

Wæs se forma hlyp þa he on fæmnan astag,
mægeð unmæle, ond þær mennisc hiw
onfeng butan firenum þæt to frofre gewearð
eallum eorðwarum. Wæs se oþer stiell
bearnes gebyrda, þa he in binne wæs
in cildes hiw claþum bewunden,
ealra þrymma þrym. Wæs se þridda hlyp,
rodorcyninges ræs, þa he on rode astag,
fæder, frofre gæst. Wæs se feorða stiell
in byrgenne, þa he þone beam ofgeaf,
foldærne fæst. Wæs se fifta hlyp
þa he hellwarena heap forbygde
in cwicsusle, cyning inne gebond,
feonda foresprecan, fyrnum teagum,
gromhydigne, þær he gen ligeð
in carcerne clommum gefæstnad,
synnum gesæled. Wæs se siexta hlyp,
haliges hyhtplega, þa he to heofonum astag
on his ealdcyððe. Þa wæs engla þreat
on þa halgan tid hleahtre bliþe
wynnum geworden. Gesawan wuldres þrym,
æþelinga ord, eðles neosan,
beorhtra bolda. þa wearð burgwarum
eadgum ece gefea æþelinges plega.

Þus her on grundum godes ece bearn
ofer heahhleoþu hlypum stylde,
modig æfter muntum. Swa we men sculon
heortan gehygdum hlypum styllan
of mægne in mægen, mærþum tilgan

þæt we to þam hyhstan hrofe gestigan
halgum weorcum, þær is hyht ond blis,
geþungen þegnweorud. Is us þearf micel
þæt we mid heortan hælo secen,
þæt we mid gæste georne gelyfað
þæt þæt hælobearn heonan up stige
mid usse lichoman, lifgende god.

Forþon we a sculon idle lustas,
synwunde forseon, ond þæs sellran gefeon.
Habbað we us to frofre fæder on roderum
ælmeahtigne. He his aras þonan,
halig of heahðu, hider onsendeð,
þa us gescildaþ wið sceþþendra
eglum earhfarum, þi læs unholdan
wunde gewyrcen, þonne wrohtbora
in folc godes forð onsendeð
of his brægdbogan biterne stræl.
Forþon we fæste sculon wið þam færscyte
symle wærlice wearde healdan,
þy læs se attres ord in gebuge,
biter bordgelac, under banlocan,
feonda færsearo. Þæt bið frecne wund,
blatast benna. Utan us beorgan þa,
þenden we on eorðan eard weardien;
utan us to fæder freoþa wilnian,
biddan bearn godes ond þone bliðan gæst
þæt he us gescilde wið sceaþan wæpnum,
laþra lygesearwum, se us lif forgeaf,
leomu, lic ond gæst. Si him lof symle
þurh woruld worulda, wuldor on heofnum.

Ne þearf him ondrædan deofla strælas
ænig on eorðan ælda cynnes,
gromra garfare, gif hine god scildeþ,
duguða dryhten. Is þam dome neah
þæt we gelice sceolon leanum hleotan,

swa we widefeorh weorcum hlodun
geond sidne grund. Us secgað bec
hu æt ærestan eadmod astag
in middangeard mægna goldhord,
in fæmnan fæðm freobearn godes,
halig of heahþu. Huru ic wene me
ond eac ondræde dom ðy reþran,
ðonne eft cymeð engla þeoden,
þe ic ne heold teala þæt me hælend min
on bocum bibead. Ic þæs brogan sceal
geseon synwræce, þæs þe ic soð talge,
þær monig beoð on gemot læded
fore onsyne eces deman.
Þonne

cwacað, gehyreð cyning mæðlan,
rodera ryhtend, sprecan reþe word
þam þe him ær in worulde wace hyrdon,
þendan

ond

yþast meahtan
frofre findan. Þær sceal forht monig
on þam wongstede werig bidan
hwæt him æfter dædum deman wille
wraþra wita. Biþ se

scæcen
eorþan frætwa.

wæs longe

flodum bilocen, lifwynna dæl,

on foldan. Þonne frætwe sculon
byrnan on bæle; blac rasetteð
recen reada leg, reþe scriþeð
geond woruld wide. Wongas hreosað,
burgstede berstað. Brond bið on tyhte,
æleð ealdgestreon unmurnlice,
gæsta gifrast, þæt geo guman heoldan,
þenden him on eorþan onmedla wæs.

Forþon ic leofra gehwone læran wille
þæt he ne agæle gæstes þearfe,
ne on gylp geote, þenden god wille
þæt he her in worulde wunian mote,
somed siþian sawel in lice,
in þam gæsthofe. Scyle gumena gehwylc

on his geardagum georne biþencan
þæt us milde bicwom meahta waldend
æt ærestan þurh þæs engles word.
Bið nu eorneste þonne eft cymeð,
reðe ond ryhtwis. Rodor bið onhrered,
ond þas miclan gemetu middangeardes
beofiað þonne. Beorht cyning leanað
þæs þe hy on eorþan eargum dædum
lifdon leahtrum fa. Þæs hi longe sculon
ferðwerige onfon in fyrbaðe,
wælmum biwrecene, wraþlic ondlean,
þonne mægna cyning on gemot cymeð,
þrymma mæste. Þeodegsa bið
hlud gehyred bi heofonwoman,
cwaniendra cirm, cerge reotað
fore onsyne eces deman,
þa þe hyra weorcum wace truwiað.
Ðær biþ oðywed egsa mara
þonne from frumgesceape gefrægen wurde
æfre on eorðan. Þær bið æghwylcum
synwyrcendra on þa snudan tid
leofra micle þonne eall þeos læne gesceaft,
þær he hine sylfne on þam sigeþreate
behydan mæge, þonne herga fruma,
æþelinga ord, eallum demeð,
leofum ge laðum, lean æfter ryhte,
þeoda gehwylcre. Is us þearf micel
þæt we gæstes wlite ær þam gryrebrogan
on þas gæsnan tid georne biþencen.

Nu is þon gelicost swa we on laguflode
ofer cald wæter ceolum liðan
geond sidne sæ, sundhengestum,
flodwudu fergen. Is þæt frecne stream
yða ofermæta þe we her on lacað
geond þas wacan woruld, windge holmas
ofer deop gelad. Wæs se drohtað strong

ærþon we to londe geliden hæfdon
ofer hreone hrycg. Þa us help bicwom,
þæt us to hælo hyþe gelædde,
godes gæstsunu, ond us giefe sealde
þæt we oncnawan magun ofer ceoles bord
hwær we sælan sceolon sundhengestas,
ealde yðmearas, ancrum fæste.
Utan us to þære hyðe hyht staþelian,
ða us gerymde rodera waldend,
halge on heahþu, þa he heofonum astag.

III

Ðonne mid fere foldbuende
se micla dæg meahtan dryhtnes
æt midre niht mægne bihlæmeð,
scire gesceafte, swa oft sceaða fæcne,
þeof þristlice, þe on þystre fareð,
on sweartre niht, sorglease hæleð
semninga forfehð slæpe gebundne,
eorlas ungearwe yfles genægeð.
Swa on Syne beorg somod up cymeð
mægenfolc micel, meotude getrywe,
beorht ond bliþe. Him weorþeð blæd gifen!
Þonne from feowerum foldan sceatum,
þam ytemestum eorþan rices,
englas ælbeorhte on efen blawað
byman on brehtme. Beofað middangeard,
hruse under hæleþum. Hlydað tosomne,
trume ond torhte, wið tungla gong,
singað ond swinsiaþ suþan ond norþan,
eastan ond westan, ofer ealle gesceaft.
Weccað of deaðe dryhtgumena bearn,
eall monna cynn, to meotudsceafte
egeslic of þære ealdan moldan, hatað hy upp astandan
sneome of slæpe þy fæstan. Þær mon mæg sorgende folc
gehyran hygegeomor, hearde gefysed,
cearum cwiþende cwicra gewyrhtu,

forhte afærde. Þæt bið foretacna mæst
þara þe ær oþþe sið æfre gewurde
monnum oþywed, þær gemengde beoð
onhælo gelac engla ond deofla,
beorhtra ond blacra. Weorþeð bega cyme,
hwitra ond sweartra, swa him is ham sceapen
ungelice, englum ond deoflum.

Þonne semninga on Syne beorg
suþaneastan sunnan leoma
cymeð of scyppende scynan leohtor
þonne hit men mægen modum ahycgan,
beorhte blican, þonne bearn godes
þurh heofona gehleodu hider oðyweð.
Cymeð wundorlic Cristes onsyn,
æþelcyninges wlite, eastan fram roderum,
on sefan swete sinum folce,
biter bealofullum, gebleod wundrum,
eadgum ond earmum ungelice.

He bið þam godum glædmod on gesihþe,
wlitig, wynsumlic, weorude þam halgan,
on gefean fæger, freond ond leoftæl,
lufsum ond liþe leofum monnum
to sceawianne þone scynan wlite,
weðne mid willum, waldendes cyme,
mægencyninges, þam þe him on mode ær
wordum ond weorcum wel gecwemdun.
He bið þam yflum egeslic ond grimlic
to geseonne, synnegum monnum,
þam þær mid firenum cumað, forð forworhte.
Þæt mæg wites to wearninga þam þe hafað wisne geþoht,
þæt se him eallunga owiht ne ondrædeð,
se for ðære onsyne egsan ne weorþeð
forht on ferðe, þonne he frean gesihð
ealra gesceafta ondweardne faran
mid mægenwundrum mongum to þinge,
ond him on healfa gehwone heofonengla þreat

ymbutan farað, ælbeorhtra scolu,
hergas haligra, heapum geneahhe.
Dyneð deop gesceaft, ond fore dryhtne færeð
wælmfyra mæst ofer widne grund.
Hlemmeð hata leg, heofonas berstað,
trume ond torhte, tungol ofhreosað.
Þonne weorþeð sunne sweart gewended
on blodes hiw, seo ðe beorhte scan
ofer ærworuld ælda bearnum;
mona þæt sylfe, þe ær moncynne
nihtes lyhte, niþer gehreoseð
ond steorran swa some stredað of heofone,
þurh ða strongan lyft stormum abeatne.

Wile ælmihtig mid his engla gedryht,
mægencyninga meotod, on gemot cuman,
þrymfæst þeoden. Bið þær his þegna eac
hreþeadig heap. Halge sawle
mid hyra frean farað, þonne folca weard
þurh egsan þrea eorðan mægðe
sylfa geseceð. Weorþeð geond sidne grund
hlud gehyred heofonbyman stefn,
ond on seofon healfa swogað windas,
blawað brecende bearhtma mæste,
weccað ond woniað woruld mid storme,
fyllað mid fere foldan gesceafte.
Ðonne heard gebrec, hlud, unmæte,
swar ond swiðlic, swegdynna mæst,
ældum egeslic, eawed weorþeð.
Þær mægen werge monna cynnes
wornum hweorfað on widne leg,
þa þær cwice meteð cwelmende fyr,
sume up, sume niþer, ældes fulle.
Þonne bið untweo þæt þær Adames
cyn, cearena full, cwiþeð gesargad,
nales fore lytlum, leode geomre,
ac fore þam mæstan mægenearfeþum,

ðonne eall þreo on efen nimeð
won fyres wælm wide tosomne,
se swearta lig, sæs mid hyra fiscum,
eorþan mid hire beorgum, ond upheofon
torhtne mid his tunglum. Teonleg somod
þryþum bærneð þreo eal on an
grimme togædre. Grornað gesargad
eal middangeard on þa mæran tid.

Swa se gifra gæst grundas geondseceð;
hiþende leg heahgetimbro
fylleð on foldwong fyres egsan,
widmære blæst woruld mid ealle,
hat, heorogifre. Hreosað geneahhe
tobrocene burgweallas. Beorgas gemeltað
ond heahcleofu, þa wið holme ær
fæste wið flodum foldan sceldun,
stið ond stæðfæst, staþelas wið wæge,
wætre windendum. Þonne wihta gehwylce,
deora ond fugla, deaðleg nimeð,
færeð æfter foldan fyrswearta leg,
weallende wiga. Swa ær wæter fleowan,
flodas afysde, þonne on fyrbaðe
swelað sæfiscas; sundes getwæfde
wægdeora gehwylc werig swelteð,
byrneþ wæter swa weax. Þær bið wundra ma
þonne hit ænig on mode mæge aþencan,
hu þæt gestun ond se storm ond seo stronge lyft
brecað brade gesceaft. Beornas gretað,
wepað wanende wergum stefnum,
heane, hygegeomre, hreowum gedreahte.
Seoþeð swearta leg synne on fordonum,
ond goldfrætwe gleda forswelgað,
eall ærgestreon eþelcyninga.
Ðær bið cirm ond cearu, ond cwicra gewin,
gehreow ond hlud wop bi heofonwoman,
earmlic ælda gedreag. Þonan ænig ne mæg,

firendædum fah, frið gewinnan,
legbryne losian londes ower,
ac þæt fyr nimeð þurh foldan gehwæt,
græfeð grimlice, georne aseceð
innan ond utan eorðan sceatas,
oþþæt eall hafað ældes leoma
woruldwidles wom wælme forbærned.

Ðonne mihtig god on þone mæran beorg
mid þy mæstan mægenþrymme cymeð,
heofonengla cyning, halig scineð,
wuldorlic ofer weredum, waldende god,
ond hine ymbutan æþelduguð betast,
halge herefeðan, hlutre blicað,
eadig engla gedryht. Ingeþoncum
forhte beofiað fore fæder egsan.
Forþon nis ænig wundor hu him woruldmonna
seo unclæne gecynd, cearum sorgende,
hearde ondrede, ðonne sio halge gecynd,
hwit ond heofonbeorht, heagengla mægen,
for ðære onsyne beoð egsan afyrhte,
bidað beofiende beorhte gesceafte
dryhtnes domes. Daga egeslicast
weorþeð in worulde, þonne wuldorcyning
þurh þrym þreað þeoda gehwylce,
hateð arisan reordberende
of foldgrafum, folc anra gehwylc,
cuman to gemote moncynnes gehwone.
Þonne eall hraðe Adames cynn
onfehð flæsce, weorþeð foldræste
eardes æt ende. Sceal þonne anra gehwylc
fore Cristes cyme cwic arisan,
leoðum onfon ond lichoman,
edgeong wesan. Hafað eall on him
þæs þe he on foldan in fyrndagum,
godes oþþe gales, on his gæste gehlod,
geara gongum, hafað ætgædre bu,
lic ond sawle. Sceal on leoht cuman
sinra weorca wlite ond worda gemynd

ond heortan gehygd fore heofona cyning.

Ðonne biþ geyced ond geedniwad
moncyn þurh meotud. Micel ariseð
dryhtfolc to dome, siþþan deaþes bend
toleseð liffruma. Lyft bið onbærned,
hreosað heofonsteorran, hyþað wide
gifre glede, gæstas hweorfað
on ecne eard. Opene weorþað
ofer middangeard monna dæde.
Ne magun hord weras, heortan geþohtas,
fore waldende wihte bemiþan.
Ne sindon him dæda dyrne, ac þær bið dryhtne cuð
on þam miclan dæge, hu monna gehwylc
ær earnode eces lifes,
ond eall ondweard þæt hi ær oþþe sið
worhtun in worulde. Ne bið þær wiht forholen
monna gehygda, ac se mæra dæg
hreþerlocena hord, heortan geþohtas,
ealle ætyweð. Ær sceal geþencan
gæstes þearfe, se þe gode mynteð
bringan beorhtne wlite, þonne bryne costað,
hat, heorugifre, hu gehealdne sind
sawle wið synnum fore sigedeman.

Ðonne sio byman stefen ond se beorhta segn,
ond þæt hate fyr ond seo hea duguð,
ond se engla þrym ond se egsan þrea,
ond se hearda dæg ond seo hea rod,
ryht aræred rices to beacne,
folcdryht wera biforan bonnað,
sawla gehwylce þara þe sið oþþe ær
on lichoman leoþum onfengen.
Ðonne weoroda mæst fore waldende,
ece ond edgeong, ondweard gæð
neode ond nyde, bi noman gehatne,
berað breosta hord fore bearn godes,
feores frætwe. Wile fæder eahtan

hu gesunde suna sawle bringen
of þam eðle þe hi on lifdon.
Ðonne beoð bealde þa þe beorhtne wlite
meotude bringað. Bið hyra meaht ond gefea
swiðe gesæliglic sawlum to gielde,
wuldorlean weorca. Wel is þam þe motun
on þa grimman tid gode lician.

Þær him sylfe geseoð sorga mæste,
synfa men, sarigferðe.
Ne bið him to are þæt þær fore ellþeodum
usses dryhtnes rod ondweard stondeð,
beacna beorhtast, blode bistemed,
heofoncyninges hlutran dreore,
biseon mid swate þæt ofer side gesceaft
scire scineð. Sceadu beoð bidyrned
þær se leohta beam leodum byrhteð.
Þæt þeah to teonum geteod weorþeð,
þeodum to þrea, þam þe þonc gode
womwyrcende wita ne cuþun,
þæs he on þone halgan beam ahongen wæs
fore moncynnes manforwyrhtu,
þær he leoflice lifes ceapode,
þeoden moncynne, on þam dæge,
mid þy weorðe, þe no wom dyde
his lichoma leahtra firena,
mid þy usic alysde. Þæs he eftlean wile
þurh eorneste ealles gemonian,
ðonne sio reade rod ofer ealle
swegle scineð on þære sunnan gyld.
On þa forhtlice firenum fordone,
swearte synwyrcend, sorgum wlitað,
geseoð him to bealwe þæt him betst bicwom,
þær hy hit to gode ongietan woldan.
Ond eac þa ealdan wunde ond þa openan dolg

on hyra dryhtne geseoð dreorigferðe,
swa him mid næglum þurhdrifan niðhycgende
þa hwitan honda ond þa halgan fet,
ond of his sidan swa some swat forletan,
þær blod ond wæter bu tu ætsomne
ut bicwoman fore eagna gesyhð,
rinnan fore rincum, þa he on rode wæs.
Eall þis magon him sylfe geseon þonne,
open, orgete, þæt he for ælda lufan,
firenfremmendra, fela þrowade.
Magun leoda bearn leohte oncnawan
hu hine lygnedon lease on geþoncum,
hysptun hearmcwidum, ond on his hleor somod
hyra spatl speowdon. Spræcon him edwit,
ond on þone eadgan ondwlitan swa some
helfuse men hondum slogun,
folmum areahtum ond fystum eac,
ond ymb his heafod heardne gebigdon
beag þyrnenne, blinde on geþoncum,
dysge ond gedwealde. Gesegun þa dumban gesceaft,
eorðan ealgrene ond uprodor,
forhte gefelan frean þrowinga,
ond mid cearum cwiðdun, þeah hi cwice næron,
þa hyra scyppend sceaþan onfengon
syngum hondum. Sunne wearð adwæsced,
þream aþrysmed; þa sio þeod geseah
in Hierusalem godwebba cyst
þæt ær ðam halgan huse sceolde
to weorþunga weorud sceawian;
ufan eall forbærst þæt hit on eorþan læg
on twam styccum. Þæs temples segl,
wundorbleom geworht to wlite þæs huses,
sylf slat on tu, swylce hit seaxes ecg
scearp þurhwode. Scire burstan
muras ond stanas monge æfter foldan,
ond seo eorðe eac, egsan myrde,

beofode on bearhtme, ond se brada sæ
cyðde cræftes meaht ond of clomme breac
up yrringa on eorþan fæðm,
ge on stede scynum steorran forleton
hyra swæsne wlite. On þa sylfan tid
heofon hluttre ongeat hwa hine healice
torhtne getremede tungolgimmum;
forþon he his bodan sende, þa wæs geboren ærest
gesceafta scircyning. Hwæt, eac scyldge men
gesegon to soðe, þy sylfan dæge
þe on þrowade, þeodwundor micel,
þætte eorðe ageaf þa hyre on lægun.
Eft lifgende up astodan
þa þe heo ær fæste bifen hæfde,
deade bibyrgde, þe dryhtnes bibod
heoldon on hreþre. Hell eac ongeat,
scyldwreccende, þæt se scyppend cwom,
waldende god, þa heo þæt weorud ageaf,
hloþe of ðam hatan hreþre. Hyge wearð mongum blissad,
sawlum sorge toglidene. Hwæt, eac sæ cyðde
hwa hine gesette on sidne grund,
tirmeahtig cyning; forþon he hine tredne him
ongean gyrede, þonne god wolde
ofer sine yðe gan. Eahstream ne dorste
his frean fet flode bisencan,
ge eac beamas onbudon hwa hy mid bledum sceop,
monge, nales fea, ða mihtig god
on hira anne gestag þær he earfeþu
geþolade fore þearfe þeodbuendra,
laðlicne deað leodum to helpe.
Ða wearð beam monig blodigum tearum
birunnen under rindum, reade ond þicce;
sæp wearð to swate. Þæt asecgan ne magun
foldbuende þurh frod gewit,
hu fela þa onfundun þa gefelan ne magun
dryhtnes þrowinga, deade gesceafte.

Þa þe æþelast sind eorðan gecynda,
ond heofones eac heahgetimbro,
eall fore þam anum unrot gewearð,
forhtafongen. Þeah hi ferðgewit
of hyra æþelum ænig ne cuþen,
wendon swa þeah wundrum, þa hyra waldend for
of lichoman. Leode ne cuþon,
modblinde men meotud oncnawan,
flintum heardran, þæt hi frea nerede
fram hellcwale halgum meahtum,
alwalda god. Þæt æt ærestan
foreþoncle men from fruman worulde
þurh wis gewit, witgan dryhtnes,
halge higegleawe, hæleþum sægdon,
oft, nales æne, ymb þæt æþele bearn,
ðæt se earcnanstan eallum sceolde
to hleo ond to hroþer hæleþa cynne
weorðan in worulde, wuldres agend,
eades ordfruma, þurh þa æþelan cwenn.

Hwæs weneð se þe mid gewitte nyle
gemunan þa mildan meotudes lare,
ond eal ða earfeðu þe he fore ældum adreag,
forþon þe he wolde þæt we wuldres eard
in ecnesse agan mosten?
Swa þam bið grorne on þam grimman dæge
domes þæs miclan, þam þe dryhtnes sceal,
deaðfirenum forden, dolg sceawian,
wunde ond wite. On werigum sefan
geseoð sorga mæste, hu se sylfa cyning
mid sine lichoman lysde of firenum
þurh milde mod, þæt hy mostun manweorca
tome lifgan, ond tires blæd
ecne agan. Hy þæs eðles þonc
hyra waldende wita ne cuþon;
forþon þær to teonum þa tacen geseoð
orgeatu on gode, ungesælge,

þonne Crist siteð on his cynestole,
on heahsetle, heofonmægna god,
fæder ælmihtig. Folca gehwylcum
scyppend scinende scrifeð bi gewyrhtum,
eall æfter ryhte rodera waldend.
Ðonne beoð gesomnad on þa swiþran hond
þa clænan folc, Criste sylfum
gecorene bi cystum, þa ær sinne cwide georne
lustum læstun on hyra lifdagum,
ond þær womsceaþan on þone wyrsan dæl
fore scyppende scyrede weorþað,
hateð him gewitan on þa winstran hond,
sigora soðcyning, synfulra weorud.
Þær hy arasade reotað ond beofiað
fore frean forhte, swa fule swa gæt,
unsyfre folc, arna ne wenað.

Ðonne bið gæsta dom fore gode sceaden
wera cneorissum, swa hi geworhtun ær,
þær bið on eadgum eðgesyne
þreo tacen somod, þæs þe hi hyra þeodnes wel
wordum ond weorcum willan heoldon.
An is ærest orgeate þær
þæt hy fore leodum leohte blicaþ,
blæde ond byrhte ofer burga gesetu.
Him on scinað ærgewyrhtu,
on sylfra gehwam sunnan beorhtran.
Oþer is to eacan ondgete swa some,
þæt hy him in wuldre witon waldendes giefe,
ond on seoð, eagum to wynne,
þæt hi on heofonrice hlutre dreamas
eadge mid englum agan motun.
Ðonne bið þridde, hu on þystra bealo
þæt gesælige weorud gesihð þæt fordone
sar þrowian, synna to wite,
weallendne lig, ond wyrma slite
bitrum ceaflum, byrnendra scole.

Of þam him aweaxeð wynsum gefea,
þonne hi þæt yfel geseoð oðre dreogan,
þæt hy þurh miltse meotudes genæson.
Ðonne hi þy geornor gode þonciað
blædes ond blissa þe hy bu geseoð,
þæt he hy generede from niðcwale
ond eac forgeaf ece dreamas;
bið him hel bilocen, heofonrice agiefen.
Swa sceal gewrixled þam þe ær wel heoldon
þurh modlufan meotudes willan.

Ðonne bið þam oþrum ungelice
willa geworden. Magon weana to fela
geseon on him selfum, synne genoge
atolearfoða ær gedenra.
Þær him sorgendum sar oðclifeð,
þroht þeodbealu, on þreo healfa.
An is þara þæt hy him yrmþa to fela,
grim helle fyr, gearo to wite
ondweard seoð, on þam hi awo sculon,
wræc winnende, wærgðu dreogan.
Þonne is him oþer earfeþu swa some
scyldgum to sconde, þæt hi þær scoma mæste
dreogað fordone. On him dryhten gesihð
nales feara sum firenbealu laðlic,
ond þæt ællbeorhte eac sceawiað
heofonengla here, ond hæleþa bearn,
ealle eorðbuend ond atol deofol,
mircne mægencræft, manwomma gehwone
magun þurh þa lichoman, leahtra firene,
geseon on þam sawlum. Beoð þa syngan flæsc
scandum þurhwaden swa þæt scire glæs,
þæt mon yþæst mæg eall þurhwlitan.
Ðonne bið þæt þridde þearfendum sorg,
cwiþende cearo, þæt hy on þa clænan seoð,
hu hi fore goddædum glade blissiað,
þa hy, unsælge, ær forhogdun

to donne þonne him dagas læstun;
ond be hyra weorcum wepende sar
þæt hi ær freolice fremedon unryht.
Geseoð hi þa betran blæde scinan;
ne bið him hyra yrmðu an to wite,
ac þara oþerra ead to sorgum,
þæs þe hy swa fægre gefean on fyrndagum
ond swa ænlice anforletun,
þurh leaslice lices wynne,
earges flæschoman idelne lust.
Þær hi ascamode, scondum gedreahte,
swiciað on swiman; synbyrþenne,
firenweorc berað, on þæt þa folc seoð.
Wære him þonne betre þæt hy bealodæde,
ælces unryhtes, ær gescomeden
fore anum men, eargra weorca,
godes bodan sægdon þæt hi to gyrne wiston
firendæda on him. Ne mæg þurh þæt flæsc se scrift
geseon on þære sawle, hwæþer him mon soð þe lyge
sagað on hine sylfne, þonne he þa synne bigæð.
Mæg mon swa þeah gelacnigan leahtra gehwylcne,
yfel unclæne, gif he hit anum gesegð,
ond nænig bihelan mæg on þam heardan dæge
wom unbeted, ðær hit þa weorud geseoð.

Eala, þær we nu magon wraþe firene
geseon on ussum sawlum, synna wunde,
mid lichoman leahtra gehygdu,
eagum unclæne ingeþoncas!
Ne þæt ænig mæg oþrum gesecgan
mid hu micle elne æghwylc wille
þurh ealle list lifes tiligan,
feores forhtlice, forð aðolian,
synrust þwean ond hine sylfne þrean,
ond þæt wom ærran wunde hælan,
þone lytlan fyrst þe her lifes sy,
þæt he mæge fore eagum eorðbuendra

unscomiende eðles mid monnum
brucan bysmerleas, þendan bu somod
lic ond sawle lifgan mote.

Nu we sceolon georne gleawlice þurhseon
usse hreþercofan heortan eagum,
innan uncyste. We mid þam oðrum ne magun,
heafodgimmum, hygeþonces ferð
eagum þurhwlitan ænge þinga,
hwæþer him yfel þe god under wunige,
þæt he on þa grimman tid gode licie,
þonne he ofer weoruda gehwylc wuldre scineð
of his heahsetle hlutran lege.
Þær he fore englum ond fore elþeodum
to þam eadgestum ærest mæðleð,
ond him swæslice sibbe gehateð,
heofona heahcyning; halgan reorde
frefreð he fægre ond him friþ beodeð,
hateð hy gesunde ond gesenade
on eþel faran engla dreames,
ond þæs to widan feore willum neotan:
“Onfoð nu mid freondum mines fæder rice
þæt eow wæs ær woruldum wynlice gearo,
blæd mid blissum, beorht eðles wlite,
hwonne ge þa lifwelan mid þam leofstum,
swase swegldreamas, geseon mosten.
Ge þæs earnedon þa ge earme men,
woruldþearfende, willum onfengun
on mildum sefan. Ðonne hy him þurh minne noman
eaðmode to eow arna bædun,
þonne ge hyra hulpon ond him hleoð gefon,
hingrendum hlaf ond hrægl nacedum;
ond þa þe on sare seoce lagun,
æfdon unsofte, adle gebundne,
to þam ge holdlice hyge staþeladon
mid modes myne. Eall ge þæt me dydon,
ðonne ge hy mid sibbum sohtun, ond hyra sefan trymedon

forð on frofre. Þæs ge fægre sceolon
lean mid leofum lange brucan.”

Onginneð þonne to þam yflum ungelice
wordum mæðlan þe him bið on þa wynstran hond,
þurh egsan þrea, alwalda god.
Ne þurfon hi þonne to meotude miltse gewenan,
lifes ne lissa, ac þær lean cumað
werum bi gewyrhtum worda ond dæda,
reordberendum; sceolon þone ryhtan dom
anne geæfnan, egsan fulne.
Bið þær seo miccle milts afyrred
þeodbuendum, on þam dæge,
þæs ælmihtigan, þonne he yrringa
on þæt fræte folc firene stæleð
laþum wordum, hateð hyra lifes riht
ondweard ywan þæt he him ær forgeaf
syngum to sælum. Onginneð sylf cweðan,
swa he to anum sprece, ond hwæþre ealle mæneð,
firensynnig folc, frea ælmihtig:
“Hwæt, ic þec mon minum hondum
ærest geworhte, ond þe ondgiet sealde.
Of lame ic þe leoþo gesette, geaf ic ðe lifgendne gæst,
arode þe ofer ealle gesceafte, gedyde ic þæt þu onsyn hæfdest,
mægwlite me gelicne. Geaf ic þe eac meahta sped,
welan ofer widlonda gehwylc, nysses þu wean ænigne dæl,
ðystra þæt þu þolian sceolde. Þu þæs þonc ne wisses.
Þa ic ðe swa scienne gesceapen hæfde,
wynlicne geworht, ond þe welan forgyfen
þæt ðu mostes wealdan worulde gesceaftum,
ða ic þe on þa fægran foldan gesette
to neotenne neorxnawonges
beorhtne blædwelan, bleom scinende,
ða þu lifes word læstan noldes,
ac min bibod bræce be þines bonan worde.
Fæcnum feonde furþor hyrdes,

sceþþendum scaþan, þonne þinum scyppende.
Nu ic ða ealdan race anforlæte,
hu þu æt ærestan yfle gehogdes,
firenweorcum forlure þæt ic ðe to fremum sealde.
Þa ic þe goda swa fela forgiefen hæfde
ond þe on þam eallum eades to lyt
mode þuhte, gif þu meahte sped
efenmicle gode agan ne moste,
ða þu of þan gefean fremde wurde,
feondum to willan feor aworpen.
Neorxnawonges wlite nyde sceoldes
agiefan geomormod, gæsta eþel,
earg ond unrot, eallum bidæled
dugeþum ond dreamum, ond þa bidrifen wurde
on þas þeostran weoruld, þær þu þolades siþþan
mægenearfeþu micle stunde,
sar ond swar gewin ond sweartne deað,
ond æfter hingonge hreosan sceoldes
hean in helle, helpendra leas.
Ða mec ongon hreowan þæt min hondgeweorc
on feonda geweald feran sceolde,
moncynnes tuddor mancwealm seon,
sceolde uncuðne eard cunnian,
sare siþas. Þa ic sylf gestag,
maga in modor, þeah wæs hyre mægdenhad
æghwæs onwalg. Wearð ic ana geboren
folcum to frofre. Mec mon folmum biwond,
biþeahte mid þearfan wædum, ond mec þa on þeostre alegde
biwundenne mid wonnum claþum. Hwæt, ic þæt for worulde geþolade!
Lytel þuhte ic leoda bearnum, læg ic on heardum stane,
cildgeong on crybbe. Mid þy ic þe wolde cwealm afyrran,
hat helle bealu, þæt þu moste halig scinan
eadig on þam ecan life, forðon ic þæt earfeþe wonn.

Næs me for mode, ac ic on magugeoguðe

yrmþu geæfnde, arleas licsar,
þæt ic þurh þa wære þe gelic,
ond þu meahte minum weorþan
mægwlite gelic, mane bidæled.
Ond fore monna lufan min þrowade
heafod hearmslege; hleor geþolade,
oft ondlata, arleasra spatl,
of muðe onfeng, manfremmendra.
Swylce hi me geblendon bittre tosomne
unswetne drync ecedes ond geallan.
Ðonne ic fore folce onfeng feonda geniðlan,
fylgdon me mid firenum, fæhþe ne rohtun,
ond mid sweopum slogun. Ic þæt sar for ðe
þurh eaðmedu eall geþolade,
hosp ond heardcwide. Þa hi hwæsne beag
ymb min heafod heardne gebygdon,
þream biþrycton, se wæs of þornum geworht.
Ða ic wæs ahongen on heanne beam,
rode gefæstnad, ða hi ricene mid spere
of minre sidan swat ut guton,
dreor to foldan, þæt þu of deofles þurh þæt
nydgewalde genered wurde.
Ða ic, womma leas, wite þolade,
yfel earfeþu, oþþæt ic anne forlet
of minum lichoman lifgendne gæst.
Geseoð nu þa feorhdolg þe ge gefremedun ær
on minum folmum ond on fotum swa some,
þurh þa ic hongade hearde gefæstnad;
meaht her eac geseon orgete nu gen
on minre sidan swatge wunde.
Hu þær wæs unefen racu unc gemæne!
Ic onfeng þin sar þæt þu moste gesælig
mines eþelrices eadig neotan,
ond þe mine deaðe deore gebohte
þæt longe lif þæt þu on leohte siþþan,

wlitig, womma leas, wunian mostes.
Læg min flæschoma in foldan bigrafen,
niþre gehyded, se ðe nængum scod,
in byrgenne, þæt þu meahte beorhte uppe
on roderum wesan, rice mid englum.

For hwon forlete þu lif þæt scyne
þæt ic þe for lufan mid mine lichoman
heanum to helpe hold gecypte?
Wurde þu þæs gewitleas þæt þu waldende
þinre alysnesse þonc ne wisses?
Ne ascige ic nu owiht bi þam bitran
deaðe minum þe ic adreag fore þe,
ac forgield me þin lif, þæs þe ic iu þe min
þurh woruldwite weorð gesealde;
ðæs lifes ic manige þe þu mid leahtrum hafast
ofslegen synlice sylfum to sconde.
For hwan þu þæt selegescot þæt ic me swæs on þe
gehalgode, hus to wynne,
þurh firenlustas, fule synne,
unsyfre bismite sylfes willum?
Ge þu þone lichoman þe ic alysde me
feondum of fæðme, ond þa him firene forbead,
scyldwyrcende scondum gewemdest.
For hwon ahenge þu mec hefgor on þinra honda rode
þonne iu hongade? Hwæt, me þeos heardra þynceð!
Nu is swærra mid mec þinra synna rod
þe ic unwillum on beom gefæstnad,
þonne seo oþer wæs þe ic ær gestag,
willum minum, þa mec þin wea swiþast
æt heortan gehreaw, þa ic þec from helle ateah,
þær þu hit wolde sylfa siþþan gehealdan.
Ic wæs on worulde wædla þæt ðu wurde welig in heofonum,
earm ic wæs on eðle þinum þæt þu wurde eadig on minum.
Þa ðu þæs ealles ænigne þonc

þinum nergende nysses on mode.

Bibead ic eow þæt ge broþor mine
in woruldrice wel aretten
of þam æhtum þe ic eow on eorðan geaf,
earmra hulpen. Earge ge þæt læstun,
þearfum forwyrndon þæt hi under eowrum þæce mosten
in gebugan, ond him æghwæs oftugon,
þurh heardne hyge, hrægles nacedum,
moses meteleasum. Þeah hy him þurh minne noman
werge, wonhale, wætan bædan,
drynces gedreahte, duguþa lease,
þurste geþegede, ge him þriste oftugon.
Sarge ge ne sohton, ne him swæslic word
frofre gespræcon, þæt hy þy freoran hyge
mode gefengen. Eall ge þæt me dydan,
to hynþum heofoncyninge. Þæs ge sceolon hearde adreogan
wite to widan ealdre, wræc mid deoflum geþolian.”

Ðonne þær ofer ealle egeslicne cwide
sylf sigora weard, sares fulne,
ofer þæt fæge folc forð forlæteð,
cwið to þara synfulra sawla feþan:
“Farað nu, awyrgde, willum biscyrede
engla dreames, on ece fir
þæt wæs Satane ond his gesiþum mid,
deofle gegearwad ond þære deorcan scole,
hat ond heorogrim. On þæt ge hreosan sceolan!”

Ne magon hi þonne gehynan heofoncyninges bibod,
rædum birofene. Sceolon raþe feallan
on grimne grund þa ær wiþ gode wunnon.
Bið þonne rices weard reþe ond meahtig,
yrre ond egesful. Ondweard ne mæg
on þissum foldwege feond gebidan.

Swapeð sigemece mid þære swiðran hond
þæt on þæt deope dæl deofol gefeallað
in sweartne leg, synfulra here

under foldan sceat, fæge gæstas
on wraþra wic, womfulra scolu
werge to forwyrde on witehus,
deaðsele deofles. Nales dryhtnes gemynd
siþþan gesecað, synne ne aspringað,
þær hi leahtrum fa, lege gebundne,
swylt þrowiað. Bið him synwracu
ondweard undyrne; þæt is ece cwealm.
Ne mæg þæt hate dæl of heoloðcynne
in sinnehte synne forbærnan
to widan feore, wom of þære sawle,
ac þær se deopa seað dreorge fedeð,
grundleas giemeð gæsta on þeostre,
æleð hy mid þy ealdan lige, ond mid þy egsan forste,
wraþum wyrmum ond mid wita fela,
frecnum feorhgomum, folcum scendeð.

Þæt we magon eahtan ond on an cweþan,
soðe secgan, þæt se sawle weard,
lifes wisdom, forloren hæbbe,
se þe nu ne giemeð hwæþer his gæst sie
earm þe eadig, þær he ece sceal
æfter hingonge hamfæst wesan.
Ne bisorgað he synne to fremman,
wonhydig mon, ne he wihte hafað
hreowe on mode þæt him halig gæst
losige þurh leahtras on þas lænan tid.
Ðonne mansceaða fore meotude forht,
deorc on þam dome standeð, ond deaðe fah,
wommum awyrged, bið se wærloga
fyres afylled. Feores unwyrðe,
egsan geþread, ondweard gode
won ond wliteleas hafað werges bleo,
facentacen feores. Ðonne firena bearn
tearum geotað, þonne þæs tid ne biþ,
synne cwiþað; ac hy to sið doð
gæstum helpe, ðonne þæs giman nele

weoruda waldend, hu þa womsceaþan
hyra ealdgestreon on þa openan tid
sare greten. Ne biþ þæt sorga tid
leodum alyfed, þæt þær læcedom
findan mote, se þe nu his feore nyle
hælo strynan þenden her leofað.
Ne bið þær ængum godum gnorn ætywed,
ne nængum yflum wel, ac þær æghwæþer
anfealde gewyrht ondweard wigeð.
Forðon sceal onettan, se þe agan wile
lif æt meotude, þenden him leoht ond gæst
somodfæst seon. He his sawle wlite
georne bigonge on godes willan,
ond wær weorðe worda ond dæda,
þeawa ond geþonca, þenden him þeos woruld,
sceadum scriþende, scinan mote,
þæt he ne forleose on þas lænan tid
his dreames blæd ond his dagena rim,
ond his weorces wlite ond wuldres lean,
þætte heofones cyning on þa halgan tid
soðfæst syleð to sigorleanum
þam þe him on gæstum georne hyrað.

Þonne heofon ond hel hæleþa bearnum,
fira feorum, fylde weorþeð.
Grundas swelgað godes ondsacan,
lacende leg laðwende men,
þreað þeodsceaþan, ond no þonan læteð
on gefean faran to feorhnere,
ac se bryne bindeð bidfæstne here,
feoð firena bearn. Frecne me þinceð
þæt þas gæstberend giman nellað,
men on mode, þonne man fremmað,
hwæt him se waldend to wrace gesette,
laþum leodum. Þonne lif ond deað
sawlum swelgað. Bið susla hus
open ond oðeawed, aðlogum ongean,

ðæt sceolon fyllan firengeorne men
sweartum sawlum. Þonne synna to wrace
scyldigra scolu ascyred weorþeð
heane from halgum on hearmcwale.
Ðær sceolan þeofas ond þeodsceaþan,
lease ond forlegene, lifes ne wenan.
ond mansworan morþorlean seon,
heard ond heorogrim. Þonne hel nimeð
wærleasra weorud, ond hi waldend giefeð
feondum in forwyrd; fa þrowiað
ealdorbealu egeslic. Earm bið se þe wile
firenum gewyrcan, þæt he fah scyle
from his scyppende ascyred weorðan
æt domdæge to deaðe niþer,
under helle cinn in þæt hate fyr,
under liges locan, þær hy leomu ræcað
to bindenne ond to bærnenne
ond to swingenne synna to wite.
Ðonne halig gæst helle biluceð,
morþerhusa mæst, þurh meaht godes,
fyres fulle, ond feonda here,
cyninges worde. Se biþ cwealma mæst
deofla ond monna! Þæt is dreamleas hus,
ðær ænig ne mæg ower losian
caldan clommum. Hy bræcon cyninges word,
beorht boca bibod; forþon hy abidan sceolon
in sinnehte, sar endeleas,
firendædum fa, forð þrowian,
ða þe her forhogdun heofonrices þrym.

Þonne þa gecorenan fore Crist berað
beorhte frætwe. Hyra blæd leofað
æt domdæge, agan dream mid gode
liþes lifes, þæs þe alyfed biþ
haligra gehwam on heofonrice.

Ðæt is se eþel þe no geendad weorþeð,
ac þær symle forð synna lease
dream weardiað, dryhten lofiað,
leofne lifes weard, leohte biwundne,
sibbum bisweðede, sorgum biwerede,
dreamum gedyrde, dryhtne gelyfde.
Awo to ealdre engla gemanan
brucað mid blisse, beorhte mid lisse,
freogað folces weard. Fæder ealra geweald
hafað ond healdeð haligra weorud.

