University of Virginia Library

Se bið gefeana fægrast þonne hy æt frymðe gemetað,
engel ond seo eadge sawl! Ofgiefeþ hio þas eorþan wynne,
forlæteð þas lænan dreamas, ond hio wiþ þam lice gedæleð.
Ðonne cwið se engel, (hafað yldran had),
greteð gæst oþerne, abeodeð him godes ærende:
“Nu þu most feran þider þu fundadest
longe ond gelome. Ic þec lædan sceal.
Wegas þe sindon weþe, ond wuldres leoht
torht ontyned. Eart nu tidfara
to þam halgan ham.” Þær næfre hreow cymeð,
edergong fore yrmþum, ac þær biþ engla dream,
sib ond gesælignes, ond sawla ræst,
ond þær a to feore gefeon motun,
dryman mid dryhten, þa þe his domas her
æfnað on eorþan. He him ece lean
healdeð on heofonum, þær se hyhsta
ealra cyninga cyning ceastrum wealdeð.
Ðæt sind þa getimbru þe no tydriað,
ne þam fore yrmþum þe þær in wuniað
lif aspringeð, ac him bið lenge hu sel;
geoguþe brucað ond godes miltsa.
Þider soðfæstra sawla motun
cuman æfter cwealme, þa þe her Cristes æ
lærað ond læstað, ond his lof rærað;
oferwinnað þa awyrgdan gæstas, bigytað him wuldres ræste,
hwider sceal þæs monnes mod astigan,
ær oþþe æfter, þonne he his ænne her
gæst bigonge, þæt se gode mote,
womma clæne, in geweald cuman.

Monge sindon geond middangeard
hadas under heofonum, þa þe in haligra
rim arisað. We þæs ryht magun
æt æghwylcum anra gehyran,
gif we halig bebodu healdan willað;
mæg nu snottor guma sæle brucan
godra tida, ond his gæste forð
weges willian. Woruld is onhrered,
colaþ Cristes lufu, sindan costinga
geond middangeard monge arisene,
swa þæt geara iu godes spelbodan
wordum sægdon ond þurh witedom
eal anemdon, swa hit nu gongeð.
Ealdað eorþan blæd æþela gehwylcre
ond of wlite wendað wæstma gecyndu;
bið seo siþre tid sæda gehwylces
mætræ in mægne. Forþon se mon ne þearf
to þisse worulde wyrpe gehycgan,
þæt he us fægran gefean bringe
ofer þa niþas þe we nu dreogað,
ærþon endien ealle gesceafte
ða he gesette on siex dagum,
ða nu under heofonum hadas cennað,
micle ond mæte. Is þes middangeard
dalum gedæled. Dryhten sceawað
hwær þa eardien þe his æ healden;
gesihð he þa domas dogra gehwylce
wonian ond wendan of woruldryhte
ða he gesette þurh his sylfes word.
He fela findeð, fea beoð gecorene.

Sume him þæs hades hlisan willað
wegan on wordum ond þa weorc ne doð.
Bið him eorðwela ofer þæt ece lif
hyhta hyhst, se gehwylcum sceal
foldbuendra fremde geweorþan.
Forþon hy nu hyrwað haligra mod,
ða þe him to heofonum hyge staþeliað,
witon þæt se eðel ece bideð
ealra þære mengu þe geond middangeard
dryhtne þeowiað ond þæs deoran ham
wilniað bi gewyrhtum. Swa þas woruldgestreon
on þa mæran god bimutad weorþað,
ðonne þæt gegyrnað þa þe him godes egsa
hleonaþ ofer heafdum. Hy þy hyhstan beoð
þrymme geþreade, þisses lifes
þurh bibodu brucað ond þæs betran forð
wyscað ond wenaþ. Wuldres bycgað,
sellað ælmessan, earme frefrað,
beoð rummode ryhtra gestreona,
lufiað mid lacum þa þe læs agun,
dæghwam dryhtne þeowiaþ. He hyra dæde sceawað.

Sume þa wuniað on westennum,
secað ond gesittað sylfra willum
hamas on heolstrum. Hy ðæs heofoncundan
boldes bidað. Oft him brogan to
laðne gelædeð, se þe him lifes ofonn,
eaweð him egsan, hwilum idel wuldor,
brægdwis bona hafað bega cræft,
eahteð anbuendra. Fore him englas stondað,
gearwe mid gæsta wæpnum, beoþ hyra geoca gemyndge,
healdað haligra feorh, witon hyra hyht mid dryhten.
Þæt synd þa gecostan cempan þa þam cyninge þeowað,
se næfre þa lean alegeð þam þe his lufan adreogeð.

