 |
| I. |
| II. |
| III. |
| IIII. |
| V. |
| VI. |
| VII. |
| VIII. |
| IX. |
| X. |
| XI. |
| XII. |
| XIII. |
| XIIII. |
| XV. |
 | Metamorphosis Ovidiana moraliter a magistro Thoma Walleys anglico de professione ṕdicatorū subsanctissimo patre Dominico explanata. |  |
AT nõ alchitoe. [unknown character] In hoe.iiij.lib.Oui.[unknown character]misso [unknown character] ali[unknown character]
mulieres thebanę sacra Bacchi colebãt & ali[unknown character] s[unknown character] de[unknown character]
b9ĩ feri9 dice[unknown character]tẽnebãt narrat historiã [unknown character] magis videtur
certa narratio [unknown character] fabulę cõpositio [unknown character] Dicit.n.[unknown character] pyram9 erat
Iuuẽis pulcherrim9 & tysbeiuuẽcula pulcherrĩa:[unknown character] ĩ ciuitate ba
bylõica in vicinis & contiguis dõib9 habitabãt diligebãt[unknown character] se
mirabiliter & quia ali[unknown character] nequibant per vnam parietis fissuram
sibi inuicem colloquentes conceptus suos sibi mutuo exprimebant
Igitur vt inuicem coniungi possent condixerunt in
ter se [unknown character] de paternis domibus nocte exirent & extra ciuitatem
d busta Ninisub quadam arbore mori quæ illic erat gelido
Pacta placent& [unknown character]tarde discedere visa Præcipita[unknown character]
aquis & aquis nox fugit ab ijsdem Quid multis puella amore
succensa:quam audacem faciebat amor:prima condictumper
uenit ad tumulũ Nini:dicta[unknown character] sub arboresedit. Et ecceleena si
tim depositura prædictum venit ad fontẽ. Quam videns tysbe
timore perterrita obscurũ timido pede fugit in ãtrum vt ibi
lateret. Fugiẽtiigitur vitta seu peplum cecidit quã inuẽtam lee
na ore sanguinolento cruẽtauit tenues[unknown character] laniauit amictus. Cũ
ergo bibisset leena & in siluam redijsset pyramus tardius egres sus
ad fontem sub moro venit & vittam tisbes cruentatam inueniens
existimauit eã a feris deuoratam & sic occasione sui
mortuam & consumptam. Condolens igitur & plangẽs. Vna
duos inquit nox perdit amantes. Hæc & alia plura dieens quo
erat accinctus dimisit in ilia ferrum Gladio quippe proprio se
transfodit ita vt sanguis morientis exiens & alteiaculatus fructus
mori qui albi erant nigrum verteret in colorem. Ouidius
Made facta[unknown character] sanguĩe radix purpureo tingit pẽdẽtia mora co
lore Tysbe autem excusso timore leenæ quæ lam recesseratad
fontem veniens:fructus arboris in nigrum mutatos admirãs
Etpyramũ transfossum proprio gladio reperiens:& hoc amo
reu factum fuisse comperiens: ense pyrami qui adhuca cæde
tepebat se transfodit:& sic cum amico propria vitã terminauit
dijs igitur reuelantib9 fuerũt cogniti ita [unknown character] parentes ipsorũ cor
pora in simul combusserũt & cineres in eadem vrnã posuerũt:
[unknown character] Ista historia potest allegari de passione & ĩcarnatione christi.
Pyramus est dei filius. Tysbe vero anima humana quæ se
principio multum dilexerunt et per caritatem & amorem coniungi
inuicem decreuerunt:sed quia dato [unknown character] essent vicini & qua
si consimiles:eo [unknown character] ad imaginem dei factus est homo:quidam
tamen paries id est peccatum adę:coniunctionem impediebat
& ipsos abinuicem disiungebat. I psi autem per prophetas col
loquentes condixerant per beatam incarnationem insimul cõ
inuenire:& submori arbore id est sub cruce ad fõtem baptismi
& gratiæ inuicem consentire. Sicigitur factum est [unknown character] ista puella
anima propter leenam id est diabolum fontem gratię adire nõ
potuit sed aduentum amici suipyramiid est dei sub silentio ex
pectauit Abac.ij.Simoram fecerit expecta eum quia veniens
veniet & non tardabit. Iste igitur iuxta condictum finaliter ad
nos venit & snb arbore crucis amore tysbes id est animæ mor-
san guine cruentauit & colorem ipsius denigauit. Etided tys-
bed est fidelis anima debet per compassionem eius de passionis
gladio se transfigere & eandem pœnam mentaliter sustinere.
[unknown character] Vel dic [unknown character] ista puella est virgo maria ad quamdei fili9 per
ĩcarntionẽ venit.& sub crucis arbori e mori voluit Ipsa vero [unknown character]
cõpassionem eius gladio se transfodit.Lu.ij. Tuã ipsius aĩam
pertransibitgladi9. [unknown character] Cum iuno de Ioue nihil pareret Iuppiter
timens ne in se peccatum esset:causa experimenti caput suum
concussit per quam concussionem pallas de cerebro eius nata
eft & in terram armata prosilijt Iuno autem indignata volens
ostendere [unknown character] ipsa non esset causa sterilitatis leuauit se & concutiens
vuluam suam vulcanum sine vsu masculi peperit [unknown character] vulcanus
quasi de vulua cadens propter hoc dict9 ẽ.Iste tamẽ [unknown character]a
turpis erat facie de cœlo fuit proiectus in terram:& claudus est
factus qui in lẽno insula fuit absconditus & nutritus & tandẽ
veneri in matrimonium fuit datus. [unknown character] Ista possunt exponi mo
aliter. Et sic dico [unknown character] Iuppitersignificat intellectum Iuno vero
volũtatem & affectũ.Iste.n.sunt duę potentię in anima constitutę
et ẽt inuicem coniugatę verum quia ipsę differunt inter se
nõ pariunt & nũ[unknown character] actũ vnum & eundem producere possũt ipsa
rũ tamen potẽtiarum quęlibet vult tẽtare si per se porerit parere.
