 | Metamorphosis Ovidiana moraliter a magistro Thoma Walleys anglico de professione ṕdicatorū subsanctissimo patre Dominico explanata. |  |
[unknown character] Incipit liber primus Metamorphosec Ouidii Moralizatę.
INnoua fert anim9 mutatas dicere formas
Corpora &c. [unknown character] Ouidi9 in primo libro metam
orphoseos præmisso prologo primo
tractat mundi creationẽ sc[unknown character]m opinio nem
anaxa gorę. Postea quomõ [unknown character]motheus de
limo terrę fecit vnũ hoĩem in similitudinẽ
ac effigiẽ moderantũ cnncta deorũ. Vnde
text9. Prona [unknown character] cũ spectent aĩalia cętera terrã. Os homini subli
me dedit cœlũ[unknown character] videre Iussit:& erectos ad sydera tollere vultus.
Hinc de quattuor ętatibus sęculi:& quattuor tẽporibus an
gigantes affectauerũt regnũ cœleste. Et vt ad cœlũ pos
sent attingere: congesserunt & aggregauerũt mõtes super mõtes:&
ita exaltauerũt habitationẽ suam [unknown character] quasi ad sydera per
tingebãt. Tũc sũm9 deo[unknown character] Iuppiter hoc vidẽs: fulmĩe decœlo
misso: montes illos subuertit & corpora gigantũ subtus op[unknown character]s
sit: & terram eorũ sanguine humectauit. [unknown character] Reuera tales gigan
tes sunt hodie tyrãni diuites & auari quibus non sufficit esse in
statu suo: nec in statu subiectionis & humilitatis ĩmo in cęlũ.i.
ad statum altę pręlationis & dñatiõis nitun[unknown character] ascẽdere sicut patet
in ambitiosis. Esaię.xiiij. Ascẽdã in cœlum super astra cœ
liexaltabo soliũ meũ. Istud patet in auaris qui cupiũt esse mili
tes & iudices & locũ altũ iurisdictiõis cupiũt occupare. Sapiẽ.
xviij. Vs[unknown character] ad cœlũ attingebat stans in terra. Et ideo tales vt
melius hoc faciãt & obtineãt: aggregãt mõtes ad mõtes prata
ad prata & domos ad domos Cõtra quos. Esaię.v. Ve [unknown character] cõiũ
gitis domũ ad domũ:& agrũ agro copulatis vs[unknown character] ad terminũ
loci.Nõ e[unknown character] cessat auaricia & ãbitio diuitias aggregare: vt sic
eis mediãtib9 possint mũdanã celsitudinẽ obtinere. Sz Iuppi
tersũm9 de9 qnãdo[unknown character] mittit talib9 fulmẽ.i. subitã sententiã per
mortẽ vel [unknown character] ĩsperata tribulationẽ/ipsos[unknown character] mõtes.i.eminẽtiã sui
stat9 destruit & prosternit & eos a sua vana opinione retardat.
Et terrã circũiacẽtẽ.i. patriã.sangnine suę infamię mortis & dã
natiõis imbuit & emollit.[unknown character]s. Interfecta est terra in sanguinib9
orum. Deinde dicit Ouidius [unknown character] cum Iuppiter fulminasset gi-
gantes de sanguine eorũ nati sunt alii gigantes qui peores sa
cti sunt [unknown character] patres eorũ.Nã [unknown character]a de sanguine nati erant: sanguinẽ
naturaliter sitierunt: numina superna cõtẽpserũt & cũctis molesti
& violenti fuerũt propter qd postmodũ perierũt. Vñ textus.
Sed & illa [unknown character]pago Cõtẽptrix su[unknown character]pũ: sęuę[unknown character] auidissima cędi
multotiens in hoc mũdo. Cõstat e[unknown character] [unknown character] de9 sępe fulminat occidit
et damnat malos gigãtes id est superbos & peccatores: sed
vere de sanguine & gñe suo nascũ[unknown character] aliquotiẽs alii gigantes id ẽ
mali filii & imitatores: qui loco prędecessorũ patrum insurgũt.
