University of Virginia Library

[OMITTED] cyninge.
Ðu eart se weallstan þe ða wyrhtan iu
wiðwurpon to weorce. Wel þe geriseð
þæt þu heafod sie healle mærre,
ond gesomnige side weallas
fæste gefoge, flint unbræcne,
þæt geond eorðb[[OMITTED]]g eall eagna gesihþe
wundrien to worlde wuldres ealdor.
Gesweotula nu þurh searocræft þin sylfes weorc,
soðfæst, sigorbeorht, ond sona forlæt
weall wið wealle. Nu is þam weorce þearf
þæt se cræftga cume ond se cyning sylfa,
ond þonne gebete, nu gebrosnad is,
hus under hrofe. He þæt hra gescop,
leomo læmena; nu sceal liffrea
þone wergan heap wraþum ahreddan,
earme from egsan, swa he oft dyde.

Eala þu reccend ond þu riht cyning,
se þe locan healdeð, lif ontyneð,
eadga[[OMITTED]] upwegas, oþrum forwyrneð
wlitigan wilsiþes, gif his weorc ne deag.
Huru we for þearfe þas word sprecað,
ond m[[OMITTED]]giað þone þe mon gescop
þæt he ne [[OMITTED]]ete[[OMITTED]]ceose weorðan
cearfulra þing, þe we in carcerne
sittað sorgende, sunnan wenað,
hwonne us liffrea leoht ontyne,
weorðe ussum mode to mundboran,
ond þæt tydre gewitt tire bewinde,
gedo usic þæs wyrðe, þe he to wuldre forlet,
þa we heanlice hweorfan sceoldan
to þis enge lond, eðle bescyrede.

Forþon secgan mæg, se ðe soð spriceð,
þæt he ahredde, þa forhwyrfed wæs,
frumcyn fira. Wæs seo fæmne geong,
mægð manes leas, þe he him to meder geceas;
þæt wæs geworden butan weres frigum,
þæt þurh bearnes gebyrd bryd eacen wearð.
Nænig efenlic þam, ær ne siþþan,
in worlde gewearð wifes gearnung;
þæt degol wæs, dryhtnes geryne.
Eal giofu gæstlic grundsceat geondspreot;
þær wisna fela wearð inlihted
lare longsume þurh lifes fruman
þe ær under hoðman biholen lægon,
witgena woðsong, þa se waldend cwom,
se þe reorda gehwæs ryne gemiclað
ðara þe geneahhe noman scyppendes
þurh horscne had hergan willað.

Eala sibbe gesihð, sancta Hierusalem,
cynestola cyst, Cristes burglond,
engla eþelstol, ond þa ane in þe
saule soðfæstra simle gerestað,
wuldrum hremge. Næfre wommes tacn
in þam eardgearde eawed weorþeð,
ac þe firina gehwylc feor abugeð,
wærgðo ond gewinnes. Bist to wuldre full
halgan hyhtes, swa þu gehaten eart.
Sioh nu sylfa þe geond þas sidan gesceaft,
swylce rodores hrof rume geondwlitan
ymb healfa gehwone, hu þec heofones cyning
siðe geseceð, ond sylf cymeð,
nimeð eard in þe, swa hit ær gefyrn
witgan wisfæste wordum sægdon,
cyðdon Cristes gebyrd, cwædon þe to frofre,
burga betlicast. Nu is þæt bearn cymen,
awæcned to wyrpe weorcum Ebrea,
bringeð blisse þe, benda onlyseð
niþum genedde. Nearoþearfe conn,
hu se earma sceal are gebidan.

