 | Metamorphosis Ovidiana moraliter a magistro Thoma Walleys anglico de professione ṕdicatorū subsanctissimo patre Dominico explanata. |  |
Prologus in metamorphosim moralisatâ:Fo.I.
[unknown character] Incipiũt moralitates Ouidii metamorphoseos
etiam de formis figuris & imaginibus deo[unknown character].quæ variis modis
videlicet litteralit er:moraliter: historialiter:nec nõ spiritualiter
exponun[unknown character].editę a magistro Thoma Waleys anglico:sacrę pagi
ne doctore de ordine prędicato[unknown character]. [unknown character] Prologus.
AVeritate quidam auditum auertent:ad fabu
las aũt cõuertentur.ij.Thi.iiij.ca. Dicit apo
stolus paulus prędicator & rigator fidei chri
stianę. Quod verbũ ad hoc possuminducere
[unknown character] plerũ[unknown character] fabulis:enigmatibus & poema
tibus est vtendũ vt exinde aliquis moralis
sensus extraha:ur:vt etiam falsitas veritati
famulari cogatur. Sic ete[unknown character] sacra scriptura in pluribus passibus
videtur fecisse vbi ad alicuius veritatis ostensionem fabulas
agnoscitur cõfecisse:sicut apparet in libro iudicũ ca.ix.de fabu
lis arborum volentiũ regem eligere. In ezechie[unknown character].ca.xvij.dea[unknown character]
la quę cedri medullam ficta est transportare. Sacra e[unknown character] scriptura
his & similibus fabulis solet vti vt exinde possit aliqua veritas
extrahi vel concludi. Simili modo fecerunt poetę qui in principio
fabulas finxerũt:quia per hmõi figmenta semper aliquam
veritatem intelligerevoluerunt. Constat e[unknown character] libros poeta[unknown character] trãs
currenti:[unknown character] vix aut nũ[unknown character] est dare fabulam [unknown character] n aliquã: aut natura
lem aut historicam cõtineat veritatem. V nde rabanus de naturis
rerum lib.xvj.ca.j.dicit [unknown character] officiũ poetę est:quę gesta sunt in
alias species obliquis figurationibus cum decore aliquo cõuertere.
Quapropter ibidẽ dici[unknown character] lucanũ nõ fuisse poetam: quia scilicet
visus est historias potius [unknown character] poetica cõfecisse. Latetigitur
qñ[unknown character] sub fabulis veritas naturalis sicut xempli gratia patet de
vulcano: qui a Iunone dici[unknown character] genitus: & de cælo in terram [unknown character]iectus:&
quia de alto cecidit fingitur claudus factus. Iuno enim
aerẽ significat qui reuera vulcanũ.i.istũ ignẽ quẽ hichabem9
generat:& eũ per elisionẽ imbriũ de alto eiicit:qui [unknown character]eo claudus
dici[unknown character]:quia flãma semper tortuose incedit. [unknown character] in fabulis aliquã
dolateat veritas historica patetĩ fabula persei & athlantis. Per
seuse[unknown character] dicitur gorgonẽ occidisse & cum eius capite athlantẽ
maximũ gigantemin montem qui athlas dicitur cõuertisse:[unknown character]a
scilicet perseus strenu9 gorgonẽ filiã phorci regis ĩinsulis meri
dionalibus quæ gorgonicę dicuntur regnabat occidit & vicit:
& caput eius.i.diuitias regnũ & substantiã tulit:cum quo exer
citũ cõgregauit:ita [unknown character] athlantẽ regem aphrcę superauit ipsum
ipsum dixit. Quia igitur video [unknown character] fcriptura vtitur fabulis ad ali
cuius rei ostensionẽ & [unknown character] etiã poetę fabulas finxerunt ad verita
tis tam naturalis [unknown character] historicę designationem cõgruummihi vi
sum est post moralizatas rerũ [unknown character] prietates post [unknown character] ad mores reducta
naturę o[unknown character]a: etiã ad moralizãdum fabulas poetarũ: manũ ap
ponere: vt sic [unknown character] ipsas fictiones hoĩm possint morũ & fidei my-
teria cõfirmari. Licitũ est e[unknown character] [unknown character] hõ si possit de spinis vuas col-
igat: mel de petra sugat: oleũ [unknown character] de saxo durissimo sumat sibi:&
quasi de thesauris ęgiptiorũ tabernaculũ fœderis ædificet & cõponat
sicut etiã & Ouidius dicit. Fas est & ab hoste doceri. Ve-
ũ quia de litterali fabularumintellectuiam p[unknown character]imi tractauerunt
scilicet fulgentius Alexander:& Seruius & alij nõnulli quia litte
ralis intellectus non est [unknown character]positi vbi scilicet non agi[unknown character] nisi de reductione
morali: quia insu[unknown character] forte valde difficile ĩmo forte ĩpos
sibile est: sicut bene deducit Aug.de ciui.dei lib.ij.litteralem rõ
nem de oĩbus fabulis assignare: cumlipse Tullius lib.iij. de natura
deorum dicat [unknown character] magnã molestiã & minime necessariã suscepit
zeno prim9: post cleanthes: deinde crisippus cõmentitia-
ũ fabularũ reddere rõnem Hinc est [unknown character] in præsenti opusculo q[unknown character]
huius voluminis mei [unknown character]ticulam effe volo nõ intendo nisi rarissi
e litteralem sensum fabulrũ tangere: sed solũ circa moralem
ensum & allegoicã expositionẽ laborare sequẽdo.s.librũ Oui
dij qui dici[unknown character] metamorphoseos: vbirecte viden[unknown character] quasi [unknown character] modũ
tabulę oẽs fabulę congregatę. Distingãigitur istũ tractatum in
xv.ca.secũdum.xv.lib.in prædicto Ouidij volumine cõtẽtos
Aliquas tñin aliquibus adĩungã fabulas quas in alijs locis reperi.
Aliquasetiã detrahã & omittã quas nõnecessarias iudica
i. Nõ moueat tñ aliquẽquod dicunt aliqui fabulas poetarum
alias fuisse moralizatas:& ad instantiam dominę iohãnę quõdam
reginę franciæ dudũ in rithmũgallicũ fuisse trãslatas: [unknown character]a
reuera opus ill[unknown character] nequa[unknown character] me legisse memĩ.de quo bñ doleo: [unknown character]a
ipsum inuenire nequiut. Illud e[unknown character] labores meos [unknown character] plurimũ re-
euasset: ingenium meũ etiã adiuuisset. Non e[unknown character] fuissẽ dedignatus
expositiones in passibus multis sumere & auctorẽ eaũ hũiliter
allegare. Sed ante[unknown character] ad fabulas descendã prĩo de formis &
figurisdeorũ aliqua dicã. Veruntamen [unknown character]a deo[unknown character] ipso[unknown character] imagines
scriptas vel pictas alicubi nõ potui re[unknown character]ire: habui cosulereve
nerabilẽvirũ magistrũ Franciscũ de petato poetam vti[unknown character] [unknown character]fun
dũ in scĩa:& facũdũn eloquẽtia:& exptũ in o poetica & histo-
disci[unknown character]lina:[unknown character] pręfatas imagines in quodã o[unknown character]e suo eleganti
v de diuersis [unknown character]tib9 trahã figurã v[unknown character] imaginẽ quã dijs istis fictitijs
voluerũt antiqui secũdũ rões phisicas assignare cũ anti[unknown character] p[unknown character]es
deos posuerũt & quasdã rerũ virtutes deos crediderũt & appellauerũt:
vtpote: [unknown character]a [unknown character] sĩtellexerũt [unknown character] saturnũ: ętherẽ [unknown character] iouẽ: aerẽ
[unknown character] iunonẽ: aquã [unknown character] thetidẽ: mare [unknown character] neptunũ: terrã [unknown character] cibelẽ: solẽ [unknown character]
apollinẽ: lunã [unknown character] dianã.& sic de alijs. V ndeipsi antiqui [unknown character]a volue
rũt res naturales vel saltẽ ipsarũ rerũ naturaliũ virtutes deos di
cere:iõ ad hoc volueru nt aliquas aliquo [unknown character] historias applicare.
Primo & añ oĩa videndũ est de saturno qualẽ supponeba[unknown character] hĩe
for mã:& [unknown character]lẽ ĩ scripturis & picturis obtinebat imaginẽ & formã
[unknown character] De saturno & eius figura. capitulum.I.