Magun we nu nemnan þæt us neah gewearð
þurh haligne had gecyþed,
hu Guðlac his in godes willan
mod gerehte, man eall forseah,
eorðlic æþelu, upp gemunde
ham in heofonum. Him wæs hyht to þam,
siþþan hine inlyhte se þe lifes weg
gæstum gearwað, ond him giefe sealde
engelcunde, þæt he ana ongan
beorgseþel bugan, ond his blæd gode
þurh eaðmedu ealne gesealde,
ðone þe he on geoguðe bigan sceolde
worulde wynnum. Hine weard biheold
halig of heofonum, se þæt hluttre mod
in þæs gæstes god georne trymede.

Hwæt, we hyrdon oft þæt se halga wer
in þa ærestan ældu gelufade
frecnessa fela! Fyrst wæs swa þeana
in godes dome, hwonne Guðlace
on his ondgietan engel sealde
þæt him sweðraden synna lustas.
Tid wæs toweard; hine twegen ymb
weardas wacedon, þa gewin drugon,
engel dryhtnes ond se atela gæst.
Nalæs hy him gelice lare bæron
in his modes gemynd mongum tidum.
Oþer him þas eorþan ealle sægde
læne under lyfte, ond þa longan god
herede on heofonum, þær haligra
sawla gesittað in sigorwuldre
dryhtnes dreamas; he him dæda lean
georne gieldeð, þam þe his giefe willað
þicgan to þonce ond him þas woruld
uttor lætan þonne þæt ece lif.
Oþer hyne scyhte, þæt he sceaðena gemot
nihtes sohte ond þurh neþinge
wunne æfter worulde, swa doð wræcmæcgas
þa þe ne bimurnað monnes feore
þæs þe him to honda huþe gelædeð,
butan hy þy reafe rædan motan.

Swa hy hine trymedon on twa healfa
oþþæt þæs gewinnes weoroda dryhten
on þæs engles dom ende gereahte.
Feond wæs geflymed; siþ þam frofre gæst
in Guðlaces geoce gewunade,
lufade hine ond lærde lenge hu geornor,
þæt him leofedan londes wynne,
bold on beorhge. Oft þær broga cwom
egeslic ond uncuð, ealdfeonda nið,
searocræftum swiþ; hy him sylf hyra
onsyn ywdon, ond þær ær fela
setla gesæton. Þonan sið tugon
wide waðe, wuldre byscyrede,
lyftlacende. Wæs seo londes stow
bimiþen fore monnum, oþþæt meotud onwrah
beorg on bearwe, þa se bytla cwom
se þær haligne ham arærde,
nales þy he giemde þurh gitsunga
lænes lifwelan, ac þæt lond gode
fægre gefreoþode, siþþan feond oferwon
Cristes cempa. He gecostad wearð
in gemyndigra monna tidum,
ðara þe nu gena þurh gæstlicu
wundor hine weorðiað ond his wisdomes
hlisan healdað, þæt se halga þeow
elne geeode, þa he ana gesæt
dygle stowe. Ðær he dryhtnes lof
reahte ond rærde; oft þurh reorde abead,
þam þe þrowera þeawas lufedon,
godes ærendu, þa him gæst onwrah
lifes snyttru, þæt he his lichoman
wynna forwyrnde ond woruldblissa,
seftra setla ond symbeldaga,
swylce eac idelra eagena wynna,
gierelan gielplices. Him wæs godes egsa
mara in gemyndum þonne he menniscum
þrymme æfter þonce þegan wolde.

God wæs Guðlac! He in gæste bær
heofoncundne hyht, hælu geræhte
ecan lifes. Him wæs engel neah,
fæle freoðuweard, þam þe feara sum
mearclond gesæt. Þær he mongum wearð
bysen on Brytene, siþþan biorg gestah
eadig oretta, ondwiges heard.
Gyrede hine georne mid gæstlicum
wæpnum [OMITTED] wong bletsade,
him to ætstælle ærest arærde
Cristes rode, þær se cempa oferwon
frecnessa fela. Frome wurdun monge
godes þrowera; we þæs Guðlaces
deorwyrðne dæl dryhtne cennað.
He him sige sealde ond snyttrucræft,
mundbyrd meahta, þonne mengu cwom
feonda færscytum fæhðe ræran.
Ne meahton hy æfeste anforlætan,
ac to Guðlaces gæste gelæddun
frasunga fela. Him wæs fultum neah,
engel hine elne trymede, þonne hy him yrre hweopan,
frecne fyres wylme. Stodan him on feðehwearfum,
cwædon þæt he on þam beorge byrnan sceolde
ond his lichoman lig forswelgan,
þæt his earfeþu eal gelumpe
modcearu mægum, gif he monna dream
of þam orlege eft ne wolde
sylfa gesecan, ond his sibbe ryht
mid moncynne maran cræfte
willum bewitigan, lætan wræce stille.