Eala wifa wynn geond wuldres þrym,
fæmne freolicast ofer ealne foldan sceat
þæs þe æfre sundbuend secgan hyrdon,
arece us þæt geryne þæt þe of roderum cwom,
hu þu eacnunge æfre onfenge
bearnes þurh gebyrde, ond þone gebedscipe
æfter monwisan mod ne cuðes.
Ne we soðlice swylc ne gefrugnan
in ærdagum æfre gelimpan,
þæt ðu in sundurgiefe swylce befenge,
ne we þære wyrde wenan þurfon
toweard in tide. Huru treow in þe
weorðlicu wunade, nu þu wuldres þrym
bosme gebære, ond no gebrosnad wearð
mægðhad se micla. Swa eal manna bearn
sorgum sawað, swa eft ripað,
cennað to cwealme. Cwæð sio eadge mæg
symle sigores full, sancta Maria:
“Hwæt is þeos wundrung þe ge wafiað,
ond geomrende gehþum mænað,
sunu Solimæ somod his dohtor?
Fricgað þurh fyrwet hu ic fæmnan had,
mund minne geheold, ond eac modor gewearð
mære meotudes suna. Forþan þæt monnum nis
cuð geryne, ac Crist onwrah
in Dauides dyrre mægan
þæt is Euan scyld eal forpynded,
wærgða aworpen, ond gewuldrad is
se heanra had. Hyht is onfangen
þæt nu bletsung mot bæm gemæne,
werum ond wifum, a to worulde forð
in þam uplican engla dreame
mid soðfæder symle wunian.”

Eala earendel, engla beorhtast,
ofer middangeard monnum sended,
ond soðfæsta sunnan leoma,
torht ofer tunglas, þu tida gehwane
of sylfum þe symle inlihtes!
Swa þu, god of gode gearo acenned,
sunu soþan fæder, swegles in wuldre
butan anginne æfre wære,
swa þec nu for þearfum þin agen geweorc
bideð þurh byldo, þæt þu þa beorhtan us
sunnan onsende, ond þe sylf cyme
þæt ðu inleohte þa þe longe ær,
þrosme beþeahte ond in þeostrum her,
sæton sinneahtes; synnum bifealdne
deorc deaþes sceadu dreogan sceoldan.
Nu we hyhtfulle hælo gelyfað
þurh þæt word godes weorodum brungen,
þe on frymðe wæs fæder ælmihtigum
efenece mid god, ond nu eft gewearð
flæsc firena leas, þæt seo fæmne gebær
geomrum to geoce. God wæs mid us
gesewen butan synnum; somod eardedon
mihtig meotudes bearn ond se monnes sunu
geþwære on þeode. We þæs þonc magon
secgan sigedryhtne symle bi gewyrhtum,
þæs þe he hine sylfne us sendan wolde.

Eala gæsta god, hu þu gleawlice
mid noman ryhte nemned wære
Emmanuhel, swa hit engel gecwæð
ærest on Ebresc! Þæt is eft gereht,
rume bi gerynum: “Nu is rodera weard,
god sylfa mid us.” Swa þæt gomele gefyrn
ealra cyninga cyning ond þone clænan eac
sacerd soðlice sægdon toweard,
swa se mæra iu, Melchisedech,
gleaw in gæste godþrym onwrah
eces alwaldan. Se wæs æ bringend,
lara lædend, þam longe his
hyhtan hidercyme, swa him gehaten wæs,
þætte sunu meotudes sylfa wolde
gefælsian foldan mægðe,
swylce grundas eac gæstes mægne
siþe gesecan. Nu hie softe þæs
bidon in bendum hwonne bearn godes
cwome to cearigum. Forþon cwædon swa,
suslum geslæhte: “Nu þu sylfa cum,
heofones heahcyning. Bring us hælolif,
werigum witeþeowum, wope forcymenum,
bitrum brynetearum. Is seo bot gelong
eal æt þe anum [[OMITTED]] oferþearfum.
Hæftas hygegeomre hider [[OMITTED]]es;
ne læt þe behindan, þonne þu heonan cyrre,
mænigo þus micle, ac þu miltse on us
gecyð cynelice, Crist nergende,
wuldres æþeling, ne læt awyrgde ofer us
onwald agan. Læf us ecne gefean
wuldres þines, þæt þec weorðien,
weoroda wuldorcyning, þa þu geworhtes ær
hondum þinum. Þu in heannissum
wunast wideferh mid waldend fæder.”