SAturnus pingeba[unknown character] & supponebatur hõ senex: curuus
tristis & pallidus. invna manu falcẽ tenebat:& in eadẽ
draconis portabat imaginẽ[unknown character] dẽtibus caudã [unknown character]priam
cõmordebat: altera vero filiũ [unknown character]uulum ad os applicabat:
& cum dẽtibus deuorabat. Caputetiã galeatũ: amictu coopertũ
habebat.iiij.iuxta se habebat liberos.s. Iouẽ Iunonem
Neptunũ & Plutonẽ:quo[unknown character] Iuppiter p[unknown character]is virilia ãputauit. Mare
etiã añ eũ pictũ erat ĩ quo dicta saturni virilia [unknown character]iecta videbã[unknown character]
de quibus venus puella pulcherrima nasceba[unknown character]. Iuxta i[unknown character]m autẽ
ops vx or ĩ cuiusdã matronę similitudinẽ picta erat [unknown character] opẽ oĩb9
dabat & panẽ pauperib9 porrigebat. Ista pñt exponi m[unknown character]tis mo
dis l[unknown character]aliter: naturaliter:historialiter:& spũaliter. Et prĩo l[unknown character]aliter
[unknown character] d[unknown character] senex: [unknown character]a cęteris planetis tardi9 moue[unknown character] & cursũ tardi9 facit
Falcẽ etiã curuã hẽre dici[unknown character] [unknown character]eo [unknown character] iste est retrogard9 planeta [unknown character]
curũ retro curuare vide[unknown character]. Iste filios suos deuorat [unknown character] eo [unknown character] oĩs [unknown character] ĩ
cõstellatiõe saturni nasci[unknown character] raro viuit. Iupiter aũt fili9 ei9 d[unknown character] eũ ca
strare: [unknown character]a ad l[unknown character]am sid9 iouis q[unknown character] ipsi ĩmediate subiũgi[unknown character] virtutẽ ei9
& malitiã d[unknown character]tẽ[unknown character]are. Iste etiã dict9 ẽ eũ expellere ex regno [unknown character]eo [unknown character]
stella iouis qñ[unknown character] se exaltat ĩ saturni circulo. Ops autẽ eius vxot
d[unknown character] [unknown character]eo [unknown character] ĩfluẽtia ei9 terrã respiceret & [unknown character]eo [unknown character] ei9 influẽtia bon
terrestria generã[unknown character]. Hęc etiã diceba[unknown character] mater deo[unknown character]: [unknown character]a terra est m[unknown character]
oĩmhoĩm: d[unknown character] aũt ops sc[unknown character]m fulgentiũ [unknown character] esuriẽtib9 frugũ largĩ
tiõe opitula[unknown character]. Berecynthia vero sc[unknown character]m eũdẽ d[unknown character] [unknown character] si mõtiũ dña &
de hoc tractabi[unknown character]ĩferi9. [unknown character] Vel illud exponi[unknown character] natura[unknown character]r: [unknown character]a saturn9
significat t[unknown character]s. Filij aũt ei9.iiij.elemẽta.s.iupiter ignẽ:iuno aerẽ:
neptun9 aquã:pluto terrã. Iste iupiter.i.ignis eũ castrare d[unknown character][unknown character] eo
[unknown character] oẽs vires t[unknown character]is.i.oẽs fruct9 quos [unknown character]ducit t[unknown character]s ab igne.i. calore
cõsumi noscũ[unknown character] Et sic ẽt saturn9.i.t[unknown character]s filios suos comedit in [unknown character] tũ
vel in[unknown character]tũ eius fructus & seĩa ad locũ vñ exierunt reuertun[unknown character].i.
ad terra. Falcẽ aũt habere d[unknown character] [unknown character] eo [unknown character] t[unknown character]s [unknown character] reductionẽ in sei[unknown character]m
curuat. Vñ & draconẽ dici[unknown character] tenere [unknown character] eo [unknown character] ann9 qui per draconẽ
intelligi[unknown character]:& [unknown character] more draconis in seipsũ reuolui[unknown character] ita [unknown character] caudã suã
cũ suo capite cõiũgat sub ipso nosci[unknown character] cõtineri. Eius ãt virilia in
mare [unknown character]ijciun[unknown character] in quãtũvirt9 gñatiua [unknown character] in t[unknown character]e est in aqua.i. in hu
moribus cõserua[unknown character]. Venus aũt existis [unknown character]uenit in quãtũ a rerũ natu
ralium humoribus libido & cõplacentia gñationis [unknown character]rũpit. Vñ
& i[unknown character]a habuit Celiũ patrẽ.i.cœlũ qui carere virilib9 dicitur: [unknown character]eo
[unknown character] virtus gñatĩa cœlo & cœlestib9 corporib9 nõ remãsit. [unknown character] Vel
dica[unknown character] historialiter. Fuit e[unknown character] saturnus rex cretę: cui frater eius Titanus
dixit [unknown character] quidã filius erat i[unknown character]m expulsurus de regno [unknown character]pter
q[unknown character] cõsuluit [unknown character] oẽs filios suos deuoraret & sic fati malitiam decli
naret. Deuorauit igi[unknown character] Iunonẽ Neptunũ & plutonẽ. Finaliter tñ
cogitauit [unknown character] aliã [unknown character]vxorẽ primã cibelẽ cognosceret & credidit [unknown character]
filius ex ea genitus non noceret el. Cognouit igi[unknown character] cibelẽ: de qua
Iouẽ genuit: qui tñ i[unknown character]m postea de regno expulit & eiecit: qui in
italiã veniẽs a Iano: qui tuncibiregnauit receptus est. Hicigi[unknown character]
in agricultura magnũ impẽdens exercitiũ in [unknown character]tẽ imperii admil
sus est & per annonę prorogationẽ populosad se trahẽs a saturando
saturnus meruit appellari. Hunc mœstũ describant poe
tę: tũ quia bello victum: tum quia deregno expulsum. Vel secũdũ
astrologos: ideo dicitur mœstus quia stella saturno deputata
ortu suo semper trislitiã denũciat. I llae[unknown character] in capricorno posita
pluuias grauissimas & præcipue initalia cõmouet. In scorpione
vero grãdines: in alio signo fulmina: in aliis aũt alia nociua
apportat. Senẽ etiami[unknown character]m dicunt quia sicut senes calore iu
uentutis destituti frigiditate laborant. (Minuitur e[unknown character] in eis sanguis:
vñ & tremũt) ita & hęc stella frigidissima extat.nec mirum
cũ a sole a quo oĩs calor [unknown character]cedit: sit remotissima & cũ sit a [unknown character]s su[unknown character]
cœlestib9 vicina: cũ ẽt in signis remotissimis [unknown character] in suis affectib9
frigida censentur aquario scilicet & capricorno domicilia sua
habeat in quibus etiã si cum sole positus fuerit: grauissimam
nobis frigoris vredinẽ generat. Caput tectũ habet sicut senex
vt nos cõtra frigus suũ illud facere admoneat. [unknown character] Dimissis istis
expositionibus dicimus allegorice: [unknown character] saturnus põt significare
aliquẽmalũ superiorẽ pręlatũ senẽ.i.in malis moribus antiqua
: [unknown character]curuũ.i. a rectitudine volũtatis inclinatũ ad terram per aua
riciam: falcẽ tenentẽ.i.frigiditate & malitia deprauatum. & asecando
alios falce rapinæ & inuidiæ cruentatũ: qui scilicet filio
et cõfundit. Isti draconẽ tenent quia pro fecto famulos & officiales
draconicos & venenosos secũ habent/vtipsis medianti
bus subditos opprimãt & infestent.[unknown character]s. Super aspidem & basi
liscũ ambulabis & cõcul cabis leonẽ & draconẽ/[unknown character]a [unknown character]fecto tot
sunt talium aspides.basilisci. leones & dracones.i. mali ministri
& officiales. [unknown character] vix potest ibi ambulari nisi super tales quia
tales sicut aspis alios dormire faciũt false blandiendo: sicut fa
cit basiliscus/quicquid vident inficiũt explorãdo: sicutleo a[unknown character]
te sæuiunt inua dendo: sicut draco inficiũt insidiando & cauda
suę finalis malicę ad caput.i.ad principium reducendo. [unknown character]s.
Draco iste quem formasti ad illudendum ei. Quapropter sæpe
fit vt post multorum deuorationem & afflictionem isti opem
accipiunt in vxorem.i.diuitiarum ęmulationẽ & successionẽ
Veruntamen sępe accidit [unknown character] Iupiter.i.vnusipsorũ subditorũ
cęteris sollertior & audacior cõtra istum malum patrẽ insurgit
& ipsum ad superiores vt ad papã vel ad regẽ trahit: & ipsum
a propria virtute castrat ettam diu contra eum pugnat [unknown character] de
regno & de [unknown character]latura ipsum detrahit & deponit dicẽs illud Esa.