qui malam eorum mortẽ & depressionẽ nõ metuũt nec attẽdũt
sed velut nati ex sanguine id est ex parentib9 sanguinolentis
sanguinẽ sitiunt. superna numina id est deum & sanctos contẽ
nunt: de malis patribus mali filij faciliter generantur. quia patrem
sequitur sua proles. in sanguine delectantur & p ipsos homines
molestan[unknown character]: Propter q [unknown character] sũm9 Iuppiter. ad irã prouoca[unknown character]:
& eis dãnationẽ perpetuã cõmina[unknown character]. Hiere.vij.Pei9 o[unknown character]ati sũt [unknown character]
patres eorũ Et numeri.xxxij. V os surrexistis pro patribus vestris:
ĩcremẽta & alũnihoĩm peccatorũ. [unknown character] Istud etiã põt allega
ri generaliter de omnibus malis. quia vere mors & punitio prę
decessorum non est correctio malignorũ prouer.xxvij. Si cõ-
tuderis stultũ in pila quasi tipsanas feriẽte desuper pilo non au
fere[unknown character] ab eo stultitia eius. [unknown character] Postea dicit Ouidius [unknown character] Iupiter de9
cœli oẽs deos ad cõsiliũ cõu ocauit: tenuit [unknown character] mora nulla vocatos:
[unknown character]a dij statim ad domũ Iouis ad tectũ regale ad cęleste pa-
latiũcõuenerũt. Verũtñ nõ [unknown character][unknown character]cũ[unknown character] viã sed [unknown character] viã specialẽ [unknown character] erat
sublimis quę erat manifesta [unknown character] erat cãdida quę voca[unknown character] lactea. V n
textus. Est via sublimis cœlo manifesta sereno. Lactea nomẽ
habet: candore notabilis ipso. Hac iter est superis ad magni te
cta tonantis. [unknown character] Reuera talis videtur esse via per quã peruenitur
ad paradisum. Constat em [unknown character] deus cœli cõtinue vocat deos
id est spũales viros & iustos ad suũ secretum consilium ad cœli
domiciliũ & habitaculũ paradisi.[unknown character]s. Deus deorũ dñs locut9
ẽ & vocauit terrã. Sed via [unknown character] quãisti viri veniũt ad iouẽ ẽ multũ
singularis & priuilegiata [unknown character]a [unknown character]certo isti veniũt [unknown character]viã sublimẽ
[unknown character]tũ ad eminẽtẽ celsitudinẽ sanctitatis [unknown character] viã apparẽtẽ & manifestã
ad limpiditatẽ veritatis [unknown character] viã candidã quãtũ ad relucẽtẽ
pulcritudinẽ castitatis. [unknown character] viã lacteã [unknown character]tũ ad mulcentẽ plenitudi
nẽ pietatis. Sancti e[unknown character] veniũt ad x[unknown character]m[unknown character] viã sanctitate veritate
castitate & pietate fulgẽtẽ. Esaię.xxx.Hæc est via.ãbulate ĩ
ea. [unknown character] Inde narrat Ouidi9 [unknown character] iupiter deus cæli indutus humana
imagine descẽdit in terrã: lichaonẽ quẽdã tyrãnũ ne[unknown character]uissimũ
visitorẽ: [unknown character] lichaon parato sibi quodã lecto in domoua. occul
teipsũ occidere attẽptauit. propter quod dict9 lichaon mutat9
est in lupũ.& vt lupus cœpit vlulare:& vagabũdus per agros:
dęorũ. Constat e[unknown character] [unknown character] sũm9 Iuppiter dei filius assumpta hũana
imagine per incarnationẽ ad terrã nosci[unknown character] descendisse. Baruch.
tertio Post hęc in terris visus ẽ & cũ hominib9 cõuersat9 ẽ. Do
mũ lychaonis.i.populũ iudęorũ voluit [unknown character]sonaliter visitare. sed
quia dict9 popul9 eidẽ [unknown character]parauit lectũ mortis scilicet crucẽ vbi
cũ voluit morte ferire: ideo mutatus est in lupũ: [unknown character]a scilicet facti
funiudęi fugaces & vagabũdi ad modũ lupi [unknown character]pter mort ẽ quã
dei filio attẽptauerunt. Oseæ.ix. Abijciet eos dñs de9 me9. [unknown character]a
nõ audicrũt eũ: & erũt vagi in nationib9 [unknown character] Lychaon fuit quidã
tyrãnus ne[unknown character]ssimus qui habebat mentẽ lupinã licet hõ exteri9
ap [unknown character]eret. Iste dũ Iuppiter ad domũei9 veniret occidit vnũ hominẽ
& ei9 carnes ipsi obtulit ad comedẽdũ: [unknown character]pter quã cãm ira
t9 iuppiter eũmutauit in lupũ. Et sic fact9 ẽlup9 manifeste. [unknown character] lu
p9 fuerat mẽtaliter & occulte. Ouidius: Solitę[unknown character] cupidine cędis
Vtitur in pecudes & nũc quo[unknown character] sanguĩe gaudet In villos abeũt
vestes in crura lacerti. Fit lup9 & veteris seruat vestigia formę.
[unknown character] Sic reuera m[unknown character]ti sũt hodie [unknown character] [unknown character]uis videã[unknown character] hoĩes.i.[unknown character]uis fingãt
se esse iustos rõnabiles & benig nos.ipsi tñ mentẽ habẽt lupinã
.i. crudelẽ. Sicut patet de multis [unknown character] crudeliter rapiũt & puniũt.