Swa him yrsade, se for ealle spræc
feonda mengu. No þy forhtra wæs
Guðlaces gæst, ac him god sealde
ellen wiþ þam egsan þæt þæs ealdfeondes
scyldigra scolu scome þrowedon;
wæron teonsmiðas tornes fulle,
cwædon þæt him Guðlac eac gode sylfum
earfeþa mæst ana gefremede,
siþþan he for wlence on westenne
beorgas bræce, þær hy bidinge,
earme ondsacan, æror mostun
æfter tintergum tidum brucan,
ðonne hy of waþum werge cwoman
restan ryneþragum, rowe gefegon;
wæs him seo gelyfed þurh lytel fæc.

Stod seo dygle stow dryhtne in gemyndum
idel ond æmen, eþelriehte feor,
bad bisæce betran hyrdes.
To þon ealdfeondas ondan noman,
swa hi singales sorge dreogað.
Ne motun hi on eorþan eardes brucan,
ne hy lyft swefeð in leoma ræstum,
ac hy hleolease hama þoliað,
in cearum cwiþað, cwealmes wiscað,
willen þæt him dryhten þurh deaðes cwealm
to hyra earfeða ende geryme.
Ne mostun hy Guðlaces gæste sceþþan,
ne þurh sarslege sawle gedælan
wið lichoman, ac hy ligesearwum
ahofun hearmstafas, hleahtor alegdon,
sorge seofedon, þa hi swiðra oferstag
weard on wonge. Sceoldon wræcmæcgas
ofgiefan gnornende grene beorgas.

Hwæþre hy þa gena, godes ondsacan,
sægdon sarstafum, swiþe geheton,
þæt he deaþa gedal dreogan sceolde,
gif he leng bide laþran gemotes,
hwonne hy mid mengu maran cwome,
þa þe for his life lyt sorgedon.
Guðlac him ongean þingode, cwæð þæt hy gielpan ne þorftan
dædum wið dryhtnes meahtum. “Þeah þe ge me deað gehaten,
mec wile wið þam niþum genergan se þe eowrum nydum wealdeð.
An is ælmihtig god, se mec mæg eaðe gescyldan;
he min feorg freoþað. Ic eow fela wille
soþa gesecgan. Mæg ic þis setl on eow
butan earfeðum ana geðringan.
Ne eam ic swa fealog, swa ic eow fore stonde,
monna weorudes, ac me mara dæl
in godcundum gæstgerynum
wunað ond weaxeð, se me wraþe healdeð.
Ic me anum her eaðe getimbre
hus ond hleonað; me on heofonum sind
lare gelonge. Mec þæs lyt tweoþ
þæt me engel to ealle gelædeð
spowende sped spreca ond dæda.
Gewitað nu, awyrgde, werigmode,
from þissum earde þe ge her on stondað,
fleoð on feorweg. Ic me frið wille
æt gode gegyrnan; ne sceal min gæst mid eow
gedwolan dreogan, ac mec dryhtnes hond
mundað mid mægne. Her sceal min wesan
eorðlic eþel, nales eower leng.”

Ða wearð breahtm hæfen. Beorg ymbstodan
hwearfum wræcmæcgas. Woð up astag,
cearfulra cirm. Cleopedon monige,
feonda foresprecan, firenum gulpon:
“Oft we ofersegon bi sæm tweonum
þeoda þeawas, þræce modigra,
þara þe in gelimpe life weoldon.
No we oferhygdu anes monnes
geond middangeard maran fundon.
Ðu þæt gehatest þæt ðu ham on us
gegan wille, ðe eart godes yrming.
Bi hwon scealt þu lifgan, þeah þu lond age?
Ne þec mon hider mose fedeð;
beoð þe hungor ond þurst hearde gewinnan,
gif þu gewitest swa wilde deor
ana from eþele. Nis þæt onginn wiht!
Geswic þisses setles! Ne mæg þec sellan ræd
mon gelæran þonne þeos mengu eall.
We þe beoð holde gif ðu us hyran wilt,
oþþe þec ungearo eft gesecað
maran mægne, þæt þe mon ne þearf
hondum hrinan, ne þin hra feallan
wæpna wundum. We þas wic magun
fotum afyllan; folc in ðriceð
meara þreatum ond monfarum.
Beoð þa gebolgne, þa þec breodwiað,
tredað þec ond tergað, ond hyra torn wrecað,
toberað þec blodgum lastum; gif þu ure bidan þencest,
we þec niþa genægað. Ongin þe generes wilnian,
far þær ðu freonda wene, gif ðu þines feores recce.”