14. Quomodo cecidisti lucifer qui mane oriebaris Iustum est
enim vt qui filios sibi subditos iniuste deprimit & prędatur ab
aliquo filiorũ finaliter inuadatur: & per eum castre[unknown character] & a regimi
ne deponatur ita [unknown character] virilia eius in mare proijciãtur.i.[unknown character] tota vo
luptas ei9 in amaritudinẽ cõuertatur Fze.5. Comedẽt patres
filios in medio tui & filij comedẽt patres suos. Talis ergo Iu
piter [unknown character] vult ipsũ castrare dici[unknown character] regnare [unknown character]ipso.[unknown character]a plærũ[unknown character] cõtin
git [unknown character] [unknown character] tales malos [unknown character]curãt deponi solẽt eorũ regimina & officia
obtinere Ecc[unknown character]i.xi.Potẽtes oppressi sunt valde & insuspica
bilis portabit dyadema. De virilib9 aũt eorum in mare proiectis
venus nascitur. quia in bonis istorum mali aliquando luxuriantur
quia reuera baiui & officiales virilia.i.bona talium
quando deponũtur propter ini[unknown character]tatẽ solent rapere & in eis luxuriari
& gaudere & sic de talium virilibus.i.de s[unknown character]a dea venus
genera[unknown character] Ecc[unknown character]i.14. Qui aceruat ex amimo suo iniuste alijs con
gregat & in bonis ipsius ali9 luxuriabitur. [unknown character]Vel dic [unknown character] saturn9
qui suit primus qui frumenta docuit Italicos seminare & [unknown character] famẽ
hominũ qui prius glandibus viuebant/docuit reuelare:po
test significare aliquem piũ & iustum prælatũ in saturãdo alios
occupatũ qui audet malos filios & subditos deuorare per correctionem
& qui opem habet in vxorẽ.i.pietatẽ & compassio
nẽ: [unknown character] pauperes nutrit [unknown character] elemosynarũ largitionẽ: [unknown character] falcẽ habet
tales boni pręlati solent a Ioue filio suo castrari id
est ab ambitiosis subditis infestari. Multę enim tribulationes
iustorum Boni enim pręlati [unknown character] eo [unknown character] malos subditos castigãt
ab alijs malis subditis odio habentur & hoc quia timent per
cos similiter deuorari & ideo nitun[unknown character] tales patres suos de regno
deponere vt inlocoeo[unknown character] valeãt im[unknown character]are.iij. Reg.xv. Interfecit
regem israel baasa & regnauit proeo. [unknown character] Vel dic [unknown character] satur nus signisicat
tyrannos & maximeillos qui furto vel violentia subij
ciunt ciuitates. Isti enim sunt certi [unknown character] a filijs suis id est aliquib9
subditis suis sunt finaliter deijciendi & ideo de consilio fratris
sui titani id est parentum & amicorum. filios suosid est fubdi
tos deprimũt & deuastãt & hoc ne sint aliqui qui eos contra se
erigant vteos deijciant vel deponant Ettamẽ hoc eis parũ [unknown character]
dest.quia ille subditus de quo minus cauebant ipsos deijcit &
deponit & pro eis regnat sicut ad litteram audiui contigisse in
laude ciuitate Italię/vbi quidam molen dinarius tyrãnum deuicit
& loco ip sius officium & ciuitatis dominiũ vsurpauit. Si
cut enim dicitur Iob.xxxiiij. Contcret deus multos & ĩnume-
rables. & stare faciet alios pro eis. [unknown character] Vel dic [unknown character] saturnus dict9
a saturando gulę satietatẽ designat [unknown character] reuera venerem generat
in[unknown character]tum gulę & ventris saturitas libidinem excitat & ventrem
interpella. Hiero. Venter mero æstuãs/facile spumat in libidi
nem. [unknown character] Vel pone prędictam historiam exemplar [unknown character] impossibi
le est fatorum destinationem: id est consilij diuini ordinationem
fugere immo perillam viam quia ipsam vitare credis ne
cesse habes in eam incidere. Saturnus enim ne deijceretur. vita
re credidit qui ideo filios legitimos occidit & alienam superdu
xit vxorẽ Cuius tamẽ fili9 Iupiter: fati ordinationẽ impleuit.
De Ioue & eius figura. Cap[unknown character]m secundum
IV piter saturni filius cui cœlum & cœli regnum in sor
tẽ cessit pingebatur in throno eburneo in sua maiesta
te sedens sceptrum[unknown character] regium manu tenens/fulmina
etiam/altera manu inferius mittens & gigantes repressos fulmine
tenens sub pedibus & conculcãs. Iuxta eum erat quędã
aquila quę volabat & quę inter pedes suos quendã pulcherri-
uans pater Per Iouẽ enim intelliguntignẽ poetę siue calorem
Nulla enim res sic fouet omnia. Iupiter gręce zeus dicitur. lati
necalor se vita interpretatur Sedens in throno depingi[unknown character] tan
cęlorũ possidet principatũ: secundum mathematicos iouialis
stellę irradratio honores hoĩb9 tribuit [unknown character]pter q[unknown character] sceptrũ descri
bi[unknown character] tenẽs. [unknown character] aũt fulmĩa emittit ob hoc videtur fictũ [unknown character] hæc ab
igne superiore per aerem ad inferiora descendere manifestũ est
[unknown character]z autẽ aquilam eius deputant tutelę quam refert fabula ioui
cõtra gig antes dimicãti fulmina ministrasse: hanc dãt philoso
phi rationẽ: [unknown character] aquila est nimij caloris adeo etiã vt oua [unknown character]b9 su
[unknown character]sedet posset deco[unknown character]re nisi agatẽ lapidem frigidissimũ adhibeat.
A quila etiã acutissimevidet ita [unknown character] ĩ solẽ in suo circulo oc[unknown character]os
defigat. Elemẽto ergo calidissimo scilicet ætheri.i.ioui illud animal
cõsecratur [unknown character]a calore abũdat & perspicuitate alitñ alã
rationẽ assignãt. I upiter enim rex erat cretę expulso p[unknown character]e qni dũ
aduersus titanos.i.titani filios qui frater saturni fuerat bellum
suscepisset & sacrificiũ cœlo fecisset in victorię auspicium.aqui
læ sibi adesse [unknown character]sperũ videt volatũ. cui9 cum vicissetaugurio in
signis bellicis aquilam sibi aureã fecit:& quia auspiciũ id victoria
consecuta est fictum est [unknown character] et aquila dimicãti fulmina ministrat
Vnde a felici augurio natum est/vt aquilæ militũ castra se
quan[unknown character] & ideo romani in suis signis bellicis aquilam fecerũt vt
et sicut hęc ẽrex auiũ.sic ipsi prĩcipatũ in mũdo generalẽ se ob
tinere putabant. Porro de titanis:ne q[unknown character] poeticũ est nescias ferunt
eos fabulæ contra deos ab irata terra percreatos ad eius
vltionẽ:sedipsia diis fuerũt victi:& multipliciter destructi [unknown character]cise
[unknown character]pter fulmina I ouis. Et [unknown character]asol noluit interesse eũ ęteris:sed
ab iniuria numinũ abstinebat:cœlũ meruit & adhuc pristinum
nomen tenet:vñ Titan appella[unknown character]. Ganimedes erat regis troianorũ
filius:puer pulherrtmus quẽ I upiter rapuit:vt eo abuteretur.vñ
se in aquilã ad eũ capiendũ dici[unknown character] trãsmutasse sc[unknown character]u fa
bulas postea trãslat9 estin cœlũ. & factus est pincerna I ouis &
deorũ. Vnde & Ganimedes est signũ q[unknown character] aquariũ dicimus: q[unknown character]
cõstat eẽ pluuiosum. [unknown character] Sed istis omissis dic allegorice:[unknown character] I upi-
ter põt significare deũ cœli pĩcipẽ & magistr. Esa.lxvi. Cœ
lum sedes mea [unknown character] in throno sũmę maiestatis sedet: vi gã[unknown character]iusti
tiæ:& æquitatis qua cuncta regit manu tenet: qui fulmina rigo
ris & punitionis cõtra malos mittit & gigãtes.i.mũdi su[unknown character]bos
& dęmones calcat:& cõfundit.Esa. Terrã gigantũ detrahes in