& tñ plures elemosinas & alia bona faciũt: qui etiã ipsi deo carnes
hũanas offerunt. [unknown character]a multi sũt [unknown character] subditos suos & alios spoliãt
& occidũt: & inde cõuiuiũ faciũt elemosinas pau[unknown character]ibus dan
do & etiã pietatis o[unknown character]a faciendo. Sed sicut dici[unknown character] Iuppiter noluit
gustare. [unknown character]a et dñs talia nosci[unknown character] reprobare. Ecclesi.xxxiiij. Qui
offert sacrificiũ ex substantia pauperis quasi [unknown character] victimat filiũ ĩ
cõspectu patris. Nam ibidẽ paulo ante dicitur. Dona iniquorũ
nõ probat altissimus Isti finaliter in lupos mutãtur quia cõ
ditiones habent lupinas in[unknown character]tũ raptores magni & notorii efficiũ[unknown character].
Ouib9 id est pauperibus insidiãtur & canibus id est pręlatis
& prędicatoribus inimicãtur & pro voce sanę locutionis vlulatu
detractionis & infamię vtũtur. De quib9 dicitur Sopho
nię.iij.Iudices ei9 lupi Et in Aesopo. Hi regnãt' qualibet vrbe
lupi. [unknown character] Cõsequẽter Ouidi9 narrat de diluuio q[unknown character] luppiter indu
xit propter mala quæ erant in terra. Deinde dicit [unknown character] post[unknown character] dilu
uio mundus consumptus esset & solus Deucalion cum pyrrhæ
vxore sua reman sissent: templa deorũ voluerũt cõsulere quid
facerẽt quo gen9 hũanũ iterũ [unknown character]pagarẽt. [unknown character]cepto igi[unknown character] diuĩo scz
rñfo deęthemis ossa maxĩę parẽtis.i.terrę sussi ũt retro se [unknown character]ijce
e.sic.n.ait.Cũctas[unknown character] [unknown character]soluite vcstes. Ossa[unknown character] post tergũ magnę
& se in homines transformare. Sic[unknown character] de lapidib9 homines creati
sunt. Vnde dicitur Missa viri manibus faciem traxere viro
rum Et de fœmineo re[unknown character]ata est fœmina iactu: idest de saxis quę
vir iecerat masculi: de his vero quę mulier iecerat fœminę gña
bantur siue fiebant. Quia igitur humanũ genus de lapidib9 fa
ctum est ideo corda lapidea naturaliter nobis insunt mentis[unknown character]
nostrę (vt ait) in malo faciliter indurescũt. Vnde dici[unknown character]. Inde ge
nus durũ sumus experiens[unknown character] laborũ: Et documẽta damus qua
sim9 origine nati. [unknown character] Istud potest allegari [unknown character] deus quando[unknown character] mi
rabiliter de peccatoribus facit iustos. Constate[unknown character] [unknown character] diluuium
vitiorum quasitotum genus humanũ consumpsit:& ideo [unknown character]a
iam quasi totus mundus est iustis hominibus spoliatus qui [unknown character]pter
peccatũ & per asperitates diluuii innocentiã: amiserũt. necesse
est vt deucalion.idest ch[unknown character]s de ipsis lapidibus idest de duris
peccatorib9 iustos faciat ipsos[unknown character] per pœnitẽtiã viuificet &
cõponat. Sed quomodo hoc fiet? Certeipsos lapides retro se
proiiciẽdo.id est ipsos duros peccatores qui dicuntur proprie
ossa terręinquantũ sũt terreni & auari tribulationi & paupertati
subiiciẽdo:& post dorsum obliuionis in pręsenti ponẽdo. Sæ
pe e[unknown character] fit [unknown character] homo lapideus & obstinatus ex tribulatione & de
iectione pœnitere compellitur & per cõtritionem emollitur in
hominem.[unknown character]s. Imple facies eorũ ignominia & quęrent nomen
tuũ domine. Et math.iij.Potens est deus de lapidibus istis sus
citare filios abrahæ. [unknown character] Vel dic [unknown character] illi de lapidib9 fiunt homines
[unknown character] de rusticis fiunt nobiles & magnates: seu qui de pauperibus
fiunt diuites. Sicut illi quos deus post tergũ proiicit sunt quos
in peccatis suis prosp erari permittit. Et tales solẽt primam na
turam sapere & ratione suę originis rudes crudeles & illiberales
permanere. Iob.xlj.Cor ei9 indurabitur quasi lapis. [unknown character] Cũ
diluuio recedente tota terra habitãda multa enormia animalia
creasset: accidit [unknown character] phitonem serpentem maximum creauit quẽ
Phœbus suis sagittis interfecit propter quod dum superbiret
& gloriaretur eo [unknown character] talem serpentem occiderat qui erat ita magnus
[unknown character] tria iugera terræ occupabat incœpit contemnere cupidinem
filium veneris:& inuidere de hoc [unknown character] arcum & sagittam
portabat dicens [unknown character] ad hoc nullus præter eum dignus erat: qui
tantum serpentẽ occiderat. Quod Cupido aduertẽs vt phœb9
daphnen puellam pulcherrimam amaret/& ab ea non amaretur:
suas sagittas accepit: vnam cũ telo aureo: quod amorẽ intendebat:&
beo quæ amorẽ sugere faciebat:& ha nc in daphne fixit. Et sic
factũ est [unknown character] extũc phœbus nõ cessauit post daphnẽ currere: ip
sa vero noncessauit phœbum fgere. Vnde dicitur. Protinus
alter amat fugit altera nomẽ amãtis: ita [unknown character] quãto phœbus ma
gis virginẽ sequebatur & precabatur: tanto virgo eum magis
fugiebat: i[unknown character]a e[unknown character] virginitatẽ vouerat:& virũ perpetuo nõ vo-
lebat. [unknown character] Iste phœbus significat quosdã de virtutibus glorian
tes in sęculo vel in claustro. Serpens significat carnẽ quę vene
no deliciarum suarum premit & occupat totũ mũdũ. quia mul
ti sunt qui quãdo possunt pręualere cõtra serpẽtem.i.carnẽvenenosam
exinde superbiũt/intantũ [unknown character] cupidinẽ deũ amoris.id
ẽamorẽ carnis & sectatores ipsi9 abhorrent & vilipendũt nõ
cõsiderãtes [unknown character]priam fragiliatẽ sed g[unknown character]iantes se habere castitatẽ.