Ðær is engla song, eadigra blis,
þær is seo dyre dryhtnes onsien
eallum þam gesælgum sunnan leohtra.
Ðær is leofra lufu, lif butan endedeaðe,
glæd gumena weorud, gioguð butan ylde,
heofonduguða þrym, hælu butan sare,
ryhtfremmendum ræst butan gewinne,
domeadigra dæg butan þeostrum,
beorht blædes full, blis butan sorgum,
frið freondum bitweon forð butan æfestum,
gesælgum on swegle, sib butan niþe
halgum on gemonge. Nis þær hungor ne þurst,
slæp ne swar leger, ne sunnan bryne,
ne cyle ne cearo, ac þær cyninges giefe
awo brucað eadigra gedryht,
weoruda wlitescynast, wuldres mid dryhten.

GUTHLAC

I

Se bið gefeana fægrast þonne hy æt frymðe gemetað,
engel ond seo eadge sawl! Ofgiefeþ hio þas eorþan wynne,
forlæteð þas lænan dreamas, ond hio wiþ þam lice gedæleð.
Ðonne cwið se engel, (hafað yldran had),

greteð gæst oþerne, abeodeð him godes ærende:
“Nu þu most feran þider þu fundadest
longe ond gelome. Ic þec lædan sceal.
Wegas þe sindon weþe, ond wuldres leoht
torht ontyned. Eart nu tidfara
to þam halgan ham.” Þær næfre hreow cymeð,
edergong fore yrmþum, ac þær biþ engla dream,
sib ond gesælignes, ond sawla ræst,
ond þær a to feore gefeon motun,
dryman mid dryhten, þa þe his domas her
æfnað on eorþan. He him ece lean
healdeð on heofonum, þær se hyhsta
ealra cyninga cyning ceastrum wealdeð.
Ðæt sind þa getimbru þe no tydriað,
ne þam fore yrmþum þe þær in wuniað
lif aspringeð, ac him bið lenge hu sel;
geoguþe brucað ond godes miltsa.
Þider soðfæstra sawla motun
cuman æfter cwealme, þa þe her Cristes æ
lærað ond læstað, ond his lof rærað;
oferwinnað þa awyrgdan gæstas, bigytað him wuldres ræste,
hwider sceal þæs monnes mod astigan,
ær oþþe æfter, þonne he his ænne her
gæst bigonge, þæt se gode mote,
womma clæne, in geweald cuman.

Monge sindon geond middangeard
hadas under heofonum, þa þe in haligra
rim arisað. We þæs ryht magun
æt æghwylcum anra gehyran,
gif we halig bebodu healdan willað;
mæg nu snottor guma sæle brucan
godra tida, ond his gæste forð
weges willian. Woruld is onhrered,
colaþ Cristes lufu, sindan costinga
geond middangeard monge arisene,

swa þæt geara iu godes spelbodan
wordum sægdon ond þurh witedom
eal anemdon, swa hit nu gongeð.
Ealdað eorþan blæd æþela gehwylcre
ond of wlite wendað wæstma gecyndu;
bið seo siþre tid sæda gehwylces
mætræ in mægne. Forþon se mon ne þearf
to þisse worulde wyrpe gehycgan,
þæt he us fægran gefean bringe
ofer þa niþas þe we nu dreogað,
ærþon endien ealle gesceafte
ða he gesette on siex dagum,
ða nu under heofonum hadas cennað,
micle ond mæte. Is þes middangeard
dalum gedæled. Dryhten sceawað
hwær þa eardien þe his æ healden;
gesihð he þa domas dogra gehwylce
wonian ond wendan of woruldryhte
ða he gesette þurh his sylfes word.
He fela findeð, fea beoð gecorene.

Sume him þæs hades hlisan willað
wegan on wordum ond þa weorc ne doð.
Bið him eorðwela ofer þæt ece lif
hyhta hyhst, se gehwylcum sceal
foldbuendra fremde geweorþan.
Forþon hy nu hyrwað haligra mod,
ða þe him to heofonum hyge staþeliað,
witon þæt se eðel ece bideð
ealra þære mengu þe geond middangeard
dryhtne þeowiað ond þæs deoran ham
wilniað bi gewyrhtum. Swa þas woruldgestreon
on þa mæran god bimutad weorþað,
ðonne þæt gegyrnað þa þe him godes egsa
hleonaþ ofer heafdum. Hy þy hyhstan beoð
þrymme geþreade, þisses lifes
þurh bibodu brucað ond þæs betran forð

wyscað ond wenaþ. Wuldres bycgað,
sellað ælmessan, earme frefrað,
beoð rummode ryhtra gestreona,
lufiað mid lacum þa þe læs agun,
dæghwam dryhtne þeowiaþ. He hyra dæde sceawað.

Sume þa wuniað on westennum,
secað ond gesittað sylfra willum
hamas on heolstrum. Hy ðæs heofoncundan
boldes bidað. Oft him brogan to
laðne gelædeð, se þe him lifes ofonn,
eaweð him egsan, hwilum idel wuldor,
brægdwis bona hafað bega cræft,
eahteð anbuendra. Fore him englas stondað,
gearwe mid gæsta wæpnum, beoþ hyra geoca gemyndge,
healdað haligra feorh, witon hyra hyht mid dryhten.
Þæt synd þa gecostan cempan þa þam cyninge þeowað,
se næfre þa lean alegeð þam þe his lufan adreogeð.

Magun we nu nemnan þæt us neah gewearð
þurh haligne had gecyþed,
hu Guðlac his in godes willan
mod gerehte, man eall forseah,
eorðlic æþelu, upp gemunde
ham in heofonum. Him wæs hyht to þam,
siþþan hine inlyhte se þe lifes weg
gæstum gearwað, ond him giefe sealde
engelcunde, þæt he ana ongan
beorgseþel bugan, ond his blæd gode
þurh eaðmedu ealne gesealde,
ðone þe he on geoguðe bigan sceolde
worulde wynnum. Hine weard biheold
halig of heofonum, se þæt hluttre mod
in þæs gæstes god georne trymede.

Hwæt, we hyrdon oft þæt se halga wer
in þa ærestan ældu gelufade
frecnessa fela! Fyrst wæs swa þeana
in godes dome, hwonne Guðlace

on his ondgietan engel sealde
þæt him sweðraden synna lustas.
Tid wæs toweard; hine twegen ymb
weardas wacedon, þa gewin drugon,
engel dryhtnes ond se atela gæst.
Nalæs hy him gelice lare bæron
in his modes gemynd mongum tidum.
Oþer him þas eorþan ealle sægde
læne under lyfte, ond þa longan god
herede on heofonum, þær haligra
sawla gesittað in sigorwuldre
dryhtnes dreamas; he him dæda lean
georne gieldeð, þam þe his giefe willað
þicgan to þonce ond him þas woruld
uttor lætan þonne þæt ece lif.
Oþer hyne scyhte, þæt he sceaðena gemot
nihtes sohte ond þurh neþinge
wunne æfter worulde, swa doð wræcmæcgas
þa þe ne bimurnað monnes feore
þæs þe him to honda huþe gelædeð,
butan hy þy reafe rædan motan.

Swa hy hine trymedon on twa healfa
oþþæt þæs gewinnes weoroda dryhten
on þæs engles dom ende gereahte.
Feond wæs geflymed; siþ þam frofre gæst
in Guðlaces geoce gewunade,
lufade hine ond lærde lenge hu geornor,
þæt him leofedan londes wynne,
bold on beorhge. Oft þær broga cwom
egeslic ond uncuð, ealdfeonda nið,
searocræftum swiþ; hy him sylf hyra
onsyn ywdon, ond þær ær fela
setla gesæton. Þonan sið tugon
wide waðe, wuldre byscyrede,
lyftlacende. Wæs seo londes stow
bimiþen fore monnum, oþþæt meotud onwrah
beorg on bearwe, þa se bytla cwom
se þær haligne ham arærde,

nales þy he giemde þurh gitsunga
lænes lifwelan, ac þæt lond gode
fægre gefreoþode, siþþan feond oferwon
Cristes cempa. He gecostad wearð
in gemyndigra monna tidum,
ðara þe nu gena þurh gæstlicu
wundor hine weorðiað ond his wisdomes
hlisan healdað, þæt se halga þeow
elne geeode, þa he ana gesæt
dygle stowe. Ðær he dryhtnes lof
reahte ond rærde; oft þurh reorde abead,
þam þe þrowera þeawas lufedon,
godes ærendu, þa him gæst onwrah
lifes snyttru, þæt he his lichoman
wynna forwyrnde ond woruldblissa,
seftra setla ond symbeldaga,
swylce eac idelra eagena wynna,
gierelan gielplices. Him wæs godes egsa
mara in gemyndum þonne he menniscum
þrymme æfter þonce þegan wolde.

God wæs Guðlac! He in gæste bær
heofoncundne hyht, hælu geræhte
ecan lifes. Him wæs engel neah,
fæle freoðuweard, þam þe feara sum
mearclond gesæt. Þær he mongum wearð
bysen on Brytene, siþþan biorg gestah
eadig oretta, ondwiges heard.
Gyrede hine georne mid gæstlicum
wæpnum [OMITTED] wong bletsade,
him to ætstælle ærest arærde
Cristes rode, þær se cempa oferwon
frecnessa fela. Frome wurdun monge
godes þrowera; we þæs Guðlaces
deorwyrðne dæl dryhtne cennað.
He him sige sealde ond snyttrucræft,

mundbyrd meahta, þonne mengu cwom
feonda færscytum fæhðe ræran.
Ne meahton hy æfeste anforlætan,
ac to Guðlaces gæste gelæddun
frasunga fela. Him wæs fultum neah,
engel hine elne trymede, þonne hy him yrre hweopan,
frecne fyres wylme. Stodan him on feðehwearfum,
cwædon þæt he on þam beorge byrnan sceolde
ond his lichoman lig forswelgan,
þæt his earfeþu eal gelumpe
modcearu mægum, gif he monna dream
of þam orlege eft ne wolde
sylfa gesecan, ond his sibbe ryht
mid moncynne maran cræfte
willum bewitigan, lætan wræce stille.

Swa him yrsade, se for ealle spræc
feonda mengu. No þy forhtra wæs
Guðlaces gæst, ac him god sealde
ellen wiþ þam egsan þæt þæs ealdfeondes
scyldigra scolu scome þrowedon;
wæron teonsmiðas tornes fulle,
cwædon þæt him Guðlac eac gode sylfum
earfeþa mæst ana gefremede,
siþþan he for wlence on westenne
beorgas bræce, þær hy bidinge,
earme ondsacan, æror mostun
æfter tintergum tidum brucan,
ðonne hy of waþum werge cwoman
restan ryneþragum, rowe gefegon;
wæs him seo gelyfed þurh lytel fæc.

Stod seo dygle stow dryhtne in gemyndum
idel ond æmen, eþelriehte feor,
bad bisæce betran hyrdes.
To þon ealdfeondas ondan noman,
swa hi singales sorge dreogað.
Ne motun hi on eorþan eardes brucan,

ne hy lyft swefeð in leoma ræstum,
ac hy hleolease hama þoliað,
in cearum cwiþað, cwealmes wiscað,
willen þæt him dryhten þurh deaðes cwealm
to hyra earfeða ende geryme.
Ne mostun hy Guðlaces gæste sceþþan,
ne þurh sarslege sawle gedælan
wið lichoman, ac hy ligesearwum
ahofun hearmstafas, hleahtor alegdon,
sorge seofedon, þa hi swiðra oferstag
weard on wonge. Sceoldon wræcmæcgas
ofgiefan gnornende grene beorgas.

Hwæþre hy þa gena, godes ondsacan,
sægdon sarstafum, swiþe geheton,
þæt he deaþa gedal dreogan sceolde,
gif he leng bide laþran gemotes,
hwonne hy mid mengu maran cwome,
þa þe for his life lyt sorgedon.
Guðlac him ongean þingode, cwæð þæt hy gielpan ne þorftan
dædum wið dryhtnes meahtum. “Þeah þe ge me deað gehaten,
mec wile wið þam niþum genergan se þe eowrum nydum wealdeð.
An is ælmihtig god, se mec mæg eaðe gescyldan;
he min feorg freoþað. Ic eow fela wille
soþa gesecgan. Mæg ic þis setl on eow
butan earfeðum ana geðringan.
Ne eam ic swa fealog, swa ic eow fore stonde,
monna weorudes, ac me mara dæl
in godcundum gæstgerynum
wunað ond weaxeð, se me wraþe healdeð.
Ic me anum her eaðe getimbre
hus ond hleonað; me on heofonum sind
lare gelonge. Mec þæs lyt tweoþ
þæt me engel to ealle gelædeð

spowende sped spreca ond dæda.
Gewitað nu, awyrgde, werigmode,
from þissum earde þe ge her on stondað,
fleoð on feorweg. Ic me frið wille
æt gode gegyrnan; ne sceal min gæst mid eow
gedwolan dreogan, ac mec dryhtnes hond
mundað mid mægne. Her sceal min wesan
eorðlic eþel, nales eower leng.”

Ða wearð breahtm hæfen. Beorg ymbstodan
hwearfum wræcmæcgas. Woð up astag,
cearfulra cirm. Cleopedon monige,
feonda foresprecan, firenum gulpon:
“Oft we ofersegon bi sæm tweonum
þeoda þeawas, þræce modigra,
þara þe in gelimpe life weoldon.
No we oferhygdu anes monnes
geond middangeard maran fundon.
Ðu þæt gehatest þæt ðu ham on us
gegan wille, ðe eart godes yrming.
Bi hwon scealt þu lifgan, þeah þu lond age?
Ne þec mon hider mose fedeð;
beoð þe hungor ond þurst hearde gewinnan,
gif þu gewitest swa wilde deor
ana from eþele. Nis þæt onginn wiht!
Geswic þisses setles! Ne mæg þec sellan ræd
mon gelæran þonne þeos mengu eall.
We þe beoð holde gif ðu us hyran wilt,
oþþe þec ungearo eft gesecað
maran mægne, þæt þe mon ne þearf
hondum hrinan, ne þin hra feallan
wæpna wundum. We þas wic magun
fotum afyllan; folc in ðriceð
meara þreatum ond monfarum.
Beoð þa gebolgne, þa þec breodwiað,
tredað þec ond tergað, ond hyra torn wrecað,

toberað þec blodgum lastum; gif þu ure bidan þencest,
we þec niþa genægað. Ongin þe generes wilnian,
far þær ðu freonda wene, gif ðu þines feores recce.”

Gearo wæs Guðlac, hine god fremede
on ondsware ond on elne strong.
Ne wond he for worde, ac his wiþerbreocum
sorge gesægde, cuðe him soð genog:
“Wid is þes westen, wræcsetla fela,
eardas onhæle earmra gæsta.
Sindon wærlogan þe þa wic bugað.
Þeah ge þa ealle ut abanne,
ond eow eac gewyrce widor sæce,
ge her ateoð in þa tornwræce
sigeleasne sið. No ic eow sweord ongean
mid gebolgne hond oðberan þence,
worulde wæpen, ne sceal þes wong gode
þpurh blodgyte gebuen weorðan,
ac ic minum Criste cweman þence
leofran lace. Nu ic þis lond gestag,
fela ge me earda þurh idel word
aboden habbað. Nis min breostsefa
forht ne fæge, ac me friðe healdeð
ofer monna cyn se þe mægna gehwæs
weorcum wealdeð. Nis me wiht æt eow
leofes gelong, ne ge me laþes wiht
gedon motun. Ic eom dryhtnes þeow,
he mec þurh engel oft afrefreð.
Forðon mec longeþas lyt gegretað,
sorge sealdun, nu mec sawelcund
hyrde bihealdeð. Is min hyht mid god,
ne ic me eorðwelan owiht sinne,
ne me mid mode micles gyrne,
ac me dogra gehwam dryhten sendeð
þurh monnes hond mine þearfe.”

Swa modgade, se wið mongum stod,
awreðed weorðlice wuldres cempa

engla mægne. Gewat eal þonan
feonda mengu. Ne wæs se fyrst micel
þe hi Guðlace forgiefan þohtan.
He wæs on elne ond on eaðmedum,
bad on beorge, (wæs him botles neod),
forlet longeþas lænra dreama.
No he hine wið monna miltse gedælde,
ac gesynta bæd sawla gehwylcre,
þonne he to eorðan on þam anade
hleor onhylde. Him of heofonum wearð
onbryrded breostsefa bliðe gæste.
Oft eahtade, (wæs him engel neah),
hu þisse worulde wynna þorfte
mid his lichoman læsast brucan.
No him fore egsan earmra gæsta
treow getweode, ne he tid forsæt
þæs þe he for his dryhtne dreogan sceolde,
þæt hine æreste elne binoman
slæpa sluman oþþe sæne mod.
Swa sceal oretta a in his mode
gode compian, ond his gæst beran
oft on ondan þam þe eahtan wile
sawla gehwylcre þær he gesælan mæg.

Symle hy Guðlac in godes willan
fromne fundon, þonne flygereowe
þurh nihta genipu neosan cwoman,
þa þe onhæle eardas weredon,
hwæþre him þæs wonges wyn sweðrade;
woldun þæt him to mode fore monlufan
sorg gesohte, þæt he siþ tuge
eft to eþle. Ne wæs þæt ongin swylc,
ðonne hine engel on þam anade
geornast grette ond him giefe sealde,
þæt hine ne meahte meotudes willan
longað gelettan, ac he on þæs lareowes
wære gewunade. Oft worde bicwæð:
“Huru, þæs bihofað, se ðe him halig gæst
wisað on willan ond his weorc trymað,

laþað hine liþum wordum, gehateð him lifes ræste,
þæt he þæs latteowes larum hyre,
ne lete him ealdfeond eft oncyrran
mod from his meotude. Hu sceal min cuman
gæst to geoce, nemne ic gode sylle
hyrsumne hige, þæt him heortan geþonc [OMITTED]
ær oþþe sið ende geweorðe,
þæt ge mec to wundre wægan motun.
Ne mæg min lichoma wið þas lænan gesceaft
deað gedælan, ac he gedreosan sceal,
swa þeos eorðe eall þe ic her on stonde.
Ðeah ge minne flæschoman fyres wylme
forgripen gromhydge gifran lege,
næfre ge mec of þissum wordum onwendað þendan mec min gewit gelæsteð.
Þeah þe ge hine sarum forsæcen, ne motan ge mine sawle gretan,
ac ge on betran gebringað. Forðan ic gebidan wille
þæs þe me min dryhten demeð. Nis me þæs deaþes sorg.
Ðeah min ban ond blod bu tu geweorþen
eorþan to eacan, min se eca dæl
in gefean fareð, þær he fægran
botles bruceð. Nis þisses beorges setl
meodumre ne mara þonne hit men duge
se þe in þrowingum þeodnes willan
dæghwam dreogeð. Ne sceal se dryhtnes þeow
in his modsefan mare gelufian
eorþan æhtwelan þonne his anes gemet,
þæt he his lichoman lade hæbbe.”

Ða wæs eft swa ær ealdfeonda nið,
wroht onwylled; woð oþer
ne lythwon leoðode, þonne in lyft astag
ceargesta cirm. Symle Cristes lof
in Guðlaces godum mode

weox ond wunade, ond hine weoruda god
freoðade on foldan, swa he feora gehwylc
healdeð in hælo, þær se hyra gæst
þihð in þeawum. He wæs þeara sum;
ne won he æfter worulde, ac he in wuldre ahof
modes wynne. Hwylc wæs mara þonne se?
An oretta ussum tidum
cempa gecyðeð þæt him Crist fore
woruldlicra ma wundra gecyðde.

He hine scilde wið sceðþendra
eglum onfengum earmra gæsta;
wæron hy reowe to ræsanne
gifrum grapum. No god wolde
þæt seo sawl þæs sar þrowade
in lichoman, lyfde seþeana
þæt hy him mid hondum hrinan mosten,
ond þæt frið wið hy gefreoþad wære.
Hy hine þa hofun on þa hean lyft,
sealdon him meahte ofer monna cynn,
þæt he fore eagum eall sceawode
under haligra hyrda gewealdum
in mynsterum monna gebæru,
þara þe hyra lifes þurh lust brucan,
idlum æhtum ond oferwlencum,
gierelum gielplicum, swa bið geoguðe þeaw,
þær þæs ealdres egsa ne styreð.
No þær þa feondas gefeon þorfton,
ac þæs blædes hraðe gebrocen hæfdon
þe him alyfed wæs lytle hwile,
þæt hy his lichoman leng ne mostan
witum wælan; ne him wiht gescod
þæs þe hy him to teonan þurhtogen hæfdon.
Læddun hine þa of lyfte to þam leofestan
earde on eorðan, þæt he eft gestag
beorg on bearwe. Bonan gnornedon,
mændon murnende þæt hy monnes bearn

þream oferþunge, ond swa þearfendlic
him to earfeðum ana cwome,
gif hy him ne meahte maran sarum
gyldan gyrnwræce. Guðlac sette
hyht in heofonas, hælu getreowde,
hæfde feonda feng feore gedyged.
Wæs seo æreste earmra gæsta
costung ofercumen. Cempa wunade
bliþe on beorge, wæs his blæd mid god.
Ðuhte him on mode þæt se moncynnes
eadig wære se þe his anum her
feore gefreoðade, þæt him feondes hond
æt þam ytmestan ende ne scode,
þonne him se dryhtnes dom wisade
to þam nyhstan nydgedale.
Hwæþre him þa gena gyrna gemyndge
edwitsprecan ermþu geheton
tornum teoncwidum. Treow wæs gecyþed,
þætte Guðlace god leanode
ellen mid arum, þæt he ana gewon.

Him se werga gæst wordum sægde:
“No we þe þus swiðe swencan þorftan,
þær þu fromlice freonda larum
hyran wolde, þa þu hean ond earm
on þis orlege ærest cwome,
ða þu gehete þæt þec halig gæst
wið earfeþum eaðe gescilde,
for þam myrcelse þe þec monnes hond
from þinre onsyne æþelum ahwyrfde.
In þam mægwlite monge lifgað,
gyltum forgiefene; nales gode þigað,
ac hy lichoman fore lufan cwemað
wista wynnum. Swa ge weorðmyndu
in dolum dreame dryhtne gieldað.
Fela ge fore monnum miþað þæs þe ge in mode gehycgað;
ne beoð eowre dæda dyrne, þeah þe ge hy in dygle gefremme.

We þec in lyft gelæddun, oftugon þe londes wynna,
woldun þu þe sylfa gesawe þæt we þec soð onstældun.
Ealles þu þæs wite awunne; forþon þu hit onwendan ne meahtes.”

Ða wæs agongen þæt him god wolde
æfter þrowinga þonc gegyldan
þæt he martyrhad mode gelufade,
sealde him snyttru on sefan gehygdum,
mægenfæste gemynd. He wið mongum stod
ealdfeonda, elne gebylded,
sægde him to sorge þæt hy sigelease
þone grenan wong ofgiefan sceoldan:
“Ge sind forscadene, on eow scyld siteð!
Ne cunnon ge dryhten duguþe biddan,
ne mid eaðmedum are secan,
þeah þe eow alyfde lytle hwile,
þæt ge min onwald agan mosten;
ne ge þæt geþyldum þicgan woldan,
ac mec yrringa up gelæddon,
þæt ic of lyfte londa getimbru
geseon meahte. Wæs me swegles leoht
torht ontyned, þeah ic torn druge.
Setton me in edwit þæt ic eaðe forbær
rume regulas ond reþe mod
geongra monna in godes templum;
woldan þy gehyrwan haligra lof,
sohtun þa sæmran, ond þa sellan no
demdan æfter dædum. Ne beoð þa dyrne swa þeah.
Ic eow soð siþþon secgan wille.
God scop geoguðe ond gumena dream;
ne magun þa æfteryld in þam ærestan
blæde geberan, ac hy blissiað
worulde wynnum, oððæt wintra rim
gegæð in þa geoguðe, þæt se gæst lufað
onsyn ond ætwist yldran hades,
ðe gemete monige geond middangeard

þeowiað in þeawum. Þeodum ywaþ
wisdom weras, wlencu forleosað,
siððan geoguðe geað gæst aflihð.
Þæt ge ne scirað, ac ge scyldigra
synne secgað, soþfæstra no
mod ond monþeaw mæran willað.
Gefeoð in firenum, frofre ne wenað,
þæt ge wræcsiða wyrpe gebiden.
Oft ge in gestalum stondað; þæs cymeð steor of heofonum.
Me þonne sige sendeð se usic semon mæg,
se þe lifa gehwæs lengu wealdeð.”

Swa hleoþrade halig cempa;
wæs se martyre from moncynnes
synnum asundrad. Sceolde he sares þa gen
dæl adreogan, ðeah þe dryhten his
witum weolde. Hwæt, þæt wundra sum
monnum þuhte, þæt he ma wolde
afrum onfengum earme gæstas
hrinan leton, ond þæt hwæþre gelomp!
Wæs þæt gen mara, þæt he middangeard
sylfa gesohte, ond his swat ageat
on bonena hond; ahte bega geweald,
lifes ond deaðes, þa he lustum dreag
eaðmod on eorðan ehtendra nið.
Forþon is nu arlic þæt we æfæstra
dæde demen, secgen dryhtne lof
ealra þara bisena þe us bec fore
þurh his wundra geweorc wisdom cyþað.

Geofu wæs mid Guðlac in godcundum
mægne gemeted. Micel is to secgan
eall æfter orde, þæt he on elne adreag:
ðone foregengan fæder ælmihtig
wið onhælum ealdorgewinnum
sylfa gesette, þær his sawl wearð
clæne ond gecostad. Cuð is wide

geond middangeard þæt his mod geþah
in godes willan; is þæs gen fela
to secgenne, þæs þe he sylfa adreag
under nyðgista nearwum clommum.
He þa sar forseah, a þære sawle wel [OMITTED]
þæs mundboran þe þæt mod geheold,
þæt him ne getweode treow in breostum,
ne him gnornunga gæste scodun,
ac se hearda hyge halig wunade,
oþþæt he þa bysgu oferbiden hæfde.
Þrea wæron þearle, þegnas grimme,
ealle hy þam feore fyl gehehton.
No hy hine to deaðe deman moston,
synna hyrdas, ac seo sawul bad
in lichoman leofran tide.
Georne hy ongeaton þæt hyne god wolde
nergan wið niþum ond hyra nydwræce
deope deman. Swa dryhten mæg,
ana ælmihtig, eadigra gehwone
wið earfeþum eaðe gescildan.

Hwæðre hine gebrohton bolgenmode,
wraðe wræcmæcgas, wuldres cempan,
halig husulbearn, æt heldore,
þær firenfulra fæge gæstas
æfter swyltcwale secan onginnað
ingong ærest in þæt atule hus,
niþer under næssas neole grundas.
Hy hine bregdon, budon orlege,
egsan ond ondan arleaslice,
frecne fore, swa bið feonda þeaw,
þonne hy soðfæstra sawle willað
synnum beswican ond searocræftum.
Ongunnon gromheorte godes orettan
in sefan swencan, swiþe geheton
þæt he in þone grimman gryre gongan sceolde,

hweorfan gehyned to helwarum,
ond þær in bendum bryne þrowian.
Woldun hy geteon mid torncwidum
earme aglæcan in orwennysse,
meotudes cempan. Hit ne meahte swa!
Cwædon cearfulle, Criste laðe,
to Guðlace mid grimnysse:
“Ne eart ðu gedefe, ne dryhtnes þeow
clæne gecostad, ne cempa god,
wordum ond weorcum wel gecyþed,
halig in heortan. Nu þu in helle scealt
deope gedufan, nales dryhtnes leoht
habban in heofonum, heahgetimbru,
seld on swegle, forþon þu synna to fela,
facna gefremedes in flæschoman.
We þe nu willað womma gehwylces
lean forgieldan, þær þe laþast bið
in ðam grimmestan gæstgewinne.”

Him se eadga wer ondswarode,
Guðlac in gæste mid godes mægne:
“Doð efne swa, gif eow dryhten Crist,
lifes leohtfruma lyfan wylle,
weoruda waldend, þæt ge his wergengan
in þone laðan leg lædan motan.
Þæt is in gewealdum wuldorcyninges,
se eow gehynde ond in hæft bidraf
under nearone clom, nergende Crist.
Eom ic eaðmod his ombiehthera,
þeow geþyldig. Ic geþafian sceal
æghwær ealles his anne dom,
ond him geornlice gæstgemyndum
wille wideferh wesan underþyded,
hyran holdlice minum hælende
þeawum ond geþyncðum, ond him þoncian
ealra þara giefena þe god gescop
englum ærest ond eorðwarum;
ond ic bletsige bliðe mode
lifes leohtfruman, ond him lof singe

þurh gedefne dom dæges ond nihtes,
herge in heortan heofonrices weard.
Þæt eow æfre ne bið ufan alyfed
leohtes lissum, þæt ge lof moten
dryhtne secgan, ac ge deaðe sceolon
weallendne wean wope besingan,
heaf in helle, nales herenisse
halge habban heofoncyninges.

Ic þone deman in dagum minum
wille weorþian wordum ond dædum,
lufian in life, swa is lar ond ar
to spowendre spræce gelæded,
þam þe in his weorcum willan ræfnað.
Sindon ge wærlogan, swa ge in wræcsiðe
longe lifdon, lege bisencte,
swearte beswicene, swegle benumene,
dreame bidrorene, deaðe bifolene,
firenum bifongne, feores orwenan,
þæt ge blindnesse bote fundon.
Ge þa fægran gesceaft in fyrndagum,
gæstlicne goddream, gearo forsegon,
þa ge wiðhogdun halgum dryhtne.
Ne mostun ge a wunian in wyndagum,
ac mid scome scyldum scofene wurdon
fore oferhygdum in ece fyr,
ðær ge sceolon dreogan deað ond þystro,
wop to widan ealdre; næfre ge þæs wyrpe gebidað.
Ond ic þæt gelyfe in liffruman,
ecne onwealdan ealra gesceafta,
þæt he mec for miltsum ond mægenspedum,
niðða nergend, næfre wille
þurh ellenweorc anforlætan,
þam ic longe in lichoman
ond in minum gæste gode campode
þurh monigfealdra mægna gerynu.
Forðon ic getrywe in þone torhtestan

þrynesse þrym, se geþeahtingum
hafað in hondum heofon ond eorðan,
þæt ge mec mid niþum næfre motan
tornmode teon in tintergu,
mine myrðran ond mansceaþan,
swearte sigelease. Eom ic soðlice
leohte geleafan ond mid lufan dryhtnes
fægre gefylled in minum feorhlocan,
breostum inbryrded to þam betran ham,
leomum inlyhted to þam leofestan
ecan earde, þær is eþellond
fæger ond gefealic in fæder wuldre,
ðær eow næfre fore nergende
leohtes leoma ne lifes hyht
in godes rice agiefen weorþeð,
for þam oferhygdum þe eow in mod astag
þurh idel gylp ealles to swiðe.
Wendun ge ond woldun, wiþerhycgende,
þæt ge scyppende sceoldan gelice
wesan in wuldre. Eow þær wyrs gelomp,
ða eow se waldend wraðe bisencte
in þæt swearte susl, þær eow siððan wæs
ad inæled attre geblonden,
þurh deopne dom dream afyrred,
engla gemana. Swa nu awa sceal
wesan wideferh, þæt ge wærnysse
brynewylm hæbben, nales bletsunga.
Ne þurfun ge wenan, wuldre biscyrede,
þæt ge mec synfulle mid searocræftum
under scæd sconde scufan motan,
ne in bælblæsan bregdon on hinder
in helle hus, þær eow is ham sceapen,
sweart sinnehte, sacu butan ende,
grim gæstcwalu. Þær ge gnornende
deað sceolon dreogan, ond ic dreama wyn
agan mid englum in þam uplican

rodera rice, þær is ryht cyning,
help ond hælu hæleþa cynne,
duguð ond drohtað.” Ða cwom dryhtnes ar,
halig of heofonum, se þurh hleoþor abead
ufancundne ege earmum gæstum;
het eft hraðe unscyldigne
of þam wræcsiðe wuldres cempan
lædan limhalne, þæt se leofesta
gæst gegearwad in godes wære
on gefean ferde. Ða wearð feonda þreat
acol for ðam egsan. Ofermæcga spræc,
dyre dryhtnes þegn, dæghluttre scan.
Hæfde Guðlaces gæst in gewealdum
modig mundbora, meahtum spedig,
þeostra þegnas þreaniedlum bond,
nyd onsette ond geneahhe bibead:
“Ne sy him banes bryce ne blodig wund,
lices læla ne laþes wiht,
þæs þe ge him to dare gedon motan,
ac ge hine gesundne asettaþ þær ge hine sylfne genoman.
He sceal þy wonge wealdan, ne magon ge him þa wic forstondan.
Ic eom se dema, se mec dryhten heht
snude gesecgan, þæt ge him sara gehwylc
hondum gehælde, ond him hearsume
on his sylfes dom siþþan wæron.
Ne sceal ic mine onsyn fore eowere
mengu miþan. Ic eom meotudes þegn.
Eom ic þara twelfa sum þe he getreoweste
under monnes hiw mode gelufade.
He mec of heofonum hider onsende,
geseah þæt ge on eorðan fore æfstum
on his wergengan wite legdon.
Is þæt min broþor, mec his bysgu gehreaw.
Ic þæt gefremme, þær se freond wunað
on þære socne, þe ic þa sibbe wið hine

healdan wille, nu ic his helpan mot,
þæt ge min onsynn oft sceawiað.
Nu ic his geneahhe neosan wille;
sceal ic his word ond his weorc in gewitnesse
dryhtne lædon. He his dæde conn.”

Ða wæs Guðlaces gæst geblissad,
siþþan Bartholomeus aboden hæfde
godes ærendu. Gearwe stodun
hæftas hearsume, þa þæs halgan word
lyt oferleordun. Ongon þa leofne sið
dragan domeadig dryhtnes cempa
to þam onwillan eorðan dæle.
Hy hine bæron ond him bryce heoldon,
hofon hine hondum ond him hryre burgun.
Wæron hyra gongas under godes egsan
smeþe ond gesefte. Sigehreðig cwom
bytla to þam beorge. Hine bletsadon
monge mægwlitas, meaglum reordum,
treofugla tuddor, tacnum cyðdon
eadges eftcyme. Oft he him æte heold,
þonne hy him hungrige ymb hond flugon
grædum gifre, geoce gefegon.
Swa þæt milde mod wið moncynnes
dreamum gedælde, dryhtne þeowde,
genom him to wildeorum wynne, siþþan he þas woruld forhogde.

Smolt wæs se sigewong ond sele niwe,
fæger fugla reord, folde geblowen;
geacas gear budon. Guþlac moste
eadig ond onmod eardes brucan.
Stod se grena wong in godes wære;
hæfde se heorde, se þe of heofonum cwom,
feondas afyrde. Hwylc wæs fægerra
willa geworden in wera life,
þara þe yldran usse gemunde,
oþþe we selfe siþþan cuþen?

Hwæt, we þissa wundra gewitan sindon!
Eall þas geeodon in ussera
tida timan. Forþon þæs tweogan ne þearf
ænig ofer eorðan ælda cynnes,
ac swilc god wyrceð gæsta lifes
to trumnaþe, þy læs þa tydran mod
þa gewitnesse wendan þurfe,
þonne hy in gesihþe soþes brucað.
Swa se ælmihtiga ealle gesceafte
lufað under lyfte in lichoman,
monna mægðe geond middangeard.
Wile se waldend þæt we wisdom a
snyttrum swelgen, þæt his soð fore us
on his giefena gyld genge weorðe,
ða he us to are ond to ondgiete
syleð ond sendeð, sawlum rymeð
liþe lifwegas leohte geræhte.
Nis þæt huru læsast þæt seo lufu cyþeð,
þonne heo in monnes mode getimbreð
gæstcunde gife, swa he Guðlaces
dagas ond dæde þurh his dom ahof.
Wæs se fruma fæstlic feondum on ondan,
geseted wið synnum, þær he siþþan lyt
wære gewonade, oft his word gode
þurh eaðmedu up onsende,
let his ben cuman in þa beorhtan gesceaft,
þoncade þeodne þæs þe he in þrowingum
bidan moste, hwonne him betre lif
þurh godes willan agyfen wurde.

Swa wæs Guðlaces gæst gelæded
engla fæðmum in uprodor,
fore onsyne eces deman
læddon leoflice. Him wæs lean geseald,
setl on swegle, þær he symle mot
awo to ealdre eardfæst wesan,

bliðe bidan. Is him bearn godes
milde mundbora, meahtig dryhten,
halig hyrde, heofonrices weard.
Swa soðfæstra sawla motun
in ecne geard up gestigan
rodera rice, þa þe ræfnað her
wordum ond weorcum wuldorcyninges
lare longsume, on hyra lifes tid
earniað on eorðan ecan lifes,
hames in heahþu. Þæt beoð husulweras,
cempan gecorene, Criste leofe,
berað in breostum beorhtne geleafan,
haligne hyht, heortan clæne
weorðiað waldend, habbað wisne geþoht,
fusne on forðweg to fæder eðle,
gearwaþ gæstes hus, ond mid gleawnesse
feond oferfeohtað ond firenlustas
forberað in breostum, broþorsibbe
georne bigongað, in godes willan
swencað hi sylfe, sawle frætwað
halgum gehygdum, heofoncyninges bibod
fremmað on foldan. Fæsten lufiað,
beorgað him bealoniþ ond gebedu secað,
swincað wið synnum, healdað soð ond ryht.
Him þæt ne hreoweð æfter hingonge,
ðonne hy hweorfað in þa halgan burg,
gongað gegnunga to Hierusalem,
þær hi to worulde wynnum motun
godes onsyne georne bihealdan,
sibbe ond gesihðe, þær heo soð wunað,
wlitig, wuldorfæst, ealne widan ferh
on lifgendra londes wynne.

II

Ðæt is wide cuð wera cneorissum,
folcum gefræge, þætte frymþa god

þone ærestan ælda cynnes
of þære clænestan, cyning ælmihtig,
foldan geworhte. Ða wæs fruma niwe
ælda tudres, onstæl wynlic,
fæger ond gefealic. Fæder wæs acenned
Adam ærest þurh est godes
on neorxnawong, þær him nænges wæs
willan onsyn, ne welan brosnung,
ne lifes lyre ne lices hryre,
ne dreames dryre ne deaðes cyme,
ac he on þam lande lifgan moste
ealra leahtra leas, longe neotan
niwra gefeana. Þær he no þorfte
lifes ne lissa in þam leohtan ham
þurh ælda tid ende gebidan,
ac æfter fyrste to þam færestan
heofonrices gefean hweorfan mostan,
leomu lic somud ond lifes gæst,
ond þær siþþan a in sindreamum
to widan feore wunian mostun
dryhtne on gesihðe, butan deaðe forð,
gif hy halges word healdan woldun
beorht in breostum, ond his bebodu læstan,
æfnan on eðle. Hy to ær aþreat
þæt hy waldendes willan læsten,
ac his wif genom wyrmes larum
blede forbodene, ond of beame ahneop
wæstm biweredne ofer word godes,
wuldorcyninges, ond hyre were sealde
þurh deofles searo deaðberende gyfl
þæt ða sinhiwan to swylte geteah.
Siþþan se eþel uðgenge wearð
Adame ond Euan, eardwica cyst
beorht oðbroden, ond hyra bearnum swa,
eaferum æfter, þa hy on uncyððu,
scomum scudende, scofene wurdon

on gewinworuld. Weorces onguldon,
deopra firena, þurh deaðes cwealm,
þe hy unsnyttrum ær gefremedon.
Þære synwræce siþþan sceoldon
mægð ond mæcgas morþres ongyldon,
godscyldge gyrn þurh gæstgedal,
deopra firena. Deað in geþrong
fira cynne, feond rixade
geond middangeard. Nænig monna wæs
of þam sigetudre siþþan æfre
godes willan þæs georn, ne gynnwised,
þæt he bibugan mæge þone bitran drync
þone Eue fyrn Adame geaf,
byrelade bryd geong; þæt him bam gescod
in þam deoran ham. Deað ricsade
ofer foldbuend, þeah þe fela wære
gæsthaligra, þær hi godes willan
on mislicum monna gebihþum
æfter stedewonga stowum fremedon;
sume ær, sume sið, sume in urra
æfter tælmearce tida gemyndum
sigorlean sohtun. Us secgað bec
hu Guðlac wearð þurh godes willan
eadig on Engle. He him ece geceas
meaht ond mundbyrd. Mære wurdon
his wundra geweorc wide ond side,
breme æfter burgum geond Bryten innan,
hu he monge oft þurh meaht godes
gehælde hygegeomre hefigra wita,
þe hine unsofte, adle gebundne,
sarge gesohtun of siðwegum,
freorigmode. Symle frofre þær
æt þam godes cempan gearwe fundon,
helpe ond hælo. Nænig hæleþa is
þe areccan mæge oþþe rim wite
ealra þara wundra þe he in worulde her

þurh dryhtnes giefe dugeþum gefremede.

Oft to þam wicum weorude cwomun
deofla deaðmægen duguþa byscyrede
hloþum þringan, þær se halga þeow
elnes anhydig eard weardade.
Þær hy mislice mongum reordum
on þam westenne woðe hofun
hludne herecirm, hiwes binotene,
dreamum bidrorene. Dryhtnes cempa,
from folctoga, feonda þreatum
wiðstod stronglice. Næs seo stund latu
earmra gæsta, ne þæt onbid long,
þæt þa wrohtsmiðas wop ahofun,
hreopun hreðlease, hleoþrum brugdon.
Hwilum wedende swa wilde deor
cirmdon on corðre, hwilum cyrdon eft
minne mansceaþan on mennisc hiw
breahtma mæste, hwilum brugdon eft
awyrgde wærlogan on wyrmes bleo,
earme adloman attre spiowdon.
Symle hy Guðlac gearene fundon,
þonces gleawne. He geþyldum bad,
þeah him feonda hloð feorhcwealm bude.
Hwilum him to honda hungre geþreatad
fleag fugla cyn, þær hy feorhnere
witude fundon ond hine weorðedon
meaglum stefnum. Hwilum mennisce
aras eaðmedum eft neosedon,
ond þær siðfrome on þam sigewonge
æt þam halgan þeowan helpe gemetton,
ferðþes frofre. Nænig forþum wæs,
þæt he æwiscmod eft siðade,
hean, hyhta leas, ac se halga wer
ælda gehwylces þurh þa æþelan meaht,
þe hine seoslige sohtun on ðearfe,
hæleð hygegeomre, hælde bu tu

lic ond sawle, þenden lifes weard,
ece ælmihtig, unnan wolde
þæt he blædes her brucan moste,
worulde lifes. Wæs gewinnes þa
yrmþa for eorðan endedogor
þurh nydgedal neah geþrungen,
siþþan he on westenne wiceard geceas,
fiftynu gear, þa wæs frofre gæst
eadgum æbodan ufan onsended,
halig of heahþu. Hreþer innan born,
afysed on forðsið. Him færinga
adl in gewod. He on elne swa þeah
ungeblyged bad beorhtra gehata
bliþe in burgum. Wæs þam bancofan
æfter nihtglome neah geþrungen,
breosthord onboren. Wæs se bliþa gæst
fus on forðweg. Nolde fæder engla
in þisse wonsælgan worulde life
leahtra leasne longfyrst ofer þæt
wunian leton, þe him on weorcum her
on his dagena tid dædum gecwemde
elne unslawe. Ða se ælmihtiga
let his hond cuman þær se halga þeow,
deormod on degle domeadig bad,
heard ond hygerof. Hyht wæs geniwad,
blis in breostum. Wæs se bancofa
adle onæled, inbendum fæst,
lichord onlocen. Leomu hefegedon,
sarum gesohte. He þæt soð gecneow
þæt hine ælmihtig ufan neosade,
meotud fore miltsum. He his modsefan
wið þam færhagan fæste trymede
feonda gewinna. Næs he forht seþeah,
ne seo adlþracu egle on mode,
ne deaðgedal, ac him dryhtnes lof
born in breostum, brondhat lufu

sigorfæst in sefan, seo him sara gehwylc
symle forswiðde. Næs him sorgcearu
on þas lænan tid, þeah his lic ond gæst
hyra somwiste, sinhiwan tu,
deore gedælden. Dagas forð scridun,
nihthelma genipu. Wæs neah seo tid
þæt he fyrngewyrht fyllan sceolde
þurh deaðes cyme, domes hleotan,
efne þæs ilcan þe usse yldran fyrn
frecne onfengon, swa him biforan worhton
þa ærestan ælda cynnes.