Iuppiter ergo de cerebro imaginatiõis suę palladem id est
sapientiam produxit Iuno vero id est affectus vulcanum deũ
ignis id est ardorem concupiscentię generauit. Qui scilicet in
terram cecidit per auariciam:veneri fuit coniũctus per luxuriã
Et semper claudicat per sinistram intentionem & maliciam In
lemno etiam quæ est insula ardẽs habitat per rapinã & sæuitiã
Constat enim [unknown character] ista per ordinẽ se habent vt scilicet de Iunone
id est mentis affectione vulcanus.i.concupilcentia nascatur &
[unknown character] ipsa cõcupiscentia in terram per auariciam deprimatur cum
venere [unknown character] luxuriam coniungatur & in lemno insula ardente id ẽ
crudelitatis ardore hospitetur & semper clauda per fraudem &
maliciã reputetur.Et breuiter:rãta est turpitudo vulcani id est
cõcupiscentię [unknown character] de cœlo cũ malis angelis est eiecta & in terra
id est inter peccatores & terrenos est recepta. [unknown character] Allegoricæ de
cœlo idẽ de ecclesia debet ec & terrenis pecatoribus commẽ
dari.ij.Re.xiij Eijce a me foras & claude ostũ p9 eã. [unknown character] Vel dic
[unknown character] Iuppiter est animus iuno caro:quia scilicet animus palladẽ
deã armatã scilicet sapiẽtiã gñat:Caro vero e cõtrario vulcanum
cat. Et ideo d.i.j.motus tationales ipsum debent a cœlo id est
mete expellere & tan[unknown character] turpissimum de mẽtis tabernaculo effu
gare. Iuppiter autem & Iuno cõtrarios faciunt partus & actus.
Ga[unknown character].v.Caro concupiscit dusus spirit &c. [unknown character] Vel dic [unknown character] I up
piter est bonus [unknown character]latus Iuno vero malus quia pro certo bonus
semper solet palladẽ.i.sapientes [unknown character]sonas in ecclesia vel p[unknown character]ia g
nerare & in altis officijs & beneficijs colloc. Ecõtratio mal9
[unknown character]lat9 vel princeps:malas [unknown character]sonas in bñficijs & officijs collo
cat et [unknown character]ducit: Tales.n.solẽt claudicantes plus diligere sc[unknown character]m il
lud Luc. xiiij. Exi cito in plat cas & vicos cutatis & pauperes
ac:debiles cęcos & claudos introduc huc.quia mali su[unknown character]iores in
domib9 & officiis introducunt pauperes qui carent virtutum
opulentia debiles qui carent fortitudine & constantia: cęcos [unknown character]
carent spirituali sapientia:ciaudos qu icarẽt rectitudine & iusti
ia.Hic.xxxj. Inter quo erũt cæcus claudus & prægnãs & pariens
cœtus magnus reuertentur huc. Sicut videmus de malis
officialibus & iudicibus qui more vulcani in terram per auariciam
cadunt. veneris per luxuriam cõiuges fiunt. Lemni idest
rdoris crudelitatis & seuitię habitatores fiunt & nun[unknown character] periustitiã
vadũt recte ĩmo[unknown character] acceptionẽ personarũ & munerũ semp
claudicant. Impossibile est e[unknown character] quin vulcanus decœlo cadens
fficiatur claudus id ẽ quin iudex auatus terrena appetẽs in iudicijs
claudicet & nõ rectus sit. Iste figura[unknown character] in miphiboseth.ij.
Re.iiij. Qui de manibus nutricis cecidit & in perpetuo claudus
fuit ad denotandum [unknown character] iudex quẽ per auariciãnutrix sua di
mittit cadere necesse habz & in iudicijs claudicare.z.Re.xviij.
Vs[unknown character]quo claudicatis in duas partes Talis vulcan9 de vulua di
citur cecidisse id est a carnali affectione mali fauoris ad cõsens
processisse quia tales de cœlo id est de alto officio expelluntur:
& a bonorum confortio excluduntur.[unknown character]s. Expulsi sunt nec po
tuerunt starc. Anil e[unknown character] claudũ nõ debet deo immolari sicut
d Deu[unknown character]o.xv. Nec homo taliter claudicãs debet diuinis offici
is deputari.Ideo.ij.Re.v.figuratiue dicitur [unknown character] ille qui abstulisset
cęcos & claudos odientes aĩam Dauid de ciuitate hierusalẽ
erat a Dauid pręmiũ recepturus ad denotandum [unknown character] ille apud
deum præmiaretur per qume claudi & cæ id est inisti & mune
ribus excæcati de ciuitate ecclesiæ expelluntur. Beneigitur ibidẽ
illis dicitur. Cæcus & claudus non intrabunt in templum.
[unknown character] Vel dic [unknown character] vulcanus est diabolus qui propter peccatũ & turpi
tudinem de cœlo fuit deiectus & intellec & affectu fuit claud9
rno perpetuo cõdemnatus. [unknown character] Cum dearum pulcherrima Ve
nus esset data vulcano turpimo & claudo ipfa cõtempsit eũ:
Etideo martem diligens cum ipso pluries adulterium cõmisit.