Sed volẽs de9 tales hũiliare sagittis carnalis amoris vulnerari
permittit:& ad amandũ mulierum delicias eos laxat: vt sic suę
carnis conditionem cognoscant:& alios nõ contẽnant. Sicut
fecit de Petro qui alios contẽnesdixerat. Etsi omnes scandalizati
fuerint sed nõ ego. Qui tamẽ deo permittente vilius ceci
dit [unknown character] aliquis aliorũ excepto iuda. De9 e[unknown character] sicut Iudith.vj.dici[unknown character]
præsumentes de se & de sua virtute gloriantes humiliat. [unknown character] Vel
dic [unknown character] phœbus significat mundanę glorię appetitores: [unknown character] quãdo
phitonem occidunt id est aliquod laudabile opus faciunt:
sũme superbiunt & gloriãtur:& alios contẽnũt. Daphne puel
la pulcherrima est mũdana gloria quę a talib9 adamatur ita [unknown character]
ipsam quantũ possunt insequũtur sicut patet de multis militibus
[unknown character] pro ista habẽda vadũt ad guerras & torneamẽta. De cle
ricis qui pro ista dimittunt patriam & delectamẽta. De hypro
critis qui pro ista patiũ[unknown character] pœnitẽtiã & tormẽta. De ambitiosis
[unknown character] pro ista puella tãta adhibẽt blãdimẽta. Nihil e[unknown character] eis delectabilius
[unknown character] illa puella.nihil eis speciosi9 [unknown character] sua forma nihil suis mẽ
bris appetibilius. Sicut e[unknown character] phœb9 prę desiderio mẽbro[unknown character] daphnes
pulchritudinẽ notabat ipsã[unknown character] ad sui amorẽ humiliter
appellabat. Vnde Ouidi9 Ibidẽ.ĩornatos collo pendere capillos
Et [unknown character]d fi comantur.ait: videtigne micãtes Siderib9 similes
oculos: videt oscula [unknown character]nõ Est vidisse satis.laudat digitos[unknown character] ma
nus[unknown character] Brachia[unknown character]et nudos media pl9 [unknown character]telacertos. Si qua latẽt
meliora putat. Et ĩfraNdabãt corpora vẽti: Obuia[unknown character] aduersas
vibrabãt flamĩa vestes. Et leuis ĩpulsos retro dabat aura capl
los aucta fuga forma ẽ. Et sequi[unknown character]. Nympha [unknown character]cor peneia mane.
Sic et isti de[unknown character]b9 supra: mũdanã gloriã insequũ[unknown character] & affectãt Ista
honoris: brachia.i. amplexũ amoris: vẽtrẽ.i.affect9 dliciarũ
oculos.i.affect9sciẽtia[unknown character]: capillos.i.successus diuitia[unknown character]. I sta e[unknown character]
phœbo.i. vane gloriosis placẽt: ista sũme desiderãt & affectãt.