Ða wæs Guðlace on þa geocran tid
mægen gemeðgad, mod swiþe heard,
elnes anhydig. Wæs seo adl þearl,
hat ond heorogrim. Hreþer innan weol,
born banloca. Bryþen wæs ongunnen
þætte Adame Eue gebyrmde
æt fruman worulde. Feond byrlade
ærest þære idese, ond heo Adame,
hyre swæsum were, siþþan scencte
bittor bædeweg. Þæs þa byre siþþan
grimme onguldon gafulrædenne
þurh ærgewyrht, þætte ænig ne wæs
fyra cynnes from fruman siððan
mon on moldan, þætte meahte him
gebeorgan ond bibugan þone bleatan drync,
deopan deaðweges, ac him duru sylfa
on þa sliðnan tid sona ontyneð,
ingong geopenað. Ne mæg ænig þam
flæsce bifongen feore wiðstondan,
ricra ne heanra, ac hine ræseð on
gifrum grapum. Swa wæs Guðlace
enge anhoga ætryhte þa
æfter nihtscuan neah geþyded,
wiga wælgifre. Hine wunade mid
an ombehtþegn, se hine æghwylce

daga neosade. Ongan ða deophydig,
gleawmod gongan to godes temple,
þær he eþelbodan inne wiste,
þone leofestan lareow gecorenne,
ond þa in eode eadgum to spræce,
wolde hyrcnigan halges lara,
mildes meþelcwida. Fonde þa his mondryhten
adlwerigne; him ðæt in gefeol
hefig æt heortan. Hygesorge wæg,
micle modceare. Ongan ða his magu frignan:
“Hu gewearð þe þus, winedryhten min,
fæder, freonda hleo, ferð gebysgad,
nearwe genæged? Ic næfre þe,
þeoden leofesta, þyslicne ær
gemette þus meðne. Meaht þu meðelcwidum
worda gewealdan? Is me on wene geþuht,
þæt þe untrymnes adle gongum
on þisse nyhstan niht bysgade,
sarbennum gesoht. Þæt me sorgna is
hatost on hreþre, ær þu hyge minne
ferð afrefre. Wast þu, freodryhten,
hu þeos adle scyle ende gesettan?”

Him þa sið oncwæð, sona ne meahte
oroð up geteon; wæs him in bogen
bittor bancoþa. Beald reordade
eadig on elne, ondcwis ageaf:
“Ic wille secgan þæt me sar gehran,
wærc in gewod in ðisse wonnan niht,
lichord onleac. Leomu hefegiað,
sarum gesohte. Sceal þis sawelhus,
fæge flæschoma, foldærne biþeaht,
leomu lames geþacan, legerbedde fæst
wunian wælræste. Wiga nealæceð,
unlæt laces. Ne bið þæs lengra swice
sawelgedales þonne seofon niht
fyrstgemearces, þæt min feorh heonan

on þisse eahteþan ende geseceð
dæg scriþende. Þonne dogor beoð
on moldwege min forð scriþen,
sorg gesweðrad, ond ic siþþan mot
fore meotudes cneowum meorda hleotan,
gingra geafena, ond godes lomber
in sindreamum siþþan awo
forð folgian; is nu fus ðider
gæst siþes georn. Nu þu gearwe const
leoma lifgedal; long is þis onbid
worulde lifes.” Ða wæs wop ond heaf,
geongum geocor sefa, geomrende hyge,
siþþan he gehyrde þæt se halga wæs
forðsiþes fus. He þæs færspelles
fore his mondryhtne modsorge wæg,
hefige æt heortan. Hreþer innan swearc,
hyge hreowcearig, þæs þe his hlaford geseah
ellorfusne. He þæs onbæru
habban ne meahte, ac he hate let
torn þoliende tearas geotan,
weallan wægdropan. Wyrd ne meahte
in fægum leng feorg gehealdan,
deore frætwe, þonne him gedemed wæs.

Ongeat gæsta halig geomormodes
drusendne hyge. Ongan þa duguþa hleo,
glædmod gode leof, geongran retan,
wine leofestan wordum negan:
“Ne beo þu unrot, ðeah þeos adl me
innan æle. Nis me earfeðe
to geþolianne þeodnes willan,
dryhtnes mines, ne ic þæs deaðes hafu
on þas seocnan tid sorge on mode,
ne ic me herehloðe helle þegna
swiðe onsitte, ne mæg synne on me
facnes frumbearn fyrene gestælan,
lices leahtor, ac in lige sceolon

sorgwylmum soden sar wanian,
wræcsið wepan, wilna biscirede
in þam deaðsele duguða gehwylcre,
lufena ond lissa. Min þæt leofe bearn,
ne beo þu on sefan to seoc. Ic eom siþes fus
upeard niman edleana georn
in þam ecan gefean, ærgewyrhtum
geseon sigora frean, min þæt swæse bearn.
Nis me wracu ne gewin, þæt ic wuldres god
sece swegelcyning, þær is sib ond blis,
domfæstra dream, dryhten ondweard,
þam ic georne gæstgerynum,
in þas dreorgan tid dædum cwemde,
mode ond mægne. Ic þa meorde wat
leahtorlease, lean unhwilen,
halig on heahþu. Þær min hyht myneð
to gesecenne, sawul fundað
of licfate to þam longan gefean
in eadwelan. Nis þes eþel me
ne sar ne sorg. Ic me sylfum wat
æfter lices hryre lean unhwilen.”

Ða se wuldormaga worda gestilde,
rof runwita; wæs him ræste neod,
reonigmodum. Rodor swamode
ofer niðða bearn, nihtrim scridon,
deorc ofer dugeðum. Þa se dæg bicwom
on þam se lifgenda in lichoman,
ece ælmihtig ærist gefremede,
dryhten mid dreame, ða he of deaðe aras
onwald of eorðan in þa eastortid,
ealra þrymma þrym, ðreata mæstne
to heofonum ahof, ða he from helle astag.
Swa se eadga wer in þa æþelan tid
on þone beorhtan dæg blissum hremig,
milde ond gemetfæst, mægen unsofte

elne geæfnde. Aras ða eorla wynn,
heard hygesnottor, swa he hraþost meahte,
meðe for ðam miclan bysgum. Ongon þa his mod staþelian
leohte geleafan, lac onsægde
deophycgende dryhtne to willan
gæstgerynum in godes temple,
ond his þegne ongon, swa þam þeodne geras,
þurh gæstes giefe godspel bodian,
secgan sigortacnum, ond his sefan trymman
wundrum to wuldre in þa wlitigan gesceaft
to eadwelan, swa he ær ne sið
æfre to ealdre oðre swylce
on þas lænan tid lare gehyrde,
ne swa deoplice dryhtnes geryne
þurh menniscne muð areccan
on sidum sefan. Him wæs soþra geþuht
þæt hit ufancundes engles wære
of swegldreamum, swiþor micle
mægenþegnes word, þonne æniges monnes lar,
wera ofer eorðan. Him þæt wundra mæst
gesewen þuhte, þæt swylc snyttrucræft
ænges hæleða her hreþer weardade,
dryhta bearna, wæs þæs deoplic eall
word ond wisdom, ond þæs weres stihtung,
mod ond mægencræft, þe him meotud engla,
gæsta geocend forgiefen hæfde.

Wæron feowere ða forð gewitene
dagas on rime, þæs se dryhtnes þegn
on elne bad, adle gebysgad,
sarum geswenced. Ne he sorge wæg
geocorne sefan gæstgedales,
dreorigne hyge. Deað nealæcte,
stop stalgongum, strong ond hreðe
sohte sawelhus. Com se seofeða dæg
ældum ondweard, þæs þe him in gesonc,
hat, heortan neah, hildescurum

flacor flanþracu, feorhhord onleac,
searocægum gesoht. Ongon ða snottor hæle,
ar, onbehtþegn, æþeles neosan
to þam halgan hofe, fond þa hlingendne
fusne on forðsiþ frean unwenne,
gæsthaligne in godes temple
soden sarwylmum. Wæs þa sihste tid
on midne dæg, wæs his mondryhtne
endedogor ætryhte þa.
Nearwum genæged nydcostingum,
awrecen wælpilum, wlo ne meahte
oroð up geteon, ellenspræce
hleoþor ahebban. Ongon ða hygegeomor,
freorig ond ferðwerig, fusne gretan,
meðne modglædne, bæd hine þurh mihta scyppend,
gif he his wordcwida wealdan meahte,
spræce ahebban, þæt him on spellum gecyðde,
onwrige worda gongum, hu he his wisna truwade,
drohtes on ðære dimman adle, ærðon hine deað onsægde.
Him se eadga wer ageaf ondsware,
leof mon leofum, þeah he late meahte,
eorl ellenheard, oreþe gebredan:
“Min þæt swæse bearn, nis nu swiþe feor
þam ytemestan endedogor
nydgedales, þæt ðu þa nyhstan scealt
in woruldlife worda minra,
næfre leana biloren, lare gehyran,
noht longe ofer þis. Læst ealle well
wære ond winescype, word þa wit spræcon,
leofast manna.” “Næfre ic lufan sibbe,
þeoden, æt þearfe þine forlæte
asanian!” “Beo þu on sið gearu,
siþþan lic ond leomu ond þes lifes gæst
asundrien somwist hyra
þurh feorggedal. Fys æfter þon
þæt þu gesecge sweostor minre,

þære leofestan, on longne weg
to þam fægran gefean forðsið minne,
on ecne eard, ond hyre eac gecyð
wordum minum, þæt ic me warnade
hyre onsyne ealle þrage
in woruldlife, for ðy ic wilnode
þæt wit unc eft in þam ecan gefean
on sweglwuldre geseon mostun
fore onsyne eces deman
leahtra lease. Þær sceal lufu uncer
wærfæst wunian, þær wit wilna a
in ðære beorhtan byrig brucan motun,
eades mid englum. Ðu hyre eac saga
þæt heo þis banfæt beorge bifæste,
lame biluce, lic orsawle
in þeostorcofan, þær hit þrage sceal
in sondhofe siþþan wunian.”

Ða wearð modgeþanc miclum gebisgad,
þream forþrycced, þurh þæs þeodnes word,
ombehtþegne, þa he ædre oncneow
frean feorhgedal, þæt hit feor ne wæs,
endedogor. Ongon þa ofostlice
to his winedryhtne wordum mæðlan:
“Ic þec halsige, hæleþa leofost
gumena cynnes, þurh gæsta weard,
þæt þu hygesorge heortan minre
geeþe, eorla wyn. Nis þe ende feor,
þæs þe ic on galdrum ongieten hæbbe.
Oft mec geomor sefa gehþa gemanode,
hat æt heortan, hyge gnornende
nihtes nearwe, ond ic næfre þe,
fæder, frofor min, frignan dorste.
Symle ic gehyrde, þonne heofones gim,
wyncondel wera, west onhylde,
sweglbeorht sunne setlgonges fus
on æfentid, oþerne mid þec,

þegn æt geþeahte. Ic þæs þeodnes word,
ares uncuþes oft neosendes,
dægwoman bitweon ond þære deorcan niht,
meþelcwide mæcges, ond on morgne swa,
ongeat geomormod, gæstes spræce,
gleawes in geardum. Huru, ic giet ne wat,
ær þu me, frea min, furþor cyðe
þurh cwide þinne, hwonan his cyme sindon.”

Ða se eadga wer ageaf ondsware
leofum æfter longre hwile, swa he late meahte,
elnes oncyðig, oreþe gewealdan:
“Hwæt, þu me, wine min, wordum nægest,
fusne frignest, þæs þe ic furþum ær
æfre on ealdre ængum ne wolde
monna ofer moldan melda weorðan,
þegne on þeode, butan þe nu ða,
þy læs þæt wundredan weras ond idesa,
ond on geað gutan, gieddum mænden
bi me lifgendum. Huru, ic nolde sylf
þurh gielpcwide gæstes mines
frofre gelettan, ne fæder mines
æfre geæfnan, æbylg godes.
Symle me onsende sigedryhten min,
folca feorhgiefa, siþþan ic furþum ongon
on þone æfteran anseld bugan
geargemearces, gæst haligne,
engel ufancundne, se mec efna gehwam,
meahtig meotudes þegn, ond on morgne eft,
sigorfæst gesohte, ond me sara gehwylc
gehælde hygesorge, ond me in hreþre bileac
wuldres wilboda wisdomes giefe
micle monigfealdran þonne ænig mon wite
in life her, þe me alyfed nis
to gecyþenne cwicra ængum
on foldwege fira cynnes,
þæt me ne meahte monna ænig

bideaglian hwæt he dearninga
on hyge hogde heortan geþoncum,
siþþan he me fore eagum onsyne wearð.
A ic on mode mað monna gehwylcne
þeodnes þrymcyme oð þisne dæg.
Leofast monna, nu ic for lufan þinre,
ond geferscype þæt wit fyrn mid unc
longe læstan, nelle ic lætan þe
æfre unrotne æfter ealdorlege
meðne modseocne minre geweorðan,
soden sorgwælmum. A ic sibbe wiþ þe
healdan wille. Nu of hreþerlocan
to þam soþan gefean sawel fundað.
Nis seo tid latu, tydrað þis banfæt,
greothord gnornað, gæst hine fyseð
on ecne geard, utsiþes georn
on sellan gesetu. Nu ic swiðe eom
weorce gewergad.” Ða to þam wage gesag,
heafelan onhylde, hyrde þa gena
ellen on innan. Oroð stundum teah
mægne modig, him of muðe cwom
swecca swetast. Swylce on sumeres tid
stincað on stowum staþelum fæste
wynnum æfter wongum wyrta geblowene,
hunigflowende, swa þæs halgan wæs
ondlongne dæg oþ æfen forð
oroð up hlæden. Þa se æþela glæm
setlgong sohte, swearc norðrodor
won under wolcnum, woruld miste oferteah,
þystrum biþeahte, þrong niht ofer tiht
londes frætwa. Ða cwom leohta mæst,
halig of heofonum hædre scinan,
beorhte ofer burgsalu. Bad se þe sceolde
eadig on elne endedogor,
awrecen wælstrælum. Wuldres scima,
æþele ymb æþelne, ondlonge niht
scan scirwered. Scadu sweþredon,

tolysed under lyfte. Wæs se leohta glæm
ymb þæt halge hus, heofonlic condel,
from æfenglome oþþæt eastan cwom
ofer deop gelad dægredwoma,
wedertacen wearm. Aras se wuldormago,
eadig elnes gemyndig, spræc to his onbehtþegne,
torht to his treowum gesiþe: “Tid is þæt þu fere,
ond þa ærendu eal biþence,
ofestum læde, swa ic þe ær bibead,
lac to leofre. Nu of lice is,
goddreama georn, gæst swiðe fus.”

Ahof þa his honda, husle gereorded,
eaðmod þy æþelan gyfle, swylce he his eagan ontynde,
halge heafdes gimmas, biseah þa to heofona rice,
glædmod to geofona leanum, ond þa his gæst onsende
weorcum wlitigne in wuldres dream.

Ða wæs Guðlaces gæst gelæded
eadig on upweg. Englas feredun
to þam longan gefean, lic colode,
belifd under lyfte. Ða þær leoht ascan,
beama beorhtast. Eal þæt beacen wæs
ymb þæt halge hus, heofonlic leoma,
from foldan up swylce fyren tor
ryht aræred oð rodera hrof,
gesewen under swegle, sunnan beorhtra,
æþeltungla wlite. Engla þreatas
sigeleoð sungon, sweg wæs on lyfte
gehyred under heofonum, haligra dream.
Swa se burgstede wæs blissum gefylled,
swetum stencum ond sweglwundrum,
eadges yrfestol, engla hleoðres,
eal innanweard. Þær wæs ænlicra
ond wynsumra þonne hit in worulde mæge
stefn areccan, hu se stenc ond se sweg,
heofonlic hleoþor ond se halga song,
gehyred wæs, heahþrym godes,

breahtem æfter breahtme. Beofode þæt ealond,
foldwong onþrong. Ða afyrhted wearð
ar, elnes biloren, gewat þa ofestlice
beorn unhyðig, þæt he bat gestag,
wæghengest wræc, wæterþisa for,
snel under sorgum. Swegl hate scan,
blac ofer burgsalo. Brimwudu scynde,
leoht, lade fus. Lagumearg snyrede,
gehlæsted to hyðe, þæt se hærnflota
æfter sundplegan sondlond gespearn,
grond wið greote. Gnornsorge wæg
hate æt heortan, hyge geomurne,
meðne modsefan, se þe his mondryhten,
life bilidenne, last weardian
wiste, wine leofne. Him þæs wopes hring
torne gemonade. Teagor yðum weol,
hate hleordropan, ond on hreþre wæg
micle modceare. He þære mægeð sceolde
lace gelædan laðspel to soð.
Cwom þa freorigferð þær seo fæmne wæs,
wuldres wynmæg. He þa wyrd ne mað,
fæges forðsið. Fusleoð agol
wineþearfende, ond þæt word acwæð:
“Ellen biþ selast þam þe oftost sceal
dreogan dryhtenbealu, deope behycgan
þroht þeodengedal, þonne seo þrag cymeð,
wefen wyrdstafum. Þæt wat se þe sceal
aswæman sarigferð, wat his sincgiefan
holdne biheledne. He sceal hean þonan
geomor hweorfan. Þam bið gomenes wana
ðe þa earfeða oftost dreogeð
on sargum sefan. Huru, ic swiðe ne þearf
hinsiþ behlehhan. Is hlaford min,
beorna bealdor, ond broþor þin,
se selesta bi sæm tweonum

þara þe we on Engle æfre gefrunen
acennedne þurh cildes had
gumena cynnes, to godes dome,
werigra wraþu, worulddreamum of,
winemæga wyn, in wuldres þrym,
gewiten, winiga hleo, wica neosan
eardes on upweg. Nu se eorðan dæl,
banhus abrocen burgum in innan
wunað wælræste, ond se wuldres dæl
of licfæte in leoht godes
sigorlean sohte, ond þe secgan het
þæt git a mosten in þam ecan gefean
mid þa sibgedryht somudeard niman,
weorca wuldorlean, willum neotan
blædes ond blissa. Eac þe abeodan het
sigedryhten min, þa he wæs siþes fus,
þæt þu his lichoman, leofast mægða,
eorðan biðeahte. Nu þu ædre const
siðfæt minne. Ic sceal sarigferð,
heanmod hweorfan, hyge drusendne” [OMITTED]

AZARIAS

Him þa Azarias ingeþoncum
hleoþrede halig þurh hatne lig,
dreag dædum georn, dryhten herede,
wis in weorcum, ond þas word acwæð:
“Meotud allwihta, þu eart meahtum swið
niþas to nerganne. Is þin noma mære,
wlitig ond wuldorfæst ofer werþeode.
Sindon þine domas on dæda gehwam
soðe geswiðde ond gesigefæste,
eac þine willan in woruldspedum
ryhte mid ræde. Rodera waldend,

geoca us georne, gæsta scyppend,
ond þurh hyldo help, halig dryhten,
nu we þec for þearfum ond for þreanydum
ond fore eaðmedum arena biddaþ,
lege bilegde. We þæs lifgende
worhton in worulde, eac þon wom dydon
yldran usse, in oferhygdum
þin bibodu bræcon burgsittende,
had oferhogedon halgan lifes.
Wurdon we towrecene geond widne grund,
heapum tohworfne, hylda lease;
wæs ure lif geond londa fela
fracuð ond gefræge foldbuendum.
Nu þu usic bewræce in þas wyrrestan
eorðcyninges æhtgewealda,
in hæft heorogrimmes, sceolon we þær hæþenra
þreanyd [OMITTED] [OMITTED]
[OMITTED] hæfdes
to Abrahame ond to Isace
ond Iacobe, gæsta scyppend.
Þu him gehete þurh hleoþorcwidas
þæt þu hyra fromcynn on fyrndagum
ycan wolde, þæt hit æfter him
on cyneryce cenned wurde,
yced on eorþan, þæt swa unrime,
had to hebban, swa heofonsteorran
bugað bradne hwearft oð brimflodas,
swa waroþa sond ymb sealt wæter,
yþe geond eargrund, þæt swa unrime
ymb wintra hwearft weorðan sceolde.
Fyl nu þa frumspræce, þeah þe user fea lifgen,
wlitega þine wordcwidas ond ðin wuldor us.
Gecyð cræft ond meaht, nu þec Caldeas
ond eac fela folca gefregen habban
þæt þu ana eart ece dryhten,

sigerof settend ond soð meotod,
wuldres waldend ond woruldsceafta.”

Swa se halga wer hergende wæs
meotudes miltse, ond his modsefan
rehte þurh reorde. Ða of roderum wearð
engel ælbeorhta ufon onsended,
wlitescyne wer in his wuldorhoman,
cwom him þa to are ond to ealdornere
þurh lufan ond þurh lisse. Se þone lig tosceaf,
halig ond heofonbeorht, hatan fyres,
þæt se bittra bryne beorgan sceolde
for þæs engles ege æfæstum þrim.
Tosweop ond toswengde þurh swiðes meaht
liges leoman, swa hyra lice ne scod,
ac wæs in þam ofne, þa se engel cwom,
windig ond wynsum, wedere onlicust,
þonne on sumeres tid sended weorþeð
dropena dreorung mid dæges hwile.
Se wæs in þam fire for frean meahtum
halgum to helpe. Wearð se hata lig
todrifen ond todwæsced, þær þa dædhwatan
þry mid geþoncum þeoden heredon,
bædon bletsian bearn in worulde
ealle gesceafte ecne dryhten,
þeoda waldend. Swa hi þry cwædon,
modum horsce, þurh gemæne word:

“Bletsige þec, bilwit fæder,
woruldsceafta wuldor ond weorca gehwylc,
heofonas ond englas ond hluttor wæter,
ond eal mægen eorþan gesceafta.
Bletsige þec, soðfæst cyning, sunne ond mona,
leohte leoman, lifgende god,
hædre ond hlutre ond heofondreame
wæstem weorðian. Ful oft þu, wuldorcyning,
þurh lyft lætest leodum to freme

mildne morgenren. Monig sceal siþþan
wyrt onwæcnan, eac þon wudubearwas
tanum tydrað. Trymmað eorðwelan,
hleoð ond hluttrað. Næfre hlisan ah
meotud þan maran þonne he wið monna bearn
wyrceð weldædum. Wis bið se þe con
ongytan þone geocend, þe us eall good syleð
þe we habbað þenden we her beoð,
ond us milde meotod mare gehateð,
gif we geearniað, elne willað,
ðonne feran sceal þurh frean hæse
sundor anra gehwæs sawl of lice.
Ond þec, god dryhten, gæstas hergen,
byrnende fyr ond beorht sumor,
wearme wederdagas, waldend manna,
frean on ferðe. Fremest eorðwelan
þurh monigne had, milde dryhten,
ond þec dæg ond niht, domfæst cyning,
lofigen ond lufigen, lux et tenebre,
þe þas werþeoda weardum healdað.
Deop dryhtnes bibod drugon hi þæt longe.
Ond þec, Crist cyning, ceolas weorðian,
fæder, forst ond snaw, folca waldend,
winterbitera weder ond wolcna genipu,
ond þec liexende ligetta hergen,
blace, breahtumhwate, brytenrices weard,
dyrne dryhten. A þin dom sy
god ond genge. Þu þæs geornlice
wyrcest, wuldorcyning. Wæstmum herge,
bletsien bledum, ond þin blæd wese
a forð ece, ælmihtig god.
Wesað ond weaxað ealle werþeode,
lifgað bi þam lissum þe us se leofa cyning,
ece dryhten, ær gesette
sinum bearnum to brice, bremen dryhten.
Ond þec, halga god, hea duna

geond middangeard miltsum hergen,
fæger folde ond fæder rice.
Forðon waldend scop wudige moras,
lofe leanige leohtes hyrde.
Bletsige þec, soðfæst cyning, sæs ond wætra
hea holmas, haligne dryhten,
domlice deop wæter; ond dryhtnes bibod
geofonfloda gehwylc georne bihealdeð,
þonne merestreamas meotudes ræswum
wæter onwealcað. Witon ealdgecynd
þæt ær gescop ece dryhten
lagufloda bigong, leohtes hyrde,
on þam wuniað widferende
siðe on sunde seldlicra fela.
Bletsien þec þa ealle, ece dryhten,
þurh þinne willan, wuldorfæst cyning,
ond þec ealle æsprynge, ece dryhten,
heanne hergen. Ful oft þu hluttor lætest
wæter wynlico to woruldhyhte
of clife clænum. Þæt us se cyning gescop
monnum to miltse ond to mægeneacan.
Bletsien þec, bilwit fæder,
fiscas ond fuglas, felameahtigne,
ealle þa þe onhrerað hreo wægas
on þam bradan brime, bremen dryhten,
hergen haligne, ond heofonfuglas,
þa þe lacende geond lyft farað.
Bletsien þec, dryhten, deor ond nyten.
Meotud monna bearn miltsum hergen
ond ecne god, Israhela cynn.
Bletsien þe þine sacerdas, soðfæst cyning,
milde mæsseras mærne dryhten,
ond þine þeowas, ðeoda hyrde,
swylce haligra hluttre saule,
ond, ece god, eaðmodheorte.
Nu þec Ananias ond Azarias

ond Misahel, meotud, miltsum hergað.
Nu we geonge þry god bletsiað,
felameahtigne fæder in heofonum,
þone soðan sunu ond þone sigefæstan gæst.
Forþon us onsende sigora waldend
engel to are, se þe us bearg
fyr ond feondas, ond mid fiþrum bewreah
wið brynebrogan.” Breahtmum hwurfun
ymb þæt hate hus hæðne leode,
ða þæt ongeaton godes ondsacan
þæt hi ne meahtan, ne meotod wolde,
acwellan cnyhta æ, ac hy Crist scilde.

Hwearf þa to healle, swa he hraþost meahte,
eorl acolmod, þæt he ofer his ealdre gestod.
Abead þa for þære duguðe deop ærende,
haligra gehyld, (hlyst wæs þær inne),
gromhydig guma: “Þæt ic geare wiste,
þæt we III hæfdon, þeoda wisa,
geonge cniehtas, for gæstlufan
gebunden to bæle in byrnendes
fyres leoman. Nu ic þær IIII men
seo to soðe, nales me sylfa gerad.
Hweorfað nu æfter heorðe, nængum hat sceþeð,
ofnes æled, ac him is engel mid,
hafað beorhtne blæd; ne mæg him bryne sceþþan
wlitigne wuldorhoman.” Ða þam wordum swealg
brego Caldea, gewat þa to þam bryne gongan
anhydig eorl, þæt he ofer þam ade gestod.
Het þa of þam lige lifgende bearn
Nabocodonossor near ætgongan.
Ne forhogodon þæt þa halgan, siþþan hi hwætmode
woruldcyninges weorn gehyrdon,
ac eodon of þam fyre, feorh unwemme,
wuldre gewlitegad, swa hyra wædum ne scod
gifre gleda nið, ac hi mid gæstlufan
synne geswencton ond gesigefæston,

modum gleawe, in monþeawum,
þurh foreþoncas fyr gedygdon.

THE PHOENIX

Hæbbe ic gefrugnen þætte is feor heonan
eastdælum on æþelast londa,
firum gefræge. Nis se foldan sceat
ofer middangeard mongum gefere
folcagendra, ac he afyrred is
þurh meotudes meaht manfremmendum.
Wlitig is se wong eall, wynnum geblissad
mid þam fægrestum foldan stencum.
Ænlic is þæt iglond, æþele se wyrhta,
modig, meahtum spedig, se þa moldan gesette.
Ðær bið oft open eadgum togeanes
onhliden hleoþra wyn, heofonrices duru.
Þæt is wynsum wong, wealdas grene,
rume under roderum. Ne mæg þær ren ne snaw,
ne forstes fnæst, ne fyres blæst,
ne hægles hryre, ne hrimes dryre,
ne sunnan hætu, ne sincaldu,
ne wearm weder, ne winterscur
wihte gewyrdan, ac se wong seomað
eadig ond onsund. Is þæt æþele lond
blostmum geblowen. Beorgas þær ne muntas
steape ne stondað, ne stanclifu
heah hlifiað, swa her mid us,
ne dene ne dalu ne dunscrafu,
hlæwas ne hlincas, ne þær hleonað oo
unsmeþes wiht, ac se æþela feld
wridað under wolcnum, wynnum geblowen.

Is þæt torhte lond twelfum herra,
folde fæðmrimes, swa us gefreogum gleawe
witgan þurh wisdom on gewritum cyþað,

þonne ænig þara beorga þe her beorhte mid us
hea hlifiað under heofontunglum.
Smylte is se sigewong; sunbearo lixeð,
wuduholt wynlic. Wæstmas ne dreosað,
beorhte blede, ac þa beamas a
grene stondað, swa him god bibead.
Wintres ond sumeres wudu bið gelice
bledum gehongen; næfre brosniað
leaf under lyfte, ne him lig sceþeð
æfre to ealdre, ærþon edwenden
worulde geweorðe. Swa iu wætres þrym
ealne middangeard mereflod þeahte,
eorþan ymbhwyrft, þa se æþela wong,
æghwæs onsund, wið yðfare
gehealden stod hreora wæga,
eadig, unwemme, þurh est godes;
bideð swa geblowen oð bæles cyme,
dryhtnes domes, þonne deaðræced,
hæleþa heolstorcofan, onhliden weorþað.

Nis þær on þam londe laðgeniðla,
ne wop ne wracu, weatacen nan,
yldu ne yrmðu ne se enga deað,
ne lifes lyre, ne laþes cyme,
ne synn ne sacu ne sarwracu,
ne wædle gewin, ne welan onsyn,
ne sorg ne slæp ne swar leger,
ne wintergeweorp, ne wedra gebregd,
hreoh under heofonum, ne se hearda forst,
caldum cylegicelum, cnyseð ænigne.
Þær ne hægl ne hrim hreosað to foldan,
ne windig wolcen, ne þær wæter fealleþ,
lyfte gebysgad, ac þær lagustreamas,
wundrum wrætlice, wyllan onspringað
fægrum flodwylmum. Foldan leccaþ
wæter wynsumu of þæs wuda midle;
þa monþa gehwam of þære moldan tyrf

brimcald brecað, bearo ealne geondfarað,
þragum þrymlice. Is þæt þeodnes gebod,
þætte twelf siþum þæt tirfæste
lond geondlace lagufloda wynn.
Sindon þa bearwas bledum gehongne,
wlitigum wæstmum, þær no waniað o,
halge under heofonum, holtes frætwe.
Ne feallað þær on foldan fealwe blostman,
wudubeama wlite, ac þær wrætlice
on þam treowum symle telgan gehladene,
ofett edniwe, in ealle tid
on þam græswonge grene stondaþ,
gehroden hyhtlice haliges meahtum,
beorhtast bearwa. No gebrocen weorþeð
holt on hiwe, þær se halga stenc
wunaþ geond wynlond; þæt onwended ne bið
æfre to ealdre, ærþon endige
frod fyrngeweorc se hit on frymþe gescop.

Ðone wudu weardaþ wundrum fæger
fugel feþrum strong, se is fenix haten.
Þær se anhaga eard bihealdeþ,
deormod drohtað; næfre him deaþ sceþeð
on þam willwonge, þenden woruld stondeþ.
Se sceal þære sunnan sið behealdan
ond ongean cuman godes condelle,
glædum gimme, georne bewitigan,
hwonne up cyme æþelast tungla
ofer yðmere estan lixan,
fæder fyrngeweorc frætwum blican,
torht tacen godes. Tungol beoþ ahyded,
gewiten under waþeman westdælas on,
bideglad on dægred, ond seo deorce niht
won gewiteð; þonne waþum strong
fugel feþrum wlonc on firgenstream
under lyft, ofer lagu locað georne,
hwonne up cyme eastan glidan

ofer sidne sæ swegles leoma.

Swa se æþela fugel æt þam æspringe
wlitigfæst wunað wyllestreamas,
þær se tireadga twelf siþum hine
bibaþað in þam burnan ær þæs beacnes cyme,
sweglcondelle, ond symle swa oft
of þam wilsuman wyllgespryngum
brimcald beorgeð æt baða gehwylcum.
Siþþan hine sylfne æfter sundplegan
heahmod hefeð on heanne beam,
þonan yþast mæg on eastwegum
sið bihealdan, hwonne swegles tapur
ofer holmþræce hædre blice,
leohtes leoma. Lond beoð gefrætwad,
woruld gewlitegad, siþþan wuldres gim
ofer geofones gong grund gescineþ
geond middangeard, mærost tungla.
Sona swa seo sunne sealte streamas
hea oferhlifað, swa se haswa fugel
beorht of þæs bearwes beame gewiteð,
fareð feþrum snell flyhte on lyfte,
swinsað ond singeð swegle togeanes.
Ðonne bið swa fæger fugles gebæru,
onbryrded breostsefa, blissum hremig;
wrixleð woðcræfte wundorlicor
beorhtan reorde, þonne æfre byre monnes
hyrde under heofonum, siþþan heahcyning,
wuldres wyrhta, woruld staþelode,
heofon ond eorþan. Biþ þæs hleoðres sweg
eallum songcræftum swetra ond wlitigra
ond wynsumra wrenca gehwylcum.
Ne magon þam breahtme byman ne hornas,
ne hearpan hlyn, ne hæleþa stefn
ænges on eorþan, ne organan,

sweghleoþres geswin, ne swanes feðre,
ne ænig þara dreama þe dryhten gescop
gumum to gliwe in þas geomran woruld.
Singeð swa ond swinsað sælum geblissad,
oþþæt seo sunne on suðrodor
sæged weorþeð. Þonne swiað he
ond hlyst gefeð, heafde onbrygdeð,
þrist, þonces gleaw, ond þriwa ascæceð
feþre flyhthwate; fugol bið geswiged.
Symle he twelf siþum tida gemearcað
dæges ond nihtes. Swa gedemed is
bearwes bigengan, þæt he þær brucan mot
wonges mid willum, ond welan neotan,
lifes ond lissa, londes frætwa,
oþþæt he þusende þisses lifes,
wudubearwes weard, wintra gebideþ.
Ðonne bið gehefgad haswigfeðra,
gomol, gearum frod, grene eorðan
aflyhð, fugla wyn, foldan geblowene,
ond þonne geseceð side rice
middangeardes, þær no men bugað
eard ond eþel. Þær he ealdordom
onfehð foremihtig ofer fugla cynn,
geþungen on þeode, ond þrage mid him
westen weardað. Þonne waþum strong
west gewiteð wintrum gebysgad
fleogan feþrum snel. Fuglas þringað
utan ymbe æþelne; æghwylc wille
wesan þegn ond þeow þeodne mærum,
oþþæt hy gesecað Syrwara lond
corðra mæste. Him se clæna þær
oðscufeð scearplice, þæt he in scade weardað,
on wudubearwe, weste stowe,
biholene ond bihydde hæleþa monegum.

Ðær he heanne beam on holtwuda
wunað ond weardað, wyrtum fæstne
under heofunhrofe, þone hatað men
Fenix on foldan, of þæs fugles noman.
Hafað þam treowe forgiefen tirmeahtig cyning,
meotud moncynnes, mine gefræge,
þæt se ana is ealra beama
on eorðwege uplædendra
beorhtast geblowen; ne mæg him bitres wiht
scyldum sceððan, ac gescylded a
wunað ungewyrded, þenden woruld stondeð.

Ðonne wind ligeð, weder bið fæger,
hluttor heofones gim halig scineð,
beoð wolcen towegen, wætra þryþe
stille stondað, biþ storma gehwylc
aswefed under swegle, suþan bliceð
wedercondel wearm, weorodum lyhteð,
ðonne on þam telgum timbran onginneð,
nest gearwian. Bið him neod micel
þæt he þa yldu ofestum mote
þurh gewittes wylm wendan to life,
feorg geong onfon. Þonne feor ond neah
þa swetestan somnað ond gædrað
wyrta wynsume ond wudubleda
to þam eardstede, æþelstenca gehwone,
wyrta wynsumra, þe wuldorcyning,
fæder frymða gehwæs, ofer foldan gescop
to indryhtum ælda cynne,
swetes under swegle. Þær he sylf biereð
in þæt treow innan torhte frætwe;
þær se wilda fugel in þam westenne
ofer heanne beam hus getimbreð,
wlitig ond wynsum, ond gewicað þær
sylf in þam solere, ond ymbseteð utan
in þam leafsceade lic ond feþre

100

on healfa gehware halgum stencum
ond þam æþelestum eorþan bledum.
Siteð siþes fus. Þonne swegles gim
on sumeres tid, sunne hatost,
ofer sceadu scineð ond gesceapu dreogeð,
woruld geondwliteð, þonne weorðeð his
hus onhæted þurh hador swegl.
Wyrta wearmiað, willsele stymeð
swetum swæccum, þonne on swole byrneð
þurh fyres feng fugel mid neste.

Bæl bið onæled. Þonne brond þeceð
heorodreorges hus, hreoh onetteð,
fealo lig feormað ond fenix byrneð,
fyrngearum frod. Þonne fyr þigeð
lænne lichoman; lif bið on siðe,
fæges feorhhord, þonne flæsc ond ban
adleg æleð. Hwæþre him eft cymeð
æfter fyrstmearce feorh edniwe,
siþþan þa yslan eft onginnað
æfter ligþræce lucan togædre,
geclungne to cleowenne. Þonne clæne bið
beorhtast nesta, bæle forgrunden
heaþorofes hof; hra bið acolad,
banfæt gebrocen, ond se bryne sweþrað.
Þonne of þam ade æples gelicnes
on þære ascan bið eft gemeted,
of þam weaxeð wyrm, wundrum fæger,
swylce he of ægerum ut alæde,
scir of scylle. Þonne on sceade weaxeð,
þæt he ærest bið swylce earnes brid,
fæger fugeltimber; ðonne furþor gin
wridað on wynnum, þæt he bið wæstmum gelic
ealdum earne, and æfter þon
feþrum gefrætwad, swylc he æt frymðe wæs,
beorht geblowen. Þonne bræd weorþeð
eal edniwe eft acenned,

101

synnum asundrad, sumes onlice
swa mon to ondleofne eorðan wæstmas
on hærfeste ham gelædeð,
wiste wynsume, ær wintres cyme,
on rypes timan, þy læs hi renes scur
awyrde under wolcnum; þær hi wraðe metað,
fodorþege gefean, þonne forst ond snaw
mid ofermægne eorþan þeccað
wintergewædum. Of þam wæstmum sceal
eorla eadwela eft alædan
þurh cornes gecynd, þe ær clæne bið
sæd onsawen. Þonne sunnan glæm
on lenctenne, lifes tacen,
weceð woruldgestreon, þæt þa wæstmas beoð
þurh agne gecynd eft acende,
foldan frætwe. Swa se fugel weorþeð,
gomel æfter gearum, geong edniwe,
flæsce bifongen. No he foddor þigeð,
mete on moldan, nemne meledeawes
dæl gebyrge, se dreoseð oft
æt middre nihte; bi þon se modga his
feorh afedeð, oþþæt fyrngesetu,
agenne eard, eft geseceð.

Þonne bið aweaxen wyrtum in gemonge
fugel feþrum deal; feorh bið niwe,
geong, geofona ful, þonne he of greote his
lic leoþucræftig, þæt ær lig fornom,
somnað, swoles lafe, searwum gegædrað
ban gebrosnad, æfter bælþræce,
ond þonne gebringeð ban ond yslan,
ades lafe, eft ætsomne,
ond þonne þæt wælreaf wyrtum biteldeð,
fægre gefrætwed. Ðonne afysed bið
agenne eard eft to secan.
Þonne fotum ymbfehð fyres lafe,
clam biclyppeð, ond his cyþþu eft,

102

sunbeorht gesetu, seceð on wynnum,
eadig eþellond. Eall bið geniwad
feorh ond feþerhoma, swa he æt frymþe wæs,
þa hine ærest god on þone æþelan wong
sigorfæst sette. He his sylfes þær
ban gebringeð, þa ær brondes wylm
on beorhstede bæle forþylmde,
ascan to eacan. Þonne eal geador
bebyrgeð beaducræftig ban ond yslan
on þam ealonde. Bið him edniwe
þære sunnan segn, þonne swegles leoht,
gimma gladost, ofer garsecg up,
æþeltungla wyn, eastan lixeð.
Is se fugel fæger forweard hiwe,
bleobrygdum fag ymb þa breost foran.
Is him þæt heafod hindan grene,
wrætlice wrixled, wurman geblonden.
Þonne is se finta fægre gedæled,
sum brun, sum basu, sum blacum splottum
searolice beseted. Sindon þa fiþru
hwit hindanweard, ond se hals grene
nioþoweard ond ufeweard, ond þæt nebb lixeð
swa glæs oþþe gim, geaflas scyne
innan ond utan. Is seo eaggebyrd
stearc ond hiwe stane gelicast,
gladum gimme, þonne in goldfate
smiþa orþoncum biseted weorþeð.
Is ymb þone sweoran, swylce sunnan hring,
beaga beorhtast brogden feðrum.
Wrætlic is seo womb neoþan, wundrum fæger,
scir ond scyne. Is se scyld ufan
frætwum gefeged ofer þæs fugles bæc.
Sindon þa scancan scyllum biweaxen,
fealwe fotas. Se fugel is on hiwe
æghwæs ænlic, onlicost pean,
wynnum geweaxen, þæs gewritu secgað.

103

Nis he hinderweard, ne hygegælsa,
swar ne swongor, swa sume fuglas,
þa þe late þurh lyft lacað fiþrum,
ac he is snel ond swift ond swiþe leoht,
wlitig ond wynsum, wuldre gemearcad.
Ece is se æþeling se þe him þæt ead gefeð!