ruinã. I[unknown character]i aũt assistũt a[unknown character]ę angeli [unknown character] pueros.i.ĩnocẽtes viros.&
[unknown character]bos ĩ morterapiũt ipso s[unknown character] in cęlũ subleuãt & extollũt. vela [unknown character]
lę sunt [unknown character]dicatores [unknown character] pueros.i. immũdos & peccatoreseleuant
ipsos[unknown character] verbo & exemplo ad deumrapiunt. Matth.xix. Sini-
laus qui reuera in throno maiestatis & auctoritatis debet sede
re: virgamiustitiæ debet tenere fulmina asperę correctionis de
bet habere [unknown character] debet cõtra gigantes.i.cõtra superbos & tyrãnos
mũdi mittere.ipsos[unknown character] ne cõtra cœlũ.i.ecc[unknown character]iã resurgere [unknown character]sumãt
et ne alis noceant debet reprimere & arcere. Iob.xl. Disperge
superbos in furore tuo & omnem arrogantẽ humilia. [unknown character] Aqui
lę quæ clare vident.i.viri discreti prudentes & astuti debent talibus
assistere qui scientia & doctrina pueros.i.simplices adamorem.i.ad
cõtemplationem cęlestium eleuant. Pręlatos e[unknown character]
& principes decet tales cõsiliarios habere & familiares/qui mo
re a quilæ possint pueros.i.simplices sursum rapere & a carnali
bus verbo & exemplo ad cęlestia eleuare.Iob.xxxix. Nũquid
ad pręceptum tuũ eleuabitur a quila? [unknown character] Vel dic [unknown character] Iupiterẽ ma
lus princeps qui virgã spiritualis iuridictionis habet: in thro
no tẽporalis dignitatis sedet: fulmina crudelitatis portat gigã
tes.i.viros magnos & sanctos vilipendit:& aquilas quæ rapiunt
pueros.i.crudeles familiares qui innocentes grauant sibi
appropriant. A quila e[unknown character] armiger Iouis fingitur quia ipsi bellã
ti contra gigantes fulmina ministrauit/vt dictum est. Etideo
bicun[unknown character] fit Iouis imago aquila assistere videtur. Sic reuera
tales crudeles qui more aquilæ acute vident per maliciam:al
te volant per superbiam status: rapiunt per sęuitiam. tales deo
Ioui .i.principibus & pręlatis ministrant fulmina.maliciã fulminandi
& ardorem violentię seu rapinę inducendi q[unknown character] faciũt
mala consilia dando. Pauci enim sunt hodie qui principibus
et prælatis assistunt nisi sint similes aquilis. Eze.primo. Facies
aquilæ desuper ipsorũ quattuor. Sicut secundũ fabulas vul
canus [unknown character] erat turpis & claudus & ciclopes [unknown character] monoculi/fulmina
iouis dicti sunt fabricasse: et propter turpitudinem dicti sunt
de cœlo eiecti.sic balliui & personę inferiores viles scilicz & de
formes qui per proditionem & falsitatem claudicant & per ig
norantiam tan[unknown character] monoculi parum vident fulmina crudelitatis
& rapinęprę cęteris fabricant cogitant & extorquent [unknown character] Dic
ergo litteraliter [unknown character] Iupiter est ęther superior qui in throno sedere
& virgam tenere dicitur pro eo [unknown character] omnibus rebus inferiorib9
principaliter fulmĩa mttit: quia scz fulmen ab illa superiore
parteaeris descendit. Aquilã vero habz sociã [unknown character] sola inter aues
ad superioris aeris põt volare clsitudinẽ Etideo i[unknown character]a armigera
Iouis dicitur [unknown character]eo [unknown character] ad locũ ætheris / velsaltem su[unknown character]ioris [unknown character]tis
aeris vbisunt fulmina volare creditur.
De Marte & eius figura Capm Tertiũ.
MArs terti9 deo [unknown character] pĩgi[unknown character] [unknown character]eo [unknown character] stella ei9 ĩ planeta[unknown character] ordi
netertia cõtinetur Erat [unknown character] figura martis imago furibũ
dihõis in curru sedẽtis. galeãhñtis in capite & flagellũ
ĩ manu portãtis Ante eũ vero lup9 pĩgeba[unknown character] [unknown character]a ill[unknown character]
animal ab anti[unknown character] sipsi specialiter cõsecraba[unknown character]. I steeni mauors .i.
mares vorãs & de9 bellorum dicebatur a gentibus In cuius ho
norem secundũ Solinũ libro pri. Ventrigeri sacrificabant mucronibus.
[unknown character] Ista omnia voluerũt poetę cõfingere ad ostenden
cõplexioni dici[unknown character] dominari & propter hoc diceba[unknown character] homo fu
ribũdus. Etideo eius efficacia mediãte bella & seditiones dicũ
tur moueri & ideo fingebatur in curru galeatus. [unknown character] Dico ergo
allegorice [unknown character] per istũ deũ & ei9 imaginẽ possunt intelligi: mũda
ni principes vttyrãni & maxime bellicosi. isti e[unknown character] in curru sedere
dicun[unknown character] quia scz nulla stabilitate fulciun[unknown character] ĩmo affectus eorũ
status & cogitatio ad currus similitudinẽ cõuertũtur. Ecc[unknown character]i.zz.
Pręcordia fatui.i.ĩpij quasi rota carri & quasi axis versatilis co
gitatus illius. [unknown character] Galeat9 & terribilis facie mars pĩgi[unknown character] quia tales
nitun[unknown character] vt hominib9 terribiliter ap[unknown character]eant & in armis & talib9 se
delectãt Eccli.ix. Terribilis ẽ in ciuitatesua hõ linguos9 Et fla
gello ideo dicun[unknown character] armati pro eo [unknown character] ad flagellandũ hoĩes vidẽtur
ordinati: Quapropter lup9 ante eos depingi[unknown character] [unknown character] quẽ i[unknown character]o[unknown character]
rapax & lupina familia designa[unknown character] [unknown character]a tales tyranni sem[unknown character] secũ ha
bent lupos.i.crudeles familiares [unknown character] sciant & velint oues.i.simplices
subditos lædere: & abeis tolli[unknown character] illa de quib9 possint o[unknown character]a
bellica excercere. lupi e[unknown character] dicũ[unknown character] marti cõsecrati [unknown character]a talibz domi
nis & tyrãnis lupini & ĩpii senescalli chai & accepti habẽ[unknown character] Pro
uer.29. Princeps [unknown character] libẽter audit verba mẽdacij oẽs ministros
habet impios. Isti ergo dicun[unknown character] dij bellorũ quia nõ curãt nisi de
cõtẽtionib9 & bellis Dicũ[unknown character] etiã mauortes [unknown character]si mares.i.viros bo
nos & virtuosos vorãtes [unknown character]a pro certo isti magis solẽt mares [unknown character]
fœminas: bonos [unknown character] malos lacerare: ventrigeri.i.eorũ maliserui
vt ipsis complaceant enses & arma adorare dicũtur in[unknown character]tum
amore magistrorum suorũ in bellis & seditionibus in armorũ
excercitijs delectari noscun[unknown character] [unknown character] Vel dic [unknown character] curr9 in quo sedet si-
gnificat virorum strepitũ & tumultũ qui scilicet [unknown character]tuorrotis.i.
quattu or affectio nibus malis vel quattuor superbiæ generib9
volu[unknown character] scilicet superbia [unknown character] nasci[unknown character] ex nobiltate ex auctoritate ex
fortitudine & ex diuitiarũ amplitudine ita [unknown character] circa eos tumultus
pompæ et iactantiæ. ob hoc audiuntur. [unknown character]s. Hi in curri-
dię quæ scilicet in curru maliciæ sedet quam quattuor rotę.i.
quattuor vitia spsritaulia trahũt scilicetauaritia superbia detra
ctio & iniuria Iste enim quattuor rotę seu vitia Martẽ idest discordiam
portant generant & confortant: Ipsa autẽ discordia
flagellũ dicitur portare quia ipsa mediante alij flagellãtur. Mauors
dicitur quia ad litterã mares in pręlijs peripsam deuoran
tur. Ventrigeri autem proprie viri litigiosi & brigosi martẽ deum
belli.i.vitium discordię colere dinoscũtur.