Sed [unknown character] certo dei dispõne fit [unknown character] ista daphnemũdi gloria tales sui
amatores ĩmoderatos fugiat & cõtemnat Ecclesiastic.xi. Si se
quut9 fueris nõ appręhẽdes Hugo dicit [unknown character] hęc ẽ g[unknown character]ię g[unknown character]iosa [unknown character]prietas
[unknown character] appetitores fugiat & optet cõtẽptores. [unknown character] Deiñ dicit
Oui.[unknown character] ipa daphne pulcheĩa nimis fatigata fugiẽdo phœbũ
[unknown character] eã corrũ [unknown character]e volebat volẽs virginitatẽ seruare: rogauit tellurẽ.i.
deã terrę: vt istã pulchritudinẽ auferret sibi [unknown character] erat cã & occasio
tãti doloris: Et sic ista dea: et9 misert9 mutauit eã in laurũ
Nã subito pedes e9 [unknown character] lęues erãt cõuersi sũt inradicẽ: pellis in
corticẽ: brachia in ramos. Et sic laur9 effecta: phœbi cupidinẽ
euasit & Virginitatẽ quã vouerat custodiuit. Vnde text9. V ix [unknown character]
ce finita torpor grauis occupat artus Mollia cingũę tenui præ
cordia libro. In õdes crines: in ramos brachia crescunt. Pes
modo tã velox pigris radicib9 hęret: Ora cacumen habent: re
manet nitor vn9 in illa. [unknown character] Phœbus iste potest significare dia-
bolũ: daphne aĩam x[unknown character]ianã [unknown character]a [unknown character]culdubio istã virginẽ: animã
scilicz per tẽtationes nõ cessat allicere vt eã per malũ cõsensũ
subiuget & subijciat & per pecccatũ destruat & corrũpat Sed ip
sa debet fugere occasiones pctĩ: tẽptatiões vitãdo:& debet ro
ga re deã terrę .i. x[unknown character]m vteã de manib9 eius eripiat: formã aliã
ibi dãdo. Et sic [unknown character] certo debet fieri laur9.i.religiosa [unknown character]sona [unknown character]tuo
sa & perfecta. pedes bonorũ gressuũ radicaliter figendo: corticẽ
pœnitẽcię induendo & ramos bonarũ affectionũ ac[unknown character]rẽdo:
& virorẽ honestę cõuersationis nũ[unknown character] deponendo: Sic e muta
ta istius phœbi cupidinẽ nõ timebit & integritatẽ mẽtis & corporis
retinebit. Ioãnis.xx.Cõuersa est retrorsũ & vidit Isum
Vel dic allegorice de m[unknown character]tis virginib9 [unknown character] pulchritudinẽ corporis
[unknown character]pter quã insectã[unknown character] ne pctõ de[unknown character]den[unknown character] iugiter deponũt. Sic di
ci[unknown character] accidisse in anglia de quadam moniali quã cum rex terrę vel
let habere & ipsã incessãter rogaret: petiit illa [unknown character] derat in i[unknown character]a q[unknown character]
i[unknown character]e tãtũ diligeret: Rexvero asseruit pulchritudinẽ oculo[unknown character]: illa
aũt domũ [unknown character]gẽs oculos rut & regi vt sedaret ei9 cõcupiscentiã
trãsmisit Ista e[unknown character] audierat illud ecclesisti .xxj. Q uasi a facie
colubri uge pctã. [unknown character] Laurus aũtalio mõ d daphne [unknown character]eo facto
[unknown character] daphneĩ laurũ ẽ mutata arbor quã ẽ sibiphœ. ap [unknown character]pauit quã
osculat9 & ãplexat9 tenerrĩe adamauit: ipsã spẽalib9pulegi
gittæ. Voluit [unknown character] victores lauro coronaren[unknown character]. Voluit [unknown character] lauro do
mus imperatorũ & querc9 & alię arbores vicinę a ful mine tuerentur
quia teste Plinio: sola laurus inter arbores non fulmina
tur. Voluit insuper [unknown character] coma illi9 nũ [unknown character] deponeretur sed [unknown character] viror
eius perpetuo videretur sicut dicit Ouidius. Hanc quo[unknown character] phœ
bus amat. Cui deus. at quoniã cõiunx mea non potes esse: Ar
bor eris certe mea dixit: semper habebunt Te coma: te citharę
te nostrę laure pharetrę. Vt[unknown character] meum intonsis caput est iuuenile
capillis: Tu quo[unknown character] perpetuę semper gere frõdis honorẽ. [unknown character] Ista
laur9 significat crucem [unknown character] pro certo phœbo idest x[unknown character]o soli iusti
tię fuerat dedicata & ab eo corporaliter ãplexata Iita debet eẽ
nobis pro corona honoris & gloriatiõis pro cithara laudis &
gratiarum actionis: [unknown character] sagitta verbi dei & sanctę[unknown character] dicatiõis pro
gloria victoriæ cuiuscun[unknown character] temptationis. pro tutela fulminis
diuinæ sententię & ęternę damnationis: & q[unknown character] plus est pro amo
e ęternæ gloriæ & futuræ saluationis. Ista enim habẽtur in cru
ce sicut dicit Chrisostm9. Crux christianorum spes: prauoũ
victoria: cęcorum dux: cõuersorum via: claudorum baculus:
pauperũ cõsolatio: arbor resurrectionis: lignum vitæ eternę.