Sol autem qui estde9 omnia vidẽs ioc vulcano reuelauit: q[unknown character]
vulcanus explorans & verũ eereperiẽs martem cũ venere si
cõcũbẽtes: cathena adamãtina in lecto disposita in actu quẽ ex
cercebãt ĩuicẽ colligauit: ita [unknown character] se de lecto mouere nõ poterãt &
patefactis ianuis oẽs deos ad ridicula & ad spectaculũ cõuocauit
ita [unknown character] hęc fuii toto notissima fabula cęlo ad[unknown character]ces aũt neptuni
vulcan9 eos soluit. Sed ven9 cõtra solẽ [unknown character] hoc vulcano marito
suo reuelauit ĩdignata oẽs filias ei9 meretrices fecit. [unknown character] I std potest
allegari [unknown character] nõ ẽbonũ turpes maritos pulchris mulierib9 tra
dere v[unknown character] ecõtrario quia in talib9 cõiugijs solẽt cõtẽpt9 & adulteria
se[unknown character] & fides nõ seruari sed bonũ ẽ in cõiugijs e[unknown character]litatẽ attẽde
re deu.xx. Nõ arabis in boue [unknown character] & asino. [unknown character] Vel põt allegare cõtra
illos [unknown character] alio[unknown character] delicta reuelãt & cõtra alios derisionẽ & ĩfamiã
excitãt [unknown character]a plęrũ[unknown character] dei iusto iudicio fit [unknown character] [unknown character] ĩ cõfusiõe alio[unknown character] giã
tur & aliorũ vitu[unknown character]ia machinã[unknown character] [unknown character] casũ simile suũ v[unknown character] suorũ cõfũdã[unknown character]
sicut patet de sole [unknown character] veneris adulteriũ reuelauit & similiter
in suis filiab9 passus fuit. Propt hoc d[unknown character] prouer.xxv. Quę vide
ũt oculi tui ne [unknown character]feras. [unknown character] Vel potest allegari cõtra eos [unknown character] malo
amore se diligũt & cathena malę cõsuetudinis:& carnalis delectatiõis
ita adhęrẽt tenacit [unknown character] dato [unknown character] dij.i.boni & magni ipso
rũ vitu[unknown character]ia videãt & derideãt i[unknown character]i tñ ab inuicẽ separi nõ valent ĩmo
ad sui cõfusionẽ & infamiã si[unknown character] manẽt sic ad litterã videmus
de venere.i.de luxuriosis & pulchris mulierib9 [unknown character] vulcano.i.rusticis
vel turpib9 nuptę ipsos cõtẽnũt & matrẽ deũ belli.i. nobiles
& bellicosos eligñt: & ab i[unknown character]is nũ[unknown character] dissolui volũt. [unknown character] Ven9
volens se de sole [unknown character] suũ adulteriu reuelauerat vĩdicare fecit i[unknown character]m
in amore leucothoe cuiusdã [unknown character] ginis pulcherrimę orchami & eu
timenes filię taliter exardescere [unknown character] mũdũ illuminare aliqñ obli
uisceba[unknown character] & tardi9 [unknown character] consueuerat qñ[unknown character] surgens: qñ[unknown character] horã sui or
tus anticipans iam dimisisse suum regimen videbatur ordo[unknown character]
re[unknown character] mirabiliter turbaba[unknown character]. . I gitur sol quadem vica in formam
eurimenes matris puellæ se mutauit & sic in thalamum intrans
vbi puella erat: et famulas exterius emittens se locuturam
cum filia simulauit. Solamigitur videns: figuram vetule Sol
exuit & se esse deum [unknown character]ui videt omnia & mũdi oculũ declarauit
dam alia quam idem sol prius dilexerat zelotypa inuidit & orchamo
patri puellę vulgauit adulterium. qui filiam vuam in
terram infodit: tumulum[unknown character] super grauis addit harenę: Ad quã
sol radios suos vertens sed ipsam iam mortuam resuscitare nõ
valens: eam in virgam thuream transformauit & thus eius ad
sacrificandum sibi & aliis numinib9 ordinauit; [unknown character] I stud potest
allegari contra ecclesiasticos luxuriosos: quia sępe fit [unknown character] solid
est aliquis doctor vel pręlat9 alicuius malę mulieris amore vexatur
& ibitaliter occupatur qd illuminare doctrinis v[unknown character] exem
plis mundum vel patriam non dignatur immo surgendo & cu
bando inordinatus efficitur & [unknown character] plus est sæpe fit vt mutato ha
bitu in alteri9 speciẽ mutetur vt suam impudicitiam exequa[unknown character].
[unknown character] Vel dic [unknown character] tals sol est aliquis subtilis hęretic9 qui ratione clericatus
sui ad illuminandum patriam creditur esse dignus. Iste
gitur matrẽ cuiuslibet personę simplicis se esse fingit & ex ma
terna caritate sibi loqui se asserit & mũdi oc[unknown character]m se dicit & sic per
errores ipsum decipit & virginitatem id ẽ innocẽtię puritatem
ei tollit propter q[unknown character] pater eius deus ipsam finaliter in inferno [unknown character]
æternam damnationem opprimit & includit. [unknown character] Vel dic [unknown character] talis
est quęlibet virgo martyr. quia e[unknown character] solid est christ9 cũ ea copulatur
per fidẽ & in forma m[unknown character]is ei apparet per caritatem pater
ei9 mundus cum tyrannis ipsam interficit sed ipse sol christus
ipsam in virgulam thuris mutat inquantum sequentibus mira
culis per bonam famam redolere facit. [unknown character] Clytie quę solis fuit
amica fact a est & zelotypa propter leucothcen quã sol diligebat
& patri leucothos adulterium publicauit qui puellam viuã
infodit & sic ipsa Clytierecuperasse amorẽ solis [unknown character]ditũ se existimauit.
Ad hanc tamen sol postea non accessit sed veneris mo
dum ex tunc sibi fecit inilla. Vnde prę dolore contabescens at
[unknown character] deficiẽs in florem qui heliotropium vel solsequium dicitur.
est conuersa qui adhuc solem sequitur adeo vt quocun[unknown character] sol se
vertat iste flos etiam se conuertit. Ouidius Illa suum [unknown character]uis radi
cetenetur Vertitur ad solem mutata[unknown character] seruat amorem. [unknown character] I sta
possunt dici contra ĩuidos qui videntes amicam paruam plus
se dilectam a sole.i.ab aliquo dño vel potente [unknown character]curant ei mortem
vel grauamẽ ex hoc sperãtes familiaritatẽ dñi occasio nali
ter obtinere. Verũtñ cũ hoc ad notitiã [unknown character]dicti dñi [unknown character]uenerit inde
õfusiõez habebũt & odiũ. vñ amorẽ & [unknown character]miũ expectabãt ita[unknown character]
[unknown character]pt hoc finali[unknown character] dicere potuerũt ill Esa.lix.Expectauim9 lucẽ
iustitię christus non dignatur respicere immo ipsam vilipẽdit.