De Apolline & eius figura. Cap[unknown character]m quartum
QVartus deorumest Apollo: quapropter hunc quar
to loco pono: quia Sol qui & Apollo dicitur inter
planetas quartum locum tenet in cęlo. Iste igi[unknown character] pin
geba[unknown character]in forma iuuenis: nunc in puerili facie: nuncin senili: nũc
in capite diuersimode apparens. Iste super caput portabat tripodem
auream: In vna vero manu portabat sagittas arcum
et pharetram: In altera autem cytharam: Sub pedib9 erat mõstrum
pictum quoddam terrificũ cuius corpus erat serpẽtinũ
tria[unknown character] capita habebat caninũ. lupinum. & leoninũ. Quę [unknown character]uisĩter
se essent diuersa in corpus tamẽ vnũ cõueniebant: & vnam
folam caudam serpentinam habebãt. Iuxta Apollinem vero
viridis laurus picta erat vbi coruus niger desuper volitãs pingebatur
auis scilicet ipsi Apollini specialiter consecrata. Sub
lauro musę choream ducebant & circa apollinẽ cantus melodi
am depromebant A longe vero phiton serpens maximus pi
ctus erat quem vnaipsius apollinis sagitta per medium trasfi
pingitur pro eo [unknown character] diebus singulis oriatur in diuersas tamẽ ęta
tesse variat pro eo [unknown character] secundum horas dieisol continue seim
mutat vt scilicet in mane dicatur puer quia rubet in meridie vir
[unknown character]a feruet in sero senex [unknown character]a pallet Iste arcũtenet & sagittã emittit
quia sol yridem creat:& radios suos ad nos mittit. Citharam
vero portat pro eo [unknown character] totius cęlestis melodię sonos modi
ficat: Tripodemhabet in capite propter tria beneficia scilicet
Slendorem: Calorem:& interiorem vigorem: qui in cunctis
viuentibus operatur. Et monstrum cum tribus capitibusest
tempus q[unknown character]ab ipso tripliciter mẽsuratur quia scilicet canis blã
diẽs est tempus futurũ q[unknown character] sem[unknown character] per spem futurorũ homini blã
ditur. Lupus vero tempus pręteritum q[unknown character] more lupi rapit & effugit
dum subito voluitur. Leo vero significat temp9 pręsens
et musas sibia[unknown character]priat in[unknown character]tum scilicet coruus in æstate mediis
feruoribus nidificat lauri viror in ęstate durat: musæ vero id ẽ
subtiles personę abipso dependent & subtilitatem ingenii illi
debent. Bene ergo iste deus sol & apollo q[unknown character] idem est q[unknown character] prudens
dicitur pro eo [unknown character] luce & significatione eius occulta manifestentur
[unknown character] Peristum apollinem possum intelligere quemli-
bet vm iustum & maxime prælatum: quia reuera imago
Solis dicitur in[unknown character]tum solem Iustitię pro viribus imitatur.
Matth. xxij. Cuius est imago hæc & superscriptio? & c. Iste
enim debet apparere quãdo[unknown character] iuuenis hylaris & iocundus: qñ
[unknown character] senex scilicet grauis & maturus: quãdo[unknown character] sine barbaidẽ sine
mundana sapiẽtia quasi ignarus: quia reuera illud ad vnumquem[unknown character]
bonum pręlatum pertinet [unknown character], sciat diuersimode se mutare
& secundum loca tempora & personas & conditiones diuersimode
variare exemplo apostoli qui dicebat pri.Co[unknown character].ix.
Omnibus omnia factus sum vt omnes facerem saluos. Debet
enim se simulare iuuenem cum iuuenibus: Senem cum senibus
& c. Iste etiam debet tripoda aurea idest trinitatis fide
& imagine esse ornatus. Citharam diuinæ laudis habere
debet. Arcu pharetra & sagitta Iustitiæ debet esse armatus & ad
sagittan dum & corrigen dum phitonemid est serpentinos pec
catores debet esse continue præparatus. Iuxta eum debent phi
tones id ẽ mali & peccatores vulnerati iacere & correcti. Sagit
tę enim potentis debent esse acutę cum carbonibus desolatorijs.
Super omnia autem iste debet calcare id est sub pedibus
habere monstrum terrificũ scilicet conspiratores & collegij tur
batores qui licet inter se sint cõtrarij & diuersi: ad conspirandũ
tamen inter alios inuicẽ sunt cõiuncti: qui licet sint canes blan
diendo: leones sęuiendo: lupi fugiendo: in vnã tamen caudam
serpentinam id est in vnam malitiam conueniunt multipliciter
machinãdo figurati vulpibus sansonis quarum scilicet facies
erãt diuersę: caudę tamẽ erant inuicẽ copulatę: quia reuera mali
gnorum hominum corda seu facies mentis nun[unknown character] per amorem
conueniunt tamẽ sępe fit [unknown character] in caudis id est fallacijs & malicijs
ad faciendum malum inuicem se coniungunt. Ezechielis.
primo. Duę pennę singulorum iungebantur. Talia igitur mõstra.i.tales
in malis confœderatos debet pręlat9 sub pedibus
tenere & ab inuicem segregare ne sibi vel alijs noceant vtipsi
dicatur. illud psalmistę. Super aspidem & basiliscũ ambulabis
bere circa setria: scilicet laurum coruum & musas. Laurus quę
semper viret significat hoiẽs sapientes & doctos Coruus qui
nigredine squalet significat pauperes & egenos Musę [unknown character] dicun
tur a musica significãt clericos & religiosos diuinis laudib9 &
iubilationibus dedicatos Ista igitur debent esse apollini.i.bo
no pręlato socia & vicina & specialiter dedicata. Debetenĩ viros
prudentes socios & consiliarios habere. Coruos .i.paupe
res & squalidos fouere:cantores & clericos pro laude diuina di
ligere & tenere Vnde & Dauid cum cãtoribus citharam percu-
tiebat vt habetur .i. Para[unknown character]. 13. [unknown character]Vel dic cõtra [unknown character] apollo [unknown character] erat
quoddam Idolum gentilium in quo scilicet apud delphos in
mõte [unknown character]naso in totius mundi medio secundũ Ouidiũ Diabol9
dabat respõsa: potest significare malum principẽ vel prælatũ
qui diaboli est imago & idolum ipsi per imitationem & vitia
conformatum. Ioan .8.Vos ex patre diabolo estis Isti enim
portant tripod em triplicis concupiscentiæ Habent citharam
mundialis lętitiæ. Habent arcum crudelitatis & sæuitiæ quibus
sagittant phitonem .i. pauperem per punitiones exactionis
& maliciæ. Hie[unknown character]. .6. Sagittã & scutum arripiet crudelis &
non miserebitur Isti etiam secum habent monstrum terrificũ
.i. monstruosam & serpentinam maliciam quæ tria capita nos
citur habere inquantum caput suæ malæ intentionis solet tripliciter
variare: quia in capite intentionis habent canem dum
fallaciter blandiuntur: habent lupum dum occulte insidiãtur:
habent leonem dum manifeste iniuriantur. Canis enim blanditur
dolose: lupus insidiatur occulte: leo vero iniuria[unknown character] manifeste.
Ista tamen in vnam caudam serpentinam.i.in vnum ma
lum finem conueniunt dum contra innocentes vnum fiunt.
Et habere circa se volunt hæc tria genera personarum quæ sci
licet per coruum laurum & musas intelliguntur Coruus quise
cundum augures semper malos rumores deportare dicitur
significat detractores & malorum verborum relatores. Laurus
vero quæ semper viret & nun[unknown character] comam deponit significat
lasciuos Iuuenes & Mulieres. Musæ vero quæ semper fatare
dicũtur significant adulatores Et reuera circa apollinem id est
malos principes & pręlatos: videbis coruos abundare qui ma
los rumores suis dominis portant aliis detrahendo laurum:
id est lasciuos iuuenes & mulieres qui comam & capillos nutri
ant impudice se ornando Musas vero id est adulatores qui
xxx. Loquimini nobis placẽtia. [unknown character] Vel dic [unknown character] apollo [unknown character] est soliu
stitię x[unknown character]s qui semper fuit iuuenis per puritatem tripodã auream
habuit.i.triplicis naturęvarietatem.f.aĩam corpus & diuinitatẽ
cytharam habuit alios cõsolando: arcum & sagittas alios arguẽ
do: phitonem.i.luciferum sagitta crucis [unknown character]strauit. Tricipites.i.
monstra triũ capitũ.s. cupidos [unknown character]teruos mũdi prĩcipes su[unknown character]auit
Coruos.i.pauperes & religiosos a mauit Laurũ.i.arborẽ crucis
cõsecrauit: viros sapiẽtes & deũ laudãtes specialiter elegit tan[unknown character]
musas: vel.ixmusas.i.ix. ordines angelo[unknown character] sub lauro.i.sub viro
re ęternę glorię dedicauit. I stee[unknown character] deus ĩgenii.i.deus diuinationis
dici[unknown character] inquãtũ per ei9 influentiã hoĩes ad diuinãdũ de occultis
dei.s.de his [unknown character] ad salutem aĩę pertinent informantur.
De venere & eius figura. capitulum.v.