Gearo wæs Guðlac, hine god fremede
on ondsware ond on elne strong.
Ne wond he for worde, ac his wiþerbreocum
sorge gesægde, cuðe him soð genog:
“Wid is þes westen, wræcsetla fela,
eardas onhæle earmra gæsta.
Sindon wærlogan þe þa wic bugað.
Þeah ge þa ealle ut abanne,
ond eow eac gewyrce widor sæce,
ge her ateoð in þa tornwræce
sigeleasne sið. No ic eow sweord ongean
mid gebolgne hond oðberan þence,
worulde wæpen, ne sceal þes wong gode
þpurh blodgyte gebuen weorðan,
ac ic minum Criste cweman þence
leofran lace. Nu ic þis lond gestag,
fela ge me earda þurh idel word
aboden habbað. Nis min breostsefa
forht ne fæge, ac me friðe healdeð
ofer monna cyn se þe mægna gehwæs
weorcum wealdeð. Nis me wiht æt eow
leofes gelong, ne ge me laþes wiht
gedon motun. Ic eom dryhtnes þeow,
he mec þurh engel oft afrefreð.
Forðon mec longeþas lyt gegretað,
sorge sealdun, nu mec sawelcund
hyrde bihealdeð. Is min hyht mid god,
ne ic me eorðwelan owiht sinne,
ne me mid mode micles gyrne,
ac me dogra gehwam dryhten sendeð
þurh monnes hond mine þearfe.”

Swa modgade, se wið mongum stod,
awreðed weorðlice wuldres cempa
engla mægne. Gewat eal þonan
feonda mengu. Ne wæs se fyrst micel
þe hi Guðlace forgiefan þohtan.
He wæs on elne ond on eaðmedum,
bad on beorge, (wæs him botles neod),
forlet longeþas lænra dreama.
No he hine wið monna miltse gedælde,
ac gesynta bæd sawla gehwylcre,
þonne he to eorðan on þam anade
hleor onhylde. Him of heofonum wearð
onbryrded breostsefa bliðe gæste.
Oft eahtade, (wæs him engel neah),
hu þisse worulde wynna þorfte
mid his lichoman læsast brucan.
No him fore egsan earmra gæsta
treow getweode, ne he tid forsæt
þæs þe he for his dryhtne dreogan sceolde,
þæt hine æreste elne binoman
slæpa sluman oþþe sæne mod.
Swa sceal oretta a in his mode
gode compian, ond his gæst beran
oft on ondan þam þe eahtan wile
sawla gehwylcre þær he gesælan mæg.

Symle hy Guðlac in godes willan
fromne fundon, þonne flygereowe
þurh nihta genipu neosan cwoman,
þa þe onhæle eardas weredon,
hwæþre him þæs wonges wyn sweðrade;
woldun þæt him to mode fore monlufan
sorg gesohte, þæt he siþ tuge
eft to eþle. Ne wæs þæt ongin swylc,
ðonne hine engel on þam anade
geornast grette ond him giefe sealde,
þæt hine ne meahte meotudes willan
longað gelettan, ac he on þæs lareowes
wære gewunade. Oft worde bicwæð:
“Huru, þæs bihofað, se ðe him halig gæst
wisað on willan ond his weorc trymað,
laþað hine liþum wordum, gehateð him lifes ræste,
þæt he þæs latteowes larum hyre,
ne lete him ealdfeond eft oncyrran
mod from his meotude. Hu sceal min cuman
gæst to geoce, nemne ic gode sylle
hyrsumne hige, þæt him heortan geþonc [OMITTED]
ær oþþe sið ende geweorðe,
þæt ge mec to wundre wægan motun.
Ne mæg min lichoma wið þas lænan gesceaft
deað gedælan, ac he gedreosan sceal,
swa þeos eorðe eall þe ic her on stonde.
Ðeah ge minne flæschoman fyres wylme
forgripen gromhydge gifran lege,
næfre ge mec of þissum wordum onwendað þendan mec min gewit gelæsteð.
Þeah þe ge hine sarum forsæcen, ne motan ge mine sawle gretan,
ac ge on betran gebringað. Forðan ic gebidan wille
þæs þe me min dryhten demeð. Nis me þæs deaþes sorg.
Ðeah min ban ond blod bu tu geweorþen
eorþan to eacan, min se eca dæl
in gefean fareð, þær he fægran
botles bruceð. Nis þisses beorges setl
meodumre ne mara þonne hit men duge
se þe in þrowingum þeodnes willan
dæghwam dreogeð. Ne sceal se dryhtnes þeow
in his modsefan mare gelufian
eorþan æhtwelan þonne his anes gemet,
þæt he his lichoman lade hæbbe.”

Ða wæs eft swa ær ealdfeonda nið,
wroht onwylled; woð oþer
ne lythwon leoðode, þonne in lyft astag
ceargesta cirm. Symle Cristes lof
in Guðlaces godum mode
weox ond wunade, ond hine weoruda god
freoðade on foldan, swa he feora gehwylc
healdeð in hælo, þær se hyra gæst
þihð in þeawum. He wæs þeara sum;
ne won he æfter worulde, ac he in wuldre ahof
modes wynne. Hwylc wæs mara þonne se?
An oretta ussum tidum
cempa gecyðeð þæt him Crist fore
woruldlicra ma wundra gecyðde.