Eccle.xij. Altissim9 odio habet peccatoes. Debet igi[unknown character]ista ad
x[unknown character]m solem per deuotionẽ & orationẽ se conuertere & [unknown character] ipsius
imitationẽ ipsum sequi & ad omnia pũcta virtutũ ad quę ipse
dũ viueret se cõuertit sese mẽtaliter inclinare:& in florẽ honestę
conuersationis finaliter se mutare & per affectum & desiderium
se ad deũ transportare. Sequatur igitur ipsum nascentem [unknown character] vir
tutẽ humilitatis :ipsũ viuentẽ per virtutẽ pau[unknown character]tatis: ipsũ mor
rientem per virtutem caritatis: ipsum resurgentem per virtutẽ
innocentię & nouitatis: ipsum afcendentem per virtutem contempla
tiuę sublimitatis: Et sic poterit talis aĩa dicere illuc Ma-
thei.viij.Magister sequar te quocun[unknown character] ieris. [unknown character] Vel dic [unknown character] sol est
[unknown character]ręlat9 qui cuilibet personę quę deliquit licet pœniteat: non de
bet statm bonum vultũ ostendere ne facilitas veniæ possit esse
occasio culpę: Ipse vero pœnitens licet rigorem prælati videat
non debet ab humtlitate recedre sed eum cõtinue sequi:&
se eius volũtati subijcere quãtũ potest. Eodem mõ dato [unknown character] de9
non statim arrideat: nec nostris petitionibus faueat non propter
hoc a deuotione & oratione cessandũ est secũdũ illud api
Bonum facientes non deficiam9. Ga[unknown character].vj.[unknown character] Scythõ fuit quidã
puer quẽ Iuppiter mutauit in fœminã ita [unknown character] ex tũc ãbigue fuerit
naturę: quia nunc erat fœmina nunc malculus: ita [unknown character] nesciebatur
de eo vtrũ debebat homo an mulier re[unknown character]iri. [unknown character] Tales sunt
duplices & varii qui nihil firmitatis aut fidelitatis habẽtes nũc
in vnã figurã: nunc in aliã mutan[unknown character]: ita [unknown character] vbi masculi.i.boni &
firmi credũ[unknown character] & fortes & cõstantes: fœĩę.i.molles & defectibiles
ĩueniũ[unknown character] sicut pz de falsis amicis. Ou. Naturæ iure nouato ambigu9
fueritmõ vir mõ fœĩa Scython. [unknown character] Curetes pp[unknown character]i de plu-
uia nati sũt. Cecidit e[unknown character] hymber de cœlo cui9 virtute more gra
mnũ terra exierũt. [unknown character] Sic x[unknown character]iani de pluuia diuinæ g[unknown character]ę:& de la-
uaco baptismi vel spiritussãcti donis fuerũt spiritualiter gene
rati & in esse morali constituti: Inde est [unknown character] baptism9 dici[unknown character] regeneratio
: & in fusio spiritussancti creatio. [unknown character]s. Emitte spiritũ tuũ
& creabuntur & renouabis faciẽ terræ. [unknown character] Hermophroditus fuit
filius Mercurij & Veneris' nutritus in siluis ides a deabus: hu9
erat facies in qua mater[unknown character] pater[unknown character] cognosci poterant: Cũergo
ẽt puer pulcherrim9 patriã reli[unknown character]t Ida aũt nutrice relicta igno
tis errare locis ignota videre flumina gaudebat. Et sic vs[unknown character] ad
in qua quędam nympha dicta salmacis sæpississime
se balneabat peruenit. Volens igitur puer se balneare in stagno
vidit eum nympha ociosa & in eius exarsit a more eum[unknown character]
rogando alloquuta est dicens Puer o dignissime credi Esse deus
thalamum subeamus eũdem. Illi vero quid amorsit nesciẽs
amorem Nymphæ penitus refutauit. Ipsa vero post modum
nudum illum & se balneantem respiciens ad ipsum nuda falijt
& in amplexus & oscula eius ruit: pugnantem[unknown character] tenet luctanti
a[unknown character] oscula carpit. Cum[unknown character] puer: necsic in ipsius consentiret amo
rem rogauit illa deos [unknown character] perpetuo non disiungerentur ab inuicem.
Vota suos tetigere deos nam mixta duorũ Corpora iunguntur.
Et sicex ipsis vna[unknown character]sona constituta est habẽs vtrum[unknown character]
sexum & naturam vtrius[unknown character] sequens & sub vna duplex [unknown character]sona
videtur. Ex tunc igitur quicun[unknown character] in illo fonte se balneat solet
effœminari & quasi semiuir fieri & a virilitate deficere & quasi
in naturam fœmineam cõmutari. Et ita factus'est hermophro
ditus ex natura duplici constitutus. [unknown character] I ste Hermophrodi-
tus filius Mercurij potest figurare dei filium super omnia speci
osum qui a prĩcipio propriam patriã id est paradisum dimitte
re decreuit & ad aliena loca scz ad mũdũ se trãsferre & ibi ĩ a[unknown character] se
lauare Iux.ill[unknown character]. Geñ.xij. Egredere de terra tua & de cognatiõe
tua. I sta Nympha ociosa potest figurare naturam humanam
ocio deditam. fons iste potest significare virginem gloriosam
claram limpidã & puram. Zach.xiij. Erit fons patens domui
dauid. Dic ergo [unknown character] nympha salmacis id ẽ humana natura pue-
um istum a prĩcipio vidit per fidem ipsũ[unknown character] per caritatem ama
uit et ius copulam & vinonem affectauit ipsum[unknown character] dig num esse
deum putauit & eum ad incarnationem per prophetas humiliter
postulauit dictẽs ill[unknown character] Esa.vj. Vtinam dirũperes cęlos &
descẽderes. Verũtñiste a prĩcipio ĩistã copulã noluit cõsentire
voluit differre vt dilatio magis faceret cõplacere. Abac.ij. Si
morã fecerit expecta eum. Finaliter autẽ iste in fontem miseri
cordię id est beatam virginẽ dscendit vbi statim nympha ista
id est natura humana seipsi coniunxit:& sic adhesit [unknown character] ex duab9
naturis vna [unknown character]sona resultauit in [unknown character] tũ hũana natura in [unknown character]sona
dei filij supposita permansit. Fuit igitur iste partim mascul9 id
est deus & partim fœ mina.s.homo: Et licet naturæ duplicis sit
effectus tñ ipse vnic9 ẽ & vn9. Mat.xxiij. Magister vester vn9
ille qui fuerat rigidus & seuer9 factus est per incarnationẽ mollis
flebilis & benignus Nam beata virgo effœminauit ips in[unknown character]
tum es rigorem in pietatẽ mutauit. Hier.xxxj. Fœmina circundabit
virum. [unknown character] Mineides fuerunt tres sorores quę festa bac
chi cõtẽnebãt nec ea celebrare volebãt sed telas suas faciebãt.
Et ideo subito telę earum& instrumenta texoria mutatę sunt in
vites & hęderas & dictę sorores conuersę sunt in vespertiliões.