VEnus quintũ locum tenet inter planetas. Quapropter
figurã eius volo hic scribere loco quinto. Pingebatur
igitur venus puella pulcherrima nuda & in marinatãs
& in manu cõchã marinã continens quæ rosis erat ornata
& a colũbis circũuolantibus comitata Vulcano deo ignis
rustico turpissimo ĩ cõiugiũ assignata: ante quã stabãt tres nudę
iuuencule quæ tres gratię vocabãtur quarum duarum facies ad
ipsam cõuersę erant: vna vero in cõtrarium: cui etiam cupido filius
eius alatus & cęcus assistebat qui sagitta & arcu apollinem
sagittabat [unknown character]pter q[unknown character] diis turbatis ad matris gremiũ puer timid9
fugiebat. I sta litteraliter attribuun[unknown character] planetę qui dici[unknown character] venus: [unknown character]a
lę depingitur. I sta etiam calida est & humida & ideo vulcano.i.
igni dicitur maritata & in mari exposita & ĩmersa: vt sic calori
& humori videa[unknown character] esse cõiuncta. Et iõ dici[unknown character] cupidinẽ deũ amoris
.i.carniscõcupiscentiã peperisse eo [unknown character] caliditate & hũiditatei[unknown character]i9
stella fer[unknown character] carnis cõcupiscẽtiã excitare. [unknown character] Omissa igi[unknown character]litterali ex
positione. Per istam deã possum intelligere secundum exposi-
tionẽ fulgentij vitam voluptuosam vel quãcũ[unknown character] personã luxuriosam
[unknown character] dicitur fœmina[unknown character]pter ipsius inconstantiã variabilem.
Dicitur esse nuda [unknown character]pter ipsius indecentiã ineuitabilẽ. Dicitur in
mari natare eo [unknown character] semper vult esse in deliciis. Dicitur concham
marinã in qua scilicet canitur vel choreisa[unknown character]in manu portare [unknown character]a
semper vult esse in cãtibus & lętitiis. Reuera e[unknown character] voluptas luxu
ria est fœminea: [unknown character]a non durat. Est nuda quia vix homo eam ce
lat vix[unknown character] potest esse quĩ appareat. Et in mari.i. deliciarũ opulen
a vult natare. Et semper concha ĩanis lętitię vult gaudere. V-
deliciarum fluxibus non recedit. Vnde nudã meretricẽ videtur
alloqui scriptura.Esa.xxiij. Transi terr am tuam quasi flumen
maris: & sequitur Sume cytharã circui ciuitatem meretrix obliuioni
tradita &c. Ista voluptas colũbas.i.luxuriosos nutrit ro
sas.i.& flores & curialitates diligit: cupidinem.i. carnis concupiscentiam
producit qui apollinem.i. viros iustos sagitta tentationum
quãdo[unknown character] vulnerat & transfigit. Et.iii.puellas nuda
.i.culpas manifestas solet venus seu luxuria secũ habere.i.auariciam
qua nostra rapiat: carnalitatẽ qua nostra alliciat. Cõstat
e[unknown character] [unknown character] carnalitas luxuriosę personęnos diligit ratione volupta
tis.auaricia ratione rapacitatis. Et iste sunt duę quarũ facies sũt
ad nos cõuersę. Infidelitas vero nos eiicit.i.nobis faciẽ suã ver
tit ratione paupertatis vel prędilecte alterius formositatis. Pro
priũ enim est mulieribus luxuriosis [unknown character] [unknown character] diu inueniunt in homine
delectationem vellucrũ faciem vertunt ad eum alas ab eo fu
giunt & recedunt: ita [unknown character] homo delusus finaliter dicat id Hie.ij.
Verterunt ad me tergum & non faciem. [unknown character] Vel dic [unknown character] tres domicellę
qu veneri assistunt tria peccata significant quæ rerum [unknown character]speritatem
seu voluptatem frequentant scilicet auariciã: luxuriã:
& superbiã. Duę enim primę se vertunt ad nos: scilicet luxu
ria vt delectetur: auaricia vt dicetur. Superbia vero ab alijs ver
tit faciem suã in[unknown character]tum vniuersos contemnit & eos respicer æ nõ
dignatur. [unknown character] Vel dic [unknown character] istę tres puellę sunt tres virtutes theologicę:
scilicet fides: spes: charitas. Duæ primæ se vertũt ad nos:
quia vt communiter bene credimus & speramus: sed tertia scilicet
charitas faciem suam auertit a nobis inquantum sicut tene-
mur deum ac proximum nõ amamus. [unknown character] Vel dic secundum fulgentium
[unknown character] per istas tres puellas intelliguntur gratiæ & beneficia
& gloria quarum vna auertit faciem suam a nobis: sed duæ
conuertunt faciem suam ad nos ad denotãdum [unknown character] beneficium
vel gratia quæ simplex datur duplex restitui promeretur: vel [unknown character] a
beneficium & gratia bene vertunt faciem suam ad nos in præsẽ
ti: sed gloria solum in futuro. [unknown character] Vel dic [unknown character] Cupido filius veneris
est amor carnalis filius voluptatis qui alatus pingitur
pro eo [unknown character] amor subito volare sæpe videtur. Cõstat e[unknown character] [unknown character] homo
quando[unknown character] subito & sine deliberatione amore alicuius personæ
inflãmatur: & ideo amor iste alatus & volatilis dici potest. Cæcus
autem iste deus pingitur: quia quo seingerat aduertere non
videtur: quia amorita solet se ponere in pauperem sicut in diui-
em: in turpem sicut in pulchrum: in religiosum sicut in laicum
videntur. Nihil e[unknown character] est cęcius homine inflammato amore
licuius personæ vel alicuius rei. Vnde dicit Seneca [unknown character] amor iu
dicium nescit. Breuiter igitur voluerunt poetę duos deos depin
gere cęcos scilicet cupidinem & fortunam: quia scilicet cupido
& amor sicut dictum est ita cęcus est [unknown character] aliquando nititur in impossibile
sicut patuit in Narcisso qui vmbram propriam vs[unknown character]
ad mortem amauit. Sicut etiam quotidie videmus [unknown character] vna vilis
persona amabit nobilissimamvel econtrario. Fortuna etiam ac
si cæca esset quando[unknown character] subito [unknown character]mouet indignos & deprimit di
gnos.Ro.ij. Cęcitas ex [unknown character]te contigit in israel.
De Mercurio & eius figura. Capitulum. VI.
QVia mercurius sicut & alij planetæ credebatur ab antiquis
gentilibus esse deus voluerũt ipsi depingere imanem
secundum hunc modum. Erat enim ipsius figura
secundum Fulgentium & Rabanum in libro suo de re
um naturis homo qui in capite & in talis habebat alas: ĩ mani
bus virgam quæ habebat virtutem somniferam qnæ circunsepta
erat serpentibus & gladium curuum quem harpen vocabãt
habebat [unknown character] fistulam fictam de calamo syringe quam ad os suum
applicabat Galerum vero seu capellum in capite deportabat.
Coram eo crat gallus ipfi specialiter consecratus & ex altera [unknown character]te
erat Argus cui9 caput est oculis plenum qui corameo iacebat
occisus. Iste igitur dicebatur mercatorum deus & furum & mercurius
quasi mercatorum curius: id est curam gerens dictus quã
do volebat de viro in fœ minam & de fœ mina in masculum se
mutabat: de albis vero nigra & econtrario faciebat. Aliqui
etiam vt dicit ibidem Rabanus depingebant eum cum capite
canino: vnde Ouidi9:& tu latrator anubis. [unknown character] Patet [unknown character] mercuri9
sit alatus eo [unknown character] stella illa quæ mercuri9 dicitur citissime facit cur
mercaturam & ad furta. ideo fictus est habere virtutem somni-seram
[unknown character]eo [unknown character] eloquentia decipit etiã oculatos quapropter etiã
caninum caputhabebat quod latratum eloquentiæ significat.
Habebat & in capite galerum sicut mercator & gallum qui euigilat
mercatores. Sed de litterãli sensu nihil plus ad præsens.
[unknown character] Dicamus igitur [unknown character] mystice Mercurius potest designare quẽ
bet bonum prælatum: qui in primis debet habere caput
& pugil debet esse qui lupos.i.dęmones & tyrannoslatratu
[unknown character]dicationis & redargutionis deterreat & dente punitionis
mordeat in [unknown character]tum fidelis debet esse domino suo i. Corinth.iiij.
Hiciam quęritur inter dispensatores vt fidelis quis inneuiatur.