[unknown character] Deinde narrat Ouidius [unknown character] Io fuit filia cuiusdam fluminis [unknown character]
diceba[unknown character] Inachus: quã propter suam pulchritudinem Iuppiter
adamauit: qua refugiẽte amorẽ clara die Iuppiter mũdum nebulis
ne depręhẽdere[unknown character] impleuit & sic Nympham rapuit & corrupit.
Ouidi9 Tunc deus inducta latas caligine terras: Occulu
it tenuit[unknown character] fugam rapuit[unknown character] pudorem [unknown character] Iuppiter in isto loco po
test significare mũdi principes & raptores: [unknown character] filias fluminũ idẽ
possessiones pauperum rapiunt & extorquent. Sed nea Iunõe
idest a pręlatis & correctoribus furtum huiusmodi agnoscatur
nebulas malarum & falsarum cautelarum & ex cusationum inducunt.
Vnde cantat ecclesia Vidi nebulam totam terram te-
gentem. [unknown character] Cum iuppiter timeret ne ipsum Iuno depręhẽderet
in adulterio suo cũ Ioamica sua induxit nebulas ne videretur:
& insuper dictam Io mutauit in vaccam pulcherrimam & formosam.
Vnde Ouidius. Coniugis aduentum præsenserat in[unknown character]
nitentem Inachidos vultus mutauerat ille inuencam. [unknown character] Tali-
ter facere videntur latrones. Quando e[unknown character] timent ne furtum su
m cognoscatur solent tempus secretum & obscurum expecta
re. & puellã innocentẽ invaccã idest in mulierẽ lasciuã mutare.
Su[unknown character]tucale[unknown character] in tunicã: & tunicãĩ caligas: & capitogiũ in ca
vult [unknown character] Io idest anima cum qua per peccatum fornicatur a Iunone
idest ab ecclesia agnoscatur vel retrahatur: mutat eam in
vaccamidest facit eam peccatricẽ & carnalem & ab omni spiri
tualitate alienam & sic suę iuriditioni eam retinet obligatam.
[unknown character]s. Mutauerunt gloriam suam in similitudinem vituli comedentis
fœnum. [unknown character] Iuno quæ erat vxor Iouis petiit a Ioue sibi
dari vaccam prædictam quæ dicebatur Io quam tradidit cu-
stodiendam cuidam pastori qui dicebatur argus: qui fuit ita vi
gil [unknown character] cum haberet centum oculos non poterant dormire nisi
duo simul. Vnde Ouidius Centũ luminib9 cinctũ caput Arg9
habebat Inde suis vicibus capiebant bina quietem. Verũtamẽ
quidam incantator erat in partibus illis qui vocabatur Mercurius:
qui iussu Iouis finxit se custodem caprarum & accepit
quãdam virgam sõniferam.& quãdã fistulam dulciter sonantẽ
& coniunxit se cum argo & percussit eum illa virga:& cœpit
modulari fistula sua:& tantum fecit tum sermonibus tum cãtibus
[unknown character] argũ consopiuit: quem statim vt obdormiuit interfe
cit:& o de eius dominio liberauit: quã tandẽ Iuppiter de vac
ca in fœminam transmutauit. Vnde Ouidius Argeiacesq[unknown character][unknown character]
in tot lumina lumẽ habebas Extinctũ ẽ/cẽtũ[unknown character] oculos nox oc
cupat vna. [unknown character] Iuno vxor iouis ecclesiaz significat vxorẽ x[unknown character]i.
Io iuuenca eius quam Iuppiter ei dedit significat christianum
populum a christo ecclesię commendatum. Argus significat
mundi principes & pręlatos qui sunt ab ecclesia pastores & Iudices
constituti quibus Io id est populus christianus est cõmẽdatus.
Iuxta illud Genesis.xlvj. Viri pastores sumus serui tui.
Isti dicuntur habere centum oculos: quia pastores ecclesiæ debent
oculatam & circunspectam habere curam. Caput e[unknown character] eo
rum idest intentio debet esse circuncinctum centum oculis.i.
vniuersitate considerationum & circunspectionum q[unknown character] significatur
in illis animalibus. Ezechielisprĩo quæ erãt plena oculis
ante & retro Quia circunspectio pręlatorum debet se exten
dere ad posteriora & anteriora & futura Mercuri9 incantator [unknown character]
aliquãdo sc[unknown character]m poetas de masculo in fœminã se mutauit signi
ficat adulatores qui sc[unknown character]m [unknown character] magis credũt placere de vna acti
one ad aliam se transmutant Nunc inueniuntur masculi rigide
absentes vituperando: nunc inueniuntur fœminę molliter
præsentibus adulãdo. Vnde possunt dicere illud primę ad co-
inthios.ix. Omnibus omnia factus sum. Isti portant secum
fistulã idest dulcia verba & deceptoria. Fistula dulce canit.&c.