Vnde Ouidi9 Cœ [unknown character]e virefcere telę In[unknown character] hederæ faciem pendẽs
frõdescere vestis. Pars abit in vites & quę mõ fila fuere: Palmite
mutantur: de stamine pãpin9 exit Et de vespertilionib9. Lucẽ[unknown character]
perosę: Nocte volant sero[unknown character] tenent a ves[unknown character]e nomẽ. [unknown character] Ap-
plica cõtra quosdã [unknown character]in prĩcipio nõ curãt de baccho vel de vite
qui finaliter assuefacti ebriosi fiuntita [unknown character] telas id est possessiones
in vites & in vinum cõuertunt & in vinis quic[unknown character]d habẽt
exponunt. Ipsi etiam vespertiliones fiunt in[unknown character]tum quando[unknown character]
fit [unknown character] [unknown character] verecundia post [unknown character] omnia consumpserint de nocte & oc
culte fugiunt & recedũt & more vespertilionum de die id est de
pręsentia vicinorum apparere verẽtur. [unknown character] Iuno indignata con
tra inonem reginam vxorem athamãtis regis thebarum pro
eo [unknown character] bacchũ nutrierat infernum adiit & vnam de furijs infernalibus
scilicet thesiphonen secum duxit quę ad deæ mandatũ
athamãtẽ & iuonẽ vxorẽ ei9 ĩ furiã vertit:ita [unknown character] ipsi athamã
statĩ visũ est de vxore sua [unknown character] esset leena:& de filijs sus [unknown character] eẽnt
leunculi: qui statim retia quæsiuit & canes vocauit & vnum de
filijs suis leunculum esfe credens manu arripuit & ad parietem
excerebrauit. Regina vero infana cum alio filio fugit & in ma
ese pręcipitauit quos ibi neptunus ad preces veneris deifica-
it. Puellęaũt reginã sequentes cõuersę sunt alię in saxa alię ve
o in volucres. [unknown character] Istud applica cõtra ebrietatẽ quia illi qui nu-
triunt bacchumet qui diligunt vinum & plus debito recipiũt
vinũ faciliter insan & furibundi efficiuntur ita [unknown character] quando[unknown character]ĩ [unknown character]
priã vxorẽ & filios debacchã[unknown character] & qñ[unknown character] fit [unknown character] occasiõe hui9 mergũtur
& cõtra [unknown character]prios amicos insurgut.& eos qñ[unknown character] vulnerãt v[unknown character]
occidũt: ratiõis e[unknown character] iudiciũ perdũt:& vnum esse aliud credunt
& vxorem suam esse leenam id est malam adulteram suspicantur.
Fit etiam [unknown character] propter vinum li submerguntur: alij saxei
& insensibiles efficiuntur: alij in volucres id est superbos & ela
tos mutãtur. Vnde dicitur Prouer.xxiij. Cui ve: cui9 patris ve:
Nonn his qui cõmorãtur invino & student calcbus epotan-
dis? [unknown character] Cum cadm9 videret horrendos casus & infortunia domus
suæ quę per duesas clades defecerat: nimio dolore affectus
conderans [unknown character] illud acciderat propter serpẽtem matũ.i.
mat sacratum: quem diu ãte occiderat rogauit deos vt i[unknown character]ieũ
in serpentẽ mutarent q[unknown character] et factum est. Vxor autem eius vden
eum in serpentẽ paulatim transeuntem cœpit clamare Cadme
mane.te[unknown character] infelix his exime monstris: Et præ tristitia cœpit
milia rogare & sicpsam contigit cum marito trãsformari. Igi
tur isti serpentes nunc quo[unknown character] nec fugunt hominem nec vulne-
re lædũt [unknown character] prius placiti fuerant meminee dracones. [unknown character] Per
serpẽtemin scriptura intelligitur homo prudẽs. Math.x.Esto
te prudentes sicut serpentes. Igitur dictum est [unknown character] attentis infor
tunis eius cadm9 in serpentem vertitur: quia sccet homo qui
infortunia ex[unknown character]itur: in prudẽtiorẽ mutatur. Esai.xxviij.V exatio
dabit intellectũ: Tales tiam serpentes: dicuntur homines
non lęde[unknown character]: quia vir prudẽs qui lęsiones & malicias hoĩm exper
tus est. debet alijs mitior esse & ex his quę experimento didicit
deb aliis parce[unknown character]: alios[unknown character] nõ lędere nec nocere. He.i.Ineo e[unknown character]
in quo passus ẽ ipse & tẽptatus potẽs est eis [unknown character] tẽptẽ[unknown character] auxiliari.
Et Eccl.xxxj.Intellige quę sut proximi tui ex te ipso. Vxo
utem eius in serpentem vertitur. quia facile est [unknown character] amici & socij
bonorum & prudentiũ: eorum exemplo prudentes efficiuntur.
Prouerbi.xiij. Qui cũ sapientibus graditur sapienserit. [unknown character] Vel
dic econtrario [unknown character] plęrun[unknown character] cõtingit [unknown character] quando aliquis ad aliq[unknown character]
infortunium decidit: prę desperatione in serpentem vertitur:&
[unknown character] serpentin9 maliciosus & venenosus efficitur vt ad statũ pristinum
per fraudes & dolos reducatur. Eccl.xiij. Nequissima
paupertas in ore impij. [unknown character] A crisius rex cum danaen filiam pul
cherrimam haberet timens adulteros ipfam in turri ęnea inclu
sit. Iupiter vero se in pluuiã aureã mutauit et per tegulas dom9
in gremiũ virginis distllauit:& sic ipsamin specie auri impræ-
gnaut et in ea perseum generauit. Pater vero prægnantem cõ
periẽs: ipsam in sista inclusit et in mare proiecit. Ista autem dũ
esset in archa filium peperit & tandem vento in Italiam delatã:
& a pscatore repertam piscator ipsam regi patrię pręsentauit:
qui matrem duxit & filium nutriri fecit & ciutatem ardeam f-
auit quæ postea turni fuit. [unknown character] Ista puella potest figurare virginem
sancto extitit impręgnata & descendente pluuia aurea.i.dei
filio in gremium vteri virginalis perseum.i. christum deum &
hominem concepit. [unknown character]s. Descendit sicutpluuia in vellus. Pater
igitur istius puellę: id est populus iudaicus ipsam cum filio suo
repudiauit: fidem[unknown character] ipsius refutauit. Rex aũt Italicus.i.populus
gentilis ipsam cum filio recepit:& per fidem & caritatẽ sibi
tenuit & adiunxit. [unknown character]s. Populus quẽ non cognoui seruiuit mii
[unknown character] Vel dic [unknown character] nullus põt mulierem custodire dum tñ pluuia au-
rea possit adeam pertingere vel venire: [unknown character]a si munera aurea su
per ipsam & super custodes eius pluant: ipsam actualiter im
pręgnabunt nulla[unknown character] clausura in cõtrarium fuffragabitur. Pro
pter hoc bene dicit theofrastus [unknown character] nulla mulier custodiri debet
cũ bona non debeat & mala non possit. [unknown character] Vel dic[unknown character] upiter est
mũdus qui mediante auro.i. diuits temporalibus danaen.i.