“Eala Ioseph min, Iacobes bearn,
mæg Dauides, mæran cyninges,
nu þu freode scealt fæste gedælan,
alætan lufan mine!” “Ic lungre eam
deope gedrefed, dome bereafod,
forðon ic worn for þe worde hæbbe
sidra sorga ond sarcwida,
hearmes gehyred, ond me hosp sprecað,
tornworda fela. Ic tearas sceal
geotan geomormod. God eaþe mæg
gehælan hygesorge heortan minre,
afrefran feasceaftne. Eala fæmne geong,
mægð Maria!” “Hwæt bemurnest ðu,
cleopast cearigende? Ne ic culpan in þe,
incan ænigne, æfre onfunde,
womma geworhtra, ond þu þa word spricest
swa þu sylfa sie synna gehwylcre
firena gefylled.” “Ic to fela hæbbe
þæs byrdscypes bealwa onfongen!
Hu mæg ic ladigan laþan spræce,
oþþe ondsware ænige findan
wraþum towiþere? Is þæt wide cuð
þæt ic of þam torhtan temple dryhtnes
onfeng freolice fæmnan clæne,
womma lease, ond nu gehwyrfed is
þurh nathwylces. Me nawþer deag,
secge ne swige. Gif ic soð sprece,
þonne sceal Dauides dohtor sweltan,
stanum astyrfed. Gen strengre is
þæt ic morþor hele; scyle manswara,
laþ leoda gchwam lifgan siþþan,
fracoð in folcum.” Þa seo fæmne onwrah
ryhtgeryno, ond þus reordade:
“Soð ic secge þurh sunu meotudes,
gæsta geocend, þæt ic gen ne conn
þurh gemæcscipe monnes ower,
ænges on eorðan, ac me eaden wearð,
geongre in geardum, þæt me Gabrihel,
heofones heagengel, hælo gebodade.
Sægde soðlice þæt me swegles gæst
leoman onlyhte, sceolde ic lifes þrym
geberan, beorhtne sunu, bearn eacen godes,
torhtes tirfruman. Nu ic his tempel eam
gefremed butan facne, in me frofre gæst
geeardode. Nu þu ealle forlæt
sare sorgceare. Saga ecne þonc
mærum meotodes sunu þæt ic his modor gewearð,
fæmne forð seþeah, ond þu fæder cweden
woruldcund bi wene; sceolde witedom
in him sylfum beon soðe gefylled.”

Eala þu soða ond þu sibsuma
ealra cyninga cyning, Crist ælmihtig,
hu þu ær wære eallum geworden
worulde þrymmum mid þinne wuldorfæder
cild acenned þurh his cræft ond meaht!
Nis ænig nu eorl under lyfte,
secg searoþoncol, to þæs swiðe gleaw
þe þæt asecgan mæge sundbuendum,
areccan mid ryhte, hu þe rodera weard
æt frymðe genom him to freobearne.
Þæt wæs þara þinga þe her þeoda cynn
gefrugnen mid folcum æt fruman ærest
geworden under wolcnum, þæt witig god,
lifes ordfruma, leoht ond þystro
gedælde dryhtlice, ond him wæs domes geweald,
ond þa wisan abead weoroda ealdor:
“Nu sie geworden forþ a to widan feore
leoht, lixende gefea, lifgendra gehwam
þe in cneorissum cende weorðen.”

Ond þa sona gelomp, þa hit swa sceolde,
leoma leohtade leoda mægþum,
torht mid tunglum, æfter þon tida bigong.
Sylfa sette þæt þu sunu wære
efeneardigende mid þinne engan frean
ærþon oht þisses æfre gewurde.
Þu eart seo snyttro þe þas sidan gesceaft
mid þi waldende worhtes ealle.
Forþon nis ænig þæs horsc, ne þæs hygecræftig,
þe þin fromcyn mæge fira bearnum
sweotule geseþan. Cum, nu, sigores weard,
meotod moncynnes, ond þine miltse her
arfæst ywe! Us is eallum neod
þæt we þin medrencynn motan cunnan,
ryhtgeryno, nu we areccan ne mægon
þæt fædrencynn fier owihte.
Þu þisne middangeard milde geblissa
þurh ðinne hercyme, hælende Crist,
ond þa gyldnan geatu, þe in geardagum
ful longe ær bilocen stodan,
heofona heahfrea, hat ontynan,
ond usic þonne gesece þurh þin sylfes gong
eaðmod to eorþan. Us is þinra arna þearf!
Hafað se awyrgda wulf tostenced,
deor dædscua, dryhten, þin eowde,
wide towrecene. Þæt ðu, waldend, ær
blode gebohtes, þæt se bealofulla
hyneð heardlice, ond him on hæft nimeð
ofer usse nioda lust. Forþon we, nergend, þe
biddað geornlice breostgehygdum
þæt þu hrædlice helpe gefremme
wergum wreccan, þæt se wites bona
in helle grund hean gedreose,
ond þin hondgeweorc, hæleþa scyppend,
mote arisan ond on ryht cuman
to þam upcundan æþelan rice,
þonan us ær þurh synlust se swearta gæst
forteah ond fortylde, þæt we, tires wone,
a butan ende sculon ermþu dreogan,
butan þu usic þon ofostlicor, ece dryhten,
æt þam leodsceaþan, lifgende god,
helm alwihta, hreddan wille.