Hicin capite & in talis debet esse alatus in[unknown character]tum in principio &
in fine debet alas contẽplationis sursum eleuare circaillos qui
bene sunt eleuati & contemplationis volatui dediti non solũ in
capite iuuentutis: sed etiã in talis senectutis. Vel per caputintel
ligitur intentio per pedes & talos affectio: quia intẽtio debet ha
bere alasinnocẽtię & affectio alas temperantię Esa.vi.Duabus
alis velabãt facies suas & duabus velabant pedes suos. Iste debet
habere virgã gladiũ fistulã & gallũ: quia [unknown character] certo ad bonum
superiorẽ pertinet [unknown character] habeat virgã prudentię ad alios regẽdos
gladiũ seueritatis & iustitię ad malignos arcẽdos. fistulã spiritu
alis eloquẽtię ad prædicandũ & ad orandum & deum laudandũ
gallũ vigilis diligentię ad oĩa præuidenda & ad oĩa nociua pręcauenda
quæ oĩa videtur innuere apl9.ii.Thimo.iiii. Prædica
verbum insta oportune importune. & hoc quo ad fistulameloquẽtię.
Argue obsecra increpa: quo ad gladium iustitię: tuvero
vigila quo ad gallũ vigilis diligentię. Ministeriũ tuũ ĩple: quo
ad virgam pastoralis eminẽtię. Et siciste est deus mer cationum
spũaliũ in[unknown character]tum scilicet cõmutat temporalia [unknown character] ęternis. deus fur
torum in [unknown character] tum furatur peccatores ad fidẽ & iustitiã conuertendo
& de nigris candidos.i.de impiis iustos faciendo. Se etiam
commutabit de viro in fœminã & ecõtra cõditiones suas secun
dumloca: tempora: & personas diuersimode variando & nunc
vir virtuosus: & vigorosus: & cõstans: nũc vero fœmina.i.mol
lis: benignus & cõpatiens est dicens cum apostolo.i.corint.ix.
Oĩbus oĩa factus sum &c. Et sic iste argũ oculatum.i.diabolum
poterit vincere & antese [unknown character]sternere dum tamẽ virga sit serpenti
bus.i.viris prudentibus circũsepta.i.dum sua iuriditio per serpentinã
prudentiã sit directa: quia reuera nũ[unknown character] [unknown character]latus virga iuri
ditionis bene vtitur: nũ [unknown character] peripsum argus.i. diabolus vincitur
nisiturba serpentium.i.vrorum prudentium ipsum comitetur
& ad eius consilia admittatur. Math.x. Estote prudentes sicut
serpẽtes.Ecc[unknown character]i.ix. Viri iusti sint tibi cõuiuę. Vel dic [unknown character] talis mer
curius debet esse quilibet bonus subditus & minister qui debet
habere caput.i.cor caninum per fidelitatẽ: alas cõtemplationis
debet habere in capite.i.in corde per eleuatam ad deum volun-
atem. Pedes etiãdebet habere alatos [unknown character] obedientiã & sedulitatẽ
Virga tua & baculus tuus ipsa me consolata sunt. Item habere
debet gladiũ diuini timoris: fistulã iuinę laudis & orationis:
gallũ vigilãtię & laboris. Et debet esse nũc vir: nũc fœmina [unknown character]
cõformitatẽ sui cordialis amoris Galerũ etiã hũilitatis debt
gerere quo.s.capillos suos.i.virtutes debet abscõdere. Sene.
Esto occultator virtutũ sicut alii vitio[unknown character]. [unknown character] Vel dic in malo [unknown character]
iste mercurius significat aduocatos mũdi sapientes qui.s.habẽt
caput caninũ.i.ĩsatiabilẽ auaritiã: galerũ su[unknown character] caput per suę
malę ĩtẽtiõis occultationẽ. Pedes & caput alatos [unknown character] [unknown character]sumptio
nẽ.i.superbiã & virgãhñt sõniferã.i.deceptiões & maliciã. Fi
stulã hñt in ore.i.falsam eloquẽtiã & blãditiã: gladiũ hñt.i.cru
delitatẽ & sęuitiã: gallũ hñt iuxta se.i.vigilẽ ac diligentẽ astutiã.
Nũc sunt viri: nũc sunt fœminæ [unknown character] fraudulẽtiã suo[unknown character] operũ
& mutationẽ fictitiã. Hi sunt dii furto[unknown character].i.iniquarũ litin: dii
mercationũ.i.lucro[unknown character] & pũctum. Et breuiter quicquid tangũt
verbis suis faciũt dormire. Isti [unknown character] astutias suas solẽt Argũ.i.[unknown character]latũ
vel [unknown character]latos & principes circũspectos & oculatos decipere
& suis voluntatibus subiugare. Isti e[unknown character] sunt de quibus dicitur
oseę.vii.. In malicia sua lætificauerunt regem: & in mendaciis
suis principes.
De diana & eius figura. Cap[unknown character]m septimum.
DIana [unknown character] & luna & [unknown character]serpina & hecate nũcupa[unknown character]: est septi
mus planetarũ quapropter hic pono eãĩseptimo lo
co in nũero fictitiorũ deo[unknown character]. Ista igi[unknown character] pingeba[unknown character] in pẽ
vni9 dñę sagittã & arcũ tenẽtis ceruos timidos in ve
equẽtis Circa quã chorizãt chori dryadũ: oreadũ: na
adũ & nereidũ.i.chori nympharũ: syluarũ: mõtiũ: fontiũ: at[unknown character]
mariũ cũ choris satyro[unknown character] [unknown character] dii dicebã[unknown character] agro[unknown character]: [unknown character] poetæ [unknown character] tãto
voluerũt fingere: [unknown character]a luna q mater est humoris habet ĩsiluis &
in mõtib9 & in mari & fontib9 humorẽ multiplicare & in agris
hęrbas & semina [unknown character]creare. Solet etiãvenatres de nocte illumi
nare & sic venationis necnõ & syluarũ d[unknown character] esse dea: quapropter
deã syluarũ mõtiũ & fontiũ gẽtiles eã colebant. [unknown character] Dic [unknown character] per
flexibilis mĩæ & sagitta deuotionis & orationis arma[unknown character]: quib9
mediantibus ceruus cornutus.i.diabolus superbus su[unknown character]a[unknown character]. Et
ideo [unknown character]culdubio circa ipsam debẽt chorizare.i.[unknown character] deuotionem
astare chori nympha[unknown character].i.societates sancta[unknown character] [unknown character]sona[unknown character] & maxĩe
virginũ sanctimonia liũ & aliarũ puellarũ. Maxĩe aũt circa eã
debent per deuotionẽ manere oreades nymphę montiũ: drya
nymphę fluminũ & fontiũ.i. [unknown character] in flumine scripturarũ & deuo
tinis morã[unknown character]: nereidesvero.i.nymphę mariũ.i.aĩę [unknown character]in religio
nis vel cõtritionis amaritudine cõmoran[unknown character] & conuersan[unknown character]. Ita
[unknown character] breuiter de ea dici põt id cãtico[unknown character].vii.Quid videbis in suna
mite nisi choros castro[unknown character]? Et [unknown character]s. Adducen[unknown character] regi virgĩes post
eã. Chori satyro[unknown character].i.pctõ[unknown character] qui.s. in agro huius mũdi dii.i.ma
gnificireputan[unknown character] & qui per superbiã cornuti esse noscun[unknown character]: circa
i[unknown character]am debẽt choreare & discurrere ab ipsa veniã & mĩam postu
lando & auxiliũ cõtra dęmones & vitia implorãdo. [unknown character] Vel dic
[unknown character] satyri agro[unknown character] sunt pręlati & maxime e[unknown character]i cornuti [unknown character] circa istã
dianã.i.beatã virginẽ debẽt discurrere obsequendo: & per deuotionẽ
& affectionẽ altareipsius frequẽtando dicentes id cã
tico[unknown character].i. Trahe me post te: curremus in odorem vnguẽtorum
tuo[unknown character]. [unknown character] Vel dic [unknown character] diana est mulier mala [unknown character] arcum & sagittas
dici[unknown character] habere [unknown character]eo [unknown character] ipsa solet [unknown character] temptationẽ pũgere & per libi
dinẽ sagittare. I sta igi[unknown character] solet p9 se trahere cohortes nympha[unknown character]
.i.iuuẽcularũ [unknown character] exẽplo ipsi9 decipiũ[unknown character]. Solet ẽt trahere satyros
.i.luxuriosos cornibus dignitatũ elatos. Vñ etiã ipsi luxuriæ
põt dici illud. Cantico[unknown character].i. Oleũ effusum nomẽ tuũ ideo adolescentulæ
dilexerũt te nimis. I stę iuuẽculę quæ famulan[unknown character] dia
nę.i.luxurię sunt qñ[unknown character] nymphę mõtiũ inquatũ sũt de alto genere:
nymphę syluarũ inquãtũ sũt de rustica plebe: qñ[unknown character] nym
phę fluminũ in[unknown character]tum sunt diuites & deliciosę: qñ[unknown character] nymph
mariũ in[unknown character]tum sunt pœnitẽtes & religiosę: qñ[unknown character] nymphę fon
tiũ in[unknown character]tum sunt aliis pręsidẽtes in regimine: quia breuiter nõ
est hodie dare aliquẽ statũ siue bassum: siue altũ: siue ecclesiasti
cũ: siue mũdanũ in quo nõ sit dare nymphas: famulantes dia
nę.i.personas obediẽtes luxurię: [unknown character]a sicut dicit [unknown character]s. Nec est qui
se abscondat a calore eius. [unknown character] Vel dic [unknown character] diana est auaritia vel
rapina [unknown character] ceruos timidos.i.pau[unknown character]es nõ cessat sagittare. & iõ co
nuti & ceruicosi su[unknown character]iores tyrãni solent circa eã choreare nymphę
mõtiũ syluarũ & mariũ.i.oĩa gña [unknown character]sonarũ solent eis obedire:
siue claustraliũ: siue seculariũ. Vñ Hiere.vi. A minore v
[unknown character] ad maximum oẽs auaritię student. Et a [unknown character]pheta vs[unknown character] ad sacerdotem
cuncti faciunt dolum.