aĩam peccatricem corrũpit: ita [unknown character] pater eius diabolus i[unknown character]am in
cista malę consuetudinis includit & per mare fluxibilis vitę ipsam
vagabundam dimittit. Piscatores tñ.i.prędicatores repe
riunt ipsam & regisuo.i.x[unknown character]o ipsam per pœnitẽtiã cõuersam
pręsentant qui ipsam tan[unknown character] [unknown character]priam diligit & custodit. [unknown character]s. Offe
runtur regi virgines posteam. [unknown character] Gorgones fuerũt tres soro-
res.s.stenio ceutiale & medusa: quæ oẽs tres vnũ tantum oculum
habebant:& quando videre volebãti[unknown character]m alternatim mutuabant:
erãt[unknown character] tante virtntis [unknown character] oẽs qui videbant eas statim ĩ
lapides cõuertebã[unknown character]. Igitur cum perseus esset iuuenis audax &
strenuus missus est ad ista mõstra quæ serpentinę erant similitudinis
occidenda qui contra periculum lapidificationis scutum
palladis cristallinũ & pẽnas cũ harpe gladio falcato mer-
curi accepit:& vs[unknown character] ad monstrorum habitaculũ vltra athlãtẽ
montẽ se cõtulit vbi circunqua[unknown character] multos hoĩes & feras lapidificatas
inuenit. Et primo dum vna sororũ oculum cõmunem
alteri tradidit manũ suam supposuit & oculum earum furatus
est. Postea dũ dormirent sorores locum & formã in scuto speculari
conspexit:& sic ad eas occidendas: abs[unknown character] hoc [unknown character] eas respiceret
se direxit. Ipsas igi[unknown character] occidit caput maioris secũ tulit
& inde multa mirabilia fecit. [unknown character] Ista serpentina mõstra pos-
snnt signare malas et pulchras mulieres quæ serpentinę.i.ma
liciosę sunt naturę. Eccl:xxv. Nõest caput nequi9 su[unknown character] caput
colubri & breuis oĩs malicia su[unknown character] maliciã mulieris. Iste. n. vnicum
cõmodat in[unknown character]tum mulieres malicias vna altericõmunicãt
Prouer.i.Marsupiũ sit vnũ oĩm n[unknown character]m. Ipse e[unknown character] videntes in lapides
cõuertũt: [unknown character] a ex visu & aspectu mulierũ hoĩes in lapides:
id est insensibiles efficiũtur & pręstupore & tẽptatione quã cõ
cipiũt sensu debitę discretiõis priuãtur: ita [unknown character] per mulieres mul
ti hoĩes & ferę.i.sapiẽtes & stulti lapidificati sunt. Iob.xxxviii
In similitudinẽ lapidis aquę durãtur. Sed perseus filius iouis:
id est vir iustus filius christi istas debet vincere: & cõtra earum
malicias repugnare. Verũtñ quattuor suntipsi ad hoc necessaria
ante[unknown character] de ipsis valeat triũphare: [unknown character]a.s.debet habere scutum
palladis quæ est dea sapientiæ.i.sapientiã & discretionẽ: alas
mercurii qui est deus volitans.i. cœlestiũ contẽplationẽ: gladiũ
falcatũ.i. verbum dei & orationẽ & super omĩa [unknown character] ad istas
mulieres nõ respiciat per complacentiam & delectationẽ: sed
earum aspectum fugiat vitando peccati occasionẽ & [unknown character] solum
formã & cõditionẽ earũ videat in scuto palladis.i.in scriptura
quæ est sapientiæ scutũ per librorũ inuestigationẽ. Nam si hõ
discretionẽ cœlestium cõtemplationẽ & intentam orationem
habuerit:& ab eis oculũ auerterit contra ipsas pręualere poterit:
& caput malæ intentionis ab eis auferre poterit: & ipsas
forsan ad bonũ conuertet. Vñ Ecc[unknown character].ix. Auerte faciem tuam a
muliere cõpta:& ne circunspicias speciẽ alienã. Propter speciẽ
mulieris multi perierunt:& ex hoc concupiscentia quasi ignis
exardescit. [unknown character] Vel dic [unknown character] Phorcus [unknown character] pater erat gorgonis qui in
terpretatur formans cogitatiões est animus qui habet tres ma
las filias cogitationem: locutionem:& o[unknown character]ationẽ. Perseus hõ
fortis cum scuto palladis.i.cum studio sapientię põt eum vincere
et se a malo opere restringere & arcere. Alias vero duas oc
cidifse non legi[unknown character]: quia.s.mala cogitatio & mala locutio non fa
ciliter superantur. Manus enim faciliter potest arceri cogitatio
vero & locutio non pñt de facili cohiberi. [unknown character] Medusa fuit pulcherrima
ĩter tres sorores multorũ[unknown character] fuit spes ĩuidiosa [unknown character]corũ:
quam cum neptun9 pelagi rector in templo deæ palladis opprimeret
auersa est pallas & castos ægide vultus texit ne videret
turpitudinem eorum. Et ne hoc impune maneret in ea parte
qua plus medusa placuerat; scilicet in capite puniuit eam.