Þonne he gewiteð wongas secan,
his ealdne eard, of þisse eþeltyrf.
Swa se fugel fleogeð, folcum oðeaweð
mongum monna geond middangeard,
þonne somniað suþan ond norþan,
eastan ond westan, eoredciestum,
farað feorran ond nean folca þryþum
þær hi sceawiaþ scyppendes giefe
fægre on þam fugle, swa him æt fruman sette
sigora soðcyning sellicran gecynd,
frætwe fægerran ofer fugla cyn.
Ðonne wundriað weras ofer eorþan
wlite ond wæstma, ond gewritum cyþað,
mundum mearciað on marmstane,
hwonne se dæg ond seo tid dryhtum geeawe
frætwe flyhthwates. Ðonne fugla cynn
on healfa gehwone heapum þringað,
sigað sidwegum, songe lofiað,
mærað modigne meaglum reordum,
ond swa þone halgan hringe beteldað
flyhte on lyfte; fenix biþ on middum,
þreatum biþrungen. Þeoda wlitað,
wundrum wafiað, hu seo wilgedryht
wildne weorþiað, worn æfter oþrum,
cræftum cyþað ond for cyning mærað
leofne leodfruman, lædað mid wynnum
æþelne to earde, oþþæt se anhoga
oðfleogeð, feþrum snel, þæt him gefylgan ne mæg

104

drymendra gedryht, þonne duguða wyn
of þisse eorþan tyrf eþel seceð.

Swa se gesæliga æfter swylthwile
his ealdcyðþe eft geneosað,
fægre foldan. Fugelas cyrrað
from þam guðfrecan geomormode
eft to earde. Þonne se æþeling bið
giong in geardum. God ana wat,
cyning ælmihtig, hu his gecynde bið,
wifhades þe weres; þæt ne wat ænig
monna cynnes, butan meotod ana,
hu þa wisan sind wundorlice,
fæger fyrngesceap, ymb þæs fugles gebyrd.
Þær se eadga mot eardes neotan,
wyllestreama wuduholtum in,
wunian in wonge, oþþæt wintra bið
þusend urnen. Þonne him weorþeð
ende lifes; hine ad þeceð
þurh æledfyr. Hwæþre eft cymeð
aweaht wrætlice wundrum to life.
Forþon he drusende deað ne bisorgað,
sare swyltcwale, þe him symle wat
æfter ligþræce lif edniwe,
feorh æfter fylle, þonne fromlice
þurh briddes had gebreadad weorðeð
eft of ascan, edgeong weseð
under swegles hleo. Bið him self gehwæðer
sunu ond swæs fæder, ond symle eac
eft yrfeweard ealdre lafe.
Forgeaf him se meahta moncynnes fruma
þæt he swa wrætlice weorþan sceolde
eft þæt ilce þæt he ær þon wæs,
feþrum bifongen, þeah hine fyr nime.

Swa þæt ece lif eadigra gehwylc
æfter sarwræce sylf geceoseð
þurh deorcne deað, þæt he dryhtnes mot

105

æfter geardagum geofona neotan
on sindreamum, ond siþþan a
wunian in wuldre weorca to leane.
Þisses fugles gecynd fela gelices
bi þam gecornum Cristes þegnum
beacnað in burgum, hu hi beorhtne gefean
þurh fæder fultum on þas frecnan tid
healdaþ under heofonum, ond him heanne blæd
in þam uplican eðle gestrynaþ.
Habbaþ we geascad þæt se ælmihtiga
worhte wer ond wif þurh his wundra sped,
ond hi þa gesette on þone selestan
foldan sceata, þone fira bearn
nemnað neorxnawong, þær him nænges wæs
eades onsyn, þenden eces word,
halges hleoþorcwide, healdan woldan
on þam niwan gefean. Þær him niþ gescod,
ealdfeondes æfest, se him æt gebead,
beames blede, þæt hi bu þegun
æppel unrædum ofer est godes,
byrgdon forbodene. Þær him bitter wearð
yrmþu æfter æte ond hyra eaferum swa,
sarlic symbel sunum ond dohtrum.
Wurdon teonlice toþas idge
ageald æfter gylte. Hæfdon godes yrre,
bittre bealosorge. Þæs þa byre siþþan
gyrne onguldon, þe hi þæt gyfl þegun
ofer eces word. Forþon hy eðles wyn
geomormode ofgiefan sceoldon
þurh nædran niþ, þa heo nearwe biswac
yldran usse in ærdagum
þurh fæcne ferð, þæt hi feor þonan
in þas deaðdene drohtað sohton,
sorgfulran gesetu. Him wearð selle lif
heolstre bihyded, ond se halga wong
þurh feondes searo fæste bityned

106

wintra mengu, oþþæt wuldorcyning
þurh his hidercyme halgum togeanes,
moncynnes gefea, meþra frefrend,
ond se anga hyht, eft ontynde.

Is þon gelicast, þæs þe us leorneras
wordum secgað, ond writu cyþað,
þisses fugles gefær, þonne frod ofgiefeð
eard ond eþel, ond geealdad bið.
Gewiteð werigmod, wintrum gebysgad,
þær he holtes hleo heah gemeteð,
in þam he getimbreð tanum ond wyrtum
þam æþelestum eardwic niwe,
nest on bearwe. Bið him neod micel
þæt he feorhgeong eft onfon mote
þurh liges blæst lif æfter deaþe,
edgeong wesan, ond his ealdcyðþu,
sunbeorht gesetu, secan mote
æfter fyrbaðe. Swa ða foregengan,
yldran usse, anforleton
þone wlitigan wong ond wuldres setl,
leoflic on laste, tugon longne sið
in hearmra hond, þær him hettende,
earme aglæcan, oft gescodan.

Wæron hwæþre monge, þa þe meotude wel
gehyrdun under heofonum halgum ðeawum,
dædum domlicum, þæt him dryhten wearð,
heofona heahcyning, hold on mode.
Ðæt is se hea beam in þam halge nu
wic weardiað, þær him wihte ne mæg
ealdfeonda nan atre sceþþan,
facnes tacne, on þas frecnan tid.
Þær him nest wyrceð wið niþa gehwam
dædum domlicum dryhtnes cempa,
þonne he ælmessan earmum dæleð,
dugeþa leasum, ond him dryhten gecygð,
fæder on fultum, forð onetteð,

107

lænan lifes leahtras dwæsceþ,
mirce mandæde, healdeð meotudes æ
beald in breostum, ond gebedu seceð
clænum gehygdum, ond his cneo bigeð
æþele to eorþan, flyhð yfla gehwylc,
grimme gieltas, for godes egsan,
glædmod gyrneð þæt he godra mæst
dæda gefremme; þam biþ dryhten scyld
in siþa gehwane, sigora waldend,
weoruda wilgiefa. Þis þa wyrta sind,
wæstma blede, þa se wilda fugel
somnað under swegle side ond wide
to his wicstowe, þær he wundrum fæst
wið niþa gehwam nest gewyrceð.
Swa nu in þam wicum willan fremmað
mode ond mægne meotudes cempan,
mærða tilgað; þæs him meorde wile
ece ælmihtig eadge forgildan.
Beoð him of þam wyrtum wic gestaþelad
in wuldres byrig weorca to leane,
þæs þe hi geheoldan halge lare
hate æt heortan, hige weallende
dæges ond nihtes dryhten lufiað,
leohte geleafan leofne ceosað
ofer woruldwelan; ne biþ him wynne hyht
þæt hy þis læne lif long gewunien.
Þus eadig eorl ecan dreames,
heofona hames mid heahcyning
earnað on elne, oþþæt ende cymeð
dogorrimes, þonne deað nimeð,
wiga wælgifre, wæpnum geþryþed,
ealdor anra gehwæs, ond in eorþan fæðm
snude sendeð sawlum binumene
læne lichoman, þær hi longe beoð
oð fyres cyme foldan biþeahte.

Ðonne monge beoð on gemot læded

108

fyra cynnes; wile fæder engla,
sigora soðcyning, seonoþ gehegan,
duguða dryhten, deman mid ryhte.
Þonne æriste ealle gefremmaþ
men on moldan, swa se mihtiga cyning
beodeð, brego engla, byman stefne
ofer sidne grund, sawla nergend.
Bið se deorca deað dryhtnes meahtum
eadgum geendad. Æðele hweorfað,
þreatum þringað, þonne þeos woruld,
scyldwyrcende, in scome byrneð,
ade onæled. Weorþeð anra gehwylc
forht on ferþþe, þonne fyr briceð
læne londwelan, lig eal þigeð
eorðan æhtgestreon, æpplede gold
gifre forgripeð, grædig swelgeð
londes frætwe. Þonne on leoht cymeð
ældum þisses in þa openan tid
fæger ond gefealic fugles tacen,
þonne anwald eal up astelleð
of byrgenum, ban gegædrað,
leomu lic somod, ond lifes gæst,
fore Cristes cneo. Cyning þrymlice
of his heahsetle halgum scineð,
wlitig wuldres gim. Wel biþ þam þe mot
in þa geomran tid gode lician.

Ðær þa lichoman, leahtra clæne,
gongað glædmode, gæstas hweorfað
in banfatu, þonne bryne stigeð
heah to heofonum. Hat bið monegum
egeslic æled, þonne anra gehwylc,
soðfæst ge synnig, sawel mid lice,
from moldgrafum seceð meotudes dom,
forhtafæred. Fyr bið on tihte,
æleð uncyste. Þær þa eadgan beoð

109

æfter wræchwile weorcum bifongen,
agnum dædum. Þæt þa æþelan sind
wyrta wynsume, mid þam se wilda fugel
his sylfes nest biseteð utan,
þæt hit færinga fyre byrneð,
forsweleð under sunnan, ond he sylfa mid,
ond þonne æfter lige lif eft onfehð
edniwinga. Swa bið anra gehwylc
flæsce bifongen fira cynnes,
ænlic ond edgeong, se þe his agnum her
willum gewyrceð þæt him wuldorcyning
meahtig æt þam mæþle milde geweorþeð.
Þonne hleoþriað halge gæstas,
sawla soðfæste, song ahebbað,
clæne ond gecorene, hergað cyninges þrym,
stefn æfter stefne, stigað to wuldre
wlitige gewyrtad mid hyra weldædum.
Beoð þonne amerede monna gæstas,
beorhte abywde þurh bryne fyres.

Ne wene þæs ænig ælda cynnes
þæt ic lygewordum leoð somnige,
write woðcræfte. Gehyrað witedom
Iobes gieddinga. Þurh gæstes blæd
breostum onbryrded, beald reordade,
wuldre geweorðad; he þæt word gecwæð:
“Ic þæt ne forhycge heortan geþoncum,
þæt ic in minum neste neobed ceose,
hæle hrawerig, gewite hean þonan
on longne sið, lame bitolden,
geomor gudæda, in greotes fæðm,
ond þonne æfter deaþe þurh dryhtnes giefe
swa se fugel fenix feorh edniwe
æfter æriste agan mote,
dreamas mid dryhten, þær seo deore scolu
leofne lofiað. Ic þæs lifes ne mæg
æfre to ealdre ende gebidan,
leohtes ond lissa. Þeah min lic scyle
on moldærne molsnad weorþan

110

wyrmum to willan, swa þeah weoruda god
æfter swylthwile sawle alyseð
ond in wuldor aweceð. Me þæs wen næfre
forbirsteð in breostum, ðe ic in brego engla
forðweardne gefean fæste hæbbe.”

Ðus frod guma on fyrndagum
gieddade gleawmod, godes spelboda,
ymb his æriste in ece lif,
þæt we þy geornor ongietan meahten
tirfæst tacen þæt se torhta fugel
þurh bryne beacnað. Bana lafe,
ascan ond yslan, ealle gesomnað
æfter ligbryne, lædeþ siþþan
fugel on fotum to frean geardum,
sunnan togeanes. Þær hi siþþan forð
wuniað wintra fela, wæstmum geniwad,
ealles edgiong, þær ænig ne mæg
in þam leodscype læþþum hwopan.
Swa nu æfter deaðe þurh dryhtnes miht
somod siþiaþ sawla mid lice,
fægre gefrætwed, fugle gelicast,
in eadwelum æþelum stencum,
þær seo soþfæste sunne lihteð
wlitig ofer weoredum in wuldres byrig.

Ðonne soðfæstum sawlum scineð
heah ofer hrofas hælende Crist.
Him folgiað fuglas scyne,
beorhte gebredade, blissum hremige,
in þam gladan ham, gæstas gecorene,
ece to ealdre. Þær him yfle ne mæg
fah feond gemah facne sceþþan,
ac þær lifgað a leohte werede,
swa se fugel fenix, in freoþu dryhtnes,
wlitige in wuldre. Weorc anra gehwæs
beorhte bliceð in þam bliþan ham
fore onsyne ecan dryhtnes,

111

symle in sibbe, sunnan gelice.
Þær se beorhta beag, brogden wundrum
eorcnanstanum, eadigra gehwam
hlifað ofer heafde. Heafelan lixað,
þrymme biþeahte. Ðeodnes cynegold
soðfæstra gehwone sellic glengeð
leohte in life, þær se longa gefea,
ece ond edgeong, æfre ne sweþrað,
ac hy in wlite wuniað, wuldre bitolden
fægrum frætwum, mid fæder engla.

Ne bið him on þam wicum wiht to sorge,
wroht ne weþel ne gewindagas,
hungor se hata ne se hearda þurst,
yrmþu ne yldo. Him se æþela cyning
forgifeð goda gehwylc. Þær gæsta gedryht
hælend hergað ond heofoncyninges
meahte mærsiað, singað metude lof.
Swinsað sibgedryht swega mæste
hædre ymb þæt halge heahseld godes,
bliþe bletsiað bregu selestan
eadge mid englum, efenhleoþre þus:
“Sib si þe, soð god, ond snyttrucræft,
ond þe þonc sy þrymsittendum
geongra gyfena, goda gehwylces.
Micel, unmæte mægnes strengðu,
heah ond halig! Heofonas sindon
fægre gefylled, fæder ælmihtig,
ealra þrymma þrym, þines wuldres,
uppe mid englum ond on eorðan somod.
Gefreoþa usic, frymþa scyppend! Þu eart fæder ælmihtig
in heannesse, heofuna waldend.”

Ðus reordiað ryhtfremmende,
manes amerede, in þære mæran byrig;
cyneþrym cyþað, caseres lof
singað on swegle soðfæstra gedryht,
þam anum is ece weorðmynd

112

forð butan ende. Næs his frymð æfre,
eades ongyn. Þeah he on eorþan her
þurh cildes had cenned wære
in middangeard, hwæþre his meahta sped
heah ofer heofonum halig wunade,
dom unbryce. Þeah he deaþes cwealm
on rode treow ræfnan sceolde,
þearlic wite, he þy þriddan dæge
æfter lices hryre lif eft onfeng
þurh fæder fultum. Swa fenix beacnað,
geong in geardum, godbearnes meaht,
þonne he of ascan eft onwæcneð
in lifes lif, leomum geþungen.
Swa se hælend us helpe gefremede
þurh his lices gedal, lif butan ende,
swa se fugel swetum his fiþru tu
ond wynsumum wyrtum gefylleð,
fægrum foldwæstmum, þonne afysed bið.

Þæt sindon þa word, swa us gewritu secgað,
hleoþor haligra, þe him to heofonum bið,
to þam mildan gode, mod afysed
in dreama dream, þær hi dryhtne to giefe
worda ond weorca wynsumne stenc
in þa mæran gesceaft meotude bringað,
in þæt leohte lif. Sy him lof symle
þurh woruld worulda, ond wuldres blæd,
ar ond onwald, in þam uplican
rodera rice. He is on ryht cyning
middangeardes ond mægenþrymmes,
wuldre biwunden in þære wlitigan byrig.
Hafað us alyfed lucis auctor
þæt we motun her merueri,
goddædum begietan gaudia in celo,
þær we motun maxima regna
secan ond gesittan sedibus altis,
lifgan in lisse lucis et pacis,

113

agan eardinga almæ letitiæ,
brucan blæddaga, blandem et mitem
geseon sigora frean sine fine,
ond him lof singan laude perenne,
eadge mid englum. Alleluia.

JULIANA

Hwæt! We ðæt hyrdon hæleð eahtian,
deman dædhwate, þætte in dagum gelamp
Maximianes, se geond middangeard,
arleas cyning, eahtnysse ahof,
cwealde cristne men, circan fylde,
geat on græswong godhergendra,
hæþen hildfruma, haligra blod,
ryhtfremmendra. Wæs his rice brad,
wid ond weorðlic ofer werþeode,
lytesna ofer ealne yrmenne grund.
Foron æfter burgum, swa he biboden hæfde,
þegnas þryðfulle. Oft hi þræce rærdon,
dædum gedwolene, þa þe dryhtnes æ
feodon þurh firencræft. Feondscype rærdon,
hofon hæþengield, halge cwelmdon,
breotun boccræftge, bærndon gecorene,
gæston godes cempan gare ond lige.

Sum wæs æhtwelig æþeles cynnes
rice gerefa. Rondburgum weold,
eard weardade oftast symle
in þære ceastre Commedia,
heold hordgestreon. Oft he hæþengield
ofer word godes, weoh gesohte
neode geneahhe. Wæs him noma cenned
Heliseus, hæfde ealdordom
micelne ond mærne. Ða his mod ongon

114

fæmnan lufian, (hine fyrwet bræc),
Iulianan. Hio in gæste bær
halge treowe, hogde georne
þæt hire mægðhad mana gehwylces
fore Cristes lufan clæne geheolde.

Ða wæs sio fæmne mid hyre fæder willan
welegum biweddad; wyrd ne ful cuþe,
freondrædenne hu heo from hogde,
geong on gæste. Hire wæs godes egsa
mara in gemyndum, þonne eall þæt maþþumgesteald
þe in þæs æþelinges æhtum wunade.
Þa wæs se weliga þæra wifgifta,
goldspedig guma, georn on mode,
þæt him mon fromlicast fæmnan gegyrede,
bryd to bolde. Heo þæs beornes lufan
fæste wiðhogde, þeah þe feohgestreon
under hordlocan, hyrsta unrim
æhte ofer eorþan. Heo þæt eal forseah,
ond þæt word acwæð on wera mengu:
“Ic þe mæg gesecgan þæt þu þec sylfne ne þearft
swiþor swencan. Gif þu soðne god
lufast ond gelyfest, ond his lof rærest,
ongietest gæsta hleo, ic beo gearo sona
unwaclice willan þines.
Swylce ic þe secge, gif þu to sæmran gode
þurh deofolgield dæde biþencest,
hætsð hæþenweoh, ne meaht þu habban mec,
ne geþreatian þe to gesingan.
Næfre þu þæs swiðlic sar gegearwast
þurh hæstne nið heardra wita,
þæt þu mec onwende worda þissa.”

Ða se æþeling wearð yrre gebolgen,
firendædum fah, gehyrde þære fæmnan word,
het ða gefetigan ferend snelle,
hreoh ond hygeblind, haligre fæder,
recene to rune. Reord up astag,
siþþan hy togædre garas hlændon,

115

hildeþremman. Hæðne wæron begen
synnum seoce, sweor ond aþum.
Ða reordode rices hyrde
wið þære fæmnan fæder frecne mode,
daraðhæbbende: “Me þin dohtor hafað
geywed orwyrðu. Heo me on an sagað
þæt heo mæglufan minre ne gyme,
freondrædenne. Me þa fraceðu sind
on modsefan mæste weorce,
þæt heo mec swa torne tæle gerahte
fore þissum folce, het me fremdne god,
ofer þa oþre þe we ær cuþon,
welum weorþian, wordum lofian,
on hyge hergan, oþþe hi nabban.”

Geswearc þa swiðferð sweor æfter worde,
þære fæmnan fæder, ferðlocan onspeon:
“Ic þæt geswerge þurh soð godu,
swa ic are æt him æfre finde,
oþþe, þeoden, æt þe þine hyldu
winburgum in, gif þas word sind soþ,
monna leofast, þe þu me sagast,
þæt ic hy ne sparige, ac on spild giefe,
þeoden mæra, þe to gewealde.
Dem þu hi to deaþe, gif þe gedafen þince,
swa to life læt, swa þe leofre sy.”

Eode þa fromlice fæmnan to spræce,
anræd ond yreþweorg, yrre gebolgen,
þær he glædmode geonge wiste
wic weardian. He þa worde cwæð:
“Ðu eart dohtor min seo dyreste
ond seo sweteste in sefan minum,
ange for eorþan, minra eagna leoht,
Iuliana! Þu on geaþe hafast
þurh þin orlegu unbiþyrfe

116

ofer witena dom wisan gefongen.
Wiðsæcest þu to swiþe sylfre rædes
þinum brydguman, se is betra þonne þu,
æþelra for eorþan, æhtspedigra
feohgestreona. He is to freonde god.
Forþon is þæs wyrþe, þæt þu þæs weres frige,
ece eadlufan, an ne forlæte.”

Him þa seo eadge ageaf ondsware,
Iuliana (hio to gode hæfde
freondrædenne fæste gestaþelad):
“Næfre ic þæs þeodnes þafian wille
mægrædenne, nemne he mægna god
geornor bigonge þonne he gen dyde,
lufige mid lacum þone þe leoht gescop,
heofon ond eorðan ond holma bigong,
eodera ymbhwyrft. Ne mæg he elles mec
bringan to bolde. He þa brydlufan
sceal to oþerre æhtgestealdum
idese secan; nafað he ænige her.”

Hyre þa þurh yrre ageaf ondsware
fæder feondlice, nales frætwe onheht:
“Ic þæt gefremme, gif min feorh leofað
gif þu unrædes ær ne geswicest,
ond þu fremdu godu forð bigongest
ond þa forlætest þe us leofran sind,
þe þissum folce to freme stondað,
þæt þu ungeara ealdre scyldig
þurh deora gripe deaþe sweltest,
gif þu geþafian nelt þingrædenne,
modges gemanan. Micel is þæt ongin
ond þreaniedlic þinre gelican,
þæt þu forhycge hlaford urne.”

Him þa seo eadge ageaf ondsware,
gleaw ond gode leof, Iuliana:
“Ic þe to soðe secgan wille,
bi me lifgendre nelle ic lyge fremman.

117

Næfre ic me ondræde domas þine,
ne me weorce sind witebrogan,
hildewoman, þe þu hæstlice
manfremmende to me beotast,
ne þu næfre gedest þurh gedwolan þinne
þæt þu mec acyrre from Cristes lofe.”

Ða wæs ellenwod, yrre ond reþe,
frecne ond ferðgrim, fæder wið dehter.
Het hi þa swingan, susle þreagan,
witum wægan, ond þæt word acwæð:
“Onwend þec in gewitte, ond þa word oncyr
þe þu unsnyttrum ær gespræce,
þa þu goda ussa gield forhogdest.”

Him seo unforhte ageaf ondsware
þurh gæstgehygd, Iuliana:
“Næfre þu gelærest þæt ic leasingum,
dumbum ond deafum deofolgieldum,
gæsta geniðlum gaful onhate,
þam wyrrestum wites þegnum,
ac ic weorðige wuldres ealdor
middangeardes ond mægenþrymmes,
ond him anum to eal biþence,
þæt he mundbora min geweorþe,
helpend ond hælend wið hellsceaþum.”

Hy þa þurh yrre Affricanus,
fæder fæmnan ageaf on feonda geweald
Heliseo. He in æringe
gelædan het æfter leohtes cyme
to his domsetle. Duguð wafade
on þære fæmnan wlite, folc eal geador.
Hy þa se æðeling ærest grette,
hire brydguma, bliþum wordum:
“Min se swetesta sunnan scima,
Iuliana! Hwæt, þu glæm hafast,
ginfæste giefe, geoguðhades blæd!
Gif þu godum ussum gen gecwemest,

118

ond þe to swa mildum mundbyrd secest,
hyldo to halgum, beoð þe ahylded fram
wraþe geworhtra wita unrim,
grimra gyrna, þe þe gegearwad sind,
gif þu onsecgan nelt soþum gieldum.”

Him seo æþele mæg ageaf ondsware:
“Næfre þu geþreatast þinum beotum,
ne wita þæs fela wraðra gegearwast,
þæt ic þeodscype þinne lufie,
buton þu forlæte þa leasinga,
weohweorðinga, ond wuldres god
ongyte gleawlice, gæsta scyppend,
meotud moncynnes, in þæs meahtum sind
a butan ende ealle gesceafta.”

Ða for þam folce frecne mode
beotwordum spræc, bealg hine swiþe
folcagende, ond þa fæmnan het
þurh niðwræce nacode þennan,
ond mid sweopum swingan synna lease.
Ahlog þa se hererinc, hospwordum spræc:
“Þis is ealdordom uncres gewynnes
on fruman gefongen! Gen ic feores þe
unnan wille, þeah þu ær fela
unwærlicra worda gespræce,
onsoce to swiðe þæt þu soð godu
lufian wolde. Þe þa lean sceolan
wiþerhycgendre, witebrogan,
æfter weorþan, butan þu ær wiþ hi
geþingige, ond him þoncwyrþe
æfter leahtorcwidum lac onsecge,
sibbe gesette. Læt þa sace restan,
lað leodgewin. Gif þu leng ofer þis
þurh þin dolwillen gedwolan fylgest,
þonne ic nyde sceal niþa gebæded
on þære grimmestan godscyld wrecan,

119

torne teoncwide, þe þu tælnissum
wiþ þa selestan sacan ongunne,
ond þa mildestan þara þe men witen,
þe þes leodscype mid him longe bieode.”

Him þæt æþele mod unforht oncwæð:
“Ne ondræde ic me domas þine,
awyrged womsceaða, ne þinra wita bealo.
Hæbbe ic me to hyhte heofonrices weard,
mildne mundboran, mægna waldend,
se mec gescyldeð wið þinum scinlace
of gromra gripe, þe þu to godum tiohhast.
Ða sind geasne goda gehwylces,
idle, orfeorme, unbiþyrfe,
ne þær freme meteð fira ænig
soðe sibbe, þeah þe sece to him
freondrædenne. He ne findeð þær
duguþe mid deoflum. Ic to dryhtne min
mod staþelige, se ofer mægna gehwylc
waldeð wideferh, wuldres agend,
sigora gehwylces. Þæt is soð cyning.”

Ða þam folctogan fracuðlic þuhte
þæt he ne meahte mod oncyrran,
fæmnan foreþonc. He bi feaxe het
ahon ond ahebban on heanne beam,
þær seo sunsciene slege þrowade,
sace singrimme, siex tida dæges,
ond he ædre het eft asettan,
laðgeniðla, ond gelædan bibead
to carcerne. Hyre wæs Cristes lof
in ferðlocan fæste biwunden,
milde modsefan, mægen unbrice.
Ða wæs mid clustre carcernes duru
behliden, homra geweorc. Halig þær inne
wærfæst wunade. Symle heo wuldorcyning
herede æt heortan, heofonrices god,
in þam nydclafan, nergend fira,

120

heolstre bihelmad. Hyre wæs halig gæst
singal gesið. Ða cwom semninga
in þæt hlinræced hæleða gewinna,
yfeles ondwis. Hæfde engles hiw,
gleaw gyrnstafa gæstgeniðla,
helle hæftling, to þære halgan spræc:
“Hwæt dreogest þu, seo dyreste
ond seo weorþeste wuldorcyninge,
dryhtne ussum? Ðe þes dema hafað
þa wyrrestan witu gegearwad,
sar endeleas, gif þu onsecgan nelt,
gleawhycgende, ond his godum cweman.
Wes þu on ofeste, swa he þec ut heonan
lædan hate, þæt þu lac hraþe
onsecge sigortifre, ær þec swylt nime,
deað fore duguðe. Þy þu þæs deman scealt,
eadhreðig mæg, yrre gedygan.”

Frægn þa fromlice, seo þe forht ne wæs,
Criste gecweme, hwonan his cyme wære.
Hyre se wræcmæcga wið þingade:
“Ic eom engel godes ufan siþende,
þegn geþungen, ond to þe sended,
halig of heahþu. Þe sind heardlicu,
wundrum wælgrim, witu geteohhad
to gringwræce. Het þe god beodan,
bearn waldendes, þæt þe burge þa.”

Ða wæs seo fæmne for þam færspelle
egsan geaclad, þe hyre se aglæca,
wuldres wiþerbreca, wordum sægde.
Ongan þa fæstlice ferð staþelian,
geong grondorleas, to gode cleopian
“Nu ic þec, beorna hleo, biddan wille
ece ælmihtig, þurh þæt æþele gesceap
þe þu, fæder engla, æt fruman settest,
þæt þu me ne læte of lofe hweorfan

121

þinre eadgife, swa me þes ar bodað
frecne færspel, þe me fore stondeð.
Swa ic þe, bilwitne, biddan wille
þæt þu me gecyðe, cyninga wuldor,
þrymmes hyrde, hwæt þes þegn sy,
lyftlacende, þe mec læreð from þe
on stearcne weg.” Hyre stefn oncwæð
wlitig of wolcnum, word hleoþrade:
“Forfoh þone frætgan ond fæste geheald,
oþþæt he his siðfæt secge mid ryhte,
ealne from orde, hwæt his æþelu syn.”

Ða wæs þære fæmnan ferð geblissad.
domeadigre. Heo þæt deofol genom [OMITTED]
“ealra cyninga cyning to cwale syllan.
Ða gen ic gecræfte þæt se cempa ongon
waldend wundian, weorud to segon
þæt þær blod ond wæter bu tu ætgædre
eorþan sohtun. Ða gen ic Herode
in hyge bisweop þæt he Iohannes bibead
heafde biheawan, ða se halga wer
þære wiflufan wordum styrde,
unryhtre æ. Eac ic gelærde
Simon searoþoncum þæt he sacan ongon
wiþ þa gecorenan Cristes þegnas,
ond þa halgan weras hospe gerahte
þurh deopne gedwolan, sægde hy dryas wæron.
Neþde ic nearobregdum þær ic Neron bisweac,
þæt he acwellan het Cristes þegnas,
Petrus ond Paulus. Pilatus ær
on rode aheng rodera waldend,
meotud meahtigne minum larum.
Swylce ic Egias eac gelærde
þæt he unsnytrum Andreas het
ahon haligne on heanne beam,

122

þæt he of galgan his gæst onsende
in wuldres wlite. Þus ic wraþra fela
mid minum broþrum bealwa gefremede,
sweartra synna, þe ic asecgan ne mæg,
rume areccan, ne gerim witan,
heardra heteþonca.” Him seo halge oncwæð
þurh gæstes giefe, Iuliana:
“Þu scealt furþor gen, feond moncynnes,
siþfæt secgan, hwa þec sende to me.”
Hyre se aglæca ageaf ondsware,
forhtafongen, friþes orwena:
“Hwæt, mec min fæder on þas fore to þe,
hellwarena cyning, hider onsende
of þam engan ham, se is yfla gehwæs
in þam grornhofe geornfulra þonne ic.
Þonne he usic sendeð þæt we soðfæstra
þurh misgedwield mod oncyrren,
ahwyrfen from halor, we beoð hygegeomre,
forhte on ferðþe. Ne biþ us frea milde,
egesful ealdor, gif we yfles noht
gedon habbaþ; ne durran we siþþan
for his onsyne ower geferan.
Þonne he onsendeð geond sidne grund
þegnas of þystrum, hateð þræce ræran,
gif we gemette sin on moldwege,
oþþe feor oþþe neah fundne weorþen,
þæt hi usic binden ond in bælwylme
suslum swingen. Gif soðfæstra
þurh myrrelsan mod ne oðcyrreð,
haligra hyge, we þa heardestan
ond þa wyrrestan witu geþoliað
þurh sarslege. Nu þu sylfa meaht
on sefan þinum soð gecnawan,
þæt ic þisse noþe wæs nyde gebæded,
þragmælum geþread, þæt ic þe sohte.”

123

Þa gen seo halge ongon hæleþa gewinnan,
wrohtes wyrhtan, wordum frignan,
fyrnsynna fruman: “Þu me furþor scealt
secgan, sawla feond, hu þu soðfæstum
þurh synna slide swiþast sceþþe,
facne bifongen.” Hyre se feond oncwæð,
wræcca wærleas, wordum mælde:
“Ic þe, ead mæg, yfla gehwylces
or gecyðe oð ende forð
þara þe ic gefremede, nalæs feam siðum,
synna wundum, þæt þu þy sweotolicor
sylf gecnawe þæt þis is soð, nales leas.
Ic þæt wende ond witod tealde
þriste geþoncge, þæt ic þe meahte
butan earfeþum anes cræfte
ahwyrfan from halor, þæt þu heofoncyninge
wiðsoce, sigora frean, ond to sæmran gebuge,
onsægde synna fruman. Þus ic soðfæstum
þurh mislic bleo mod oncyrre.
Þær ic hine finde ferð staþelian
to godes willan, ic beo gearo sona
þæt ic him monigfealde modes gælsan
ongean bere grimra geþonca,
dyrnra gedwilda, þurh gedwolena rim.
Ic him geswete synna lustas,
mæne modlufan, þæt he minum hraþe,
leahtrum gelenge, larum hyreð.
Ic hine þæs swiþe synnum onæle
þæt he byrnende from gebede swiceð,
stepeð stronglice, staþolfæst ne mæg
fore leahtra lufan lenge gewunian
in gebedstowe. Swa ic brogan to
laðne gelæde þam þe ic lifes ofonn,
leohtes geleafan, ond he larum wile
þurh modes myne minum hyran,

124

synne fremman, he siþþan sceal
godra gumcysta geasne hweorfan.
Gif ic ænigne ellenrofne
gemete modigne metodes cempan
wið flanþræce, nele feor þonan
bugan from beaduwe, ac he bord ongean
hefeð hygesnottor, haligne scyld,
gæstlic guðreaf, nele gode swican,
ac he beald in gebede bidsteal gifeð
fæste on feðan, ic sceal feor þonan
heanmod hweorfan, hroþra bidæled,
in gleda gripe, gehðu mænan,
þæt ic ne meahte mægnes cræfte
guðe wiðgongan, ac ic geomor sceal
secan oþerne ellenleasran,
under cumbolhagan, cempan sænran,
þe ic onbryrdan mæge beorman mine,
agælan æt guþe. Þeah he godes hwæt
onginne gæstlice, ic beo gearo sona,
þæt ic ingehygd eal geondwlite,
hu gefæstnad sy ferð innanweard,
wiðsteall geworht. Ic þæs wealles geat
ontyne þurh teonan; bið se torr þyrel,
ingong geopenad, þonne ic ærest him
þurh eargfare in onsende
in breostsefan bitre geþoncas
þurh mislice modes willan,
þæt him sylfum selle þynceð
leahtras to fremman ofer lof godes,
lices lustas. Ic beo lareow georn
þæt he monþeawum minum lifge
acyrred cuðlice from Cristes æ,
mod gemyrred me to gewealde
in synna seað. Ic þære sawle ma
geornor gyme ymb þæs gæstes forwyrd
þonne þæs lichoman, se þe on legre sceal

125

weorðan in worulde wyrme to hroþor,
bifolen in foldan.” Ða gien seo fæmne spræc:
“Saga, earmsceapen, unclæne gæst,
hu þu þec geþyde, þystra stihtend,
on clænra gemong? Þu wið Criste geo
wærleas wunne ond gewin tuge,
hogdes wiþ halgum. Þe wearð helle seað
niþer gedolfen, þær þu nydbysig
fore oferhygdum eard gesohtes.
Wende ic þæt þu þy wærra weorþan sceolde
wið soðfæstum swylces gemotes
ond þy unbealdra, þe þe oft wiðstod
þurh wuldorcyning willan þines.”

Hyre þa se werga wið þingade,
earm aglæca: “Þu me ærest saga,
hu þu gedyrstig þurh deop gehygd
wurde þus wigþrist ofer eall wifa cyn,
þæt þu mec þus fæste fetrum gebunde,
æghwæs orwigne. Þu in ecne god,
þrymsittendne, þinne getreowdes,
meotud moncynnes, swa ic in minne fæder,
hellwarena cyning, hyht staþelie.
Þonne ic beom onsended wið soðfæstum,
þæt ic in manweorcum mod oncyrre,
hyge from halor, me hwilum biþ
forwyrned þurh wiþersteall willan mines,
hyhtes æt halgum, swa me her gelamp
sorg on siþe. Ic þæt sylf gecneow
to late micles, sceal nu lange ofer þis,
scyldwyrcende, scame þrowian.
Forþon ic þec halsige þurh þæs hyhstan meaht,
rodorcyninges giefe, se þe on rode treo
geþrowade, þrymmes ealdor,
þæt þu miltsige me þearfendum,
þæt unsælig eall ne forweorþe,
þeah ic þec gedyrstig ond þus dolwillen

126

siþe gesohte, þær ic swiþe me
þyslicre ær þrage ne wende.”

Ða seo wlitescyne wuldres condel
to þam wærlogan wordum mælde:
“Þu scealt ondettan yfeldæda ma,
hean helle gæst, ær þu heonan mote,
hwæt þu to teonan þurhtogen hæbbe
micelra manweorca manna tudre
deorcum gedwildum.” Hyre þæt deofol oncwæð:
“Nu ic þæt gehyre þurh þinne hleoþorcwide,
þæt ic nyde sceal niþa gebæded
mod meldian, swa þu me beodest,
þreaned þolian. Is þeos þrag ful strong,
þreat ormæte. Ic sceal þinga gehwylc
þolian ond þafian on þinne dom,
womdæda onwreon, þe ic wideferg
sweartra gesyrede. Oft ic syne ofteah,
ablende bealoþoncum beorna unrim
monna cynnes, misthelme forbrægd
þurh attres ord eagna leoman
sweartum scurum, ond ic sumra fet
forbræc bealosearwum, sume in bryne sende,
in liges locan, þæt him lasta wearð
siþast gesyne. Eac ic sume gedyde
þæt him banlocan blode spiowedan,
þæt hi færinga feorh aleton
þurh ædra wylm. Sume on yðfare
wurdon on wege wætrum bisencte,
on mereflode, minum cræftum
under reone stream. Sume ic rode bifealh,
þæt hi hyra dreorge on hean galgan
lif aletan. Sume ic larum geteah,
to geflite fremede, þæt hy færinga
ealde æfþoncan edniwedan,
beore druncne. Ic him byrlade

127

wroht of wege, þæt hi in winsele
þurh sweordgripe sawle forletan
of flæschoman fæge scyndan,
sarum gesohte. Sume, þa ic funde
butan godes tacne, gymelease,
ungebletsade, þa ic bealdlice
þurh mislic cwealm minum hondum
searoþoncum slog. Ic asecgan ne mæg,
þeah ic gesitte sumerlongne dæg,
eal þa earfeþu þe ic ær ond siþ
gefremede to facne, siþþan furþum wæs
rodor aræred ond ryne tungla,
folde gefæstnad ond þa forman men,
Adam ond Aeue, þam ic ealdor oðþrong,
ond hy gelærde þæt hi lufan dryhtnes,
ece eadgiefe anforleton,
beorhtne boldwelan, þæt him bæm gewearð
yrmþu to ealdre, ond hyra eaferum swa,
mircast manweorca. Hwæt sceal ic ma riman
yfel endeleas? Ic eall gebær,
wraþe wrohtas geond werþeode,
þa þe gewurdun widan feore
from fruman worulde fira cynne,
eorlum on eorþan. Ne wæs ænig þara
þæt me þus þriste, swa þu nu þa,
halig mid hondum, hrinan dorste,
næs ænig þæs modig mon ofer eorþan
þurh halge meaht, heahfædra nan
ne witgena. Þeah þe him weoruda god
onwrige, wuldres cyning, wisdomes gæst,
giefe unmæte, hwæþre ic gong to þam
agan moste. Næs ænig þara
þæt mec þus bealdlice bennum bilegde,
þream forþrycte, ær þu nu þa
þa miclan meaht mine oferswiðdest,

128

fæste forfenge, þe me fæder sealde,
feond moncynnes, þa he mec feran het,
þeoden of þystrum, þæt ic þe sceolde
synne swetan. Þær mec sorg bicwom,
hefig hondgewinn. Ic bihlyhhan ne þearf
æfter sarwræce siðfæt þisne
magum in gemonge, þonne ic mine sceal
agiefan gnorncearig gafulrædenne
in þam reongan ham.” Ða se gerefa het,
gealgmod guma, Iulianan
of þam engan hofe ut gelædan
on hyge halge hæþnum to spræce
to his domsetle. Heo þæt deofol teah,
breostum inbryrded, bendum fæstne,
halig hæþenne. Ongan þa hreowcearig
siðfæt seofian, sar cwanian,
wyrd wanian, wordum mælde:
“Ic þec halsige, hlæfdige min,
Iuliana, fore godes sibbum,
þæt þu furþur me fraceþu ne wyrce,
edwit for eorlum, þonne þu ær dydest,
þa þu oferswiþdest þone snotrestan
under hlinscuan helwarena cyning
in feonda byrig; þæt is fæder user,
morþres manfrea. Hwæt, þu mec þreades
þurh sarslege! Ic to soþe wat
þæt ic ær ne sið ænig ne mette
in woruldrice wif þe gelic,
þristran geþohtes ne þweorhtimbran
mægþa cynnes. Is on me sweotul
þæt þu unscamge æghwæs wurde
on ferþe frod.” Ða hine seo fæmne forlet
æfter þræchwile þystra neosan
in sweartne grund, sawla gewinnan,
on wita forwyrd. Wiste he þi gearwor,

129

manes melda, magum to secgan,
susles þegnum, hu him on siðe gelomp. [OMITTED]
[OMITTED] “georne ær
heredon on heahþu ond his halig word,
sægdon soðlice þæt he sigora gehwæs
ofer ealle gesceaft ana weolde,
ecra eadgiefa.” Ða cwom engel godes
frætwum blican ond þæt fyr tosceaf,
gefreode ond gefreoðade facnes clæne,
leahtra lease, ond þone lig towearp,
heorogiferne, þær seo halie stod,
mægþa bealdor, on þam midle gesund.
Þæt þam weligan wæs weorc to þolianne,
þær he hit for worulde wendan meahte,
sohte synnum fah, hu he sarlicast
þurh þa wyrrestan witu meahte
feorhcwale findan. Næs se feond to læt,
se hine gelærde þæt he læmen fæt
biwyrcan het wundorcræfte,
wiges womum, ond wudubeamum,
holte bihlænan. Ða se hearda bibead
þæt mon þæt lamfæt leades gefylde,
ond þa onbærnan het bælfira mæst,
ad onælan, se wæs æghwonan
ymbboren mid brondum. Bæð hate weol.
Het þa ofestlice yrre gebolgen
leahtra lease in þæs leades wylm
scufan butan scyldum. Þa toscaden wearð
lig tolysed. Lead wide sprong,
hat, heorogifre. Hæleð wurdon acle
arasad for þy ræse. Þær on rime forborn
þurh þæs fires fnæst fif ond hundseofontig
hæðnes herges. Ða gen sio halge stod
ungewemde wlite. Næs hyre wloh ne hrægl,

130

ne feax ne fel fyre gemæled,
ne lic ne leoþu. Heo in lige stod
æghwæs onsund, sægde ealles þonc
dryhtna dryhtne. Þa se dema wearð
hreoh ond hygegrim, ongon his hrægl teran,
swylce he grennade ond gristbitade,
wedde on gewitte swa wilde deor,
grymetade gealgmod ond his godu tælde,
þæs þe hy ne meahtun mægne wiþstondan
wifes willan. Wæs seo wuldres mæg
anræd ond unforht, eafoða gemyndig,
dryhtnes willan. Þa se dema het
aswebban sorgcearig þurh sweordbite
on hyge halge, heafde bineotan
Criste gecorene. Hine se cwealm ne þeah,
siþþan he þone fintan furþor cuþe.