Eala þu mæra middangeardes
seo clæneste cwen ofer eorþan
þara þe gewurde to widan feore,
hu þec mid ryhte ealle reordberend
hatað ond secgað, hæleð geond foldan,
bliþe mode, þæt þu bryd sie
þæs selestan swegles bryttan.
Swylce þa hyhstan on heofonum eac,
Cristes þegnas, cweþað ond singað
þæt þu sie hlæfdige halgum meahtum
wuldorweorudes, ond worldcundra
hada under heofonum, ond helwara.
Forþon þu þæt ana ealra monna
geþohtest þrymlice, þristhycgende,
þæt þu þinne mægðhad meotude brohtes,
sealdes butan synnum. Nan swylc ne cwom
ænig oþer ofer ealle men,
bryd beaga hroden, þe þa beorhtan lac
to heofonhame hlutre mode
siþþan sende. Forðon heht sigores fruma
his heahbodan hider gefleogan
of his mægenþrymme ond þe meahta sped
snude cyðan, þæt þu sunu dryhtnes
þurh clæne gebyrd cennan sceolde
monnum to miltse, ond þe, Maria, forð
efne unwemme a gehealdan.

Eac we þæt gefrugnon, þæt gefyrn bi þe
soðfæst sægde sum woðbora
in ealddagum, Esaias,
þæt he wære gelæded þæt he lifes gesteald
in þam ecan ham eal sceawode.
Wlat þa swa wisfæst witga geond þeodland
oþþæt he gestarode þær gestaþelad wæs
æþelic ingong. Eal wæs gebunden
deoran since duru ormæte,
wundurclommum bewriþen. Wende swiðe
þæt ænig elda æfre ne meahte
swa fæstlice forescyttelsas
on ecnesse o inhebban,
oþþe ðæs ceasterhlides clustor onlucan,
ær him godes engel þurh glædne geþonc
þa wisan onwrah ond þæt word acwæð:
“Ic þe mæg secgan þæt soð gewearð
þæt ðas gyldnan gatu giet sume siþe
god sylf wile gæstes mægne
gefælsian, fæder ælmihtig,
ond þurh þa fæstan locu foldan neosan,
ond hio þonne æfter him ece stondað
simle singales swa beclysed
þæt nænig oþer, nymðe nergend god,
hy æfre ma eft onluceð.”

Nu þæt is gefylled þæt se froda þa
mid eagum þær on wlatade.
Þu eart þæt wealldor, þurh þe waldend frea
æne on þas eorðan ut siðade,
ond efne swa þec gemette, meahtum gehrodene,
clæne ond gecorene, Crist ælmihtig.
Swa ðe æfter him engla þeoden
eft unmæle ælces þinges
lioþucægan bileac, lifes brytta.
Iowa us nu þa are þe se engel þe,
godes spelboda, Gabriel brohte.
Huru þæs biddað burgsittende
þæt ðu þa frofre folcum cyðe,
þinre sylfre sunu. Siþþan we motan
anmodlice ealle hyhtan,
nu we on þæt bearn foran breostum stariað.
Geþinga us nu þristum wordum
þæt he us ne læte leng owihte
in þisse deaðdene gedwolan hyran,
ac þæt he usic geferge in fæder rice,
þær we sorglease siþþan motan
wunigan in wuldre mid weoroda god.