prouerbiorũ xvj. Vi iniquus lactat amicum suum & ducit eũ
per viã non bonã. [unknown character] Dic ergo [unknown character] Iuno dea & vxor Iouis.i.ecclesia
sponsa christi cõmittit argo idest alicui circũspecto pręlato
custodiam Ius idest regimen subditorũ. Sed pro certo incantator
Mercurius id est adulatores qui cõiter tales circũstant
& talibus se associant [unknown character] ipsos faciunt in viciis obdormire & a
vigilia circũspectionis cessare:& maxime quando tangũt eos
virga suę iurisdictionisquæ induciteos in sõnum maledictiõis
& tunc blandiendo faciunteos mori. Ista e[unknown character] est virga qua percussus
fluuius versus est in sanguinem Exodi.vij. Quia virga
tẽporalis iuridictiõisv[unknown character]nimię cõmendationis illos quos tã
git quãdo[unknown character] facit sanguineos & carnales & sic finaliter [unknown character] istos
incãtatores caput intentionis argo id ẽprælato & superiorib9.
aufertur:& mors ęternę dãnationis infertur. Tales superores
figurantur in holoferne cui dormiẽti mulier abstulit caput: [unknown character]a
reuera multis superioribus per mulierem id est per molles personas
& adulatores: caput rectę intentionis adimitur:& aufer-
tur. Iudith.xiiij. Ecce holo fernes iacet in terra & caput eius nõ
est in illo. [unknown character] Vel dic [unknown character] Argus est diabolus oculatissimus qui
Io mutatam in vaccam id est peccatrices animas in suo domi
nio detinebat. Sed mercurius id est christus qui de masculo factus
est fœmina dũ deus factus est homo quando scilicet verbum
caro factum est assumpta fistula humanitatis istum argũ
idest diabolum consopiuit ipsum[unknown character] per virgã crucis superauit
& de ei9 diminio Io idest humanã naturam liberauit:& tãdem
de vacca in mulierem idest de peccatrice in iustam ipsam trans
formauit. [unknown character] Dicit Ouidius [unknown character] Io mutata in vaccam dum iret
ad fluuium Inachi patris in aqua videns cornua se habere:&
pulchritudinem suam se amisisse/& vocem in mugitum conuertisse
timuit & horruit seipsam. Et ideo finaliter fugit ad fluui
um nili vbi ad Iouem oculos erexit:& [unknown character] iterum in puellam fœ
minam mutaretur a Ioue impetrauit. Vnde Ouidius. Et cona-
ta loqui mugit9 edidit ore. Pertimuit[unknown character] sonos propria[unknown character] exterrita
voœ est. Cornua pertimuit: se costernata refugit. [unknown character] Sic ve
renima peccatrix deamica dei in vaccam idest in vilẽ pecca
tricẽ mutata quãdo vadit ad fluuium sacrę scripturę: qui est flu
uius dei patris ibipro certo cognoscit se habere cornua su[unknown character]bię
& elationis: mugitũ turpis & inhonestę locutionis formã vac
cinã bestialis & carnalis conuersationis. Ista igi[unknown character] se horrere debet
& fluuium nili idest fluuiũ lachrymarũ quærere. Iouem id ẽ
Treñ.primo. Ipsa autem gemens conuersa retrorsum. [unknown character] Inde
dicit Ouidius. [unknown character] Inachus fluuius paer Ius vidẽs eam inuta
tam in vaccam sũme doluit & ei cõpatiendo dicebat. Me mise
rum.tu ne quęsita per omnes. Nata mihi terras? tu non inuten
ta re[unknown character]ta es. At tibiego ignar9 thalamos tedas[unknown character] parabã Spes[unknown character]
fuit generi mihi prima: secũda nepotum. De grege nunctibi
vir: & de grege natus habendus. [unknown character] Sic vere deus vel pręlatus
plangit filiam suam idest animã rationalemquãdo videt eam
in vaccam id est in peccatricem mutatam. Nã cum ipsa deberet
ex sui conditiõe nobiliter maritari scilicet cũ deo & angelis
per gratiã in pñti et per gloriã in futuro: ista tñ de grege inferni
eligit virum id est diabolum carnẽ vel mundũ: quibus per ma
la desideria se cõiungit & a quibus prolẽ malorũ concipit & ac
quirit: Et ita mutat gloriam suã in simslitudinẽ vituli comedẽtisfœnũ.