He hine scilde wið sceðþendra
eglum onfengum earmra gæsta;
wæron hy reowe to ræsanne
gifrum grapum. No god wolde
þæt seo sawl þæs sar þrowade
in lichoman, lyfde seþeana
þæt hy him mid hondum hrinan mosten,
ond þæt frið wið hy gefreoþad wære.
Hy hine þa hofun on þa hean lyft,
sealdon him meahte ofer monna cynn,
þæt he fore eagum eall sceawode
under haligra hyrda gewealdum
in mynsterum monna gebæru,
þara þe hyra lifes þurh lust brucan,
idlum æhtum ond oferwlencum,
gierelum gielplicum, swa bið geoguðe þeaw,
þær þæs ealdres egsa ne styreð.
No þær þa feondas gefeon þorfton,
ac þæs blædes hraðe gebrocen hæfdon
þe him alyfed wæs lytle hwile,
þæt hy his lichoman leng ne mostan
witum wælan; ne him wiht gescod
þæs þe hy him to teonan þurhtogen hæfdon.
Læddun hine þa of lyfte to þam leofestan
earde on eorðan, þæt he eft gestag
beorg on bearwe. Bonan gnornedon,
mændon murnende þæt hy monnes bearn
þream oferþunge, ond swa þearfendlic
him to earfeðum ana cwome,
gif hy him ne meahte maran sarum
gyldan gyrnwræce. Guðlac sette
hyht in heofonas, hælu getreowde,
hæfde feonda feng feore gedyged.
Wæs seo æreste earmra gæsta
costung ofercumen. Cempa wunade
bliþe on beorge, wæs his blæd mid god.
Ðuhte him on mode þæt se moncynnes
eadig wære se þe his anum her
feore gefreoðade, þæt him feondes hond
æt þam ytmestan ende ne scode,
þonne him se dryhtnes dom wisade
to þam nyhstan nydgedale.
Hwæþre him þa gena gyrna gemyndge
edwitsprecan ermþu geheton
tornum teoncwidum. Treow wæs gecyþed,
þætte Guðlace god leanode
ellen mid arum, þæt he ana gewon.

Him se werga gæst wordum sægde:
“No we þe þus swiðe swencan þorftan,
þær þu fromlice freonda larum
hyran wolde, þa þu hean ond earm
on þis orlege ærest cwome,
ða þu gehete þæt þec halig gæst
wið earfeþum eaðe gescilde,
for þam myrcelse þe þec monnes hond
from þinre onsyne æþelum ahwyrfde.
In þam mægwlite monge lifgað,
gyltum forgiefene; nales gode þigað,
ac hy lichoman fore lufan cwemað
wista wynnum. Swa ge weorðmyndu
in dolum dreame dryhtne gieldað.
Fela ge fore monnum miþað þæs þe ge in mode gehycgað;
ne beoð eowre dæda dyrne, þeah þe ge hy in dygle gefremme.
We þec in lyft gelæddun, oftugon þe londes wynna,
woldun þu þe sylfa gesawe þæt we þec soð onstældun.
Ealles þu þæs wite awunne; forþon þu hit onwendan ne meahtes.”

Ða wæs agongen þæt him god wolde
æfter þrowinga þonc gegyldan
þæt he martyrhad mode gelufade,
sealde him snyttru on sefan gehygdum,
mægenfæste gemynd. He wið mongum stod
ealdfeonda, elne gebylded,
sægde him to sorge þæt hy sigelease
þone grenan wong ofgiefan sceoldan:
“Ge sind forscadene, on eow scyld siteð!
Ne cunnon ge dryhten duguþe biddan,
ne mid eaðmedum are secan,
þeah þe eow alyfde lytle hwile,
þæt ge min onwald agan mosten;
ne ge þæt geþyldum þicgan woldan,
ac mec yrringa up gelæddon,
þæt ic of lyfte londa getimbru
geseon meahte. Wæs me swegles leoht
torht ontyned, þeah ic torn druge.
Setton me in edwit þæt ic eaðe forbær
rume regulas ond reþe mod
geongra monna in godes templum;
woldan þy gehyrwan haligra lof,
sohtun þa sæmran, ond þa sellan no
demdan æfter dædum. Ne beoð þa dyrne swa þeah.
Ic eow soð siþþon secgan wille.
God scop geoguðe ond gumena dream;
ne magun þa æfteryld in þam ærestan
blæde geberan, ac hy blissiað
worulde wynnum, oððæt wintra rim
gegæð in þa geoguðe, þæt se gæst lufað
onsyn ond ætwist yldran hades,
ðe gemete monige geond middangeard
þeowiað in þeawum. Þeodum ywaþ
wisdom weras, wlencu forleosað,
siððan geoguðe geað gæst aflihð.
Þæt ge ne scirað, ac ge scyldigra
synne secgað, soþfæstra no
mod ond monþeaw mæran willað.
Gefeoð in firenum, frofre ne wenað,
þæt ge wræcsiða wyrpe gebiden.
Oft ge in gestalum stondað; þæs cymeð steor of heofonum.
Me þonne sige sendeð se usic semon mæg,
se þe lifa gehwæs lengu wealdeð.”