Eala þu halga heofona dryhten,
þu mid fæder þinne gefyrn wære
efenwesende in þam æþelan ham.
Næs ænig þa giet engel geworden,
ne þæs miclan mægenþrymmes nan
ðe in roderum up rice biwitigað,
þeodnes þryðgesteald ond his þegnunga,
þa þu ærest wære mid þone ecan frean
sylf settende þas sidan gesceaft,
brade brytengrundas. Bæm inc is gemæne
heahgæst hleofæst. We þe, hælend Crist,
þurh eaðmedu ealle biddað
þæt þu gehyre hæfta stefne,
þinra niedþiowa, nergende god,
hu we sind geswencte þurh ure sylfra gewill.
Habbað wræcmæcgas wergan gæstas,
hetlen helsceaþa, hearde genyrwad,
gebunden bealorapum. Is seo bot gelong
eall æt þe anum, ece dryhten.
Hreowcearigum help, þæt þin hidercyme
afrefre feasceafte, þeah we fæhþo wið þec
þurh firena lust gefremed hæbben.
Ara nu onbehtum ond usse yrmþa geþenc,
hu we tealtrigað tydran mode,
hwearfiað heanlice. Cym nu, hæleþa cyning,
ne lata to lange. Us is lissa þearf,
þæt þu us ahredde ond us hælogiefe
soðfæst sylle, þæt we siþþan forð
þa sellan þing symle moten
geþeon on þeode, þinne willan.

Eala seo wlitige, weorðmynda full,
heah ond halig, heofoncund þrynes,
brade geblissad geond brytenwongas
þa mid ryhte sculon reordberende,
earme eorðware ealle mægene
hergan healice, nu us hælend god
wærfæst onwrah þæt we hine witan moton.
Forþon hy, dædhwæte, dome geswiðde,
þæt soðfæste seraphinnes cynn,
uppe mid englum a bremende,
unaþreotendum þrymmum singað
ful healice hludan stefne,
fægre feor ond neah. Habbaþ folgoþa
cyst mid cyninge. Him þæt Crist forgeaf,
þæt hy motan his ætwiste eagum brucan
simle singales, swegle gehyrste,
weorðian waldend wide ond side,
ond mid hyra fiþrum frean ælmihtges
onsyne weardiað, ecan dryhtnes,
ond ymb þeodenstol þringað georne
hwylc hyra nehst mæge ussum nergende
flihte lacan friðgeardum in.
Lofiað leoflicne ond in leohte him
þa word cweþað, ond wuldriað
æþelne ordfruman ealra gesceafta:
“Halig eart þu, halig, heahengla brego,
soð sigores frea, simle þu bist halig,
dryhtna dryhten! A þin dom wunað
eorðlic mid ældum in ælce tid
wide geweorþad. Þu eart weoroda god,
forþon þu gefyldest foldan ond rodoras,
wigendra hleo, wuldres þines,
helm alwihta. Sie þe in heannessum
ece hælo, ond in eorþan lof,
beorht mid beornum. Þu gebletsad leofa,
þe in dryhtnes noman dugeþum cwome
heanum to hroþre. Þe in heahþum sie
a butan ende ece herenis.”

Eala hwæt, þæt is wræclic wrixl in wera life,
þætte moncynnes milde scyppend
onfeng æt fæmnan flæsc unwemme,
ond sio weres friga wiht ne cuþe,
ne þurh sæd ne cwom sigores agend
monnes ofer moldan; ac þæt wæs ma cræft
þonne hit eorðbuend ealle cuþan
þurh geryne, hu he, rodera þrim,
heofona heahfrea, helpe gefremede
monna cynne þurh his modor hrif.
Ond swa forðgongende folca nergend
his forgifnesse gumum to helpe
dæleð dogra gehwam, dryhten weoroda.
Forþon we hine domhwate dædum ond wordum
hergen holdlice. Þæt is healic ræd
monna gehwylcum þe gemynd hafað,
þæt he symle oftost ond inlocast
ond geornlicost god weorþige.
He him þære lisse lean forgildeð,
se gehalgoda hælend sylfa,
efne in þam eðle þær he ær ne cwom,
in lifgendra londes wynne,
þær he gesælig siþþan eardað,
ealne widan feorh wunað butan ende. Amen.