Nam loco capillorum serpẽes capiti eius inseruit:& ipsi de se
pẽtibus crines fecit. Ouidius. Gorgoneum crinem tur[unknown character]e mu
religio velecclesia. Vtinam ergo omnes gorgones: id est oẽs
malæ mulieres [unknown character]a neptunis nostris.i. religiosis & eccliasticis
n templo religionis etecclesię vel in domib9 ecclesiasticis for
nicantur: tali signo signarentur & crinitę serpentibus efficerẽ[unknown character]
[unknown character] Vel dic [unknown character] exquo aliqua mala mulier extitit cũ aliquo forni
ta fit serpentibus.i. diuersis maliciis crinita ad decipiẽdum
alios apta & ad attrahẽdum munera udita. Geñ.iii. Serpẽs
erat callidior cũctis aĩantibus terrę. [unknown character] Perseus ãputauit caput
medusę quod erat serpentinũ mõstrũ & hoĩes in lapides cõuer
tebat & statim de sanguine eius natus est pegasus equus.s.alatus
siue pennatus & alis in pedibus pręrnunitus. Super quem
cũ perseus ascendisset portauit eum per aera circunqua[unknown character]. Per
seus autem per libyę deserta vbi nõ sunt hoĩes voluit redire ne
forte si quis medusę caput quod portabat aspiceret ipsum in
lapidem transformaret. Cum igitur volãdo libycas su[unknown character]grede
etur arenas guttæ sanguis capitis gorgonis quod protabat
in terram cadentes in serpentes conuerteban[unknown character]. Et inde factũ ẽ
[unknown character] libya prę cæteris terris serpentibus replere[unknown character]: vt ait Ouidius
[unknown character] Istud exponit fulgenti9: dicit e[unknown character] [unknown character] perseus occidit medusã
de cuius sanguine natus est equus & ita statim [unknown character] ali[unknown character]s facit ali
quod notabile factum inde nascitur equus volucris portans
um.i.fama [unknown character]ipsius & nomẽ & strenuitatẽ virtutis ei9 ad regio
nesremotas portat & more volucris cito volat. De virtute au
tẽ fama nasci[unknown character] qua volãte hõ cognosci[unknown character] & porta[unknown character].ii.Pal.xxvi
Diuulgatũ est nomẽ eius.s.ozię vs[unknown character] ad introitũ ęgypti [unknown character]pter
crebras victorias. A capite aũt hoĩes lapidifican[unknown character] qñ aspicien
tes q[unknown character] factũ est præ admiratione & stupore insensibiles & ĩmo
biles efficiun[unknown character]. Verũtñ ex ipso capite serpentes.i.vitia [unknown character]deunt
qñ ex virtute inanis gloria & su[unknown character]bia nasci[unknown character] & procedit inuidia
aliorũ [unknown character]b9 venenũ [unknown character]petuę mortis [unknown character]pina[unknown character]. Deutero.viii. Erat
ibi serpẽs flatu adurẽs. [unknown character] Vel dic [unknown character] gorgoni est diabolus [unknown character] [unknown character]
indeuotionẽ lapidificat pctõres. Perseus aũt x[unknown character]s qui median-
te scuto palladis.i.mediante carne virginis pennis mercurii.i.
virtute diuintatis gladio harpe.i.tormẽto lanceę crucis sup
auit um & caput.i.potestatem ipsi abstulit quãdo in inferno
de co triumphauit. Tandem vero super pegasum.i.corp9 glo
ificatum per resurrectionem ascendit cum quo in ascensione
in paradisũ volait. [unknown character]s. Ascendit su[unknown character] cherubin & volauit &c.
is sustinebat. Ortum aũt habebat vbierat arbor quę mala au
rea deferebat Themis vero vates deorum ipsi vaticinando [unknown character]
dixerat [unknown character] vnus de filiis iouis erat mala ei9 aurea subrepturus
Propter quod athlas aliquẽ de genere iouis recipere nolebat:
quia de ablatione pomorum iuxta thenus vaticinium metuebat.
I gitur perseus cum tota die orbem volando super pegasum
circuisset & fatigatus propter noctem veniẽtem vellet ad
terram descendere super palatium athlantis venit quo pro pe
tendo hospitio declinaut. Quod vt facilius impetraret se iouis
filium dixit A thlas vero dare hospitium noluit: immoip
sum expelli protinus imperauit. I gitur perseus ĩ manu ipsi offerre
donum finxit & caput gorgonis auersa facie extrahens
ipsum athlanti monstrauit. Quod vt vidit statim in montem
lapideum est mutatus: ita [unknown character] barba eius sylua maxima fuit &
humeri eius facti sunt duo iuga: ceruix vero eius facta est mõ
tis cacumen & omne cum tot syderibns cœlum requieuit in il
lo. [unknown character] Dic [unknown character] athlas significat altos & subtiles theologos & phi
losophos qui cœlum videntur attingere in in[unknown character]tum de cœlesti
bus consueuerunt scientiis disputare. Sed pro certo fit [unknown character] perseum:
id est christum in hospitio cordis sui nõ recipiunt & ad
virtutum moralium acquisitionem non attendunt: sed magis
poma aurea: id est diuitias acquirere & custodire satagunt. Et
ideo ipsos per gorgonem: id est diabolũ in lapidem: id st du
riciam & obstinationem mutari permittit ipsos[unknown character] diabolus fri
gidos & insensibiles lapides facit: ita [unknown character] ipsi magni montes e
ficiuntur & [unknown character] tumorem superbię inflantur Barba autẽ eo [unknown character] s-
pientię mutatur in syluam quæ scilicet ignem nutrit in[unknown character]tum
scilicet per talem scientiam male ea vtendo ad perpetuam va
dunt flammm. I deo de talibus dicitur Ro.i. Qui cum deum
cognouissent non sicut deum glorificauerunt &c. [unknown character] Vel dic [unknown character]
iste athlas est christus qui a prĩcipio cœlum sustinuit: cõstituit
& creauit. Ecc.xxiiii. Ego in altissimis habito & sequitur Girum
cœli circuiui. Sed pro certo deus pater istum in lapidem
mutauit & lapidem angularem ecclesiæ ipsum fecit & super
ipsum cœlum & stellas: id est angelos & sactos per spem & deuotionem
requiescere ordinauit. Esaiæ.xviii. Ecce ego ponã
in syon lapidẽ angularem [unknown character]batum preciosum. [unknown character] Vel dic [unknown character] ille
magnus rusticus signat rusticos diuites & auaros. Peru
lis princeps vel miles petit hospitiũ ab aliquo rustico vel sub
sidiũ cor[unknown character]ale. Sed [unknown character]a tales rustici nullã curialitatẽ volũt facere
& hoc [unknown character]a timent poma aurea.i.diuitias [unknown character]dere frequẽter a nobilibus
impugnãtur & bona eorum diripiuntur & ipsos in lapi
des.i.timidos & frigidos transformant. Ad litteram e[unknown character] qñ[unknown character]
contingit [unknown character] tales qui bona sua volunt nimis seruare nec aliis
subuenire solent in [unknown character]pria persona luere & dãna nõ modica sus
tinere. Exemplum de nabal.i.regũ.xxv. Qui dauid petenti
negauit mittere cbos: de quo dicitur [unknown character] emortuum est corius
intrinsecus & factus est quasi lapis. [unknown character] Vel dic [unknown character] perseus est dia
bolus qui athlanti.i.altis clericis & magnis prælatis a quibus
cœlũ ecclesię debet sustineri secũdum illud Phil.iii.Nostra cõ
uersatioin cœlis est:& per quos cœlestis habitatio per conte
plationem debet attingi solet capita gorgonum.i.ornatas facies
pulchritudinis mulierum per concupiscentiam & per tem
ptationes ostendere & sic solet eos frigidos & indeuotos & la
pideos facere secundũ illud Iob.iiii. Indurabitur quasilapis.