Ða wearð þære halgan hyht geniwad
ond þæs mægdnes mod miclum geblissad,
siþþan heo gehyrde hæleð eahtian
inwitrune, þæt hyre endestæf
of gewindagum weorþan sceolde,
lif alysed. Het þa leahtra ful
clæne ond gecorene to cwale lædan,
synna lease. Ða cwom semninga
hean helle gæst, hearmleoð agol,
earm ond unlæd, þone heo ær gebond
awyrgedne ond mid witum swong,
cleopade þa for corþre, ceargealdra full:
“Gyldað nu mid gyrne, þæt heo goda ussa
meaht forhogde, ond mec swiþast
geminsade, þæt ic to meldan wearð.
Lætað hy laþra leana hleotan
þurh wæpnes spor, wrecað ealdne nið,
synne gesohte. Ic þa sorge gemon,
hu ic bendum fæst bisga unrim

131

on anre niht earfeða dreag,
yfel ormætu.” Þa seo eadge biseah
ongean gramum, Iuliana,
gehyrde heo hearm galan helle deofol.
Feond moncynnes ongon þa on fleam sceacan,
wita neosan, ond þæt word acwæð:
“Wa me forworhtum! Nu is wen micel
þæt heo mec eft wille earmne gehynan
yflum yrmþum, swa heo mec ær dyde.”

Ða wæs gelæded londmearce neah
ond to þære stowe þær hi stearcferþe
þurh cumbolhete cwellan þohtun.
Ongon heo þa læran ond to lofe trymman
folc of firenum ond him frofre gehet,
weg to wuldre, ond þæt word acwæð:
“Gemunað wigena wyn ond wuldres þrym,
haligra hyht, heofonengla god.
He is þæs wyrðe, þæt hine werþeode
ond eal engla cynn up on roderum
hergen, heahmægen, þær is help gelong
ece to ealdre, þam þe agan sceal.
Forþon ic, leof weorud, læran wille,
æfremmende, þæt ge eower hus
gefæstnige, þy læs hit ferblædum
windas toweorpan. Weal sceal þy trumra
strong wiþstondan storma scurum,
leahtra gehygdum. Ge mid lufan sibbe,
leohte geleafan, to þam lifgendan
stane stiðhydge staþol fæstniað,
soðe treowe ond sibbe mid eow
healdað æt heortan, halge rune
þurh modes myne. Þonne eow miltse giefeð
fæder ælmihtig, þær ge frofre agun
æt mægna gode, mæste þearfe
æfter sorgstafum. Forþon ge sylfe neton

132

utgong heonan, ende lifes.
Wærlic me þinceð þæt ge wæccende
wið hettendra hildewoman
wearde healden, þy læs eow wiþerfeohtend
weges forwyrnen to wuldres byrig.
Biddað bearn godes þæt me brego engla,
meotud moncynnes, milde geweorþe,
sigora sellend. Sibb sy mid eowic,
symle soþ lufu.” Ða hyre sawl wearð
alæded of lice to þam langan gefean
þurh sweordslege. Þa se synscaþa
to scipe sceohmod sceaþena þreate
Heliseus ehstream sohte,
leolc ofer laguflod longe hwile
on swonrade. Swylt ealle fornom
secga hloþe ond hine sylfne mid,
ærþon hy to lande geliden hæfdon,
þurh þearlic þrea. Þær XXX wæs
ond feowere eac feores onsohte
þurh wæges wylm wigena cynnes,
heane mid hlaford, hroþra bidæled,
hyhta lease helle sohton.
Ne þorftan þa þegnas in þam þystran ham,
seo geneatscolu in þam neolan scræfe,
to þam frumgare feohgestealda
witedra wenan, þæt hy in winsele
ofer beorsetle beagas þegon,
æpplede gold. Ungelice wæs
læded lofsongum lic haligre
micle mægne to moldgræfe,
þæt hy hit gebrohton burgum in innan,
sidfolc micel. Þær siððan wæs
geara gongum godes lof hafen
þrymme micle oþ þisne dæg
mid þeodscipe. Is me þearf micel
þæt seo halge me helpe gefremme,

133

þonne me gedælað deorast ealra,
sibbe toslitað sinhiwan tu,
micle modlufan. Min sceal of lice
sawul on siðfæt, nat ic sylfa hwider,
eardes uncyðgu; of sceal ic þissum,
secan oþerne ærgewyrhtum,
gongan iudædum. Geomor hweorfeð

ond

Cyning biþ reþe,
sigora syllend, þonne synnum fah

ond

acle bidað
hwæt him æfter dædum deman wille
lifes to leane.

beofað,
seomað sorgcearig. Sar eal gemon,
synna wunde, þe ic siþ oþþe ær
geworhte in worulde. Þæt ic wopig sceal
tearum mænan. Wæs an tid to læt
þæt ic yfeldæda ær gescomede,
þenden gæst ond lic geador siþedan
onsund on earde. Þonne arna biþearf,
þæt me seo halge wið þone hyhstan cyning
geþingige. Mec þæs þearf monaþ,
micel modes sorg. Bidde ic monna gehwone
gumena cynnes, þe þis gied wræce,
þæt he mec neodful bi noman minum
gemyne modig, ond meotud bidde
þæt me heofona helm helpe gefremme,
meahta waldend, on þam miclan dæge,
fæder, frofre gæst, in þa frecnan tid,
dæda demend, ond se deora sunu,
þonne seo þrynis þrymsittende
in annesse ælda cynne
þurh þa sciran gesceaft scrifeð bi gewyrhtum
meorde monna gehwam. Forgif us, mægna god,
þæt we þine onsyne, æþelinga wyn,
milde gemeten on þa mæran tid. Amen.

134

THE WANDERER

Oft him anhaga are gebideð,
metudes miltse, þeah þe he modcearig
geond lagulade longe sceolde
hreran mid hondum hrimcealde sæ,
wadan wræclastas. Wyrd bið ful aræd!

Swa cwæð eardstapa, earfeþa gemyndig,
wraþra wælsleahta, winemæga hryre:
“Oft ic sceolde ana uhtna gehwylce
mine ceare cwiþan. Nis nu cwicra nan
þe ic him modsefan minne durre
sweotule asecgan. Ic to soþe wat
þæt biþ in eorle indryhten þeaw,
þæt he his ferðlocan fæste binde,
healde his hordcofan, hycge swa he wille.
Ne mæg werig mod wyrde wiðstondan,
ne se hreo hyge helpe gefremman.
Forðon domgeorne dreorigne oft
in hyra breostcofan bindað fæste;
swa ic modsefan minne sceolde,
oft earmcearig, eðle bidæled,
freomægum feor feterum sælan,
siþþan geara iu goldwine minne
hrusan heolstre biwrah, ond ic hean þonan
wod wintercearig ofer waþema gebind,
sohte sele dreorig sinces bryttan,
hwær ic feor oþþe neah findan meahte
þone þe in meoduhealle min mine wisse,
oþþe mec freondleasne frefran wolde,
weman mid wynnum. Wat se þe cunnað,
hu sliþen bið sorg to geferan,
þam þe him lyt hafað leofra geholena.
Warað hine wræclast, nales wunden gold,
ferðloca freorig, nalæs foldan blæd.
Gemon he selesecgas ond sincþege,

135

hu hine on geoguðe his goldwine
wenede to wiste. Wyn eal gedreas!

Forþon wat se þe sceal his winedryhtnes
leofes larcwidum longe forþolian,
ðonne sorg ond slæp somod ætgædre
earmne anhogan oft gebindað.
Þinceð him on mode þæt he his mondryhten
clyppe ond cysse, ond on cneo lecge
honda ond heafod, swa he hwilum ær
in geardagum giefstolas breac.
Ðonne onwæcneð eft wineleas guma,
gesihð him biforan fealwe wegas,
baþian brimfuglas, brædan feþra,
hreosan hrim ond snaw, hagle gemenged.

Þonne beoð þy hefigran heortan benne,
sare æfter swæsne. Sorg bið geniwad,
þonne maga gemynd mod geondhweorfeð;
greteð gliwstafum, georne geondsceawað
secga geseldan. Swimmað eft on weg!
Fleotendra ferð no þær fela bringeð
cuðra cwidegiedda. Cearo bið geniwad
þam þe sendan sceal swiþe geneahhe
ofer waþema gebind werigne sefan.

Forþon ic geþencan ne mæg geond þas woruld
for hwan modsefa min ne gesweorce,
þonne ic eorla lif eal geondþence,
hu hi færlice flet ofgeafon,
modge maguþegnas. Swa þes middangeard
ealra dogra gehwam dreoseð ond fealleþ,
forþon ne mæg weorþan wis wer, ær he age
wintra dæl in woruldrice. Wita sceal geþyldig,
ne sceal no to hatheort ne to hrædwyrde,
ne to wac wiga ne to wanhydig,
ne to forht ne to fægen, ne to feohgifre
ne næfre gielpes to georn, ær he geare cunne.
Beorn sceal gebidan, þonne he beot spriceð,

136

oþþæt collenferð cunne gearwe
hwider hreþra gehygd hweorfan wille.
Ongietan sceal gleaw hæle hu gæstlic bið,
þonne ealre þisse worulde wela weste stondeð,
swa nu missenlice geond þisne middangeard
winde biwaune weallas stondaþ,
hrime bihrorene, hryðge þa ederas.
Woriað þa winsalo, waldend licgað
dreame bidrorene, duguþ eal gecrong,
wlonc bi wealle. Sume wig fornom,
ferede in forðwege, sumne fugel oþbær
ofer heanne holm, sumne se hara wulf
deaðe gedælde, sumne dreorighleor
in eorðscræfe eorl gehydde.
Yþde swa þisne eardgeard ælda scyppend
oþþæt burgwara breahtma lease
eald enta geweorc idlu stodon.

Se þonne þisne wealsteal wise geþohte
ond þis deorce lif deope geondþenceð,
frod in ferðe, feor oft gemon
wælsleahta worn, ond þas word acwið:
“Hwær cwom mearg? Hwær cwom mago? Hwær cwom maþþumgyfa?
Hwær cwom symbla gesetu? Hwær sindon seledreamas?
Eala beorht bune! Eala byrnwiga!
Eala þeodnes þrym! Hu seo þrag gewat,
genap under nihthelm, swa heo no wære.
Stondeð nu on laste leofre duguþe
weal wundrum heah, wyrmlicum fah.
Eorlas fornoman asca þryþe,
wæpen wælgifru, wyrd seo mære,
ond þas stanhleoþu stormas cnyssað,
hrið hreosende hrusan bindeð,
wintres woma, þonne won cymeð,
nipeð nihtscua, norþan onsendeð

137

hreo hæglfare hæleþum on andan.
Eall is earfoðlic eorþan rice,
onwendeð wyrda gesceaft weoruld under heofonum.
Her bið feoh læne, her bið freond læne,
her bið mon læne, her bið mæg læne,
eal þis eorþan gesteal idel weorþeð!”

Swa cwæð snottor on mode, gesæt him sundor æt rune.
Til biþ se þe his treowe gehealdeþ, ne sceal næfre his torn to rycene
beorn of his breostum acyþan, nemþe he ær þa bote cunne,
eorl mid elne gefremman. Wel bið þam þe him are seceð,
frofre to fæder on heofonum, þær us eal seo fæstnung stondeð.

THE GIFTS OF MEN

Fela bið on foldan forðgesynra
geongra geofona, þa þa gæstberend
wegað in gewitte, swa her weoruda god,
meotud meahtum swið, monnum dæleð,
syleð sundorgiefe, sendeð wide
agne spede, þara æghwylc mot
dryhtwuniendra dæl onfon.
Ne bið ænig þæs earfoðsælig
mon on moldan, ne þæs medspedig,
lytelhydig, ne þæs læthydig,
þæt hine se argifa ealles biscyrge
modes cræfta oþþe mægendæda,
wis on gewitte oþþe on wordcwidum,
þy læs ormod sy ealra þinga,
þara þe he geworhte in woruldlife,
geofona gehwylcre. Næfre god demeð
þæt ænig eft þæs earm geweorðe.
Nænig eft þæs swiþe þurh snyttrucræft
in þeode þrym þisses lifes
forð gestigeð, þæt him folca weard
þurh his halige giefe hider onsende

138

wise geþohtas ond woruldcræftas,
under anes meaht ealle forlæte,
þy læs he for wlence wuldorgeofona ful,
mon mode swið of gemete hweorfe
ond þonne forhycge heanspedigran;
ac he gedæleð, se þe ah domes geweald,
missenlice geond þisne middangeard
leoda leoþocræftas londbuendum.

Sumum her ofer eorþan æhta onlihð,
woruldgestreona. Sum bið wonspedig,
heardsælig hæle, biþ hwæþre gleaw
modes cræfta. Sum mægenstrengo
furþor onfehð. Sum freolic bið
wlitig on wæstmum. Sum biþ woðbora,
giedda giffæst. Sum biþ gearuwyrdig.
Sum bið on huntoþe hreðeadigra
deora dræfend. Sum dyre bið
woruldricum men. Sum bið wiges heard,
beadocræftig beorn, þær bord stunað.
Sum in mæðle mæg modsnottera
folcrædenne forð gehycgan,
þær witena biþ worn ætsomne.
Sum mæg wrætlice weorc ahycgan
heahtimbra gehwæs; hond bið gelæred,
wis ond gewealden, swa bið wyrhtan ryht,
sele asettan, con he sidne ræced
fæste gefegan wiþ færdryrum.
Sum mid hondum mæg hearpan gretan,
ah he gleobeames gearobrygda list.
Sum bið rynig, sum ryhtscytte,
sum leoða gleaw, sum on londe snel,
feþespedig. Sum on fealone wæg
stefnan steoreð, streamrade con,
weorudes wisa, ofer widne holm,
þonne særofe snelle mægne

139

arum bregdað yðborde neah.
Sum bið syndig, sum searocræftig
goldes ond gimma, þonne him gumena weard
hateð him to mærþum maþþum renian.
Sum mæg wæpenþræce, wige to nytte,
modcræftig smið monige gefremman,
þonne he gewyrceð to wera hilde
helm oþþe hupseax oððe heaþubyrnan,
scirne mece oððe scyldes rond,
fæste gefeged wið flyge gares.
Sum bið arfæst ond ælmesgeorn,
þeawum geþyde. Sum bið þegn gehweorf
on meoduhealle. Sum bið meares gleaw,
wicgcræfta wis. Sum gewealdenmod
þafað in geþylde þæt he þonne sceal.
Sum domas con, þær dryhtguman
ræd eahtiað. Sum bið hrædtæfle.
Sum bið gewittig æt winþege,
beorhyrde god. Sum bið bylda til
ham to hebbanne. Sum bið heretoga,
fyrdwisa from. Sum biþ folcwita.
Sum biþ æt þearfe þristhydigra
þegn mid his þeodne. Sum geþyld hafað,
fæstgongel ferð. Sum bið fugelbona,
hafeces cræftig. Sum bið to horse hwæt.
Sum bið swiðsnel, hafað searolic gomen,
gleodæda gife for gumþegnum,
leoht ond leoþuwac. Sum bið leofwende,
hafað mod ond word monnum geþwære.
Sum her geornlice gæstes þearfe
mode bewindeþ, ond him metudes est
ofer eorðwelan ealne geceoseð.
Sum bið deormod deofles gewinnes,
bið a wið firenum in gefeoht gearo.
Sum cræft hafað circnytta fela,

140

mæg on lofsongum lifes waldend
hlude hergan, hafað healice
beorhte stefne. Sum bið boca gleaw,
larum leoþufæst. Sum biþ listhendig
to awritanne wordgeryno.

Nis nu ofer eorþan ænig monna
mode þæs cræftig, ne þæs mægeneacen,
þæt hi æfre anum ealle weorþen
gegearwade, þy læs him gilp sceððe,
oþþe fore þære mærþe mod astige,
gif he hafaþ ana ofer ealle men
wlite ond wisdom ond weorca blæd;
ac he missenlice monna cynne
gielpes styreð ond his giefe bryttað,
sumum on cystum, sumum on cræftum,
sumum on wlite, sumum on wige,
sumum he syleð monna milde heortan,
þeawfæstne geþoht, sum biþ þeodne hold.
Swa weorðlice wide tosaweð
dryhten his duguþe. A þæs dom age,
leohtbære lof, se us þis lif giefeð
ond his milde mod monnum cyþeð.

PRECEPTS

Ðus frod fæder freobearn lærde,
modsnottor mon, maga cystum eald,
wordum wisfæstum, þæt he wel þunge:
“Do a þætte duge, deag þin gewyrhtu;
god þe biþ symle goda gehwylces
frea ond fultum, feond þam oþrum
wyrsan gewyrhta. Wene þec þy betran,
efn elne þis a þenden þu lifge.
Fæder ond modor freo þu mid heortan,

141

maga gehwylcne, gif him sy meotud on lufan.
Wes þu þinum yldrum arfæst symle,
fægerwyrde, ond þe in ferðe læt
þine lareowas leofe in mode,
þa þec geornast to gode trymmen.”

Fæder eft his sunu frod gegrette
oþre siþe: “Heald elne þis!
Ne freme firene, ne næfre freonde þinum,
mæge man ne geþafa, þy læs þec meotud oncunne,
þæt þu sy wommes gewita. He þe mid wite gieldeð,
swylce þam oþrum mid eadwelan.”

Ðriddan syþe þoncsnottor guma
breostgehygdum his bearn lærde:
“Ne gewuna wyrsa, widan feore,
ængum eahta, ac þu þe anne genim
to gesprecan symle spella ond lara
rædhycgende. Sy ymb rice swa hit mæge.”

Feorþan siðe fæder eft lærde
modleofne magan, þæt he gemunde þis:
“Ne aswic sundorwine, ac a symle geheald
ryhtum gerisnum. Ræfn elne þis,
þæt þu næfre fæcne weorðe freonde þinum.”

Fiftan siþe fæder eft ongon
breostgeþoncum his bearn læran:
“Druncen beorg þe ond dollic word,
man on mode ond in muþe lyge,
yrre ond æfeste ond idese lufan.
Forðon sceal æwiscmod oft siþian,
se þe gewiteð in wifes lufan,
fremdre meowlan. Þær bið a firena wen,
laðlicre scome, long nið wið god,
geotende gielp. Wes þu a giedda wis,
wær wið willan, worda hyrde.”

Siextan siþe swæs eft ongon
þurh bliðne geþoht his bearn læran:
“Ongiet georne hwæt sy god oþþe yfel,

142

ond toscead simle scearpe mode
in sefan þinum ond þe a þæt selle geceos.
A þe bið gedæled; gif þe deah hyge,
wunað wisdom in, ond þu wast geare
ondgit yfles, heald þe elne wið,
feorma þu symle in þinum ferðe god.”

Seofeþan siþe his sunu lærde
fæder, frod guma, sægde fela geongum:
“Seldan snottor guma sorgleas blissað,
swylce dol seldon drymeð sorgful
ymb his forðgesceaft, nefne he fæhþe wite.
Wærwyrde sceal wisfæst hæle
breostum hycgan, nales breahtme hlud.”

Eahtoþan siþe eald fæder ongon
his mago monian mildum wordum:
“Leorna lare lærgedefe,
wene þec in wisdom, weoruda scyppend
hafa þe to hyhte, haligra gemynd,
ond a soð to syge, þonne þu secge hwæt.”

Nigeþan siþe nægde se gomola,
eald uðwita sægde eaforan worn:
“Nis nu fela folca þætte fyrngewritu
healdan wille, ac him hyge brosnað,
ellen colað, idlað þeodscype;
ne habbað wiht for þæt, þeah hi wom don
ofer meotudes bibod. Monig sceal ongieldan
sawelsusles. Ac læt þinne sefan healdan
forð fyrngewritu ond frean domas,
þa þe her on mægðe gehwære men forlætaþ
swiþor asigan, þonne him sy sylfum ryht.”

Teoþan siþe tornsorgna ful,
eald eft ongon eaforan læran:
“Snyttra bruceþ þe fore sawle lufan
warnað him wommas worda ond dæda
on sefan symle ond soþ fremeð;

143

bið him geofona gehwylc gode geyced,
meahtum spedig, þonne he mon flyhð.
Yrre ne læt þe æfre gewealdan,
heah in hreþre, heoroworda grund
wylme bismitan, ac him warnað þæt
on geheortum hyge. Hæle sceal wisfæst
ond gemetlice, modes snottor,
gleaw in gehygdum, georn wisdomes,
swa he wið ælda mæg eades hleotan.
Ne beo þu no to tælende, ne to tweospræce,
ne þe on mode læt men to fracoþe,
ac beo leofwende, leoht on gehygdum
ber breostcofan. Swa þu, min bearn, gemyne
frode fæder lare ond þec a wið firenum geheald.”

THE SEAFARER

Mæg ic be me sylfum soðgied wrecan,
siþas secgan, hu ic geswincdagum
earfoðhwile oft þrowade,
bitre breostceare gebiden hæbbe,
gecunnad in ceole cearselda fela,
atol yþa gewealc, þær mec oft bigeat
nearo nihtwaco æt nacan stefnan,
þonne he be clifum cnossað. Calde geþrungen
wæron mine fet, forste gebunden,
caldum clommum, þær þa ceare seofedun
hat ymb heortan; hungor innan slat
merewerges mod. Þæt se mon ne wat
þe him on foldan fægrost limpeð,
hu ic earmcearig iscealdne sæ
winter wunade wræccan lastum,
winemægum bidroren,
bihongen hrimgicelum; hægl scurum fleag.
Þær ic ne gehyrde butan hlimman sæ,
iscaldne wæg. Hwilum ylfete song
dyde ic me to gomene, ganetes hleoþor
ond huilpan sweg fore hleahtor wera,

144

mæw singende fore medodrince.
Stormas þær stanclifu beotan, þær him stearn oncwæð
isigfeþera; ful oft þæt earn bigeal,
urigfeþra; ne ænig hleomæga
feasceaftig ferð frefran meahte.

Forþon him gelyfeð lyt, se þe ah lifes wyn
gebiden in burgum, bealosiþa hwon,
wlonc ond wingal, hu ic werig oft
in brimlade bidan sceolde.
Nap nihtscua, norþan sniwde,
hrim hrusan bond, hægl feol on eorþan,
corna caldast. Forþon cnyssað nu
heortan geþohtas, þæt ic hean streamas,
sealtyþa gelac sylf cunnige;
monað modes lust mæla gehwylce
ferð to feran, þæt ic feor heonan
elþeodigra eard gesece.
Forþon nis þæs modwlonc mon ofer eorþan,
ne his gifena þæs god, ne in geoguþe to þæs hwæt,
ne in his dædum to þæs deor, ne him his dryhten to þæs hold,
þæt he a his sæfore sorge næbbe,
to hwon hine dryhten gedon wille.
Ne biþ him to hearpan hyge ne to hringþege,
ne to wife wyn ne to worulde hyht,
ne ymbe owiht elles, nefne ymb yða gewealc,
ac a hafað longunge se þe on lagu fundað.
Bearwas blostmum nimað, byrig fægriað,
wongas wlitigiað, woruld onetteð;
ealle þa gemoniað modes fusne
sefan to siþe, þam þe swa þenceð
on flodwegas feor gewitan.
Swylce geac monað geomran reorde,
singeð sumeres weard, sorge beodeð
bitter in breosthord. Þæt se beorn ne wat,
esteadig secg, hwæt þa sume dreogað

145

þe þa wræclastas widost lecgað.

Forþon nu min hyge hweorfeð ofer hreþerlocan,
min modsefa mid mereflode
ofer hwæles eþel hweorfeð wide,
eorþan sceatas, cymeð eft to me
gifre ond grædig, gielleð anfloga,
hweteð on hwælweg hreþer unwearnum
ofer holma gelagu. Forþon me hatran sind
dryhtnes dreamas þonne þis deade lif,
læne on londe. Ic gelyfe no
þæt him eorðwelan ece stondað.
Simle þreora sum þinga gehwylce,
ær his tid aga, to tweon weorþeð;
adl oþþe yldo oþþe ecghete
fægum fromweardum feorh oðþringeð.
Forþon þæt bið eorla gehwam æftercweþendra
lof lifgendra lastworda betst,
þæt he gewyrce, ær he on weg scyle,
fremum on foldan wið feonda niþ,
deorum dædum deofle togeanes,
þæt hine ælda bearn æfter hergen,
ond his lof siþþan lifge mid englum
awa to ealdre, ecan lifes blæd,
dream mid dugeþum. Dagas sind gewitene,
ealle onmedlan eorþan rices;
næron nu cyningas ne caseras
ne goldgiefan swylce iu wæron,
þonne hi mæst mid him mærþa gefremedon
ond on dryhtlicestum dome lifdon.
Gedroren is þeos duguð eal, dreamas sind gewitene,
wuniað þa wacran ond þas woruld healdaþ,
brucað þurh bisgo. Blæd is gehnæged,
eorþan indryhto ealdað ond searað,
swa nu monna gehwylc geond middangeard.
Yldo him on fareð, onsyn blacað,

146

gomelfeax gnornað, wat his iuwine,
æþelinga bearn, eorþan forgiefene.
Ne mæg him þonne se flæschoma, þonne him þæt feorg losað,
ne swete forswelgan ne sar gefelan,
ne hond onhreran ne mid hyge þencan.
Þeah þe græf wille golde stregan
broþor his geborenum, byrgan be deadum,
maþmum mislicum þæt hine mid wille,
ne mæg þære sawle þe biþ synna ful
gold to geoce for godes egsan,
þonne he hit ær hydeð þenden he her leofað.

Micel biþ se meotudes egsa, forþon hi seo molde oncyrreð;
se gestaþelade stiþe grundas,
eorþan sceatas ond uprodor.
Dol biþ se þe him his dryhten ne ondrædeþ; cymeð him se deað unþinged.
Eadig bið se þe eaþmod leofaþ; cymeð him seo ar of heofonum,
meotod him þæt mod gestaþelað, forþon he in his meahte gelyfeð.
Stieran mon sceal strongum mode, ond þæt on staþelum healdan,
ond gewis werum, wisum clæne,
scyle monna gehwylc mid gemete healdan
wiþ leofne ond wið laþne [OMITTED] bealo,
þeah þe he hine wille fyres fulne [OMITTED]
oþþe on bæle forbærnedne
his geworhtne wine. Wyrd biþ swiþre,
meotud meahtigra þonne ænges monnes gehygd.
Uton we hycgan hwær we ham agen,
ond þonne geþencan hu we þider cumen,
ond we þonne eac tilien, þæt we to moten
in þa ecan eadignesse,
þær is lif gelong in lufan dryhtnes,

147

hyht in heofonum. Þæs sy þam halgan þonc,
þæt he usic geweorþade, wuldres ealdor,
ece dryhten, in ealle tid. Amen.

VAINGLORY

Hwæt, me frod wita on fyrndagum
sægde, snottor ar, sundorwundra fela!
Wordhord onwreah witgan larum
beorn boca gleaw, bodan ærcwide,
þæt ic soðlice siþþan meahte
ongitan bi þam gealdre godes agen bearn,
wilgest on wicum, ond þone wacran swa some,
scyldum bescyredne, on gescead witan.
Þæt mæg æghwylc mon eaþe geþencan,
se þe hine ne læteð on þas lænan tid
amyrran his gemyndum modes gælsan
ond on his dægrime druncen to rice,
þonne monige beoð mæþelhegendra,
wlonce wigsmiþas winburgum in,
sittaþ æt symble, soðgied wrecað,
wordum wrixlað, witan fundiaþ
hwylc æscstede inne in ræcede
mid werum wunige, þonne win hweteð
beornes breostsefan. Breahtem stigeð,
cirm on corþre, cwide scralletaþ
missenlice. Swa beoþ modsefan
dalum gedæled, sindon dryhtguman
ungelice. Sum on oferhygdo
þrymme þringeð, þrinteð him in innan
ungemedemad mod; sindan to monige þæt!
Bið þæt æfþonca eal gefylled
feondes fligepilum, facensearwum;
breodað he ond bælceð, boð his sylfes
swiþor micle þonne se sella mon,

148

þenceð þæt his wise welhwam þince
eal unforcuþ. Biþ þæs oþer swice,
þonne he þæs facnes fintan sceawað.
Wrenceþ he ond blenceþ, worn geþenceþ
hinderhoca, hygegar leteð,
scurum sceoteþ. He þa scylde ne wat
fæhþe gefremede, feoþ his betran
eorl fore æfstum, læteð inwitflan
brecan þone burgweal, þe him bebead meotud
þæt he þæt wigsteal wergan sceolde,
siteþ symbelwlonc, searwum læteð
wine gewæged word ut faran,
þræfte þringan þrymme gebyrmed,
æfæstum onæled, oferhygda ful,
niþum nearowrencum. Nu þu cunnan meaht,
gif þu þyslicne þegn gemittest
wunian in wicum, wite þe be þissum
feawum forðspellum þæt þæt biþ feondes bearn
flæsce bifongen, hafað fræte lif,
grundfusne gæst gode orfeormne,
wuldorcyninge. Þæt se witga song,
gearowyrdig guma, ond þæt gyd awræc:
“Se þe hine sylfne in þa sliþnan tid
þurh oferhygda up ahlæneð,
ahefeð heahmodne, se sceal hean wesan
æfter neosiþum niþer gebiged,
wunian witum fæst, wyrmum beþrungen.
Þæt wæs geara iu in godes rice
þætte mid englum oferhygd astag,
widmære gewin. Wroht ahofan,
heardne heresiþ, heofon widledan,
forsawan hyra sellan, þa hi to swice þohton
ond þrymcyning þeodenstoles
ricne beryfan, swa hit ryht ne wæs,
ond þonne gesettan on hyra sylfra dom

149

wuldres wynlond. Þæt him wige forstod
fæder frumsceafta; wearð him seo feohte to grim.

Ðonne bið þam oþrum ungelice
se þe her on eorþan eaðmod leofað,
ond wiþ gesibbra gehwone simle healdeð
freode on folce ond his feond lufað,
þeah þe he him abylgnesse oft gefremede
willum in þisse worulde. Se mot wuldres dream
in haligra hyht heonan astigan
on engla eard. Ne biþ þam oþrum swa,
se þe on ofermedum eargum dædum
leofaþ in leahtrum, ne beoð þa lean gelic
mid wuldorcyning.” Wite þe be þissum,
gif þu eaðmodne eorl gemete,
þegn on þeode, þam bið simle
gæst gegæderad godes agen bearn
wilsum in worlde, gif me se witega ne leag.
Forþon we sculon a hycgende hælo rædes
gemunan in mode mæla gehwylcum
þone selestan sigora waldend. Amen.

WIDSITH

Widsið maðolade, wordhord onleac,
se þe monna mæst mægþa ofer eorþan,
folca geondferde; oft he on flette geþah
mynelicne maþþum. Him from Myrgingum
æþele onwocon. He mid Ealhhilde,
fælre freoþuwebban, forman siþe
Hreðcyninges ham gesohte
eastan of Ongle, Eormanrices,
wraþes wærlogan. Ongon þa worn sprecan:
“Fela ic monna gefrægn mægþum wealdan!
Sceal þeodna gehwylc þeawum lifgan,
eorl æfter oþrum eðle rædan,

150

se þe his þeodenstol geþeon wile.
Þara wæs Hwala hwile selast,
ond Alexandreas ealra ricost
monna cynnes, ond he mæst geþah
þara þe ic ofer foldan gefrægen hæbbe.
Ætla weold Hunum, Eormanric Gotum,
Becca Baningum, Burgendum Gifica.
Casere weold Creacum ond Cælic Finnum,
Hagena Holmrygum ond Heoden Glommum.
Witta weold Swæfum, Wada Hælsingum,
Meaca Myrgingum, Mearchealf Hundingum.
Þeodric weold Froncum, Þyle Rondingum,
Breoca Brondingum, Billing Wernum.
Oswine weold Eowum ond Ytum Gefwulf,
Fin Folcwalding Fresna cynne.
Sigehere lengest Sædenum weold,
Hnæf Hocingum, Helm Wulfingum,
Wald Woingum, Wod Þyringum,
Sæferð Sycgum, Sweom Ongendþeow,
Sceafthere Ymbrum, Sceafa Longbeardum,
Hun Hætwerum ond Holen Wrosnum.
Hringweald wæs haten Herefarena cyning.
Offa weold Ongle, Alewih Denum;
se wæs þara manna modgast ealra,
no hwæþre he ofer Offan eorlscype fremede,
ac Offa geslog ærest monna,
cnihtwesende, cynerica mæst.
Nænig efeneald him eorlscipe maran
on orette. Ane sweorde
merce gemærde wið Myrgingum
bi Fifeldore; heoldon forð siþþan
Engle ond Swæfe, swa hit Offa geslog.
Hroþwulf ond Hroðgar heoldon lengest
sibbe ætsomne suhtorfædran,
siþþan hy forwræcon wicinga cynn

151

ond Ingeldes ord forbigdan,
forheowan æt Heorote Heaðobeardna þrym.

Swa ic geondferde fela fremdra londa
geond ginne grund. Godes ond yfles
þær ic cunnade cnosle bidæled,
freomægum feor folgade wide.
Forþon ic mæg singan ond secgan spell,
mænan fore mengo in meoduhealle
hu me cynegode cystum dohten.
Ic wæs mid Hunum ond mid Hreðgotum,
mid Sweom ond mid Geatum ond mid Suþdenum.
Mid Wenlum ic wæs ond mid Wærnum ond mid wicingum.
Mid Gefþum ic wæs ond mid Winedum ond mid Gefflegum.
Mid Englum ic wæs ond mid Swæfum ond mid Ænenum.
Mid Seaxum ic wæs ond Sycgum ond mid Sweord-werum.
Mid Hronum ic wæs ond mid Deanum ond mid Heaþoreamum.
Mid Þyringum ic wæs ond mid Þrowendum,
ond mid Burgendum, þær ic beag geþah;
me þær Guðhere forgeaf glædlicne maþþum
songes to leane. Næs þæt sæne cyning!

Mid Froncum ic wæs ond mid Frysum ond mid Frumtingum.
Mid Rugum ic wæs ond mid Glommum ond mid Rum-walum.
Swylce ic wæs on Eatule mid Ælfwine,
se hæfde moncynnes, mine gefræge,
leohteste hond lofes to wyrcenne,
heortan unhneaweste hringa gedales,
beorhtra beaga, bearn Eadwines.
Mid Sercingum ic wæs ond mid Seringum;
mid Creacum ic wæs ond mid Finnum ond mid Casere,
se þe winburga geweald ahte,

152

wiolena ond wilna, ond Wala rices.

Mid Scottum ic wæs ond mid Peohtum ond mid Scridefinnum;
mid Lidwicingum ic wæs ond mid Leonum ond mid Longbeardum,
mid hæðnum ond mid hæleþum ond mid Hundingum.
Mid Israhelum ic wæs ond mid Exsyringum,
mid Ebreum ond mid Indeum ond mid Egyptum.
Mid Moidum ic wæs ond mid Persum ond mid Myrgingum,
ond Mofdingum ond ongend Myrgingum,
ond mid Amothingum. Mid Eastþyringum ic wæs
ond mid Eolum ond mid Istum ond Idumingum.
Ond ic wæs mid Eormanrice ealle þrage,
þær me Gotena cyning gode dohte;
se me beag forgeaf, burgwarena fruma,
on þam siex hund wæs smætes goldes,
gescyred sceatta scillingrime;
þone ic Eadgilse on æht sealde,
minum hleodryhtne, þa ic to ham bicwom,
leofum to leane, þæs þe he me lond forgeaf,
mines fæder eþel, frea Myrginga.
Ond me þa Ealhhild oþerne forgeaf,
dryhtcwen duguþe, dohtor Eadwines.
Hyre lof lengde geond londa fela,
þonne ic be songe secgan sceolde
hwær ic under swegle selast wisse
goldhrodene cwen giefe bryttian.
Ðonne wit Scilling sciran reorde
for uncrum sigedryhtne song ahofan,
hlude bi hearpan hleoþor swinsade,
þonne monige men, modum wlonce,
wordum sprecan, þa þe wel cuþan,
þæt hi næfre song sellan ne hyrdon.

Ðonan ic ealne geondhwearf eþel Gotena,

153

sohte ic a gesiþa þa selestan;
þæt wæs innweorud Earmanrices.
Heðcan sohte ic ond Beadecan ond Herelingas,
Emercan sohte ic ond Fridlan ond Eastgotan,
frodne ond godne fæder Unwenes.
Seccan sohte ic ond Beccan, Seafolan ond Þeodric,
Heaþoric ond Sifecan, Hliþe ond Incgenþeow.
Eadwine sohte ic ond Elsan, Ægelmund ond Hungar,
ond þa wloncan gedryht Wiþmyrginga.
Wulfhere sohte ic ond Wyrmhere; ful oft þær wig ne alæg,
þonne Hræda here heardum sweordum
ymb Wistlawudu wergan sceoldon
ealdne eþelstol Ætlan leodum.
Rædhere sohte ic ond Rondhere, Rumstan ond Gislhere,
Wiþergield ond Freoþeric, Wudgan ond Haman;
ne wæran þæt gesiþa þa sæmestan,
þeah þe ic hy anihst nemnan sceolde.
Ful oft of þam heape hwinende fleag
giellende gar on grome þeode;
wræccan þær weoldan wundnan golde
werum ond wifum, Wudga ond Hama.

Swa ic þæt symle onfond on þære feringe,
þæt se biþ leofast londbuendum
se þe him god syleð gumena rice
to gehealdenne, þenden he her leofað.”
Swa scriþende gesceapum hweorfað
gleomen gumena geond grunda fela,
þearfe secgað, þoncword sprecaþ,
simle suð oþþe norð sumne gemetað
gydda gleawne, geofum unhneawne,
se þe fore duguþe wile dom aræran,
eorlscipe æfnan, oþþæt eal scæceð,
leoht ond lif somod; lof se gewyrceð,
hafað under heofonum heahfæstne dom.

154

THE FORTUNES OF MEN

Ful oft þæt gegongeð, mid godes meahtum,
þætte wer ond wif in woruld cennað
bearn mid gebyrdum ond mid bleom gyrwað,
tennaþ ond tætaþ, oþþæt seo tid cymeð,
gegæð gearrimum, þæt þa geongan leomu,
liffæstan leoþu, geloden weorþað.
Fergað swa ond feþað fæder ond modor,
giefað ond gierwaþ. God ana wat
hwæt him weaxendum winter bringað!

Sumum þæt gegongeð on geoguðfeore
þæt se endestæf earfeðmæcgum
wealic weorþeð. Sceal hine wulf etan,
har hæðstapa; hinsiþ þonne
modor bimurneð. Ne bið swylc monnes geweald!

Sumne sceal hungor ahiþan, sumne sceal hreoh fordrifan,
sumne sceal gar agetan, sumne guð abreotan.
Sum sceal leomena leas lifes neotan,
folmum ætfeohtan, sum on feðe lef,
seonobennum seoc, sar cwanian,
murnan meotudgesceaft mode gebysgad.
Sum sceal on holte of hean beame
fiþerleas feallan; bið on flihte seþeah,
laceð on lyfte, oþþæt lengre ne bið
westem wudubeames. Þonne he on wyrtruman
sigeð sworcenferð, sawle bireafod,
fealleþ on foldan, feorð biþ on siþe.

Sum sceal on feþe on feorwegas
nyde gongan ond his nest beran,
tredan uriglast elþeodigra,
frecne foldan; ah he feormendra
lyt lifgendra, lað biþ æghwær
fore his wonsceaftum wineleas hæle.

Sum sceal on geapum galgan ridan,
seomian æt swylte, oþþæt sawlhord,

155

bancofa blodig, abrocen weorþeð.
Þær him hrefn nimeþ heafodsyne,
sliteð salwigpad sawelleasne;
noþer he þy facne mæg folmum biwergan,
laþum lyftsceaþan, biþ his lif scæcen,
ond he feleleas, feores orwena,
blac on beame bideð wyrde,
bewegen wælmiste. Bið him werig noma!

Sumne on bæle sceal brond aswencan,
fretan frecne lig fægne monnan;
þær him lifgedal lungre weorðeð,
read reþe gled; reoteð meowle,
seo hyre bearn gesihð brondas þeccan.

Sumum meces ecg on meodubence
yrrum ealowosan ealdor oþþringeð,
were winsadum; bið ær his worda to hræd.

Sum sceal on beore þurh byreles hond
meodugal mæcga; þonne he gemet ne con
gemearcian his muþe mode sine,
ac sceal ful earmlice ealdre linnan,
dreogan dryhtenbealo dreamum biscyred,
ond hine to sylfcwale secgas nemnað,
mænað mid muþe meodugales gedrinc.

Sum sceal on geoguþe mid godes meahtum
his earfoðsiþ ealne forspildan,
ond on yldo eft eadig weorþan,
wunian wyndagum ond welan þicgan,
maþmas ond meoduful mægburge on,
þæs þe ænig fira mæge forð gehealdan.

Swa missenlice meahtig dryhten
geond eorþan sceat eallum dæleð,
scyreþ ond scrifeð ond gesceapo healdeð,
sumum eadwelan, sumum earfeþa dæl,
sumum geogoþe glæd, sumum guþe blæd,
gewealdenne wigplegan, sumum wyrp oþþe scyte,

156

torhtlicne tiir, sumum tæfle cræft,
bleobordes gebregd. Sume boceras
weorþað wisfæste. Sumum wundorgiefe
þurh goldsmiþe gearwad weorþað;
ful oft he gehyrdeð ond gehyrsteð wel,
brytencyninges beorn, ond he him brad syleð
lond to leane. He hit on lust þigeð.

Sum sceal on heape hæleþum cweman,
blissian æt beore bencsittendum;
þær biþ drincendra dream se micla.
Sum sceal mid hearpan æt his hlafordes
fotum sittan, feoh þicgan,
ond a snellice snere wræstan,
lætan scralletan sceacol, se þe hleapeð,
nægl neomegende; biþ him neod micel.

Sum sceal wildne fugel wloncne atemian,
heafoc on honda, oþþæt seo heoroswealwe
wynsum weorþeð; deþ he wyrplas on,
fedeþ swa on feterum fiþrum dealne,
lepeþ lyftswiftne lytlum gieflum,
oþþæt se wælisca wædum ond dædum
his ætgiefan eaðmod weorþeð
ond to hagostealdes honda gelæred.