Swa hleoþrade halig cempa;
wæs se martyre from moncynnes
synnum asundrad. Sceolde he sares þa gen
dæl adreogan, ðeah þe dryhten his
witum weolde. Hwæt, þæt wundra sum
monnum þuhte, þæt he ma wolde
afrum onfengum earme gæstas
hrinan leton, ond þæt hwæþre gelomp!
Wæs þæt gen mara, þæt he middangeard
sylfa gesohte, ond his swat ageat
on bonena hond; ahte bega geweald,
lifes ond deaðes, þa he lustum dreag
eaðmod on eorðan ehtendra nið.
Forþon is nu arlic þæt we æfæstra
dæde demen, secgen dryhtne lof
ealra þara bisena þe us bec fore
þurh his wundra geweorc wisdom cyþað.

Geofu wæs mid Guðlac in godcundum
mægne gemeted. Micel is to secgan
eall æfter orde, þæt he on elne adreag:
ðone foregengan fæder ælmihtig
wið onhælum ealdorgewinnum
sylfa gesette, þær his sawl wearð
clæne ond gecostad. Cuð is wide
geond middangeard þæt his mod geþah
in godes willan; is þæs gen fela
to secgenne, þæs þe he sylfa adreag
under nyðgista nearwum clommum.
He þa sar forseah, a þære sawle wel [OMITTED]
þæs mundboran þe þæt mod geheold,
þæt him ne getweode treow in breostum,
ne him gnornunga gæste scodun,
ac se hearda hyge halig wunade,
oþþæt he þa bysgu oferbiden hæfde.
Þrea wæron þearle, þegnas grimme,
ealle hy þam feore fyl gehehton.
No hy hine to deaðe deman moston,
synna hyrdas, ac seo sawul bad
in lichoman leofran tide.
Georne hy ongeaton þæt hyne god wolde
nergan wið niþum ond hyra nydwræce
deope deman. Swa dryhten mæg,
ana ælmihtig, eadigra gehwone
wið earfeþum eaðe gescildan.

Hwæðre hine gebrohton bolgenmode,
wraðe wræcmæcgas, wuldres cempan,
halig husulbearn, æt heldore,
þær firenfulra fæge gæstas
æfter swyltcwale secan onginnað
ingong ærest in þæt atule hus,
niþer under næssas neole grundas.
Hy hine bregdon, budon orlege,
egsan ond ondan arleaslice,
frecne fore, swa bið feonda þeaw,
þonne hy soðfæstra sawle willað
synnum beswican ond searocræftum.
Ongunnon gromheorte godes orettan
in sefan swencan, swiþe geheton
þæt he in þone grimman gryre gongan sceolde,
hweorfan gehyned to helwarum,
ond þær in bendum bryne þrowian.
Woldun hy geteon mid torncwidum
earme aglæcan in orwennysse,
meotudes cempan. Hit ne meahte swa!
Cwædon cearfulle, Criste laðe,
to Guðlace mid grimnysse:
“Ne eart ðu gedefe, ne dryhtnes þeow
clæne gecostad, ne cempa god,
wordum ond weorcum wel gecyþed,
halig in heortan. Nu þu in helle scealt
deope gedufan, nales dryhtnes leoht
habban in heofonum, heahgetimbru,
seld on swegle, forþon þu synna to fela,
facna gefremedes in flæschoman.
We þe nu willað womma gehwylces
lean forgieldan, þær þe laþast bið
in ðam grimmestan gæstgewinne.”

Him se eadga wer ondswarode,
Guðlac in gæste mid godes mægne:
“Doð efne swa, gif eow dryhten Crist,
lifes leohtfruma lyfan wylle,
weoruda waldend, þæt ge his wergengan
in þone laðan leg lædan motan.
Þæt is in gewealdum wuldorcyninges,
se eow gehynde ond in hæft bidraf
under nearone clom, nergende Crist.
Eom ic eaðmod his ombiehthera,
þeow geþyldig. Ic geþafian sceal
æghwær ealles his anne dom,
ond him geornlice gæstgemyndum
wille wideferh wesan underþyded,
hyran holdlice minum hælende
þeawum ond geþyncðum, ond him þoncian
ealra þara giefena þe god gescop
englum ærest ond eorðwarum;
ond ic bletsige bliðe mode
lifes leohtfruman, ond him lof singe
þurh gedefne dom dæges ond nihtes,
herge in heortan heofonrices weard.
Þæt eow æfre ne bið ufan alyfed
leohtes lissum, þæt ge lof moten
dryhtne secgan, ac ge deaðe sceolon
weallendne wean wope besingan,
heaf in helle, nales herenisse
halge habban heofoncyninges.