Ideo icit bernard9 in meditationibus plãgendo. O
anima insignita dei imagine decorata similitudine: desponsata
fide: dotata spiritu: capax beatitudinis.&c. [unknown character]d tibi cũ carne
Respice [unknown character]dẽdeũ dimisisse & diabolũ elegisse. [unknown character] Postea dicit O
uidi9 [unknown character] Ioĩ vaccã mutata erepta de do argi iuit ad fluuiũ ni
li: & positis in margĩe ripæ [unknown character]cubuit genib9 quos potuit solos
tollẽs ad sydera vult9. Cũ Ioue visa queri est finẽ[unknown character] orare malo[unknown character]:
[unknown character] scilicet Iuppiter eã mutauit de vaccaĩ fœminã & ei figurã
pristinã restaurauit. Vñ Oui. Vult9 capit illa priores:fit[unknown character] q[unknown character]
añ fuit fugiũt de corpore setę. Cornua decrescũt fit lumĩs arcti
or orbis Cõtrahi[unknown character]rict9 redeũt hũeri[unknown character] manus[unknown character] vngula[unknown character] ĩ [unknown character]nos
delapsa absũi[unknown character] vngues. De boue nil su[unknown character]ẽ:nisi formę cãdor ĩilla
Etlz reformata sic cẽt nõ tñaudebat lo[unknown character]:ne more iuuẽcæ mugi
ret:erat[unknown character] timide verba ĩtermissa retẽptãs. [unknown character] Sic debẽt face[unknown character] iu
uenes religiosi [unknown character]de dñio argi.i.diaboli ad flu.deuotiõis fugiũt
vbi de vacca in fœminã.i.de peccatore in iustũ mutã[unknown character] [unknown character]a vere
isti debẽt timere lo[unknown character].Nã [unknown character] de nouo sũt mutati & cõuersine for
teloquã[unknown character] sicutvaccæ.i.sicut carnales & ĩdiscreti vtile ẽ eis tacete
Prouer.xvij. Stult9 si tacuerit sapiẽs reputabi[unknown character]. Et amos.v.
Prudẽs in t[unknown character]e illo acebit [unknown character]a t[unknown character] malũ ẽ. [unknown character] Vel dic [unknown character] Io amica
Iouis.i.aĩa x[unknown character]ispõsa & amica qñ[unknown character] effici[unknown character] vacca [unknown character] peccatũ.i.vi
lis & bestia[unknown character] & argo.i.diabolo subiuga[unknown character]:sz tãdẽ iuppiter.i.x[unknown character]s
[unknown character]am de argi.i.diaboli dñio liberat [unknown character] cõtritionẽ & ad flu.i.ad sa
cramẽtũ baptismi vel flu.lachrymarú fugit [unknown character] confessione &
sic depeccatrice in iustam conuertitur & muta[unknown character] & ad amorem
pristinũ quẽ [unknown character] pct[unknown character] [unknown character]diderat [unknown character]cipi[unknown character] & rest aurat ei Iuppi.figurã
te ipsam in cœlo collocat:& inter cœli numina idest inter sanctos
angelos computa[unknown character]. Sa[unknown character].v. Ecce quomodo cõputati sũt
inter filios dei & inter sanctos sors illorum est. Et claritatẽ stel-
larumipsi pręstat. Genesis prĩo. Stellas posuit in firmamento
cœli. Et Sa[unknown character].iij. Fulgebũt iusti & tan[unknown character] scĩtillę in arũdineto dis
currẽt. [unknown character] Dicit Ouidius [unknown character] syringa fuit quædam Nympha quã
amauit de9 qui dici[unknown character] Pan: quam cum sibi vellet rapere nec ipsa
consentiret venit illa fugiens ad ladonem fluuium: rogans eũ
[unknown character] mutaret eam & mutata est in arundinẽ in ipso fluuio: de qua
quidem arundine facta est fistula de qua. Mercurius Argũ cõsopiuit
Et sic per talẽ mutationem ipsi9 os Pan petulãtiam de
clinauit. At[unknown character] ita disparibus calamis cõpagine cęrę Inter se iũ
ctis nomen tenuisse puellę: idest fistula illa vocata est syringa.
[unknown character] Ista Nympha potest significare animam peccatricem:& ob
stinatã: quæ dei amicitiã vilipendit:& ad flumina: idẽ ad mũdi
delicias se cõuertit. Nam ista familiariter mutatur in arundinẽ
idest in personã vanã/& insta bilem/& nociuam quæ ad modũ
arundinis per peccatum faciliter frangitur:& vento vanitatis
& inanis gloriæ agitatur De tali dicitur Math.xj. Quid existis
in desertum videre? Arundinẽ vento agitatam? Et quando[unknown character]
tales fiunt fistula Mercurij idest diaboli: inquantũ scilicet diabolus
incãtat & decipit auditores suos sicut patet de hereticis
& de malis suggestoribus/& luxuriosis:& de vetulis makerellis
quæ primo fuerunt Nymphę idest iuuenes & pulchrę:& tan
dem in fluuio carnalis voluptatis arundo sunt effectę idest ma
crę/turpes/& siccę.quæ finaliter a diabolo arripiuntur/& eius fi
stula ad decipiendũ alios efficiũtur.
[unknown character] Explicit liber primus Metamorphoseos
Ouidii. Incipit secundus.
Ouidii. Incipit secundus.
| Metamorphosis Ovidiana moraliter a magistro Thoma Walleys anglico de professione ṕdicatorū subsanctissimo patre Dominico explanata. | |