Swa wrætlice weoroda nergend
geond middangeard monna cræftas
sceop ond scyrede ond gesceapo ferede
æghwylcum on eorþan eormencynnes.
Forþon him nu ealles þonc æghwa secge,
þæs þe he fore his miltsum monnum scrifeð.

MAXIMS I

I

Frige mec frodum wordum! Ne læt þinne ferð onhælne,
degol þæt þu deopost cunne! Nelle ic þe min dyrne gesecgan,

157

gif þu me þinne hygecræft hylest ond þine heortan geþohtas.
Gleawe men sceolon gieddum wrixlan. God sceal mon ærest hergan
fægre, fæder userne, forþon þe he us æt frymþe geteode
lif ond lænne willan; he usic wile þara leana gemonian.
Meotud sceal in wuldre, mon sceal on eorþan
geong ealdian. God us ece biþ,
ne wendað hine wyrda ne hine wiht dreceþ,
adl ne yldo ælmihtigne;
ne gomelað he in gæste, ac he is gen swa he wæs,
þeoden geþyldig. He us geþonc syleð,
missenlicu mod, monge reorde.
Feorhcynna fela fæþmeþ wide
eglond monig. Eardas rume
meotud arærde for moncynne,
ælmihtig god, efenfela bega
þeoda ond þeawa. Þing sceal gehegan
frod wiþ frodne; biþ hyra ferð gelic,
hi a sace semaþ, sibbe gelærað,
þa ær wonsælge awegen habbað.
Ræd sceal mid snyttro, ryht mid wisum,
til sceal mid tilum. Tu beoð gemæccan;
sceal wif ond wer in woruld cennan
bearn mid gebyrdum. Beam sceal on eorðan
leafum liþan, leomu gnornian.
Fus sceal feran, fæge sweltan
ond dogra gehwam ymb gedal sacan
middangeardes. Meotud ana wat
hwær se cwealm cymeþ, þe heonan of cyþþe gewiteþ.
Umbor yceð, þa æradl nimeð;
þy weorþeð on foldan swa fela fira cynnes,
ne sy þæs magutimbres gemet ofer eorþan,
gif hi ne wanige se þas woruld teode.

Dol biþ se þe his dryhten nat, to þæs oft cymeð deað unþinged.
Snotre men sawlum beorgað, healdað hyra soð mid ryhte.

158

Eadig bið se þe in his eþle geþihð, earm se him his frynd geswicað.
Nefre sceal se him his nest aspringeð, nyde sceal þrage gebunden.
Bliþe sceal bealoleas heorte. Blind sceal his eagna þolian,
oftigen biþ him torhtre gesihþe. Ne magon hi tunglu bewitian,
swegltorht sunnan ne monan; þæt him biþ sar in his mode,
onge þonne he hit ana wat, ne weneð þæt him þæs edhwyrft cyme.
Waldend him þæt wite teode, se him mæg wyrpe syllan,
hælo of heofodgimme, gif he wat heortan clæne.
Lef mon læces behofað. Læran sceal mon geongne monnan,
trymman ond tyhtan þæt he teala cunne, oþþæt hine mon atemedne hæbbe,
sylle him wist ond wædo, oþþæt hine mon on gewitte alæde.
Ne sceal hine mon cildgeongne forcweþan, ær he hine acyþan mote;
þy sceal on þeode geþeon, þæt he wese þristhycgende.
Styran sceal mon strongum mode. Storm oft holm gebringeþ,
geofen in grimmum sælum; onginnað grome fundian
fealwe on feorran to londe, hwæþer he fæste stonde.
Weallas him wiþre healdað, him biþ wind gemæne.
Swa biþ sæ smilte,
þonne hy wind ne weceð;
swa beoþ þeoda geþwære, þonne hy geþingad habbað,
gesittað him on gesundum þingum, ond þonne mid gesiþum healdaþ
cene men gecynde rice. Cyning biþ anwealdes georn;
lað se þe londes monað, leof se þe mare beodeð.
Þrym sceal mid wlenco, þriste mid cenum,
sceolun bu recene beadwe fremman.

159

Eorl sceal on eos boge, eorod sceal getrume ridan,
fæste feþa stondan. Fæmne æt hyre bordan geriseð;
widgongel wif word gespringeð, oft hy mon wommum bilihð,
hæleð hy hospe mænað, oft hyre hleor abreoþeð.
Sceomiande man sceal in sceade hweorfan, scir in leohte geriseð.
Hond sceal heofod inwyrcan, hord in streonum bidan,
gifstol gegierwed stondan, hwonne hine guman gedælen.
Gifre biþ se þam golde onfehð, guma þæs on heahsetle geneah;
lean sceal, gif we leogan nellað, þam þe us þas lisse geteode.

II

Forst sceal freosan, fyr wudu meltan,
eorþe growan, is brycgian,
wæter helm wegan, wundrum lucan
eorþan ciþas. An sceal inbindan
forstes fetre felameahtig god;
winter sceal geweorpan, weder eft cuman,
sumor swegle hat, sund unstille.
Deop deada wæg dyrne bið lengest;
holen sceal inæled, yrfe gedæled
deades monnes. Dom biþ selast.
Cyning sceal mid ceape cwene gebicgan,
bunum ond beagum; bu sceolon ærest
geofum god wesan. Guð sceal in eorle,
wig geweaxan, ond wif geþeon
leof mid hyre leodum, leohtmod wesan,
rune healdan, rumheort beon
mearum ond maþmum, meodorædenne
for gesiðmægen symle æghwær
eodor æþelinga ærest gegretan,
forman fulle to frean hond
ricene geræcan, ond him ræd witan

160

boldagendum bæm ætsomne.

Scip sceal genægled, scyld gebunden,
leoht linden bord, leof wilcuma
Frysan wife, þonne flota stondeð;
biþ his ceol cumen ond hyre ceorl to ham,
agen ætgeofa, ond heo hine in laðaþ,
wæsceð his warig hrægl ond him syleþ wæde niwe,
liþ him on londe þæs his lufu bædeð.
Wif sceal wiþ wer wære gehealdan, oft hi mon wommum belihð;
fela bið fæsthydigra, fela bið fyrwetgeornra,
freoð hy fremde monnan, þonne se oþer feor gewiteþ.
Lida biþ longe on siþe; a mon sceal seþeah leofes wenan,
gebidan þæs he gebædan ne mæg. Hwonne him eft gebyre weorðe,
ham cymeð, gif he hal leofað, nefne him holm gestyreð,
mere hafað mundum mægðegsan wyn.
Ceapeadig mon cyningwic þonne
leodon cypeþ, þonne liþan cymeð;
wuda ond wætres nyttað, þonne him biþ wic alyfed,
mete bygeþ, gif he maran þearf, ærþon he to meþe weorþe.
Seoc se biþ þe to seldan ieteð; þeah hine mon on sunnan læde,
ne mæg he be þy wedre wesan, þeah hit sy wearm on sumera,
ofercumen biþ he, ær he acwele, gif he nat hwa hine cwicne fede.
Mægen mon sceal mid mete fedan, morþor under eorþan befeolan,
hinder under hrusan, þe hit forhelan þenceð;
ne biþ þæt gedefe deaþ, þonne hit gedyrned weorþeð.

Hean sceal gehnigan, hadl gesigan,
ryht rogian. Ræd biþ nyttost,
yfel unnyttost, þæt unlæd nimeð.

161

God bið genge, ond wiþ god lenge.
Hyge sceal gehealden, hond gewealden,
seo sceal in eagan, snyttro in breostum,
þær bið þæs monnes modgeþoncas.
Muþa gehwylc mete þearf, mæl sceolon tidum gongan.
Gold geriseþ on guman sweorde,
sellic sigesceorp, sinc on cwene,
god scop gumum, garniþ werum,
wig towiþre wicfreoþa healdan.
Scyld sceal cempan, sceaft reafere,
sceal bryde beag, bec leornere,
husl halgum men, hæþnum synne.
Woden worhte weos, wuldor alwalda,
rume roderas; þæt is rice god,
sylf soðcyning, sawla nergend,
se us eal forgeaf þæt we on lifgaþ,
ond eft æt þam ende eallum wealdeð
monna cynne. Þæt is meotud sylfa.

III

Ræd sceal mon secgan, rune writan,
leoþ gesingan, lofes gearnian,
dom areccan, dæges onettan.
Til mon tiles ond tomes meares,
cuþes ond gecostes ond calcrondes;
nænig fira to fela gestryneð.
Wel mon sceal wine healdan on wega gehwylcum;
oft mon fereð feor bi tune, þær him wat freond unwiotodne.
Wineleas, wonsælig mon genimeð him wulfas to geferan,
felafæcne deor. Ful oft hine se gefera sliteð;
gryre sceal for greggum, græf deadum men;
hungre heofeð, nales þæt heafe bewindeð,
ne huru wæl wepeð wulf se græga,
morþorcwealm mæcga, ac hit a mare wille.

Wræd sceal wunden, wracu heardum men.

162

Boga sceal stræle, sceal bam gelic
mon to gemæccan. Maþþum oþres weorð,
gold mon sceal gifan. Mæg god syllan
eadgum æhte ond eft niman.
Sele sceal stondan, sylf ealdian.
Licgende beam læsest groweð.
Treo sceolon brædan ond treow weaxan,
sio geond bilwitra breost ariseð.
Wærleas mon ond wonhydig,
ætrenmod ond ungetreow,
þæs ne gymeð god.
Fela sceop meotud þæs þe fyrn gewearð, het siþþan swa forð wesan.
Wæra gehwylcum wislicu word gerisað,
gleomen gied ond guman snyttro.
Swa monige beoþ men ofer eorþan, swa beoþ modgeþoncas;
ælc him hafað sundorsefan.
Longað þonne þy læs þe him con leoþa worn,
oþþe mid hondum con hearpan gretan;
hafaþ him his gliwes giefe, þe him god sealde.
Earm biþ se þe sceal ana lifgan,
wineleas wunian hafaþ him wyrd geteod;
betre him wære þæt he broþor ahte, begen hi anes monnes,
eorles eaforan wæran, gif hi sceoldan eofor onginnan
oþþe begen beran; biþ þæt sliþhende deor.
A scyle þa rincas gerædan lædan
ond him ætsomne swefan;
næfre hy mon tomælde,
ær hy deað todæle.
Hy twegen sceolon tæfle ymbsittan, þenden him hyra torn toglide,
forgietan þara geocran gesceafta, habban him gomen on borde;

163

idle hond æmetlan geneah tæfles monnes, þonne teoselum weorpeð.
Seldan in sidum ceole, nefne he under segle yrne,
werig scealc wiþ winde roweþ; ful oft mon wearnum tihð
eargne, þæt he elne forleose, drugað his ar on borde.
Lot sceal mid lyswe, list mid gedefum;
þy weorþeð se stan forstolen.
Oft hy wordum toweorpað,
ær hy bacum tobreden;
geara is hwær aræd.
Wearð fæhþo fyra cynne, siþþan furþum swealg
eorðe Abeles blode. Næs þæt andæge nið,
of þam wrohtdropan wide gesprungon,
micel mon ældum, monegum þeodum
bealoblonden niþ. Slog his broðor swæsne
Cain, þone cwealm nerede; cuþ wæs wide siþþan,
þæt ece nið ældum scod, swa aþolwarum.
Drugon wæpna gewin wide geond eorþan,
ahogodan ond ahyrdon heoro sliþendne.
Gearo sceal guðbord, gar on sceafte,
ecg on sweorde ond ord spere,
hyge heardum men. Helm sceal cenum,
ond a þæs heanan hyge hord unginnost.

THE ORDER OF THE WORLD

Wilt þu, fus hæle, fremdne monnan,
wisne woðboran wordum gretan,
fricgan felageongne ymb forðgesceaft,
biddan þe gesecge sidra gesceafta
cræftas cyndelice cwichrerende,
þa þe dogra gehwam þurh dom godes
bringe wundra fela wera cneorissum!
Is þara anra gehwam orgeate tacen,
þam þurh wisdom woruld ealle con

164

behabban on hreþre, hycgende mon,
þæt geara iu, gliwes cræfte,
mid gieddingum guman oft wrecan,
rincas rædfæste; cuþon ryht sprecan,
þæt a fricgende fira cynnes
ond secgende searoruna gespon
a gemyndge mæst monna wiston.
Forþon scyle ascian, se þe on elne leofað,
deophydig mon, dygelra gesceafta,
bewritan in gewitte wordhordes cræft,
fæstnian ferðsefan, þencan forð teala;
ne sceal þæs aþreotan þegn modigne,
þæt he wislice woruld fulgonge.

Leorna þas lare. Ic þe lungre sceal
meotudes mægensped maran gesecgan,
þonne þu hygecræftig in hreþre mæge
mode gegripan. Is sin meaht forswiþ.
Nis þæt monnes gemet moldhrerendra,
þæt he mæge in hreþre his heah geweorc
furþor aspyrgan þonne him frea sylle
to ongietanne godes agen bibod;
ac we sculon þoncian þeodne mærum
awa to ealdre, þæs þe us se eca cyning
on gæste wlite forgiefan wille
þæt we eaðe magon upcund rice
forð gestigan, gif us on ferðe geneah
ond we willað healdan heofoncyninges bibod.
Gehyr nu þis herespel ond þinne hyge gefæstna.

Hwæt, on frymþe gescop fæder ælmihtig,
heah hordes weard, heofon ond eorðan,
sæs sidne grund, sweotule gesceafte,
þa nu in þam þream þurh þeodnes hond
heaþ ond hebbaþ þone halgan blæd.
Forþon eal swa teofanade, se þe teala cuþe,
æghwylc wiþ oþrum; sceoldon eal beran

165

stiþe stefnbyrd, swa him se steora bibead
missenlice gemetu þurh þa miclan gecynd.
Swa hi to worulde wlite forþ berað
dryhtnes duguþe ond his dæda þrym,
lixende lof in þa longan tid,
fremmaþ fæstlice frean ece word
in þam frumstole þe him frea sette,
hluttor heofones weard, healdað georne
mere gemære; meaht forð tihð
heofoncondelle ond holmas mid,
laþað ond lædeþ lifes agend
in his anes fæþm ealle gesceafta.
Swa him wideferh wuldor stondeþ,
ealra demena þam gedefestan,
þe us þis lif gescop, ond þis leohte beorht
cymeð morgna gehwam ofer misthleoþu
wadan ofer wægas wundrum gegierwed,
ond mid ærdæge eastan snoweð
wlitig ond wynsum wera cneorissum;
lifgendra gehwam leoht forð biereð
bronda beorhtost, ond his brucan mot
æghwylc on eorþan, þe him eagna gesihð
sigora soðcyning syllan wolde.
Gewiteð þonne mid þy wuldre on westrodor
forðmære tungol faran on heape,
oþþæt on æfenne ut garsecges
grundas pæþeð, glom oþer cigð;
niht æfter cymeð, healdeð nydbibod
halgan dryhtnes. Heofontorht swegl
scir gescyndeð in gesceaft godes
under foldan fæþm, farende tungol.
Forþon nænig fira þæs frod leofað
þæt his mæge æspringe þurh his ægne sped witan,
hu geond grund færeð goldtorht sunne
in þæt wonne genip under wætra geþring,

166

oþþe hwa þæs leohtes londbuende
brucan mote, siþþan heo ofer brim hweorfeð.

Forþon swa teofenede, se þe teala cuþe,
dæg wiþ nihte, deop wið hean,
lyft wið lagustream, lond wiþ wæge,
flod wið flode, fisc wið yþum.
Ne waciað þas geweorc, ac he hi wel healdeð;
stondað stiðlice bestryþed fæste
miclum meahtlocum in þam mægenþrymme
mid þam sy ahefed heofon ond eorþe.
Beoð þonne eadge þa þær in wuniað,
hyhtlic is þæt heorðwerud. Þæt is herga mæst,
eadigra unrim, engla þreatas.
Hy geseoð symle hyra sylfra cyning,
eagum on wlitað, habbað æghwæs genoh.
Nis him wihte won, þam þe wuldres cyning
geseoþ in swegle; him is symbel ond dream
ece unhwylen eadgum to frofre.
Forþon scyle mon gehycgan þæt he meotude hyre;
æghwylc ælda bearna forlæte idle lustas,
læne lifes wynne, fundige him to lissa blisse,
forlæte heteniþa gehwone sigan
mid synna fyrnum, fere him to þam sellan rice.

THE RIMING POEM

Me lifes onlah se þis leoht onwrah,
ond þæt torhte geteoh, tillice onwrah.
Glæd wæs ic gliwum, glenged hiwum,
blissa bleoum, blostma hiwum.
Secgas mec segon, symbel ne alegon,
feohgiefe gefegon; frætwed wægon
wicg ofer wongum wennan gongum,
lisse mid longum leoma gehongum.

167

Þa wæs wæstmum aweaht, world onspreht,
under roderum areaht, rædmægne oferþeaht.
Giestas gengdon, gerscype mengdon,
lisse lengdon, lustum glengdon.
Scrifen scrad glad þurh gescad in brad,
wæs on lagustreame lad, þær me leoþu ne biglad.
Hæfde ic heanne had, ne wæs me in healle gad,
þæt þær rof weord rad. Oft þær rinc gebad,
þæt he in sele sæge sincgewæge,
þegnum geþyhte. Þenden wæs me mægen,
horsce mec heredon, hilde generedon,
fægre feredon, feondon biweredon.
Swa mec hyhtgiefu heold, hygedryht befeold,
staþolæhtum steold, stepegongum weold
swylce eorþe ol, ahte ic ealdorstol,
galdorwordum gol. Gomen sibbe ne ofoll,
ac wæs gefest gear, gellende sner,
wuniendo wær wilbec bescær.
Scealcas wæron scearpe, scyl wæs hearpe,
hlude hlynede, hleoþor dynede,
sweglrad swinsade, swiþe ne minsade.
Burgsele beofode, beorht hlifade,
ellen eacnade, ead beacnade,
freaum frodade, fromum godade,
mod mægnade, mine fægnade,
treow telgade, tir welgade,
blæd blissade,
gold gearwade, gim hwearfade,
sinc searwade, sib nearwade.

From ic wæs in frætwum, freolic in geatwum;
wæs min dream dryhtlic, drohtað hyhtlic.
Foldan ic freoþode, folcum ic leoþode,
lif wæs min longe, leodum in gemonge,
tirum getonge, teala gehonge.

Nu min hreþer is hreoh, heofsiþum sceoh,

168

nydbysgum neah; gewiteð nihtes in fleah
se ær in dæge wæs dyre. Scriþeð nu deop in feore
brondhord geblowen, breostum in forgrowen,
flyhtum toflowen. Flah is geblowen
miclum in gemynde; modes gecynde
greteð ungrynde grorn efenpynde,
bealofus byrneð, bittre toyrneð.
Werig winneð, widsið onginneð,
sar ne sinniþ, sorgum cinnið,
blæd his blinnið, blisse linnið,
listum linneð, lustum ne tinneð.
Dreamas swa her gedreosað, dryhtscype gehreosað,
lif her men forleosað, leahtras oft geceosað;
treowþrag is to trag, seo untrume genag,
steapum eatole misþah, ond eal stund genag.

Swa nu world wendeþ, wyrde sendeþ,
ond hetes henteð, hæleþe scyndeð.
Wercyn gewiteð, wælgar sliteð,
flahmah fliteþ, flan mon hwiteð,
borgsorg biteð, bald ald þwiteþ,
wræcfæc wriþað, wraþ að smiteþ,
singryn sidað, searofearo glideþ,
gromtorn græfeþ, græft [OMITTED] hafað,
searohwit solaþ, sumurhat colað,
foldwela fealleð, feondscipe wealleð,
eorðmægen ealdaþ, ellen colað.

Me þæt wyrd gewæf, ond gewyrht forgeaf,
þæt ic grofe græf, ond þæt grimme græf
flean flæsce ne mæg, þonne flanhred dæg
nydgrapum nimeþ, þonne seo neaht becymeð
seo me eðles ofonn ond mec her eardes onconn.
Þonne lichoma ligeð, lima wyrm friteþ,
ac him wenne gewigeð ond þa wist geþygeð,
oþþæt beoþ þa ban [OMITTED] an,

169

ond æt nyhstan nan nefne se neda tan
balawun her gehloten. Ne biþ se hlisa adroren.
Ær þæt eadig geþenceð, he hine þe oftor swenceð,
byrgeð him þa bitran synne, hogaþ to þære betran wynne,
gemon morþa lisse, þær sindon miltsa blisse
hyhtlice in heofona rice. Uton nu halgum gelice
scyldum biscyrede scyndan generede,
wommum biwerede, wuldre generede,
þær moncyn mot for meotude rot
soðne god geseon, ond aa in sibbe gefean.

THE PANTHER

Monge sindon geond middangeard
unrimu cynn, þe we æþelu ne magon
ryhte areccan ne rim witan;
þæs wide sind geond world innan
fugla ond deora foldhrerendra
wornas widsceope, swa wæter bibugeð
þisne beorhtan bosm, brim grymetende,
sealtyþa geswing. We bi sumum hyrdon
wrætlice gecynd wildra secgan
firum freamærne feorlondum on
eard weardian, eðles neotan
æfter dunscrafum. Is þæt deor pandher
bi noman haten, þæs þe niþþa bearn,
wisfæste weras on gewritum cyþað
bi þam anstapan. Se is æghwam freond,
duguða estig, butan dracan anum,
þam he in ealle tid ondwrað leofaþ
þurh yfla gehwylc þe he geæfnan mæg.

Ðæt is wrætlic deor, wundrum scyne
hiwa gehwylces; swa hæleð secgað,
gæsthalge guman, þætte Iosephes
tunece wære telga gehwylces

170

bleom bregdende, þara beorhtra gehwylc
æghwæs ænlicra oþrum lixte
dryhta bearnum, swa þæs deores hiw,
blæc brigda gehwæs, beorhtra ond scynra
wundrum lixeð, þætte wrætlicra
æghwylc oþrum, ænlicra gien
ond fægerra frætwum bliceð,
symle sellicra. He hafað sundorgecynd,
milde, gemetfæst. He is monþwære,
lufsum ond leoftæl, nele laþes wiht
ængum geæfnan butan þam attorsceaþan,
his fyrngeflitan, þe ic ær fore sægde.
Symle fylle fægen, þonne foddor þigeð,
æfter þam gereordum ræste seceð
dygle stowe under dunscrafum;
ðær se þeodwiga þreonihta fæc
swifeð on swefote, slæpe gebiesgad.
Þonne ellenrof up astondeð,
þrymme gewelgad, on þone þriddan dæg,
sneome of slæpe. Sweghleoþor cymeð,
woþa wynsumast þurh þæs wildres muð.
Æfter þære stefne stenc ut cymeð
of þam wongstede, wynsumra steam,
swettra ond swiþra swæcca gehwylcum,
wyrta blostmum ond wudubledum,
eallum æþelicra eorþan frætwum.
Þonne of ceastrum ond cynestolum
ond of burgsalum beornþreat monig
farað foldwegum folca þryþum,
eoredcystum, ofestum gefysde,
dareðlacende; deor efne swa some
æfter þære stefne on þone stenc farað.

Swa is dryhten god, dreama rædend,
eallum eaðmede oþrum gesceaftum,

171

duguða gehwylcre, butan dracan anum,
attres ordfruman. Þæt is se ealda feond,
þone he gesælde in susla grund,
ond gefetrade fyrnum teagum,
biþeahte þreanydum, ond þy þriddan dæge
of digle aras, þæs þe he deað fore us
þreo niht þolade, þeoden engla,
sigora sellend. Þæt wæs swete stenc,
wlitig ond wynsum geond woruld ealle.
Siþþan to þam swicce soðfæste men
on healfa gehwone heapum þrungon
geond ealne ymbhwyrft eorþan sceata.
Swa se snottra gecwæð sanctus Paulus:
“Monigfealde sind geond middangeard
god ungnyðe þe us to giefe dæleð
ond to feorhnere fæder ælmihtig,
ond se anga hyht ealra gesceafta,
uppe ge niþre.” Þæt is æþele stenc.

THE WHALE

Nu ic fitte gen ymb fisca cynn
wille woðcræfte wordum cyþan
þurh modgemynd bi þam miclan hwale.
Se bið unwillum oft gemeted,
frecne ond ferðgrim, fareðlacendum,
niþþa gehwylcum; þam is noma cenned,
fyrnstreama geflotan, Fastitocalon.
Is þæs hiw gelic hreofum stane,
swylce worie bi wædes ofre,
sondbeorgum ymbseald, særyrica mæst,
swa þæt wenaþ wægliþende
þæt hy on ealond sum eagum wliten,
ond þonne gehydað heahstefn scipu

172

to þam unlonde oncyrrapum,
setlaþ sæmearas sundes æt ende,
ond þonne in þæt eglond up gewitað
collenferþe; ceolas stondað
bi staþe fæste, streame biwunden.
Ðonne gewiciað werigferðe,
faroðlacende, frecnes ne wenað,
on þam ealonde æled weccað,
heahfyr ælað; hæleþ beoþ on wynnum,
reonigmode, ræste geliste.
Þonne gefeleð facnes cræftig
þæt him þa ferend on fæste wuniaþ,
wic weardiað wedres on luste,
ðonne semninga on sealtne wæg
mid þa noþe niþer gewiteþ
garsecges gæst, grund geseceð,
ond þonne in deaðsele drence bifæsteð
scipu mid scealcum. Swa bið scinna þeaw,
deofla wise, þæt hi drohtende
þurh dyrne meaht duguðe beswicað,
ond on teosu tyhtaþ tilra dæda,
wemað on willan, þæt hy wraþe secen,
frofre to feondum, oþþæt hy fæste ðær
æt þam wærlogan wic geceosað.
Þonne þæt gecnaweð of cwicsusle
flah feond gemah, þætte fira gehwylc
hæleþa cynnes on his hringe biþ
fæste gefeged, he him feorgbona
þurh sliþen searo siþþan weorþeð,
wloncum ond heanum, þe his willan her
firenum fremmað, mid þam he færinga,
heoloþhelme biþeaht, helle seceð,
goda geasne, grundleasne wylm
under mistglome, swa se micla hwæl,
se þe bisenceð sæliþende
eorlas ond yðmearas. He hafað oþre gecynd,

173

wæterþisa wlonc, wrætlicran gien.
Þonne hine on holme hungor bysgað
ond þone aglæcan ætes lysteþ,
ðonne se mereweard muð ontyneð,
wide weleras; cymeð wynsum stenc
of his innoþe, þætte oþre þurh þone,
sæfisca cynn, beswicen weorðaþ,
swimmað sundhwate þær se sweta stenc
ut gewiteð. Hi þær in farað
unware weorude, oþþæt se wida ceafl
gefylled bið; þonne færinga
ymbe þa herehuþe hlemmeð togædre
grimme goman. Swa biþ gumena gehwam,
se þe oftost his unwærlice
on þas lænan tid lif bisceawað,
læteð hine beswican þurh swetne stenc,
leasne willan, þæt he biþ leahtrum fah
wið wuldorcyning. Him se awyrgda ongean
æfter hinsiþe helle ontyneð,
þam þe leaslice lices wynne
ofer ferhtgereaht fremedon on unræd.
Þonne se fæcna in þam fæstenne
gebroht hafað, bealwes cræftig,
æt þam edwylme þa þe him on cleofiað,
gyltum gehrodene, ond ær georne his
in hira lifdagum larum hyrdon,
þonne he þa grimman goman bihlemmeð
æfter feorhcwale fæste togædre,
helle hlinduru; nagon hwyrft ne swice,
utsiþ æfre, þa þær in cumað,
þon ma þe þa fiscas faraðlacende
of þæs hwæles fenge hweorfan motan.
Forþon is eallinga [OMITTED] [OMITTED]
dryhtna dryhtne, ond a deoflum wiðsace
wordum ond weorcum, þæt we wuldorcyning

174

geseon moton. Uton a sibbe to him
on þas hwilnan tid hælu secan,
þæt we mid swa leofne in lofe motan
to widan feore wuldres neotan.

THE PARTRIDGE

Hyrde ic secgan gen bi sumum fugle
wundorlicne [OMITTED] [OMITTED]
[OMITTED] fæger,
þæt word þe gecwæð wuldres ealdor:
“In swa hwylce tiid swa ge mid treowe to me
on hyge hweorfað, ond ge hellfirena
sweartra geswicað, swa ic symle to eow
mid siblufan sona gecyrre
þurh milde mod. Ge beoð me siþþan
torhte tireadge talade ond rimde,
beorhte gebroþor on bearna stæl.”

Uton we þy geornor gode oliccan,
firene feogan, friþes earnian,
duguðe to dryhtne, þenden us dæg scine,
þæt swa æþelne eardwica cyst
in wuldres wlite wunian motan. Finit.

SOUL AND BODY II

Huru, ðæs behofaþ hæleþa æghwylc
þæt he his sawle sið sylfa bewitige,
hu þæt bið deoplic þonne se deað cymeð,
asundrað þa sibbe, þa þe ær somud wæron,
lic ond sawle! Long bið siþþan
þæt se gæst nimeð æt gode sylfum
swa wite swa wuldor, swa him in worulde ær

175

efne þæt eorðfæt ær geworhte.
Sceal se gæst cuman gehþum hremig,
symle ymb seofon niht sawle findan
þone lichoman þe heo ær longe wæg,
þreo hund wintra,
butan ær wyrce ece dryhten,
ælmihtig god, ende worlde.

Cleopað þonne swa cearful caldan reorde,
spriceð grimlice gæst to þam duste:
“Hwæt, drug þu dreorga, to hwon dreahtest þu me,
eorþan fylnes eal forweornast,
lames gelicnes! Lyt þu geþohtes
to won þinre sawle sið siþþan wurde,
siþþan heo of lichoman læded wære!
Hwæt, wite þu me, werga! Hwæt, þu huru wyrma gifl
lyt geþohtes, hu þis is long hider,
ond þe þurh engel ufan of roderum
sawle onsende þurh his sylfes hond,
meotud ælmihtig, of his mægenþrymme,
ond þe þa gebohte blode þy halgan,
ond þu me þy heardan hungre gebunde
ond gehæftnadest helle witum!

Eardode ic þe in innan. No ic þe of meahte,
flæsce bifongen, ond me firenlustas
þine geþrungon. Þæt me þuhte ful oft
þæt wære þritig þusend wintra
to þinum deaðdæge. Hwæt, ic uncres gedales bad
earfoðlice. Nis nu se ende to god!

Wære þu þe wiste wlonc ond wines sæd,
þrymful þunedest, ond ic ofþyrsted wæs
godes lichoman, gæstes drinces.
Þær þu þonne hogode her on life,
þenden ic þe in worulde wunian sceolde,
þæt þu wære þurh flæsc ond þurh firenlustas
stronge gestyred ond gestaþelad þurh mec,

176

ond ic wæs gæst on þe from gode sended,
næfre þu me swa heardra helle wita
ned gearwode þurh þinra neoda lust.
Scealt þu nu hwæþre minra gescenta scome þrowian
on þam miclan dæge, þonne monna cynn
se ancenda ealle gegædrað.
Ne eart þu nu þon leofre nængum lifgendra,
menn to gemæccan, ne medder ne fæder,
ne nængum gesibbra, þonne se swearta hrefn,
siþþan ic ana of þe ut siþade
þurh þæs sylfes hond þe ic ær onsended wæs.
Ne magon þe nu heonan adon hyrste þa readan,
ne gold ne sylfor ne þinra goda nan,
ac her sculon abidan ban bireafod,
besliten seonwum, ond þe þin sawl sceal
minum unwillan oft gesecan,
wemman mid wordum, swa þu worhtest to me.

Eart þu dumb ond deaf, ne sindan þine dreamas wiht.
Sceal ic þe nihtes seþeah nyde gesecan,
synnum gesargad, ond eft sona from ðe
hweorfan on honcred, þonne halege menn
gode lifgendum lofsong doð,
secan þa hamas þe þu me ær scrife,
ond þa arleasan eardungstowe,
ond þe sculon moldwyrmas monige ceowan,
seonowum beslitan swearte wihte,
gifre ond grædge. Ne sindon þine geahþe wiht,
þa þu her on moldan monnum eawdest.
Forþon þe wære selle swiþe micle
þonne þe wæran ealle eorþan spede,
(butan þu hy gedælde dryhtne sylfum),
þær þu wurde æt frumsceafte fugel oþþe fisc on sæ,
oððe eorþan neat ætes tiolode,
feldgongende feoh butan snyttro,

177

ge on westenne wildra deora
þæt grimmeste, þær swa god wolde,
ge þeah þu wære wyrmcynna þæt wyrreste,
þonne þu æfre on moldan mon gewurde,
oþþe æfre fulwihte onfon sceolde.

Þonne þu for unc bu ondwyrdan scealt
on þam miclan dæge, þonne eallum monnum beoð
wunde onwrigene, þa þe in worulde ær
firenfulle menn fyrn geworhton,
ðonne wile dryhten sylf dæda gehyran,
æt ealra monna gehwam muþes reorde
wunde wiþerlean. Ac hwæt wilt þu þær
on domdæge dryhtne secgan?
Þonne ne bið nænig to þæs lytel lið on lime geweaxen,
þæt þu ne scyle for æghwylc anra onsundran
ryht agieldan, ðonne reþe bið
dryhten æt dome. Ac hwæt do wit unc,
þonne he unc hafað geedbyrded oþre siþe?
Sculon wit þonne ætsomne siþþan brucan
swylcra yrmþa, swa þu unc ær scrife.”

Firenaþ þus þæt flæschord, sceal þonne feran on weg,
secan helle grund, nales heofondreamas,
dædum gedrefed. Ligeð dust þær hit wæs,
ne mæg him ondsware ænige secgan,
ne þær edringe ænge gehatan
gæste geomrum, geoce oþþe frofre.
Biþ þæt heafod tohliden, honda tohleoþode,
geaflas toginene, goman toslitene,
seonwe beoð asogene, sweora bicowen;
rib reafiað reþe wyrmas,
drincað hloþum hra, heolfres þurstge.
Bið seo tunge totogen on tyn healfe
hungrum to hroþor. Forþon heo ne mæg horsclice
wordum wrixlan wið þone wergan gæst.
Gifer hatte se wyrm, þam þa geaflas beoð
nædle scearpran. Se geneþeð to
ærest ealra on þam eorðscræfe;
he þa tungan totyhð ond þa toþas þurhsmyhð,

178

ond to ætwelan oþrum gerymeð,
ond þa eagan þurhiteð ufon on þæt heafod
wyrmum to wiste, þonne biþ þæt werge
lic acolad þæt he longe ær
werede mid wædum. Bið þonne wyrmes giefl,
æt on eorþan. Þæt mæg æghwylcum
men to gemyndum modsnotterra.

DEOR

Welund him be wurman wræces cunnade,
anhydig eorl earfoþa dreag,
hæfde him to gesiþþe sorge ond longaþ,
wintercealde wræce; wean oft onfond,
siþþan hine Niðhad on nede legde,
swoncre seonobende on syllan monn.

Þæs ofereode, þisses swa mæg!

Beadohilde ne wæs hyre broþra deaþ
on sefan swa sar swa hyre sylfre þing,
þæt heo gearolice ongieten hæfde
þæt heo eacen wæs; æfre ne meahte
þriste geþencan, hu ymb þæt sceolde.

Þæs ofereode, þisses swa mæg!

We þæt Mæðhilde monge gefrugnon
wurdon grundlease Geates frige,
þæt hi seo sorglufu slæp ealle binom.

Þæs ofereode, þisses swa mæg!

Ðeodric ahte þritig wintra
Mæringa burg; þæt wæs monegum cuþ.

Þæs ofereode, þisses swa mæg!

We geascodan Eormanrices
wylfenne geþoht; ahte wide folc

179

Gotena rices. Þæt wæs grim oyning.
Sæt secg monig sorgum gebunden,
wean on wenan, wyscte geneahhe
þæt þæs cynerices ofercumen wære.

Þæs ofereode, þisses swa mæg!

Siteð sorgcearig, sælum bidæled,
on sefan sweorceð, sylfum þinceð
þæt sy endeleas earfoða dæl.
Mæg þonne geþencan, þæt geond þas woruld
witig dryhten wendeþ geneahhe,
eorle monegum are gesceawað,
wislicne blæd, sumum weana dæl.
Þæt ic bi me sylfum secgan wille,
þæt ic hwile wæs Heodeninga scop,
dryhtne dyre. Me wæs Deor noma.
Ahte ic fela wintra folgað tilne,
holdne hlaford, oþþæt Heorrenda nu,
leoðcræftig monn londryht geþah,
þæt me eorla hleo ær gesealde.

Þæs ofereode, þisses swa mæg!

WULF AND EADWACER

Leodum is minum swylce him mon lac gife;
willað hy hine aþecgan, gif he on þreat cymeð.

Ungelic is us.
Wulf is on iege, ic on oþerre.
Fæst is þæt eglond, fenne biworpen.
Sindon wælreowe weras þær on ige;
willað hy hine aþecgan, gif he on þreat cymeð.

Ungelice is us.
Wulfes ic mines widlastum wenum dogode;
þonne hit wæs renig weder ond ic reotugu sæt,
þonne mec se beaducafa bogum bilegde,

180

wæs me wyn to þon, wæs me hwæþre eac lað.
Wulf, min Wulf, wena me þine
seoce gedydon, þine seldcymas,
murnende mod, nales meteliste.
Gehyrest þu, Eadwacer? Uncerne earne hwelp
bireð wulf to wuda.
Þæt mon eaþe tosliteð þætte næfre gesomnad wæs,
uncer giedd geador.

RIDDLES 1-59

1

Hwylc is hæleþa þæs horsc ond þæs hygecræftig
þæt þæt mæge asecgan, hwa mec on sið wræce,
þonne ic astige strong, stundum reþe,
þrymful þunie, þragum wræce
fere geond foldan, folcsalo bærne,
ræced reafige? Recas stigað,
haswe ofer hrofum. Hlin bið on eorþan,
wælcwealm wera, þonne ic wudu hrere,
bearwas bledhwate, beamas fylle,
holme gehrefed, heahum meahtum
wrecen on waþe, wide sended;
hæbbe me on hrycge þæt ær hadas wreah
foldbuendra, flæsc ond gæstas,
somod on sunde. Saga hwa mec þecce,
oþþe hu ic hatte, þe þa hlæst bere.

2

Hwilum ic gewite, swa ne wenaþ men,
under yþa geþræc eorþan secan,
garsecges grund. Gifen biþ gewreged,
fam gewealcen;
hwælmere hlimmeð, hlude grimmeð,

181

streamas staþu beatað, stundum weorpaþ
on stealc hleoþa stane ond sonde,
ware ond wæge, þonne ic winnende,
holmmægne biþeaht, hrusan styrge,
side sægrundas. Sundhelme ne mæg
losian ær mec læte se þe min latteow bið
on siþa gehwam. Saga, þoncol mon,
hwa mec bregde of brimes fæþmum,
þonne streamas eft stille weorþað,
yþa geþwære, þe mec ær wrugon.

3

Hwilum mec min frea fæste genearwað,
sendeð þonne under salwonges
bearm þone bradan, ond on bid wriceð,
þrafað on þystrum þrymma sumne,
hæste on enge, þær me heord siteð
hruse on hrycge. Nah ic hwyrftweges
of þam aglace, ac ic eþelstol
hæleþa hrere; hornsalu wagiað,
wera wicstede, weallas beofiað,
steape ofer stiwitum. Stille þynceð
lyft ofer londe ond lagu swige,
oþþæt ic of enge up aþringe,
efne swa mec wisaþ se mec wræde on
æt frumsceafte furþum legde,
bende ond clomme, þæt ic onbugan ne mot
of þæs gewealde þe me wegas tæcneð.

Hwilum ic sceal ufan yþa wregan,
streamas styrgan ond to staþe þywan
flintgrægne flod. Famig winneð
wæg wið wealle, wonn ariseð
dun ofer dype; hyre deorc on last,

182

eare geblonden, oþer fereð,
þæt hy gemittað mearclonde neah
hea hlincas. Þær bið hlud wudu,
brimgiesta breahtm, bidað stille
stealc stanhleoþu streamgewinnes,
hopgehnastes, þonne heah geþring
on cleofu crydeþ. Þær bið ceole wen
sliþre sæcce, gif hine sæ byreð
on þa grimman tid, gæsta fulne,
þæt he scyle rice birofen weorþan,
feore bifohten fæmig ridan
yþa hrycgum. Þær bið egsa sum
ældum geywed, þara þe ic hyran sceal
strong on stiðweg. Hwa gestilleð þæt?

Hwilum ic þurhræse, þæt me on bæce rideð
won wægfatu, wide toþringe
lagustreama full, hwilum læte eft
slupan tosomne. Se bið swega mæst,
breahtma ofer burgum, ond gebreca hludast,
þonne scearp cymeð sceo wiþ oþrum,
ecg wið ecge; earpan gesceafte
fus ofer folcum fyre swætað,
blacan lige, ond gebrecu ferað
deorc ofer dryhtum gedyne micle,
farað feohtende, feallan lætað
sweart sumsendu seaw of bosme,
wætan of wombe. Winnende fareð
atol eoredþreat, egsa astigeð,
micel modþrea monna cynne,
brogan on burgum, þonne blace scotiað
scriþende scin scearpum wæpnum.
Dol him ne ondrædeð ða deaðsperu,
swylteð hwæþre, gif him soð meotud
on geryhtu þurh regn ufan
of gestune læteð stræle fleogan,
farende flan. Fea þæt gedygað,

183

þara þe geræceð rynegiestes wæpen.

Ic þæs orleges or anstelle,
þonne gewite wolcengehnaste
þurh geþræc þringan þrimme micle
ofer byrnan bosm. Biersteð hlude
heah hloðgecrod; þonne hnige eft
under lyfte helm londe near,
ond me on hrycg hlade þæt ic habban sceal,
meahtum gemagnad mines frean.
Swa ic þrymful þeow þragum winne,
hwilum under eorþan, hwilum yþa sceal
hean underhnigan, hwilum holm ufan
streamas styrge, hwilum stige up,
wolcnfare wrege, wide fere
swift ond swiþfeorm. Saga hwæt ic hatte,
oþþe hwa mec rære, þonne ic restan ne mot,
oþþe hwa mec stæðþe, þonne ic stille beom.

4

Ic sceal þragbysig þegne minum,
hringum hæfted, hyran georne,
min bed brecan, breahtme cyþan
þæt me halswriþan hlaford sealde.
Oft mec slæpwerigne secg oðþe meowle
gretan eode; ic him gromheortum
winterceald oncweþe. Wearm lim
gebundenne bæg hwilum bersteð;
se þeah biþ on þonce þegne minum,
medwisum men, me þæt sylfe,
þær wiht wite, ond wordum min
on sped mæge spel gesecgan.