Ic þone deman in dagum minum
wille weorþian wordum ond dædum,
lufian in life, swa is lar ond ar
to spowendre spræce gelæded,
þam þe in his weorcum willan ræfnað.
Sindon ge wærlogan, swa ge in wræcsiðe
longe lifdon, lege bisencte,
swearte beswicene, swegle benumene,
dreame bidrorene, deaðe bifolene,
firenum bifongne, feores orwenan,
þæt ge blindnesse bote fundon.
Ge þa fægran gesceaft in fyrndagum,
gæstlicne goddream, gearo forsegon,
þa ge wiðhogdun halgum dryhtne.
Ne mostun ge a wunian in wyndagum,
ac mid scome scyldum scofene wurdon
fore oferhygdum in ece fyr,
ðær ge sceolon dreogan deað ond þystro,
wop to widan ealdre; næfre ge þæs wyrpe gebidað.
Ond ic þæt gelyfe in liffruman,
ecne onwealdan ealra gesceafta,
þæt he mec for miltsum ond mægenspedum,
niðða nergend, næfre wille
þurh ellenweorc anforlætan,
þam ic longe in lichoman
ond in minum gæste gode campode
þurh monigfealdra mægna gerynu.
Forðon ic getrywe in þone torhtestan
þrynesse þrym, se geþeahtingum
hafað in hondum heofon ond eorðan,
þæt ge mec mid niþum næfre motan
tornmode teon in tintergu,
mine myrðran ond mansceaþan,
swearte sigelease. Eom ic soðlice
leohte geleafan ond mid lufan dryhtnes
fægre gefylled in minum feorhlocan,
breostum inbryrded to þam betran ham,
leomum inlyhted to þam leofestan
ecan earde, þær is eþellond
fæger ond gefealic in fæder wuldre,
ðær eow næfre fore nergende
leohtes leoma ne lifes hyht
in godes rice agiefen weorþeð,
for þam oferhygdum þe eow in mod astag
þurh idel gylp ealles to swiðe.
Wendun ge ond woldun, wiþerhycgende,
þæt ge scyppende sceoldan gelice
wesan in wuldre. Eow þær wyrs gelomp,
ða eow se waldend wraðe bisencte
in þæt swearte susl, þær eow siððan wæs
ad inæled attre geblonden,
þurh deopne dom dream afyrred,
engla gemana. Swa nu awa sceal
wesan wideferh, þæt ge wærnysse
brynewylm hæbben, nales bletsunga.
Ne þurfun ge wenan, wuldre biscyrede,
þæt ge mec synfulle mid searocræftum
under scæd sconde scufan motan,
ne in bælblæsan bregdon on hinder
in helle hus, þær eow is ham sceapen,
sweart sinnehte, sacu butan ende,
grim gæstcwalu. Þær ge gnornende
deað sceolon dreogan, ond ic dreama wyn
agan mid englum in þam uplican
rodera rice, þær is ryht cyning,
help ond hælu hæleþa cynne,
duguð ond drohtað.” Ða cwom dryhtnes ar,
halig of heofonum, se þurh hleoþor abead
ufancundne ege earmum gæstum;
het eft hraðe unscyldigne
of þam wræcsiðe wuldres cempan
lædan limhalne, þæt se leofesta
gæst gegearwad in godes wære
on gefean ferde. Ða wearð feonda þreat
acol for ðam egsan. Ofermæcga spræc,
dyre dryhtnes þegn, dæghluttre scan.
Hæfde Guðlaces gæst in gewealdum
modig mundbora, meahtum spedig,
þeostra þegnas þreaniedlum bond,
nyd onsette ond geneahhe bibead:
“Ne sy him banes bryce ne blodig wund,
lices læla ne laþes wiht,
þæs þe ge him to dare gedon motan,
ac ge hine gesundne asettaþ þær ge hine sylfne genoman.
He sceal þy wonge wealdan, ne magon ge him þa wic forstondan.
Ic eom se dema, se mec dryhten heht
snude gesecgan, þæt ge him sara gehwylc
hondum gehælde, ond him hearsume
on his sylfes dom siþþan wæron.
Ne sceal ic mine onsyn fore eowere
mengu miþan. Ic eom meotudes þegn.
Eom ic þara twelfa sum þe he getreoweste
under monnes hiw mode gelufade.
He mec of heofonum hider onsende,
geseah þæt ge on eorðan fore æfstum
on his wergengan wite legdon.
Is þæt min broþor, mec his bysgu gehreaw.
Ic þæt gefremme, þær se freond wunað
on þære socne, þe ic þa sibbe wið hine
healdan wille, nu ic his helpan mot,
þæt ge min onsynn oft sceawiað.
Nu ic his geneahhe neosan wille;
sceal ic his word ond his weorc in gewitnesse
dryhtne lædon. He his dæde conn.”