[unknown character] Athlante in montem mutato perseus cum equo suo ascen-
dit aera & cum ab hispania vs[unknown character] ad oppidum quoddã in ęthio
pia venisset volando vidit in littore maris andromedam virginem
pulcherrimã vnicam cepheiregis ftliã & hæredem vin
culis ferreis ad cautes religatam a quodã mõstro [unknown character]tinus deuo
randã. Cuius mõstri tanta erat magnitudo [unknown character] costa ei9 postea
a tauro romam deportata.xc.cubitos longitudinis continebat.
Mater e[unknown character] puellę caliope prętulerat se in pulchritudine de
bus: quæ indignatæ filiam illam a belua illa deuorandam con
dẽnauerant [unknown character]pter q rex & populus defleuerunt eam. Perseus
igitur descendens & puellę misertus: facto pacto [unknown character] sibiĩ vxorem
daretur si eam a bestia liberaret contra horrendam bestiã
pugnauit: eã[unknown character] occidit & puellã duxit. Phineus tñ frater regis
cui dicta andromeda fuerat primo [unknown character]missa puellam de nuptiis
cum armata manu rapere voluit cu [unknown character]seus se obiecit & multos
occidit. Viribus etiam nõ suppediẽtib9 caput gorgonis extra
hit & phineũ cum suis in lapides mutauit. Et sic eumin palatio
quod occupare voluerat ĩmobilem fixit pro vt diffuse in prin
cipio.v.li.tractat Ouid. [unknown character] Dic [unknown character] perseus signat dei filium qui
a principio athlantẽ cœlũ portantem.i.luciferũ cœlũ appetẽ-
temscm illud Esaię.xiiii. In cœlũ conscẽdã super astra cœli
a[unknown character]lonis: ascẽdã su[unknown character] altitudinẽ nubiũ &c. In lapidem mutauit
[unknown character]tũ ipsum de cælo eiectũ ex clusa pœnitentię via lapidũ durũ
& obstinatum fecit qui tandem ab i[unknown character]o aere vbi volauit.i.ab al
titudineparadisi respiciens andromedã nobilem puellam. id
est aĩam humanã quæ.s.regis cœlestis hęres erat & tñ beluę ma
inę.id est diabolo deuoranda tradi cõdẽnata erat [unknown character]pter peccatum
matris suę quę diis voluit se comparare in[unknown character]tum ad ver
bũ diaboli diuinitatem appetierat. Geñ.iii.Eritis sicut dii &c.
Ita [unknown character] vinculis peccatorum ligata in littore huius mũdi deuoratricem
beluam expectabat. Et misertus est eius perseus.id ẽ
christus & eam per incarnationem descendens: & cum patre.i.
[unknown character]atriarchis & [unknown character]phetis [unknown character] eam per fidem sibi matrimonialiter
coniungeret pactum faciens [unknown character] ea liberanda cõtra beluam dia
bolum dimicauit & eam mediante crucis lancea liberauit. Phi
neus tamen frater patris puellę.i.iudaicus populus qui secundum
carnem patriarcharũ est frater illud cõnubium impedire
voluit in[unknown character]tum mysterio incarnationis & redemptionis obuia
reconatur. Qua propter sic actũ est [unknown character] ipsi iudęi in lapides sũt
mutati in[unknown character] tum ipsi in sua malicia sunt obstinati & excęcati in
credulitate sua: de quibus dici[unknown character] Esaię.xlviii. Sciui quia durus
es tu & neruus ferreus ceruix tua & frons tua ęrea. [unknown character] Vel dic ge
neraliter [unknown character] more persei volantes per aera.i.,diuites potentes ĩ
altis potestatibus constituti debent inferius ad miseros & op
pressos per pietatem respicere & eos a suis tortoribus liberare
[unknown character]rouer.xxiiii. Erue eos qui ducun[unknown character] ad mortem. [unknown character] Cũ perseus
de belua triũphasset & caput gorgonis super terrã & super virgas
sub ęquore natas posuisset statim decẽ virgæ cũ seminib9
suis caput gorgonis tãgentes in lapides mutatęsunt & virgę
quæ ipsas lapidificatas tangebãt in lapides similter mutabãtur.
Semen etiam lapideum in mare proiectum est: & inde vir
gę lapideæ creatę sunt:& semẽ lapideum [unknown character]tulerunt. Et iste vir
gæ sunt corallus qui in mari inuentus est & extractus de aqua
vna cum semine suo in lapidem mutatur. Quia enim a semine
lapideo secundũ fabulã ortũ sumpsit in lapidẽ merito muta[unknown character]
& lapideum facit fructum. [unknown character] I stud potest applicari [unknown character] quando
aliquis per tactum gorgonis: id est per temptationem diaboli
actus est lapideus: id est frigidus & obstinatus: illi qui eum tan
gunt associando exemplo eius lapidei & indeuoti efficiuntur.
quinto. Per vnius inobedientiam peccatores conuti sunt
multi. Ex semine enim lapideo: id est verbis malis & nociuis
omnes lapideæ: id est malę person nascuntur. Corrumpunt
enim bonos mores colloquia praua. sicut dicit apostolus. Pri
mę co[unknown character].xv.& Ecc[unknown character].xiii. Qui tetigerit picem inquinabitur ab
.Er hc de quarto libro.
Finis.IIII. Incipit liber quintus.
| Metamorphosis Ovidiana moraliter a magistro Thoma Walleys anglico de professione ṕdicatorū subsanctissimo patre Dominico explanata. | |