5

Ic eom anhaga iserne wund,
bille gebennad, beadoweorca sæd,

184

ecgum werig. Oft ic wig seo,
frecne feohtan. Frofre ne wene,
þæt me geoc cyme guðgewinnes,
ær ic mid ældum eal forwurðe,
ac mec hnossiað homera lafe,
heardecg heoroscearp, hondweorc smiþa,
bitað in burgum; ic abidan sceal
laþran gemotes. Næfre læcecynn
on folcstede findan meahte,
þara þe mid wyrtum wunde gehælde,
ac me ecga dolg eacen weorðað
þurh deaðslege dagum ond nihtum.

6

Mec gesette soð sigora waldend
Crist to compe. Oft ic cwice bærne,
unrimu cyn eorþan getenge,
næte mid niþe, swa ic him no hrine,
þonne mec min frea feohtan hateþ.
Hwilum ic monigra mod arete,
hwilum ic frefre þa ic ær winne on
feorran swiþe; hi þæs felað þeah,
swylce þæs oþres, þonne ic eft hyra
ofer deop gedreag drohtað bete.

7

Hrægl min swigað, þonne ic hrusan trede,
oþþe þa wic buge, oþþe wado drefe.
Hwilum mec ahebbað ofer hæleþa byht
hyrste mine, ond þeos hea lyft,
ond mec þonne wide wolcna strengu
ofer folc byreð. Frætwe mine
swogað hlude ond swinsiað,

185

torhte singað, þonne ic getenge ne beom
flode ond foldan, ferende gæst.

8

Ic þurh muþ sprece mongum reordum,
wrencum singe, wrixle geneahhe
heafodwoþe, hlude cirme,
healde mine wisan, hleoþre ne miþe,
eald æfensceop, eorlum bringe
blisse in burgum, þonne ic bugendre
stefne styrme; stille on wicum
sittað nigende. Saga hwæt ic hatte,
þe swa scirenige sceawendwisan
hlude onhyrge, hæleþum bodige
wilcumena fela woþe minre.

9

Mec on þissum dagum deadne ofgeafun
fæder ond modor; ne wæs me feorh þa gen,
ealdor in innan. Þa mec an ongon,
welhold mege, wedum þeccan,
heold ond freoþode, hleosceorpe wrah
swa arlice swa hire agen bearn,
oþþæt ic under sceate, swa min gesceapu wæron,
ungesibbum wearð eacen gæste.
Mec seo friþe mæg fedde siþþan,
oþþæt ic aweox, widdor meahte
siþas asettan. Heo hæfde swæsra þy læs
suna ond dohtra, þy heo swa dyde.

10

Neb wæs min on nearwe, ond ic neoþan wætre,
flode underflowen, firgenstreamum
swiþe besuncen, ond on sunde awox

186

ufan yþum þeaht, anum getenge
liþendum wuda lice mine.
Hæfde feorh cwico, þa ic of fæðmum cwom
brimes ond beames on blacum hrægle;
sume wæron hwite hyrste mine,
þa mec lifgende lyft upp ahof,
wind of wæge, siþþan wide bær
ofer seolhbaþo. Saga hwæt ic hatte.

11

Hrægl is min hasofag, hyrste beorhte,
reade ond scire on reafe minum.
Ic dysge dwelle ond dole hwette
unrædsiþas, oþrum styre
nyttre fore. Ic þæs nowiht wat
þæt heo swa gemædde, mode bestolene,
dæde gedwolene, deoraþ mine
won wisan gehwam. Wa him þæs þeawes,
siþþan heah bringað horda deorast,
gif hi unrædes ær ne geswicaþ.

12

Fotum ic fere, foldan slite,
grene wongas, þenden ic gæst bere.
Gif me feorh losað, fæste binde
swearte Wealas, hwilum sellan men.
Hwilum ic deorum drincan selle
beorne of bosme, hwilum mec bryd triedeð
felawlonc fotum, hwilum feorran broht
wonfeax Wale wegeð ond þyð,
dol druncmennen deorcum nihtum,
wæteð in wætre, wyrmeð hwilum
fægre to fyre; me on fæðme sticaþ
hygegalan hond, hwyrfeð geneahhe,
swifeð me geond sweartne. Saga hwæt ic hatte,
þe ic lifgende lond reafige
ond æfter deaþe dryhtum þeowige.

187

13

Ic seah turf tredan, X wæron ealra,
VI gebroþor ond hyra sweostor mid;
hæfdon feorg cwico. Fell hongedon
sweotol ond gesyne on seles wæge
anra gehwylces. Ne wæs hyra ængum þy wyrs,
ne siðe þy sarre, þeah hy swa sceoldon
reafe birofene, rodra weardes
meahtum aweahte, muþum slitan
haswe blede. Hrægl bið geniwad
þam þe ær forðcymene frætwe leton
licgan on laste, gewitan lond tredan.

14

Ic wæs wæpenwiga. Nu mec wlonc þeceð
geong hagostealdmon golde ond sylfore,
woum wirbogum. Hwilum weras cyssað,
hwilum ic to hilde hleoþre bonne
wilgehleþan, hwilum wycg byreþ
mec ofer mearce, hwilum merehengest
fereð ofer flodas frætwum beorhtne,
hwilum mægða sum minne gefylleð
bosm beaghroden; hwilum ic bordum sceal,
heard, heafodleas, behlywed licgan,
hwilum hongige hyrstum frætwed,
wlitig on wage, þær weras drincað,
freolic fyrdsceorp. Hwilum folcwigan
on wicge wegað, þonne ic winde sceal
sincfag swelgan of sumes bosme;
hwilum ic gereordum rincas laðige
wlonce to wine; hwilum wraþum sceal
stefne minre forstolen hreddan,
flyman feondsceaþan. Frige hwæt ic hatte.

188

15

Hals is min hwit ond heafod fealo,
sidan swa some. Swift ic eom on feþe,
beadowæpen bere. Me on bæce standað
her swylce swe on hleorum. Hlifiað tu
earan ofer eagum. Ordum ic steppe
in grene græs. Me bið gyrn witod,
gif mec onhæle an onfindeð
wælgrim wiga, þær ic wic buge,
bold mid bearnum, ond ic bide þær
mid geoguðcnosle, hwonne gæst cume
to durum minum, him biþ deað witod.
Forþon ic sceal of eðle eaforan mine
forhtmod fergan, fleame nergan,
gif he me æfterweard ealles weorþeð;
hine berað breost. Ic his bidan ne dear,
reþes on geruman, (nele þæt ræd teale),
ac ic sceal fromlice feþemundum
þurh steapne beorg stræte wyrcan.
Eaþe ic mæg freora feorh genergan,
gif ic mægburge mot mine gelædan
on degolne weg þurh dune þyrel
swæse ond gesibbe; ic me siþþan ne þearf
wælhwelpes wig wiht onsittan.
Gif se niðsceaþa nearwe stige
me on swaþe seceþ, ne tosæleþ him
on þam gegnpaþe guþgemotes,
siþþan ic þurh hylles hrof geræce,
ond þurh hest hrino hildepilum
laðgewinnum, þam þe ic longe fleah.

16

Oft ic sceal wiþ wæge winnan ond wiþ winde feohtan,
somod wið þam sæcce, þonne ic secan gewite

189

eorþan yþum þeaht; me biþ se eþel fremde.
Ic beom strong þæs gewinnes, gif ic stille weorþe;
gif me þæs tosæleð, hi beoð swiþran þonne ic,
ond mec slitende sona flymað,
willað oþfergan þæt ic friþian sceal.
Ic him þæt forstonde, gif min steort þolað
ond mec stiþne wiþ stanas moton
fæste gehabban. Frige hwæt ic hatte.

17

Ic eom mundbora minre heorde,
eodorwirum fæst, innan gefylled
dryhtgestreona. Dægtidum oft
spæte sperebrogan; sped biþ þy mare
fylle minre. Frea þæt bihealdeð,
hu me of hrife fleogað hyldepilas.
Hwilum ic sweartum swelgan onginne
brunum beadowæpnum, bitrum ordum,
eglum attorsperum. Is min innað til,
wombhord wlitig, wloncum deore;
men gemunan þæt me þurh muþ fareð.

18

Ic eom wunderlicu wiht; ne mæg word sprecan,
mældan for monnum, þeah ic muþ hæbbe,
wide wombe[OMITTED] [OMITTED]
Ic wæs on ceole ond mines cnosles ma.

19

Ic on siþe seah

hygewloncne, heafodbeorhtne,
swiftne ofer sælwong swiþe þrægan.
Hæfde him on hrycge hildeþryþe

nægledne rad

190

Widlast ferede
rynestrong on rade rofne

For wæs þy beorhtre,
swylcra siþfæt. Saga hwæt ic hatte.

20

Ic eom wunderlicu wiht, on gewin sceapen,
frean minum leof, fægre gegyrwed.
Byrne is min bleofag, swylce beorht seomað
wir ymb þone wælgim þe me waldend geaf,
se me widgalum wisað hwilum
sylfum to sace. Þonne ic sinc wege
þurh hlutterne dæg, hondweorc smiþa,
gold ofer geardas. Oft ic gæstberend
cwelle compwæpnum. Cyning mec gyrweð
since ond seolfre ond mec on sele weorþað;
ne wyrneð wordlofes, wisan mæneð
mine for mengo, þær hy meodu drincað,
healdeð mec on heaþore, hwilum læteð eft
radwerigne on gerum sceacan,
orlegfromne. Oft ic oþrum scod
frecne æt his freonde; fah eom ic wide,
wæpnum awyrged. Ic me wenan ne þearf
þæt me bearn wræce on bonan feore,
gif me gromra hwylc guþe genægeð;
ne weorþeð sio mægburg gemicledu
eaforan minum þe ic æfter woc,
nymþe ic hlafordleas hweorfan mote
from þam healdende þe me hringas geaf.
Me bið forð witod, gif ic frean hyre,
guþe fremme, swa ic gien dyde
minum þeodne on þonc, þæt ic þolian sceal
bearngestreona. Ic wiþ bryde ne mot
hæmed habban, ac me þæs hyhtplegan
geno wyrneð, se mec geara on
bende legde; forþon ic brucan sceal

191

on hagostealde hæleþa gestreona.
Oft ic wirum dol wife abelge,
wonie hyre willan; heo me wom spreceð,
floceð hyre folmum, firenaþ mec wordum,
ungod gæleð. Ic ne gyme þæs compes [OMITTED]

21

Neb is min niþerweard; neol ic fere
ond be grunde græfe, geonge swa me wisað
har holtes feond, ond hlaford min
woh færeð weard æt steorte,
wrigaþ on wonge, wegeð mec ond þyð,
saweþ on swæð min. Ic snyþige forð,
brungen of bearwe, bunden cræfte,
wegen on wægne, hæbbe wundra fela;
me biþ gongendre grene on healfe
ond min swæð sweotol sweart on oþre.
Me þurh hrycg wrecen hongaþ under
an orþoncpil, oþer on heafde,
fæst ond forðweard. Fealleþ on sidan
þæt ic toþum tere, gif me teala þenaþ
hindeweardre, þæt biþ hlaford min.

22

Ætsomne cwom LX monna
to wægstæþe wicgum ridan;
hæfdon XI eoredmæcgas
fridhengestas, IIII sceamas.
Ne meahton magorincas ofer mere feolan,
swa hi fundedon, ac wæs flod to deop,
atol yþa geþræc, ofras hea,
streamas stronge. Ongunnon stigan þa
on wægn weras ond hyra wicg somod
hlodan under hrunge; þa þa hors oðbær
eh ond eorlas, æscum dealle,

192

ofer wætres byht wægn to lande,
swa hine oxa ne teah ne esna mægen
ne fæthengest, ne on flode swom,
ne be grunde wod gestum under,
ne lagu drefde, ne on lyfte fleag,
ne under bæc cyrde; brohte hwæþre
beornas ofer burnan ond hyra bloncan mid
from stæðe heaum, þæt hy stopan up
on oþerne, ellenrofe,
weras of wæge, ond hyra wicg gesund.

23

Agof is min noma eft onhwyrfed;
ic eom wrætlic wiht on gewin sceapen.
Þonne ic onbuge, ond me of bosme fareð
ætren onga, ic beom eallgearo
þæt ic me þæt feorhbealo feor aswape.
Siþþan me se waldend, se me þæt wite gescop,
leoþo forlæteð, ic beo lengre þonne ær,
oþþæt ic spæte, spilde geblonden,
ealfelo attor þæt ic ær geap.
Ne togongeð þæs gumena hwylcum,
ænigum eaþe þæt ic þær ymb sprice,
gif hine hrineð þæt me of hrife fleogeð,
þæt þone mandrinc mægne geceapaþ,
fullwered fæste feore sine.
Nelle ic unbunden ænigum hyran
nymþe searosæled. Saga hwæt ic hatte.

24

Ic eom wunderlicu wiht, wræsne mine stefne,
hwilum beorce swa hund, hwilum blæte swa gat,
hwilum græde swa gos, hwilum gielle swa hafoc,
hwilum ic onhyrge þone haswan earn,
guðfugles hleoþor, hwilum glidan reorde

193

muþe gemæne, hwilum mæwes song,
þær ic glado sitte.

mec nemnað,
swylce

ond

fullesteð,

ond

Nu ic haten eom
swa þa siex stafas sweotule becnaþ.

25

Ic eom wunderlicu wiht, wifum on hyhte,
neahbuendum nyt; nængum sceþþe
burgsittendra, nymþe bonan anum.
Staþol min is steapheah, stonde ic on bedde,
neoþan ruh nathwær. Neþeð hwilum
ful cyrtenu ceorles dohtor,
modwlonc meowle, þæt heo on mec gripeð,
ræseð mec on reodne, reafað min heafod,
fegeð mec on fæsten. Feleþ sona
mines gemotes, seo þe mec nearwað,
wif wundenlocc. Wæt bið þæt eage.

26

Mec feonda sum feore besnyþede,
woruldstrenga binom, wætte siþþan,
dyfde on wætre, dyde eft þonan,
sette on sunnan, þær ic swiþe beleas
herum þam þe ic hæfde. Heard mec siþþan
snað seaxses ecg, sindrum begrunden;
fingras feoldan, ond mec fugles wyn
geond speddropum spyrede geneahhe,
ofer brunne brerd, beamtelge swealg,
streames dæle, stop eft on mec,
siþade sweartlast. Mec siþþan wrah
hæleð hleobordum, hyde beþenede,
gierede mec mid golde; forþon me gliwedon
wrætlic weorc smiþa, wire bifongen.
Nu þa gereno ond se reada telg
ond þa wuldorgesteald wide mære

194

dryhtfolca helm, nales dol wite.
Gif min bearn wera brucan willað,
hy beoð þy gesundran ond þy sigefæstran,
heortum þy hwætran ond þy hygebliþran,
ferþe þy frodran, habbaþ freonda þy ma,
swæsra ond gesibbra, soþra ond godra,
tilra ond getreowra, þa hyra tyr ond ead
estum ycað ond hy arstafum
lissum bilecgað ond hi lufan fæþmum
fæste clyppað. Frige hwæt ic hatte,
niþum to nytte. Nama min is mære,
hæleþum gifre ond halig sylf.

27

Ic eom weorð werum, wide funden,
brungen of bearwum ond of burghleoþum,
of denum ond of dunum. Dæges mec wægun
feþre on lifte, feredon mid liste
under hrofes hleo. Hæleð mec siþþan
baþedan in bydene. Nu ic eom bindere
ond swingere, sona weorpe
esne to eorþan, hwilum ealdne ceorl.
Sona þæt onfindeð, se þe mec fehð ongean,
ond wið mægenþisan minre genæsteð,
þæt he hrycge sceal hrusan secan,
gif he unrædes ær ne geswiceð,
strengo bistolen, strong on spræce,
mægene binumen; nah his modes geweald,
fota ne folma. Frige hwæt ic hatte,
ðe on eorþan swa esnas binde,
dole æfter dyntum be dæges leohte.

28

Biþ foldan dæl fægre gegierwed
mid þy heardestan ond mid þy scearpestan
ond mid þy grymmestan gumena gestreona,

195

corfen, sworfen, cyrred, þyrred,
bunden, wunden, blæced, wæced,
frætwed, geatwed, feorran læded
to durum dryhta. Dream bið in innan
cwicra wihta, clengeð, lengeð,
þara þe ær lifgende longe hwile
wilna bruceð ond no wið spriceð,
ond þonne æfter deaþe deman onginneð,
meldan mislice. Micel is to hycganne
wisfæstum menn, hwæt seo wiht sy.

29

Ic wiht geseah wundorlice
hornum bitweonum huþe lædan,
lyftfæt leohtlic, listum gegierwed,
huþe to þam ham of þam heresiþe;
walde hyre on þære byrig bur atimbran,
searwum asettan, gif hit swa meahte.
Ða cwom wundorlicu wiht ofer wealles hrof,
seo is eallum cuð eorðbuendum,
ahredde þa þa huþe ond to ham bedraf
wreccan ofer willan, gewat hyre west þonan
fæhþum feran, forð onette.
Dust stonc to heofonum, deaw feol on eorþan,
niht forð gewat. Nænig siþþan
wera gewiste þære wihte sið.

30a

Ic eom legbysig, lace mid winde,
bewunden mid wuldre, wedre gesomnad,
fus forðweges, fyre gebysgad,
bearu blowende, byrnende gled.
Ful oft mec gesiþas sendað æfter hondum,
þæt mec weras ond wif wlonce cyssað.
Þonne ic mec onhæbbe, ond hi onhnigaþ to me

196

monige mid miltse, þær ic monnum sceal
ycan upcyme eadignesse.

31

Is þes middangeard missenlicum
wisum gewlitegad, wrættum gefrætwad.
Ic seah sellic þing singan on ræcede;
wiht wæs nower werum on gemonge,
sio hæfde wæstum wundorlicran.
Niþerweard wæs neb hyre,
fet ond folme fugele gelice;
no hwæþre fleogan mæg ne fela gongan,
hwæþre feþegeorn fremman onginneð,
gecoren cræftum, cyrreð geneahhe
oft ond gelome eorlum on gemonge,
siteð æt symble, sæles bideþ,
hwonne ær heo cræft hyre cyþan mote
werum on wonge. Ne heo þær wiht þigeð
þæs þe him æt blisse beornas habbað.
Deor domes georn, hio dumb wunað;
hwæþre hyre is on fote fæger hleoþor,
wynlicu woðgiefu. Wrætlic me þinceð,
hu seo wiht mæge wordum lacan
þurh fot neoþan, frætwed hyrstum.
Hafað hyre on halse, þonne hio hord warað,
bær, beagum deall, broþor sine,
mæg mid mægne. Micel is to hycgenne
wisum woðboran, hwæt sio wiht sie.

32

Is þes middangeard missenlicum
wisum gewlitegad, wrættum gefrætwad.
Siþum sellic ic seah searo hweorfan,
grindan wið greote, giellende faran.
Næfde sellicu wiht syne ne folme,

197

exle ne earmas; sceal on anum fet
searoceap swifan, swiþe feran,
faran ofer feldas. Hæfde fela ribba;
muð wæs on middan. Moncynne nyt,
fereð foddurwelan, folcscipe dreogeð,
wist in wigeð, ond werum gieldeð
gaful geara gehwam þæs þe guman brucað,
rice ond heane. Rece, gif þu cunne,
wis worda gleaw, hwæt sio wiht sie.

33

Wiht cwom æfter wege wrætlicu liþan,
cymlic from ceole cleopode to londe,
hlinsade hlude; hleahtor wæs gryrelic,
egesful on earde, ecge wæron scearpe.
Wæs hio hetegrim, hilde to sæne,
biter beadoweorca; bordweallas grof,
heardhiþende. Heterune bond,
sægde searocræftig ymb hyre sylfre gesceaft:
“Is min modor mægða cynnes
þæs deorestan, þæt is dohtor min
eacen up liden, swa þæt is ældum cuþ,
firum on folce, þæt seo on foldan sceal
on ealra londa gehwam lissum stondan.”

34

Ic wiht geseah in wera burgum,
seo þæt feoh fedeð. Hafað fela toþa;
nebb biþ hyre æt nytte, niþerweard gongeð,
hiþeð holdlice ond to ham tyhð,
wæþeð geond weallas, wyrte seceð;
aa heo þa findeð, þa þe fæst ne biþ;
læteð hio þa wlitigan, wyrtum fæste,
stille stondan on staþolwonge,
beorhte blican, blowan ond growan.

198

35

Mec se wæta wong, wundrum freorig,
of his innaþe ærist cende.
Ne wat ic mec beworhtne wulle flysum,
hærum þurh heahcræft, hygeþoncum min.
Wundene me ne beoð wefle, ne ic wearp hafu,
ne þurh þreata geþræcu þræd me ne hlimmeð,
ne æt me hrutende hrisil scriþeð,
ne mec ohwonan sceal am cnyssan.
Wyrmas mec ne awæfan wyrda cræftum,
þa þe geolo godwebb geatwum frætwað.
Wile mec mon hwæþre seþeah wide ofer eorþan
hatan for hæleþum hyhtlic gewæde.
Saga soðcwidum, searoþoncum gleaw,
wordum wisfæst, hwæt þis gewæde sy.

36

Ic wiht geseah on wege feran,
seo wæs wrætlice wundrum gegierwed.
Hæfde feowere fet under wombe
ond ehtuwe
monn.h.w.M.wiif.m.x.l.kf wf.hors. qxxs. ufon on hrycge;
hæfde tu fiþru ond twelf eagan
ond siex heafdu. Saga hwæt hio wære.

For flodwegas; ne wæs þæt na fugul ana,
ac þær wæs æghwylces anra gelicnes
horses ond monnes, hundes ond fugles,
ond eac wifes wlite. Þu wast, gif þu const,
to gesecganne, þæt we soð witan,
hu þære wihte wise gonge.

37

Ic þa wihte geseah; womb wæs on hindan
þriþum aþrunten. Þegn folgade,
mægenrofa man, ond micel hæfde

199

gefered þæt hit felde, fleah þurh his eage.
Ne swylteð he symle, þonne syllan sceal
innað þam oþrum, ac him eft cymeð
bot in bosme, blæd biþ aræred;
he sunu wyrceð, bið him sylfa fæder.

38

Ic þa wiht geseah wæpnedcynnes,
geoguðmyrþe grædig; him on gafol forlet
ferðfriþende feower wellan
scire sceotan, on gesceap þeotan.
Mon maþelade, se þe me gesægde:
“Seo wiht, gif hio gedygeð, duna briceð;
gif he tobirsteð, bindeð cwice.”

39

Gewritu secgað þæt seo wiht sy
mid moncynne miclum tidum
sweotol ond gesyne. Sundorcræft hafað
maran micle, þonne hit men witen.
Heo wile gesecan sundor æghwylcne
feorhberendra, gewiteð eft feran on weg.
Ne bið hio næfre niht þær oþre,
ac hio sceal wideferh wreccan laste
hamleas hweorfan; no þy heanre biþ.
Ne hafað hio fot ne folme, ne æfre foldan hran,
ne eagena ægþer twega,
ne muð hafaþ, ne wiþ monnum spræc,
ne gewit hafað, ac gewritu secgað
þæt seo sy earmost ealra wihta,
þara þe æfter gecyndum cenned wære.
Ne hafað hio sawle ne feorh, ac hio siþas sceal
geond þas wundorworuld wide dreogan.
Ne hafaþ hio blod ne ban, hwæþre bearnum wearð
geond þisne middangeard mongum to frofre.

200

Næfre hio heofonum hran, ne to helle mot,
ac hio sceal wideferh wuldorcyninges
larum lifgan. Long is to secganne
hu hyre ealdorgesceaft æfter gongeð,
woh wyrda gesceapu; þæt is wrætlic þing
to gesecganne. Soð is æghwylc
þara þe ymb þas wiht wordum becneð;
ne hafað heo ænig lim, leofaþ efne seþeah.
Gif þu mæge reselan recene gesecgan
soþum wordum, saga hwæt hio hatte.

40

Ece is se scyppend, se þas eorþan nu
wreðstuþum wealdeð ond þas world healdeð.
Rice is se reccend ond on ryht cyning
ealra anwalda, eorþan ond heofones,
healdeð ond wealdeð, swa he ymb þas utan hweorfeð.
He mec wrætlice worhte æt frymþe,
þa he þisne ymbhwyrft ærest sette,
heht mec wæccende wunian longe,
þæt ic ne slepe siþþan æfre,
ond mec semninga slæp ofergongeþ,
beoð eagan min ofestum betyned.
Þisne middangeard meahtig dryhten
mid his onwalde æghwær styreð;
swa ic mid waldendes worde ealne
þisne ymbhwyrft utan ymbclyppe.
Ic eom to þon bleað, þæt mec bealdlice mæg
gearu gongende grima abregan,
ond eofore eom æghwær cenra,
þonne he gebolgen bidsteal giefeð;
ne mæg mec oferswiþan segnberendra
ænig ofer eorþan, nymþe se ana god
se þisne hean heofon healdeþ ond wealdeþ.

201

Ic eom on stence strengre micle
þonne ricels oþþe rose sy,
[OMITTED] on eorþan tyrf
wynlic weaxeð; ic eom wræstre þonne heo.
Þeah þe lilie sy leof moncynne,
beorht on blostman, ic eom betre þonne heo;
swylce ic nardes stenc nyde oferswiþe
mid minre swetnesse symle æghwær,
ond ic fulre eom þonne þis fen swearte
þæt her yfle adelan stinceð.
Eal ic under heofones hwearfte recce,
swa me leof fæder lærde æt frymþe,
þæt ic þa mid ryhte reccan moste
þicce ond þynne; þinga gehwylces
onlicnesse æghwær healde.
Hyrre ic eom heofone, hateþ mec heahcyning
his deagol þing dyre bihealdan;
eac ic under eorþan eal sceawige
wom wraðscrafu wraþra gæsta.
Ic eom micle yldra þonne ymbhwyrft þes
oþþe þes middangeard meahte geweorþan,
ond ic giestron wæs geong acenned
mære to monnum þurh minre modor hrif.
Ic eom fægerre frætwum goldes,
þeah hit mon awerge wirum utan;
ic eom wyrslicre þonne þes wudu fula
oððe þis waroð þe her aworpen ligeð.
Ic eorþan eom æghwær brædre,
ond widgielra þonne þes wong grena;
folm mec mæg bifon ond fingras þry
utan eaþe ealle ymbclyppan.
Heardra ic eom ond caldra þonne se hearda forst,
hrim heorugrimma, þonne he to hrusan cymeð;
ic eom Ulcanus up irnendan
leohtan leoman lege hatra.

202

Ic eom on goman gena swetra
þonne þu beobread blende mid hunige;
swylce ic eom wraþre þonne wermod sy,
þe her on hyrstum heasewe stondeþ.
Ic mesan mæg meahtelicor
ond efnetan ealdum þyrse,
ond ic gesælig mæg symle lifgan
þeah ic ætes ne sy æfre to feore.
Ic mæg fromlicor fleogan þonne pernex
oþþe earn oþþe hafoc æfre meahte;
nis zefferus, se swifta wind,
þæt swa fromlice mæg feran æghwær;
me is snægl swiftra, snelra regnwyrm
ond fenyce fore hreþre;
is þæs gores sunu gonge hrædra,
þone we wifel wordum nemnað.
Hefigere ic eom micle þonne se hara stan
oþþe unlytel leades clympre,
leohtre ic eom micle þonne þes lytla wyrm
þe her on flode gæð fotum dryge.
Flinte ic eom heardre þe þis fyr drifeþ
of þissum strongan style heardan,
hnescre ic eom micle halsrefeþre,
seo her on winde wæweð on lyfte.
Ic eorþan eom æghwær brædre
ond widgelra þonne þes wong grena;
ic uttor eaþe eal ymbwinde,
wrætlice gewefen wundorcræfte.
Nis under me ænig oþer
wiht waldendre on worldlife;
ic eom ufor ealra gesceafta,
þara þe worhte waldend user,
se mec ana mæg ecan meahtum,
geþeon þrymme, þæt ic onþunian ne sceal.

203

Mara ic eom ond strengra þonne se micla hwæl,
se þe garsecges grund bihealdeð
sweartan syne; ic eom swiþre þonne he,
swylce ic eom on mægene minum læsse
þonne se hondwyrm, se þe hæleþa bearn,
secgas searoþoncle, seaxe delfað.
Nu hafu ic in heafde hwite loccas
wræste gewundne, ac ic eom wide calu;
ne ic breaga ne bruna brucan moste,
ac mec bescyrede scyppend eallum;
nu me wrætlice weaxað on heafde
þæt me on gescyldrum scinan motan
ful wrætlice wundne loccas.
Mara ic eom ond fættra þonne amæsted swin,
bearg bellende, þe on bocwuda,
won wrotende wynnum lifde
þæt he [OMITTED]

41

[OMITTED] edniwu;
þæt is moddor monigra cynna,
þæs selestan, þæs sweartestan,
þæs deorestan þæs þe dryhta bearn
ofer foldan sceat to gefean agen.
Ne magon we her in eorþan owiht lifgan,
nymðe we brucen þæs þa bearn doð.
Þæt is to geþencanne þeoda gehwylcum,
wisfæstum werum, hwæt seo wiht sy.

42

Ic seah wyhte wrætlice twa
undearnunga ute plegan
hæmedlaces; hwitloc anfeng
wlanc under wædum, gif þæs weorces speow,
fæmne fyllo. Ic on flette mæg

204

þurh runstafas rincum secgan,
þam þe bec witan, bega ætsomne
naman þara wihta. Þær sceal Nyd wesan
twega oþer ond se torhta Æsc
an an linan, Acas twegen,
Hægelas swa some. Hwylc þæs hordgates
cægan cræfte þa clamme onleac
þe þa rædellan wið rynemenn
hygefæste heold heortan bewrigene
orþoncbendum? Nu is undyrne
werum æt wine hu þa wihte mid us,
heanmode twa, hatne sindon.

43

Ic wat indryhtne æþelum deorne
giest in geardum, þam se grimma ne mæg
hungor sceððan ne se hata þurst,
yldo ne adle. Gif him arlice
esne þenað, se þe agan sceal
on þam siðfate, hy gesunde æt ham
findað witode him wiste ond blisse,
cnosles unrim, care, gif se esne
his hlaforde hyreð yfle,
frean on fore. Ne wile forht wesan
broþor oþrum; him þæt bam sceðeð,
þonne hy from bearme begen hweorfað
anre magan ellorfuse,
moddor ond sweostor. Mon, se þe wille,
cyþe cynewordum hu se cuma hatte,
eðþa se esne, þe ic her ymb sprice.

44

Wrætlic hongað bi weres þeo,
frean under sceate. Foran is þyrel.
Bið stiþ ond heard, stede hafað godne;
þonne se esne his agen hrægl

205

ofer cneo hefeð, wile þæt cuþe hol
mid his hangellan heafde gretan
þæt he efenlang ær oft gefylde.

45

Ic on wincle gefrægn weaxan nathwæt,
þindan ond þunian, þecene hebban;
on þæt banlease bryd grapode,
hygewlonc hondum, hrægle þeahte
þrindende þing þeodnes dohtor.

46

Wer sæt æt wine mid his wifum twam
ond his twegen suno ond his twa dohtor,
swase gesweostor, ond hyra suno twegen,
freolico frumbearn; fæder wæs þær inne
þara æþelinga æghwæðres mid,
eam ond nefa. Ealra wæron fife
eorla ond idesa insittendra.

47

Moððe word fræt. Me þæt þuhte
wrætlicu wyrd, þa ic þæt wundor gefrægn,
þæt se wyrm forswealg wera gied sumes,
þeof in þystro, þrymfæstne cwide
ond þæs strangan staþol. Stælgiest ne wæs
wihte þy gleawra, þe he þam wordum swealg.

48

Ic gefrægn for hæleþum hring endean,
torhtne butan tungan, tila þeah he hlude
stefne ne cirmde, strongum wordum.
Sinc for secgum swigende cwæð:
“Gehæle mec, helpend gæsta.”
Ryne ongietan readan goldes

206

guman galdorcwide, gleawe beþencan
hyra hælo to gode, swa se hring gecwæð.

49

Ic wat eardfæstne anne standan,
deafne, dumban, se oft dæges swilgeð
þurh gopes hond gifrum lacum.
Hwilum on þam wicum se wonna þegn,
sweart ond saloneb, sendeð oþre
under goman him golde dyrran,
þa æþelingas oft wilniað,
cyningas ond cwene. Ic þæt cyn nu gen
nemnan ne wille, þe him to nytte swa
ond to dugþum doþ þæt se dumba her,
eorp unwita, ær forswilgeð.

50

Wiga is on eorþan wundrum acenned
dryhtum to nytte, of dumbum twam
torht atyhted, þone on teon wigeð
feond his feonde. Forstrangne oft
wif hine wrið; he him wel hereð,
þeowaþ him geþwære, gif him þegniað
mægeð ond mæcgas mid gemete ryhte,
fedað hine fægre; he him fremum stepeð
life on lissum. Leanað grimme
þam þe hine wloncne weorþan læteð.

51

Ic seah wrætlice wuhte feower
samed siþian; swearte wæran lastas,
swaþu swiþe blacu. Swift wæs on fore,
fuglum framra; fleag on lyfte,
deaf under yþe. Dreag unstille
winnende wiga se him wegas tæcneþ
ofer fæted gold feower eallum.

207

52

Ic seah ræpingas in ræced fergan
under hrof sales hearde twegen,
þa wæron genamnan, nearwum bendum
gefeterade fæste togædre;
þara oþrum wæs an getenge
wonfah Wale, seo weold hyra
bega siþe bendum fæstra.

53

Ic seah on bearwe beam hlifian,
tanum torhtne. Þæt treow wæs on wynne,
wudu weaxende. Wæter hine ond eorþe
feddan fægre, oþþæt he frod dagum
on oþrum wearð aglachade
deope gedolgod, dumb in bendum,
wriþen ofer wunda, wonnum hyrstum
foran gefrætwed. Nu he fæcnum weg
þurh his heafdes mægen hildegieste
oþrum rymeð. Oft hy an yste strudon
hord ætgædre; hræd wæs ond unlæt
se æftera, gif se ærra fær
genamnan in nearowe neþan moste.

54

Hyse cwom gangan, þær he hie wisse
stondan in wincsele, stop feorran to,
hror hægstealdmon, hof his agen
hrægl hondum up, hrand under gyrdels
hyre stondendre stiþes nathwæt,
worhte his willan; wagedan buta.
Þegn onnette, wæs þragum nyt
tillic esne, teorode hwæþre
æt stunda gehwam strong ær þon hio,
werig þæs weorces. Hyre weaxan ongon

208

under gyrdelse þæt oft gode men
ferðþum freogað ond mid feo bicgað.

55

Ic seah in healle, þær hæleð druncon,
on flet beran feower cynna,
wrætlic wudutreow ond wunden gold,
sinc searobunden, ond seolfres dæl
ond rode tacn, þæs us to roderum up
hlædre rærde, ær he helwara
burg abræce. Ic þæs beames mæg
eaþe for eorlum æþelu secgan;
þær wæs hlin ond acc ond se hearda iw
ond se fealwa holen; frean sindon ealle
nyt ætgædre, naman habbað anne,
wulfheafedtreo, þæt oft wæpen abæd
his mondryhtne, maðm in healle,
goldhilted sweord. Nu me þisses gieddes
ondsware ywe, se hine on mede
wordum secgan hu se wudu hatte.

56

Ic wæs þær inne þær ic ane geseah
winnende wiht wido bennegean,
holt hweorfende; heaþoglemma feng,
deopra dolga. Daroþas wæron
weo þære wihte, ond se wudu searwum
fæste gebunden. Hyre fota wæs
biidfæst oþer, oþer bisgo dreag,
leolc on lyfte, hwilum londe neah.
Treow wæs getenge þam þær torhtan stod
leafum bihongen. Ic lafe geseah
minum hlaforde, þær hæleð druncon,
þara flana geweorc, on flet beran.

209

57

Ðeos lyft byreð lytle wihte
ofer beorghleoþa. Þa sind blace swiþe,
swearte salopade. Sanges rope
heapum ferað, hlude cirmað,
tredað bearonæssas, hwilum burgsalo
niþþa bearna. Nemnað hy sylfe.

58

Ic wat anfete ellen dreogan
wiht on wonge. Wide ne fereð,
ne fela rideð, ne fleogan mæg
þurh scirne dæg, ne hie scip fereð,
naca nægledbord; nyt bið hwæþre
hyre mondryhtne monegum tidum.
Hafað hefigne steort, heafod lytel,
tungan lange, toð nænigne,
isernes dæl; eorðgræf pæþeð.
Wætan ne swelgeþ ne wiht iteþ,
foþres ne gitsað, fereð oft swa þeah
lagoflod on lyfte; life ne gielpeð,
hlafordes gifum, hyreð swa þeana
þeodne sinum. Þry sind in naman
ryhte runstafas, þara is Rad foran.

59

Ic seah in healle hring gyldenne
men sceawian, modum gleawe,
ferþþum frode. Friþospede bæd
god nergende gæste sinum
se þe wende wriþan; word æfter cwæð
hring on hyrede, hælend nemde
tillfremmendra. Him torhte in gemynd
his dryhtnes naman dumba brohte
ond in eagna gesihð, gif þæs æþelan

210

goldes tacen ongietan cuþe
ond dryhtnes dolg, don swa þæs beages
benne cwædon. Ne mæg þære bene
æniges monnes ungefullodre
godes ealdorburg gæst gesecan,
rodera ceastre. Ræde, se þe wille,
hu ðæs wrætlican wunda cwæden
hringes to hæleþum, þa he in healle wæs
wylted ond wended wloncra folmum.

THE WIFE'S LAMENT

Ic þis giedd wrece bi me ful geomorre,
minre sylfre sið. Ic þæt secgan mæg,
hwæt ic yrmþa gebad, siþþan ic up weox,
niwes oþþe ealdes, no ma þonne nu.
A ic wite wonn minra wræcsiþa.

Ærest min hlaford gewat heonan of leodum
ofer yþa gelac; hæfde ic uhtceare
hwær min leodfruma londes wære.
Ða ic me feran gewat folgað secan,
wineleas wræcca, for minre weaþearfe.
Ongunnon þæt þæs monnes magas hycgan
þurh dyrne geþoht, þæt hy todælden unc,
þæt wit gewidost in woruldrice
lifdon laðlicost, ond mec longade.
Het mec hlaford min herheard niman,
ahte ic leofra lyt on þissum londstede,
holdra freonda. Forþon is min hyge geomor,
ða ic me ful gemæcne monnan funde,
heardsæligne, hygegeomorne,
mod miþendne, morþor hycgendne.
Bliþe gebæro ful oft wit beotedan
þæt unc ne gedælde nemne deað ana

211

owiht elles; eft is þæt onhworfen,
is nu [OMITTED] swa hit no wære
freondscipe uncer. Sceal ic feor ge neah
mines felaleofan fæhðu dreogan.

Heht mec mon wunian on wuda bearwe,
under actreo in þam eorðscræfe.
Eald is þes eorðsele, eal ic eom oflongad,
sindon dena dimme, duna uphea,
bitre burgtunas, brerum beweaxne,
wic wynna leas. Ful oft mec her wraþe begeat
fromsiþ frean. Frynd sind on eorþan,
leofe lifgende, leger weardiað,
þonne ic on uhtan ana gonge
under actreo geond þas eorðscrafu.
Þær ic sittan mot sumorlangne dæg,
þær ic wepan mæg mine wræcsiþas,
earfoþa fela; forþon ic æfre ne mæg
þære modceare minre gerestan,
ne ealles þæs longaþes þe mec on þissum life begeat.

A scyle geong mon wesan geomormod,
heard heortan geþoht, swylce habban sceal
bliþe gebæro, eac þon breostceare,
sinsorgna gedreag, sy æt him sylfum gelong
eal his worulde wyn, sy ful wide fah
feorres folclondes, þæt min freond siteð
under stanhliþe storme behrimed,
wine werigmod, wætre beflowen
on dreorsele. Dreogeð se min wine
micle modceare; he gemon to oft
wynlicran wic. Wa bið þam þe sceal
of langoþe leofes abidan.

212

THE JUDGMENT DAY I

Ðæt gelimpan sceal, þætte lagu floweð,
flod ofer foldan; feores bið æt ende
anra gehwylcum. Oft mæg se þe wile
in his sylfes sefan soð geþencan.
Hafað him geþinged hider þeoden user
on þam mæstan dæge, mægencyninga hyhst,
wile þonne forbærnan brego moncynnes
lond mid lige. Nis þæt lytulu spræc
to geheganne. Hat bið onæled,
siþþan fyr nimeð foldan sceatas,
byrnende lig beorhte gesceafte;
bið eal þes ginna grund gleda gefylled,
reþra bronda, swa nu rixiað
gromhydge guman, gylpe strynað,
hyra hlaforde gehlæges tilgað,
oþþæt hy beswicað synna weardas,
þæt hi mid þy heape helle secað,
fleogað mid þam feondum. Him biþ fyr ongean,
droflic wite, þær næfre dæg scineð
leohte of lyfte, ac a bilocen stondeð,
siþþan þæs gæstes gryre agiefen weorþeð.
Ufan hit is enge ond hit is innan hat;
nis þæt betlic bold, ac þær is brogna hyhst,
ne noht hyhtlic ham, ac þær is helle grund,
sarlic siðfæt þam þe sibbe ful oft
tomældeð mid his muþe. Ne con he þa mircan gesceaft,
hu hi butan ende ece stondeð
þam þe þær for his synnum onsægd weorþeð,
ond þonne a to ealdre orleg dreogeð.

Hwa is þonne þæs ferðgleaw, oþþe þæs fela cunne,
þæt æfre mæge heofona heahþu gereccan,
swa georne þone godes dæl, swa he gearo stondeð
clænum heortum, þam þe þisne cwide willað
ondrædan þus deopne? Sceal se dæg weorþan

213

þæt we forð berað firena gehwylce,
þeawas ond geþohtas; þæt bið þearlic gemot,
heardlic heremægen. Hat biþ acolod.
Ne biþ þonne on þisse worulde nymþe wætres sweg
[OMITTED] fisces eþel;
ne biþ her ban ne blod, ac sceal bearna gehwylc
mid lice ond mid sawle leanes fricgan
ealles þæs þe we on eorþan ær geworhtan
godes oþþe yfles. Ne mæg nænig gryre mare
geweorþan æfter worulde, ond se bið wide cuð.
Ne tytaþ her tungul, ac biþ tyr scæcen,
eorþan blædas. Forþon ic a wille
leode læran þæt hi lof godes
hergan on heahþu, hyhtum to wuldre
lifgen on geleafan, ond a lufan dryhtnes
wyrcan in þisse worulde, ær þon se wlonca dæg
bodige þurh byman brynehatne leg,
egsan oferþrym. Ne bið nænges eorles tir
leng on þissum life, siþþan leohtes weard
ofer ealne foldan fæþm fyr onsendeð.
Lixeð lyftes mægen, leg onetteð,
blæc byrnende, blodgyte weorþeð
mongum gemeldad, mægencyninges þrea;
beofað eal beorhte gesceaft, brondas lacað
on þam deopan dæge, dyneð upheofon.
Þonne weras ond wif woruld alætað,
eorþan yrmþu, seoð þonne on ece gewyrht.
Þonne bið gecyþed hwa in clænnisse
lif alifde; him bið lean gearo.
Hyht wæs a in heofonum, siþþan user hælend wæs,
middangeardes meotud, þurh þa mæstan gesceaft
on ful blacne beam bunden fæste
cearian clomme. Crist ealle wat
gode dæde; no þæs gilpan þearf
synfull sawel, þæt hyre sie swegl ongean,
þonne he gehyrweð ful oft halge lare,

214

brigdeð on bysmer. Ne con he þæs brogan dæl,
yfles ondgiet, ær hit hine on fealleð.
He þæt þonne onfindeð, þonne se fær cymeþ,
geond middangeard monegum gecyþeð,
þæt he bið on þæt wynstre weorud wyrs gescaden,
þonne he on þa swiþran hond swican mote,
leahtra alysed. Lyt þæt geþenceð,
se þe him wines glæd wilna bruceð,
siteð him symbelgal, siþ ne bemurneð,
hu him æfter þisse worulde weorðan mote.