Ða wæs Guðlaces gæst geblissad,
siþþan Bartholomeus aboden hæfde
godes ærendu. Gearwe stodun
hæftas hearsume, þa þæs halgan word
lyt oferleordun. Ongon þa leofne sið
dragan domeadig dryhtnes cempa
to þam onwillan eorðan dæle.
Hy hine bæron ond him bryce heoldon,
hofon hine hondum ond him hryre burgun.
Wæron hyra gongas under godes egsan
smeþe ond gesefte. Sigehreðig cwom
bytla to þam beorge. Hine bletsadon
monge mægwlitas, meaglum reordum,
treofugla tuddor, tacnum cyðdon
eadges eftcyme. Oft he him æte heold,
þonne hy him hungrige ymb hond flugon
grædum gifre, geoce gefegon.
Swa þæt milde mod wið moncynnes
dreamum gedælde, dryhtne þeowde,
genom him to wildeorum wynne, siþþan he þas woruld forhogde.

Smolt wæs se sigewong ond sele niwe,
fæger fugla reord, folde geblowen;
geacas gear budon. Guþlac moste
eadig ond onmod eardes brucan.
Stod se grena wong in godes wære;
hæfde se heorde, se þe of heofonum cwom,
feondas afyrde. Hwylc wæs fægerra
willa geworden in wera life,
þara þe yldran usse gemunde,
oþþe we selfe siþþan cuþen?
Hwæt, we þissa wundra gewitan sindon!
Eall þas geeodon in ussera
tida timan. Forþon þæs tweogan ne þearf
ænig ofer eorðan ælda cynnes,
ac swilc god wyrceð gæsta lifes
to trumnaþe, þy læs þa tydran mod
þa gewitnesse wendan þurfe,
þonne hy in gesihþe soþes brucað.
Swa se ælmihtiga ealle gesceafte
lufað under lyfte in lichoman,
monna mægðe geond middangeard.
Wile se waldend þæt we wisdom a
snyttrum swelgen, þæt his soð fore us
on his giefena gyld genge weorðe,
ða he us to are ond to ondgiete
syleð ond sendeð, sawlum rymeð
liþe lifwegas leohte geræhte.
Nis þæt huru læsast þæt seo lufu cyþeð,
þonne heo in monnes mode getimbreð
gæstcunde gife, swa he Guðlaces
dagas ond dæde þurh his dom ahof.
Wæs se fruma fæstlic feondum on ondan,
geseted wið synnum, þær he siþþan lyt
wære gewonade, oft his word gode
þurh eaðmedu up onsende,
let his ben cuman in þa beorhtan gesceaft,
þoncade þeodne þæs þe he in þrowingum
bidan moste, hwonne him betre lif
þurh godes willan agyfen wurde.

Swa wæs Guðlaces gæst gelæded
engla fæðmum in uprodor,
fore onsyne eces deman
læddon leoflice. Him wæs lean geseald,
setl on swegle, þær he symle mot
awo to ealdre eardfæst wesan,
bliðe bidan. Is him bearn godes
milde mundbora, meahtig dryhten,
halig hyrde, heofonrices weard.
Swa soðfæstra sawla motun
in ecne geard up gestigan
rodera rice, þa þe ræfnað her
wordum ond weorcum wuldorcyninges
lare longsume, on hyra lifes tid
earniað on eorðan ecan lifes,
hames in heahþu. Þæt beoð husulweras,
cempan gecorene, Criste leofe,
berað in breostum beorhtne geleafan,
haligne hyht, heortan clæne
weorðiað waldend, habbað wisne geþoht,
fusne on forðweg to fæder eðle,
gearwaþ gæstes hus, ond mid gleawnesse
feond oferfeohtað ond firenlustas
forberað in breostum, broþorsibbe
georne bigongað, in godes willan
swencað hi sylfe, sawle frætwað
halgum gehygdum, heofoncyninges bibod
fremmað on foldan. Fæsten lufiað,
beorgað him bealoniþ ond gebedu secað,
swincað wið synnum, healdað soð ond ryht.
Him þæt ne hreoweð æfter hingonge,
ðonne hy hweorfað in þa halgan burg,
gongað gegnunga to Hierusalem,
þær hi to worulde wynnum motun
godes onsyne georne bihealdan,
sibbe ond gesihðe, þær heo soð wunað,
wlitig, wuldorfæst, ealne widan ferh
on lifgendra londes wynne.