Wile þonne forgieldan gæsta dryhten
willum æfter þære wyrde, wuldres ealdor,
þam þe his synna nu sare geþenceþ,
modbysgunge micle dreogeð;
him þæt þonne geleanað lifes waldend,
heofona hyrde, æfter heonansiþe
godum dædum, þæs þe he swa geomor wearð,
sarig fore his synnum. Ne sceal se to sæne beon
ne þissa larna to læt, se þe him wile lifgan mid gode,
brucan þæs boldes þe us beorht fæder
gearwað togeanes, gæsta ealdor.
Þæt is sigedryhten þe þone sele frætweð,
timbreð torhtlice; to sculon clæne,
womma lease, swa se waldend cwæð,
ealra cyninga cyning. Forþon cwicra gehwylc,
deophydigra, dryhtne hyreð,
þara þe wile heofona heahþu gestigan.
Hwæþre þæt gegongeð, þeah þe hit sy greote beþeaht,
lic mid lame, þæt hit sceal life onfon,
feores æfter foldan. Folc biþ gebonnen,
Adames bearn ealle to spræce;
beoð þonne gegædrad gæst ond bansele,
gesomnad to þam siþe. Soþ þæt wile cyþan,
þonne we us gemittað on þam mæstan dæge,
rincas æt þære rode, secgað þonne ryhta fela,

215

eal swylce under heofonum gewearð hates ond cealdes,
godes oþþe yfles; georne gehyreð
heofoncyninga hyhst hæleþa dæde.
Næfre mon þæs hlude horn aþyteð
ne byman ablaweþ, þæt ne sy seo beorhte stefn
ofer ealne middangeard monnum hludre,
waldendes word; wongas beofiað
for þam ærende þæt he to us eallum wat.
Oncweþ nu þisne cwide; cuþ sceal geweorþan
þæt ic gewægan ne mæg wyrd under heofonum,
ac hit þus gelimpan sceal leoda gehwylcum
ofer eall beorht gesetu, byrnende lig.
Siþþan æfter þam lige lif bið gestaþelad,
welan ah in wuldre se nu wel þenceð.

RESIGNATION

Age mec se ælmihta god,
helpe min se halga dryhten! Þu gesceope heofon ond eorþan
ond wundor eall, min wundorcyning,
þe þær on sindon, ece dryhten,
micel ond manigfeald. Ic þe, mære god,
mine sawle bebeode ond mines sylfes lic,
ond min word ond min weorc, witig dryhten,
ond eal min leoþo, leohtes hyrde,
ond þa manigfealdan mine geþohtas.
Getacna me, tungla hyrde,
þær selast sy sawle minre
to gemearcenne meotudes willan,
þæt ic þe geþeo þinga gehwylce,
ond on me sylfum, soðfæst cyning,
ræd arære. Regnþeof ne læt
on sceade sceþþan, þeah þe ic scyppendum
wuldorcyninge waccor hyrde,

216

ricum dryhtne, þonne min ræd wære.
Forgif me to lisse, lifgende god,
bitre bealodæde. Ic þa bote gemon,
cyninga wuldor, cume to, gif ic mot.

Forgif þu me, min frea, fierst ond ondgiet
ond geþyld ond gemynd þinga gehwylces
þara þu me, soþfæst cyning, sendan wylle
to cunnunge. Nu þu const on mec
firendæda fela, feorma mec hwæþre,
meotod, for þinre miltse, þeah þe ic ma fremede
grimra gylta þonne me god lyfde;
hæbbe ic þonne þearfe þæt ic þine seþeah,
halges heofoncyninges, hyldo getilge
leorendum dagum, lif æfter oþrum
geseo ond gesece, þæt me siþþan þær
unne arfæst god ecan dreames,
lif alyfe, þeah þe lætlicor
bette bealodæde þonne bibodu wæron
halgan heofonmægnes. Hwæt, þu me her fela
[OMITTED] forgeafe. Gesette minne hyht on þec,
forhte foreþoncas, þæt hio fæstlice
stonde gestaðelad. Onstep minne hige,
gæsta god cyning, in gearone ræd.
Nu ic fundige to þe, fæder moncynnes,
of þisse worulde, nu ic wat þæt ic sceal,
ful unfyr faca; feorma me þonne,
wyrda waldend, in þinne wuldordream,
ond mec geleoran læt, leofra dryhten,
geoca mines gæstes. Þonne is gromra to fela
æfestum eaden, hæbbe ic þonne
æt frean frofre, þeah þe ic ær on fyrste lyt
earnode arna. Forlæt mec englas seþeah
geniman on þinne neawest, nergende cyning,
meotud, for þinre miltse. Þeah ðe is mana fela
æfter dogrum dyde, ne læt þu mec næfre deofol seþeah
þin lim lædan on laðne sið,
þy læs hi on þone foreþonc gefeon motan
þy þe hy him sylfum sellan þuhten

217

englas oferhydige þonne ece Crist.
Gelugon hy him æt þam geleafan; forþon hy longe scul[[OMITTED]],
werge wihta, wræce þrowian.
Forstond þu mec ond gestyr him, þonne storm cyme
minum gæste ongegn; geoca þonne,
mihtig dryhten, minre sawle,
gefreoþa hyre ond gefeorma hy, fæder moncynnes,
hædre gehogode, hæl, ece god,
meotod meahtum swiþ. Min is nu þa
sefa synnum fah, ond ic ymb sawle eom
feam siþum forht, þeah þu me fela sealde
arna on þisse eorþan. Þe sie ealles þonc
meorda ond miltsa, þara þu me sealdest.
No ðæs earninga ænige wæron mid;
hwæþre ic me ealles þæs ellen wylle
habban ond hlyhhan ond me hyhtan to,
frætwian mec on ferðweg ond fundian
sylf to þam siþe þe ic asettan sceal,
gæst gearwian, ond me þæt eal for gode þolian
bliþe mode, nu ic gebunden eom
fæste in minum ferþe. Huru me frea witeð
sume þara synna þe ic me sylf ne conn
ongietan gleawlice. Gode ic hæbbe
abolgen, brego moncynnes; forþon ic þus bittre wearð
gewitnad for þisse worulde, swa min gewyrhto wæron
micle fore monnum, þæt ic martirdom
deopne adreoge. Ne eom ic dema gleaw,
wis fore weorude; forþon ic þas word spræce
fus on ferþe, swa me on frymðe gelomp
yrmþu ofer eorþan, þæt ic a þolade
geara gehwylce (gode ealles þonc!)
modearfoþa ma þonne on oþrum,
fyrhto in folce; forþon ic afysed eom

218

earm of minum eþle. Ne mæg þæs anhoga,
leodwynna leas, leng drohtian,
wineleas wræcca, (is him wrað meotud),
gnornað on his geoguþe,
ond him ælce mæle men fullestað,
ycað his yrmþu, ond he þæt eal þolað,
sarcwide secga, ond him bið a sefa geomor,
mod morgenseoc. Ic bi me tylgust
secge þis sarspel ond ymb siþ spræce,
longunge fus, ond on lagu þence,
nat min [OMITTED]
hwy ic gebycge bat on sæwe,
fleot on faroðe; nah ic fela goldes
ne huru þæs freondes, þe me gefylste
to þam siðfate, nu ic me sylf ne mæg
fore minum wonæhtum willan adreogan.
Wudu mot him weaxan, wyrde bidan,
tanum lædan; ic for tæle ne mæg
ænigne moncynnes mode gelufian
eorl on eþle. Eala dryhten min,
meahtig mundbora! Þæt ic eom mode [[OMITTED]]eoc,
bittre abolgen, is seo bot æt þe
gelong æfter [[OMITTED]]fe. Ic on leohte ne mæg
butan earfoþum ænge þinga
feasceaft hæle foldan [[OMITTED]]unian;
þonne ic me to fremþum freode hæfde,
cyðþu gecwe [[OMITTED]] me wæs a cearu symle
lufena to leane, swa ic alifde nu.
Giet biþ þæt selast, þonne mon him sylf ne mæg
wyrd onwendan, þæt he þonne wel þolige.

219

THE DESCENT INTO HELL

Ongunnon him on uhtan æþelcunde mægð
gierwan to geonge; wiston gumena gemot
æþelinges lic eorðærne biþeaht.
Woldan werigu wif wope bimænan
æþelinges deað ane hwile,
reonge bereotan. Ræst wæs acolad,
heard wæs hinsið; hæleð wæron modge,
þe hy æt þam beorge bliðe fundon.
Cwom seo murnende Maria on dægred,
heht hy oþre mid eorles dohtor.
Sohton sarigu tu sigebearn godes
ænne in þæt eorðærn þær hi ær wiston
þæt hine gehyddan hæleð Iudea;
wendan þæt he on þam beorge bidan sceolde,
ana in þære easterniht. Huru þæs oþer þing
wiston þa wifmenn, þa hy on weg cyrdon!

Ac þær cwom on uhtan an engla þreat,
behæfde heapa wyn hælendes burg.
Open wæs þæt eorðærn, æþelinges lic
onfeng feores gæst, folde beofode,
hlogan helwaran; hagosteald onwoc
modig from moldan, mægenþrym aras
sigefæst ond snottor. Sægde Iohannis,
hæleð helwarum, hlyhhende spræc
modig to þære mengo ymb his mæges [[OMITTED]]:
“Hæfde me gehaten hælend user,
þa he me on þisne sið sendan wolde,
þæt he me gesoht[[OMITTED]] siex monað,
ealles folces fruma. Nu [[OMITTED]] sceacen.
Wene ic ful swiþe ond witod [[OMITTED]
[OMITTED]] to dæge dryhten wille
[[OMITTED]] gesecan, sigebearn godes.”

220

Fysde hine þa to fore frea moncynnes;
wolde heofona helm helle weallas
forbrecan ond forbygan, þære burge þrym
onginnan reafian, reþust ealra cyninga.
Ne rohte he to þære hilde helmberendra,
ne he byrnwigend to þam burggeatum
lædan ne wolde, ac þa locu feollan,
clustor of þam ceastrum; cyning in oþrad,
ealles folces fruma forð onette,
weoruda wuldorgiefa. Wræccan þrungon,
hwylc hyra þæt sygebearn geseon moste,
Adam ond Abraham, Isac ond Iacob,
monig modig eorl, Moyses ond Dauid,
Esaias ond Sacharias,
heahfædra fela, swylce eac hæleþa gemot,
witgena weorod, wifmonna þreat,
fela fæmnena, folces unrim.
Geseah þa Iohannis sigebearn godes
mid þy cyneþrymme cuman to helle,
ongeat þa geomormod godes sylfes sið.
Geseah he helle duru hædre scinan,
þa þe longe ær bilocen wæron,
beþeahte mid þystre; se þegn wæs on wynne.

Abead þa bealdlice burgwarena ord
modig fore þære mengo ond to his mæge spræc
ond þa wilcuman wordum grette:
“Þe þæs þonc sie, þeoden user,
þæt þu us[[OMITTED]]ige secan woldest,
nu we on þissum bendum bidan [[OMITTED]]
þonne monige bindeð broþorleasne
wræccan [[OMITTED]] (he bið wide fah),
ne bið he no þæs nearwe under niðloc[[OMITTED]
[OMITTED]] þæs bitre gebunden under bealuclommum,
þæt he þy yð ne mæge ellen habban,

221

þonne he his hlafordes hyldo gelyfeð,
þæt hine of þam bendum bicgan wille.
Swa we ealle to þe an gelyfað,
dryhten min se dyra. Ic adreag fela
siþþan þu end to me in siþadest,
þa þu me gesealdest sweord ond byrnan,
helm ond heorosceorp, (a ic þæt heold nu giet),
ond þu me gecyðdest, cyneþrymma wyn,
þæt þu mundbora minum wære.

Eala Gabrihel, hu þu eart gleaw ond scearp,
milde ond gemyndig ond monþwære,
wis on þinum gewitte ond on þinum worde snottor!
Þæt þu gecyðdest þa þu þone cnyht to us
brohtest in Bethlem. Bidan we þæs longe,
setan on sorgum, sibbe oflyste,
wynnum ond wenum, hwonne we word godes
þurh his sylfes muð secgan hyrde.
Eala Maria, hu þu us modigne
cyning acendest, þa þu þæt cild to us
brohtest in Bethlem. We þæs beofiende
under helle dorum hearde sceoldon
bidan in bendum. Bona weorces gefeah;
wæron ure ealdfind ealle on wynnum
þonne hy gehyrdon hu we hreowen[[OMITTED]
[OMITTED]]on murnende mægburg usse,
oþþæt [[OMITTED]] sigedryhten god,
bimengdes[[OMITTED]]gust ealra cyninga.
[[OMITTED]] nu us mon modge þe
ageaf from usse geogoðe. We þurh gifre mod
beswican us sylfe; we þa synne forþon
berað in urum breostum to bonan honda,
sculon eac to ussum feondum freoþo wilnian.
Eala Hierusalem in Iudeum,
hu þu in þære stowe stille gewunadest!

222

Ne mostan þe geondferan foldbuende
ealle lifgende, þa þe lof singað.
Eala Iordane in Iudeum,
hu þu in þære stowe stille gewunadest!
Nales þu geondflowan foldbuende;
mostan hy þynes wætres wynnum brucan.

Nu ic þe halsie, hælend user,
deope in gedyrstum, (þu eart dryhten Crist),
þæt þu us gemiltsie, monna scyppend.
Þu fore monna lufan þinre modor bosm
sylfa gesohtes, sigedryhten god,
nales fore þinre þearfe, þeoda waldend,
ac for þam miltsum þe þu moncynne
oft ætywdest, þonne him wæs are þearf.
Þu meaht ymbfon eal folca gesetu,
swylce þu meaht geriman, rice dryhten,
sæs sondgrotu, selast ealra cyninga.
Swylce ic þe halsige, hælend user,
fore [.]inum cildhade, cyninga selast,
ond fore þære wunde, weoruda dry[[OMITTED]
[OMITTED]] þinum æriste, æþelinga wyn,
ond fore þinre me[[OMITTED]]ian nama,
þa ealle hellwara hergað ond lof[[OMITTED]
[OMITTED]]lum þe þe ymb stondað,
þa þu þe lete sittan [[OMITTED]] hond,
þa þu us on þisne wræcsið, weoroda dryhten.
þurh þines sylfes geweald secan woldest,
ond fore Hierusalem in Iudeum,
(sceal seo burg nu þa bidan efne swa þeah,
þeoden leofa, þines eftcymes),

223

ond for Iordane in Iudeum,
(wit unc in þære burnan baþodan ætgædre).
Oferwurpe þu mid þy wætre, weoruda dryhten,
bliþe mode ealle burgwaran,
swylce git Iohannis in Iordane
mid þy fullwihte fægre onbryrdon
ealne þisne middangeard. Sie þæs symle meotude þonc!”

ALMS-GIVING

Wel bið þam eorle þe him on innan hafað,
reþehygdig wer, rume heortan;
þæt him biþ for worulde weorðmynda mæst,
ond for ussum dryhtne doma selast.
Efne swa he mid wætre þone weallendan
leg adwæsce, þæt he leng ne mæg
blac byrnende burgum sceððan,
swa he mid ælmessan ealle toscufeð
synna wunde, sawla lacnað.

PHARAOH

“Saga me hwæt þær weorudes wære ealles
on Farones fyrde, þa hy folc godes
þurh feondscipe fylgan ongunn [[OMITTED]]”

“Nat ic hit be wihte, butan ic wene þus,
þæt þær screoda wære gescyred rime
siex hun[[OMITTED]]a searohæbbendra;
þæt eal fornam yþ[[OMITTED]]
wraþe wyrde in woruldrice.”

THE LORD'S PRAYER I

[[OMITTED]]g fæder, þu þe on heofonum eardast,
geweorðad wuldres dreame. Sy þinum weorcum halgad
noma niþþa bearnum; þu eart nergend wera.
Cyme þin rice wide, ond þin rædfæst willa

224

aræred under rodores hrofe, eac þon on rumre foldan.
Syle us to dæge domfæstne blæd,
hlaf userne, helpend wera,
þone singalan, soðfæst meotod.
Ne læt usic costunga cnyssan to swiðe,
ac þu us freodom gief, folca waldend,
from yfla gehwam, a to widan feore.

HOMILETIC FRAGMENT II

Gefeoh nu on ferðe ond to frofre geþeoh
dryhtne þinum, ond þinne dom arær,
heald hordlocan, hyge fæste bind
mid modsefan. Monig biþ uncuþ
treowgeþofta, teorað hwilum,
waciaþ wordbeot; swa þeos woruld fareð,
scurum scyndeð ond gesceap dreogeð.
An is geleafa, an lifgende,
an is fulwiht, an fæder ece,
an is folces fruma, se þas foldan gesceop,
duguðe ond dreamas. Dom siþþan weox.
þeah þeos læne gesceaft longe stode
heolstre gehyded, helme [[OMITTED]]edygled,
biþeaht wel treowum, þystre oferfæðmed,
siþ[[OMITTED]]an geong aweox
mægeð modhwatu mid moncynne;
ðær gelicade þa[[OMITTED]]op
in þam hordfate, halgan gæste,
beorht on br[[OMITTED]]e scan,
se wæs ordfruma ealles leohtes.

RIDDLE 30b

Ic eom ligbysig, lace mid winde,
w[[OMITTED]]dre gesomnad,

225

fus forðweges, fyre gemylted,
bear[[OMITTED]] blowende, byrnende gled.
Ful oft mec gesiþas sendað æfter hondum,
þær mec weras ond wif wlonce gecyssað.
Þonne ic mec onhæbbe, hi onhnigað to me,
modge miltsum, swa ic mongum sceal
ycan upcyme eadignesse.

RIDDLE 60

Ic wæs be sonde, sæwealle neah,
æt merefaroþe, minum gewunade
frumstaþole fæst; fea ænig wæs
monna cynnes, þæt minne þær
on anæde eard beheolde,
ac mec uhtna gehwam yð sio brune
lagufæðme beleolc. Lyt ic wende
þæt ic ær oþþe sið æfre sceolde
ofer meodubence muðleas sprecan,
wordum wrixlan. Þæt is wundres dæl,
on sefan searolic þam þe swylc ne conn,
hu mec seaxes ord ond seo swiþre hond,
eorles ingeþonc ond ord somod,
þingum geþydan, þæt ic wiþ þe sceolde
for unc anum twam ærendspræce
abeodan bealdlice, swa hit beorna ma
uncre wordcwidas widdor ne mænden.

THE HUSBAND'S MESSAGE

Nu ic onsundran þe secgan wille
[[OMITTED]] treocyn ic tudre aweox;
in mec æld[[OMITTED]] sceal ellor londes

226

settan [[OMITTED]] sealte streamas
[[OMITTED]]sse. Ful oft ic on bates
[[OMITTED]] gesohte
þær mec mondryhten min [[OMITTED]]
ofer heah hofu; eom nu her cumen
on ceolþele, ond nu cunnan scealt
hu þu ymb modlufan mines frean
on hyge hycge. Ic gehatan dear
þæt þu þær tirfæste treowe findest.

Hwæt, þec þonne biddan het se þisne beam agrof
þæt þu sinchroden sylf gemunde
on gewitlocan wordbeotunga,
þe git on ærdagum oft gespræcon,
þenden git moston on meoduburgum
eard weardigan, an lond bugan,
freondscype fremman. Hine fæhþo adraf
of sigeþeode; heht nu sylfa þe
lustum læran, þæt þu lagu drefde,
siþþan þu gehyrde on hliþes oran
galan geomorne geac on bearwe.
Ne læt þu þec siþþan siþes getwæfan,
lade gelettan lifgendne monn.

Ongin mere secan, mæwes eþel,
onsite sænacan, þæt þu suð heonan
ofer merelade monnan findest,
þær se þeoden is þin on wenum.
Ne mæg him worulde willa gelimpan
mara on gemyndum, þæs þe he me sægde,
þonne inc geunne alwaldend god
[[OMITTED]] ætsomne siþþan motan
secgum ond gesiþum s[[OMITTED]]
næglede beagas; he genoh hafað
fædan gold[[OMITTED]]s [[OMITTED]

227

[OMITTED]]d elþeode eþel healde,
fægre foldan [[OMITTED]
[OMITTED]]ra hæleþa, þeah þe her min wine[[OMITTED]]
nyde gebæded, nacan ut aþrong,
ond on yþa geong [[OMITTED]] sceolde
faran on flotweg, forðsiþes georn,
mengan merestreamas. Nu se mon hafað
wean oferwunnen; nis him wilna gad,
ne meara ne maðma ne meododreama,
ænges ofer eorþan eorlgestreona,
þeodnes dohtor, gif he þin beneah
ofer eald gebeot incer twega.
Gecyre ic ætsomne

geador

ond

aþe benemnan,
þæt he þa wære ond þa winetreowe
be him lifgendum læstan wolde,
þe git on ærdagum oft gespræconn.

THE RUIN

Wrætlic is þes wealstan, wyrde gebræcon;
burgstede burston, brosnað enta geweorc.
Hrofas sind gehrorene, hreorge torras,
hrungeat berofen, hrim on lime,
scearde scurbeorge scorene, gedrorene,
ældo undereotone. Eorðgrap hafað
waldend wyrhtan forweorone, geleorene,
heardgripe hrusan, oþ hund cnea
werþeoda gewitan. Oft þæs wag gebad
ræghar ond readfah rice æfter oþrum,
ofstonden under stormum; steap geap gedreas.
Wonað giet se [[OMITTED]]num geheapen,
fel on [[OMITTED]]
grimme gegrunden [[OMITTED]

228

[OMITTED]] scan heo[[OMITTED]
[OMITTED]]g orþonc ærsceaft [[OMITTED]
[OMITTED]]g[[OMITTED]] lamrindum beag
mod mo[[OMITTED]]yne swiftne gebrægd
hwætred in hringas, hygerof gebond
weallwalan wirum wundrum togædre.
Beorht wæron burgræced, burnsele monige,
heah horngestreon, heresweg micel,
meodoheall monig

dreama full,
oþþæt þæt onwende wyrd seo swiþe.
Crungon walo wide, cwoman woldagas,
swylt eall fornom secgrofra wera;
wurdon hyra wigsteal westen staþolas,
brosnade burgsteall. Betend crungon
hergas to hrusan. Forþon þas hofu dreorgiað,
ond þæs teaforgeapa tigelum sceadeð
hrostbeages hrof. Hryre wong gecrong
gebrocen to beorgum, þær iu beorn monig
glædmod ond goldbeorht gleoma gefrætwed,
wlonc ond wingal wighyrstum scan;
seah on sinc, on sylfor, on searogimmas,
on ead, on æht, on eorcanstan,
on þas beorhtan burg bradan rices.
Stanhofu stodan, stream hate wearp
widan wylme; weal eall befeng
beorhtan bosme, þær þa baþu wæron,
hat on hreþre. Þæt wæs hyðelic.
Leton þonne geotan [[OMITTED]]
ofer harne stan hate streamas
un[[OMITTED]
[OMITTED]]þþæt hringmere hate [[OMITTED]
[OMITTED]] þær þa baþu wæron.

229

Þonne is [[OMITTED]
[OMITTED]]re; þæt is cynelic þing,
huse [[OMITTED]] burg[[OMITTED]]

RIDDLES 61-95

61

Oft mec fæste bileac freolicu meowle,
ides on earce, hwilum up ateah
folmum sinum ond frean sealde,
holdum þeodne, swa hio haten wæs.
Siðþan me on hreþre heafod sticade,
nioþan upweardne, on nearo fegde.
Gif þæs ondfengan ellen dohte,
mec frætwedne fyllan sceolde
ruwes nathwæt. Ræd hwæt ic mæne.

62

Ic eom heard ond scearp, hingonges strong,
forðsiþes from, frean unforcuð,
wade under wambe ond me weg sylfa
ryhtne geryme. Rinc bið on ofeste,
se mec on þyð æftanweardne,
hæleð mid hrægle; hwilum ut tyhð
of hole hatne, hwilum eft fareð
on nearo nathwær, nydeþ swiþe
suþerne secg. Saga hwæt ic hatte.

63

Oft ic secga seledreame sceal
fægre onþeon, þonne ic eom forð boren
glæd mid golde, þær guman drincað.
Hwilum mec on cofan cysseð muþe
tillic esne, þær wit tu beoþ,
fæðme on folm[[OMITTED]]grum þyð,

230

wyrceð his willa[[OMITTED]]ð l[[OMITTED]
[OMITTED]] fulre, þonne ic forð cyme
[[OMITTED]]
Ne mæg ic þy miþan, [[OMITTED]
[OMITTED]]an on leohte
[[OMITTED]]
swylce eac bið sona [[OMITTED]
[OMITTED]]r[[OMITTED]]te getacnad, hwæt me to [[OMITTED]
[OMITTED]]leas rinc, þa unc geryde wæs.

64

Ic seah

ond

ofer wong faran,
beran

; bæm wæs on siþþe
hæbbendes hyht

ond

swylce þryþa dæl,

ond

Gefeah

ond

fleah ofer

ond

sylfes þæs folces.

65

Cwico wæs ic, ne cwæð ic wiht, cwele ic efne seþeah.
Ær ic wæs, eft ic cwom. Æghwa mec reafað,
hafað mec on headre, ond min heafod scireþ,
biteð mec on bær lic, briceð mine wisan.
Monnan ic ne bite, nympþe he me bite;
sindan þara monige þe mec bitað.

66

Ic eom mare þonne þes middangeard,
læsse þonne hondwyrm, leohtre þonne mona,
swiftre þonne sunne. Sæs me sind ealle
flodas on fæðmum ond þes foldan bearm,
grene wongas. Grundum ic hrine,

231

helle underhnige, heofonas oferstige,
wuldres eþel, wide ræce
ofer engla eard, eorþan gefylle,
ealne middangeard ond merestreamas
side mid me sylfum. Saga hwæt ic hatte.

67

Ic on þinge gefrægn þeodcyninges
wrætlice wiht, wordgaldra [[OMITTED]
[OMITTED]] snytt[[OMITTED]] hio symle deð
fira gehw[[OMITTED]
[OMITTED]] wisdome. Wundor me þæt [[OMITTED]
[OMITTED]] nænne muð hafað,
fet ne [[OMITTED]
[OMITTED]] welan oft sacað,
cwiþeð cy[[OMITTED]] wearð
leoda lareow. Forþon nu longe m[[OMITTED]]g
[[OMITTED]] ealdre ece lifgan
missenlice, þenden menn bugað
eorþan sceatas. Ic þæt oft geseah
golde gegierwed, þær guman druncon,
since ond seolfre. Secge se þe cunne,
wisfæstra hwylc, hwæt seo wiht sy.

68

Ic þa wiht geseah on weg feran;
heo wæs wrætlice wundrum gegierwed.

69

Wundor wearð on wege; wæter wearð to bane.

70

Wiht is wrætlic þam þe hyre wisan ne conn.
Singeð þurh sidan. Is se sweora woh,

232

orþoncum geworht; hafaþ eaxle tua
scearp on gescyldrum. His gesceapo dreogeð
þe swa wrætlice be wege stonde
heah ond hleortorht hæleþum to nytte.

71

Ic eom rices æht, reade bewæfed,
stið ond steapwong. Staþol wæs iu þa
wyrta wlitetorhtra; nu eom wraþra laf,
fyres ond feole, fæste genearwad,
wire geweorþad. Wepeð hwilum
for minum gripe se þe gold wigeð,
þonne ic yþan sceal [[OMITTED]]fe,
hringum gehyrsted. Me [[OMITTED]]i[[OMITTED]
[OMITTED]]go[[OMITTED]] dryhtne min[[OMITTED]
[OMITTED]]wlite bete.

72

Ic wæs lytel [[OMITTED]]
fo[[OMITTED]
[OMITTED]]te geaf [[OMITTED]
[OMITTED]]pe þe unc gemæne [[OMITTED]
[OMITTED]] sweostor min,
fedde mec [[OMITTED]] oft ic feower teah
swæse broþor, þara onsundran gehwylc
dægtidum me drincan sealde
þurh þyrel þearle. Ic þæh on lust,
oþþæt ic wæs yldra ond þæt an forlet
sweartum hyrde, siþade widdor,
mearcpaþas Walas træd, moras pæðde,
bunden under beame, beag hæfde on healse,
wean on laste weorc þrowade,

233

earfoða dæl. Oft mec isern scod
sare on sidan; ic swigade,
næfre meldade monna ængum
gif me ordstæpe egle wæron.

73

Ic on wonge aweox, wunode þær mec feddon
hruse ond heofonwolcn, oþþæt me onhwyrfdon
gearum frodne, þa me grome wurdon,
of þære gecynde þe ic ær cwic beheold,
onwendan mine wisan, wegedon mec of earde,
gedydon þæt ic sceolde wiþ gesceape minum
on bonan willan bugan hwilum.
Nu eom mines frean folme bysigo[[OMITTED]
[OMITTED]]dlan dæl, gif his ellen deag,
oþþe æfter dome [[OMITTED]]ri[[OMITTED]
[OMITTED]]an mæ[[OMITTED]]þa fremman,
wyrcan w[[OMITTED]
[OMITTED]]ec on þeode utan we[[OMITTED]
[OMITTED]]ipe
ond to wrohtstæp[[OMITTED]
[OMITTED]]eorp, eaxle gegyrde,
wo[[OMITTED]]
ond swiora smæl, sidan fealwe
[[OMITTED]] þonne mec heaþosigel
scir bescineð ond mec [[OMITTED]]
fægre feormað ond on fyrd wigeð
cræfte on hæfte. Cuð is wide
þæt ic þristra sum þeofes cræfte
under hrægnlocan [OMITTED]
hwilum eawunga eþelfæsten
forðweard brece, þæt ær frið hæfde.

234

Feringe from, he fus þonan
wendeð of þam wicum. Wiga se þe mine
wisan cunne, saga hwæt ic hatte.

74

Ic wæs fæmne geong, feaxhar cwene,
ond ænlic rinc on ane tid;
fleah mid fuglum ond on flode swom,
deaf under yþe dead mid fiscum,
ond on foldan stop, hæfde ferð cwicu.

75

Ic swiftne geseah on swaþe feran

76

Ic ane geseah idese sittan.

77

Sæ mec fedde, sundhelm þeahte,
ond mec yþa wrugon eorþan getenge
feþelease. Oft ic flode ongean
muð ontynde. Nu wile monna sum
min flæsc fretan, felles ne recceð,
siþþan he me of sidan seaxes orde
hyd arypeð, [[OMITTED]]ec hr[[OMITTED]]þe siþþan
iteð unsodene ea[[OMITTED]]d.

78

Oft ic flodas [[OMITTED]
[OMITTED]]s cynn[[OMITTED]] minum
ond [[OMITTED]
[OMITTED]]yde me to mos[[OMITTED]
[OMITTED]] swa ic him [[OMITTED]

235

[OMITTED]] ne æt ham gesæt
[[OMITTED]] flote cwealde
þurh orþonc [[OMITTED]] yþum bewrigene.

79

Ic eom æþelinges æht ond willa.

80

Ic eom æþelinges eaxlgestealla,
fyrdrinces gefara, frean minum leof,
cyninges geselda. Cwen mec hwilum
hwitloccedu hond on legeð,
eorles dohtor, þeah hio æþelu sy.
Hæbbe me on bosme þæt on bearwe geweox.
Hwilum ic on wloncum wicge ride
herges on ende; heard is min tunge.
Oft ic woðboran wordleana sum
agyfe æfter giedde. Good is min wise
ond ic sylfa salo. Saga hwæt ic hatte.

81

Ic eom byledbreost, belcedsweora,
heafod hæbbe ond heane steort,
eagan ond earan ond ænne foot,
hrycg ond heardnebb, hneccan steapne
ond sidan twa, sag on middum,
eard ofer ældum. Aglac dreoge,
þær mec wegeð se þe wudu hrereð,
ond mec stondende streamas beatað,
hægl se hearda, ond hrim þeceð,
[[OMITTED]]orst [[OMITTED]]eoseð, ond fealleð snaw
on þyrelwombne, ond ic þæt [[OMITTED]]ol[[OMITTED]
[OMITTED]] mæ[[OMITTED]] wonsceaft mine.

236

82

Wiht is [[OMITTED]
[OMITTED]] gongende, greate swilgeð,
[[OMITTED]
[OMITTED]] fell ne flæsc, fotum gong[
[OMITTED]]eð,
sceal mæla gehwam [[OMITTED]]

83

Frod wæs min fromcynn [[OMITTED]]
biden in burgum, siþþan bæles weard
[[OMITTED]] wera life bewunden,
fyre gefælsad. Nu me fah warað
eorþan broþor, se me ærest wearð
gumena to gyrne. Ic ful gearwe gemon
hwa min fromcynn fruman agette
eall of earde; ic him yfle ne mot,
ac ic hæftnyd hwilum arære
wide geond wongas. Hæbbe ic wundra fela,
middangeardes mægen unlytel,
ac ic miþan sceal monna gehwylcum
degolfulne dom dyran cræftes,
siðfæt minne. Saga hwæt ic hatte.

84

An wiht is on eorþan wundrum acenned,
hreoh ond reþe, hafað ryne strongne,
grimme grymetað ond be grunde fareð.
Modor is monigra mærra wihta.
Fæger ferende fundað æfre;
neol is nearograp. Nænig oþrum mæg

237

wlite ond wisan wordum gecyþan,
hu mislic biþ mægen þara cynna,
fyrn forðgesceaft; fæder ealle bewat
or ond ende, swylce an sunu,
mære meotudes bearn, þurh [[OMITTED]]ed,
ond þæt hyhste mæge[[OMITTED]]es gæ[[OMITTED]
[OMITTED]] dyre cræft[[OMITTED]
[OMITTED]
[OMITTED]]onne hy aweorp[[OMITTED]
[OMITTED]]þe ænig þara [[OMITTED]
[OMITTED]]fter ne mæg [[OMITTED]
[OMITTED]] oþer cynn eorþan [[OMITTED]
[OMITTED]] þon ær wæs
wlitig ond wynsum, [[OMITTED]]
Biþ sio moddor mægene eacen,
wundrum bewreþed, wistum gehladen,
hordum gehroden, hæleþum dyre.
Mægen bið gemiclad, meaht gesweotlad,
wlite biþ geweorþad wuldornyttingum,
wynsum wuldorgimm wloncum getenge,
clængeorn bið ond cystig, cræfte eacen;
hio biþ eadgum leof, earmum getæse,
freolic, sellic; fromast ond swiþost,
gifrost ond grædgost grundbedd trideþ,
þæs þe under lyfte aloden wurde
ond ælda bearn eagum sawe,
swa þæt wuldor wifeð, worldbearna mægen,
þeah þe ferþum gleaw [OMITTED]
mon mode snottor mengo wundra.
Hrusan bið heardra, hæleþum frodra,
geofum bið gearora, gimmum deorra;
worulde wlitigað, wæstmum tydreð,
firene dwæsceð,

238

oft utan beweorpeð anre þecene,
wundrum gewlitegad, geond werþeode,
þæt wafiað weras ofer eorþan,
þæt magon micle [[OMITTED]]sceafte.
Biþ stanum bestreþed, stormum [[OMITTED]
[OMITTED]]len [[OMITTED]]timbred weall,
þrym[[OMITTED]]ed,
hrusan hrineð, h[[OMITTED]
[OMITTED]]etenge,
oft searwum biþ [[OMITTED]
[OMITTED]] deaðe ne feleð,
þeah þe [[OMITTED]
[OMITTED]]du hreren, hrif wundigen,
[[OMITTED]]risse.
Hordword onhlid, hæleþum ge[[OMITTED]
[OMITTED]]wreoh, wordum geopena,
hu mislic sy mægen þara cy[[OMITTED]]

85

Nis min sele swige, ne ic sylfa hlud
ymb [OMITTED] unc dryhten scop
siþ ætsomne. Ic eom swiftre þonne he,
þragum strengra, he þreohtigra.
Hwilum ic me reste; he sceal yrnan forð.
Ic him in wunige a þenden ic lifge;
gif wit unc gedælað, me bið deað witod.

86

Wiht cwom gongan þær weras sæton
monige on mæðle, mode snottre;
hæfde an eage ond earan twa,
ond II fet, XII hund heafda,
hrycg ond wombe ond honda twa,
earmas ond eaxle, anne sweoran
ond sidan twa. Saga hwæt ic hatte.

239

87

Ic seah wundorlice wiht; wombe hæfde micle,
þryþum geþrungne. Þegn folgade
mægenstrong ond mundrof; micel me þuhte
godlic gumrinc, grap on sona
heofones toþe [OMITTED]
bleowe on eage; hio borcade,
wancode willum. Hio wolde seþeah
niol[[OMITTED]]

88

Ic weox þær ic s[[OMITTED]
[OMITTED]] ond sumor mi[[OMITTED]
[OMITTED]]me wæs min ti[[OMITTED]
[OMITTED]
[OMITTED]]d ic on staðol[[OMITTED]
[OMITTED]]um geong, swa [[OMITTED]
[OMITTED]] seþeana
oft geond [[OMITTED]]fgeaf,
ac ic uplong stod, þær ic [[OMITTED]]
ond min broþor; begen wæron hearde.
Eard wæs þy weorðra þe wit on stodan,
hyrstum þy hyrra. Ful oft unc holt wrugon,
wudubeama helm wonnum nihtum,
scildon wið scurum; unc gescop meotud.
Nu unc mæran twam magas uncre
sculon æfter cuman, eard oðþringan
gingran broþor. Eom ic gumcynnes
anga ofer eorþan; is min agen bæc
wonn ond wundorlic. Ic on wuda stonde
bordes on ende. Nis min broþor her,

240

ac ic sceal broþorleas bordes on ende
staþol weardian, stondan fæste;
ne wat hwær min broþor on wera æhtum
eorþan sceata eardian sceal,
se me ær be healfe heah eardade.
Wit wæron gesome sæcce to fremmanne;
næfre uncer awþer his ellen cyðde,
swa wit þære beadwe begen ne onþungan.
Nu mec unsceafta innan slitað,
wyrdaþ mec be wombe; ic gewendan ne mæg.
Æt þam spore findeð sped se þe se[[OMITTED]
[OMITTED]] sawle rædes.

89

[[OMITTED]] se wiht,
wombe hæfde [[OMITTED]
[OMITTED]]tne, leþre wæs beg[[OMITTED]
[OMITTED]]on hindan.
Grette wea[[OMITTED]
[OMITTED]] listum worhte,
hwilum eft [[OMITTED]
[OMITTED]] þygan, him þoncade,
siþþan u[[OMITTED]
[OMITTED]] swæsendum swylce þrage.

90

Mirum uidetur mihi, lupus ab agno tenetur;
obcubuit agnus rupi et capit uiscera lupi.
Dum starem et misarem, uidi gloriam magnam,
dui lupi stantes et tertium tribulantes;
IIII pedes habebant, cum septem oculis uidebant.

91

Min heafod is homere geþuren,
searopila wund, sworfen feole.

241

Oft ic begine þæt me ongean sticað,
þonne ic hnitan sceal, hringum gyrded,
hearde wið heardum, hindan þyrel,
forð ascufan þæt mines frean
mod

freoþað middelnihtum.
Hwilum ic under bæc bregde nebbe,
hyrde þæs hordes, þonne min hlaford wile
lafe þicgan þara þe he of life het
wælcræfte awrecan willum sinum.

92

Ic wæs brunra beot, beam on holte,
freolic feorhbora ond foldan wæstm,
weres wynnstaþol ond wifes sond,
gold on geardum. Nu eom guðwigan
hyhtlic hildewæpen, hringe beg[[OMITTED]
[OMITTED]]e[[OMITTED]] byreð,
oþrum [[OMITTED]]

93

Frea min [[OMITTED]
[OMITTED]]de willum sinum,
[[OMITTED]]
heah ond hyht[[OMITTED]
[OMITTED]]rpne, hwilum [[OMITTED]
[OMITTED]]wilum sohte
frea[[OMITTED]]s wod,
dægrime frod, deo[[OMITTED]]s,
hwilum stealc hliþo stigan sceolde
up in eþel, hwilum eft gewat

242

in deop dalu duguþe secan
strong on stæpe, stanwongas grof
hrimighearde, hwilum hara scoc
forst of feaxe. Ic on fusum rad
oþþæt him þone gleawstol gingra broþor
min agnade ond mec of earde adraf.
Siþþan mec isern innanweardne
brun bennade; blod ut ne com,
heolfor of hreþre, þeah mec heard bite
stiðecg style. No ic þa stunde bemearn,
ne for wunde weop, ne wrecan meahte
on wigan feore wonnsceaft mine,
ac ic aglæca ealle þolige,
þæt [[OMITTED]]e bord biton. Nu ic blace swelge
wuda ond wætre, w[[OMITTED]]b[[OMITTED]] befæðme
þæt mec on fealleð ufan þær ic stonde,
eorpes nathwæt; hæbbe anne fot.
Nu min hord warað hiþende feond,
se þe ær wide bær wulfes gehleþan;
oft me of wombe bewaden fereð,
steppeð on stið bord, [[OMITTED]
[OMITTED]] deaþes d[[OMITTED]] þonne dægcondel,
sunne [[OMITTED]
[OMITTED]]eorc eagum wliteð
ond spe[[OMITTED]]

94

Smeþr[[OMITTED]]ad,
hyrre þonne heofon[[OMITTED]
[[OMITTED]] glædre þonne sunne,
[[OMITTED]]style,
smeare þonne sealtry[[OMITTED]]
leofre þonne þis leoht eall, leohtre þon w[[OMITTED]]

243

95

Ic eom indryhten ond eorlum cuð,
ond reste oft; ricum ond heanum,
folcum gefræge fere wide,
ond me fremdes ær freondum stondeð
hiþendra hyht, gif ic habban sceal
blæd in burgum oþþe beorhtne god.
Nu snottre men swiþast lufiaþ
midwist mine; ic monigum sceal
wisdom cyþan; no þær word sprecað
ænig ofer eorðan. Þeah nu ælda bearn
londbuendra lastas mine
swiþe secað, ic swaþe hwilum
mine bemiþe monna gehwylcum.