De minerua & eius figura. Cap[unknown character]m octauum.
MInerua dea sapientię & de cerebro iouis nata: [unknown character] pallas
dicta est. Pĩgeba[unknown character] a poetis in similitudinẽ vnius
dominę armatę: cuius caput Ide circuncinctũ erat
cassis siue crista de.super.eam contegebat. Ipsa autẽ
habebat[unknown character] caput mõstruosę gorgonis circũcinctũ serpẽtib9.
Hæc igi[unknown character] oculos hẽbat splẽdẽtes vestes & triplici colore distin
ctas. Iuxta severo hẽbat oliuã viridẽ pictã:& desu[unknown character] auem quę
noctu dici[unknown character] volitantẽ: sicut dicit Fulgẽtius in libro suo Mythologo[unknown character].
Antiqui posue[unknown character]t tres vitas.s.cõtẽplatiuã: actiuã:&
voluptuosã. Primã assignãtes sapientibus. Sc[unknown character]am diuitibus
Tertiã carnalibus:& quãlibet istarũ vocauerũt deã & ciuilibet
pinxerũt suã imaginẽ: ita [unknown character] Minerua fuit prĩa: Iuno secũda:
tertia venus: de qua dictum est. [unknown character] Dico igitur [unknown character] minerua.i.sa
pientia significat sapiẽtis hoĩs vitã quæ a cerebro iouis.i. ab
ipsa mẽtediuina nasci[unknown character] & desursũ a p[unknown character]e luminũ deriua[unknown character]. Ecc[unknown character]
.i.Oĩs sapiẽtia a dño deo est. Ista igitur dici[unknown character] armata: [unknown character]a sapiẽ
tia siue vir sapiens habere debet multiplicẽ armaturã virtutũ.
Debet e[unknown character] habere scutũ fortitudinis & patientiæ: galeã sobrie
tatis & tẽperãtiæ: I ridẽ claritatis & prudẽtię: oliuam pietatis &
mĩę: noctuã humilitatis & occultãtię: triplicẽ vestẽ.i. tres virtutes
theologicas: vel fidem trinitatis & magnificẽtię diuinę.
Dico igi[unknown character] [unknown character] iste debet habere lanceã [unknown character] rectã hẽat hastã & ferrũ
acut significãs iustitiã [unknown character] acuta est ĩ[unknown character]tum malos castigat. Re
ctavero in[unknown character]tum indeclinabiliter circa partes iudicat.i. in[unknown character] tũ
nõ declinat ad aliquã [unknown character]tẽ [unknown character] fauorẽ vel odiũ. Sapien. v. Acuet
irã dirã in lãceã. Itẽ debet habere scutũ patiẽtię & fortitudinis:
[unknown character]a patiẽtia & fortitudo sunt scutũ q[unknown character]a lęsione defendit & tribulationis
& tẽptatiõis iaculis obuiat & resistit q[unknown character] summæ de
cet hoĩem sapiẽtẽ: [unknown character]a s[unknown character]m Senecã: Doloris remediũ est sapiẽ
tia. I stud tñ sapiẽę scutũ debet habere tres [unknown character]prietates: Debet
esse cristallinũ [unknown character] soliditatẽ & [unknown character] splẽdorẽ: debet esse triãgulũ: in
[unknown character]tum sustinet triplicẽ aduersitatẽ.s.in [unknown character]sona: in fama: in substãtia.
Debet habere imaginẽ terribilẽ.i.timoris diuini:imaginationẽ
& seueritatẽ. Sapiens e[unknown character] debet timorem dñi & imagi
nem gorgonis.i.mortis vel diaboli in suo corde pictam habe
re:vtsic possit [unknown character] timorẽ dñi a vitiis declinare: quia Ecc[unknown character].x viii
Homo sapiens in omĩbus metuit. Patientia debet esse in trib9
& quo ad tria:quia debet esse clara.i. vera & non ficta: et debet
esse humilis id est reuereus & timida: & sic erit scutum palladis
id est patientia hominis sapientis.iii.[unknown character].x. Fecit rex Salomon
trecenta scuta de auro purissimo. Aurum enim quod percussum
non resonat patientiã significat. Scutum vero patienti
nostrę & fortitudinis non videtur nũc esse per patientiam auteum:
sed per impatientiam sonorum & ęneũ. Vñ.iii.[unknown character].xiiii.
hierusa lẽ pro quibus fecit rex roboã scuta ęrea ad denotandũ
[unknown character] de hierusalem.i. ecclesia scuta aurea patiẽtię mediante rege
ęgypti diabolo defecerũt: scuta autẽ ęnea.i.clamoris & discor
dię successerunt. Itẽ ista pallas debet habere galeã in capite per
quã intelligitur tẽperantia [unknown character] sensus cohibet & coercet Iridem
prudentię quę circa sapientẽ splẽdet & signũ fœderis & amici
cię esse debet Et su[unknown character] galeã debet habere cristã honoris & eminentię
quæ cęteris supereminet & prępollet. Noctuã quæ est a
uis quæ de die se abscõdit debet habere.i. præsentiæ hominũ
fugã & suarũ virtutũ occultationẽ. Oliuã quæ est signũ pacis
& oleũ fũdit debet habere.i.pacẽ cõcordiã & dilectionẽ Zach
& duę oliuæ &c. [unknown character]Vel dic o[unknown character]ia de sapiẽtia ĩcre ata.i.de dei fili
o benedicto cuius vestis.i. humanitas fuit tric olor inquantũ
habuit tres naturas animam carnem & sanguinẽ vel animam
corpus & deitatẽ: qui habet scutũ ęquitatis: lanceam seuritttis
galeã impenetrabilis potestatis cũ crista [unknown character]prię dignitatis: iridem
totius perfectionis & honestatis: circa se habet noctuas,
i. humiles & oliuas.i. misericordes Vnde de isto dicitur sap. v
Sumet scutuminexpugnabile:æquitatẽ acuet ĩram diram in
lanceam Induet pro thorace iustitiã & accipiet [unknown character] galea indici
um rectũ. Vel dic [unknown character] ista dea significat superbiam quæ scilicet
de cerebro iouis.i. corde diaboli fuit nata quę cõtra pauperes
est armata & [unknown character] præsũ ptionẽ castrata & capite gorgoneo.i.ter
ifica magnificentia ad terrẽdum alios est munita.
De Iunone & eius figura Capitulũ.ix.
IVno picta ẽ in fimilitudinẽ aerissc[unknown character]m fulgẽtiũ. An
ti[unknown character] e[unknown character]i[unknown character]am & vxorẽ & sororẽ Iouis dixerũt Vxorẽ
quia sub eo & ab eo calorẽ quo inferiora foueat velut
semẽin matricẽ vide[unknown character] recipere Sororẽ vero quia
prope eũ est. Virginẽ tñ eã dicũt quia de aere nisi aliud assit ni
hil genera[unknown character]. Iridẽ & nimphas ipsi attribuũt quia iris gigni[unknown character] &
nimphę.i.nubes in aere similiter generãtur Et ideo neptunus
i.deus maris dici[unknown character] nutritor iunonis [unknown character] eo [unknown character] fumi de mari ascẽ
dẽtes cũ aere se ĩmiscẽt & sic vide[unknown character] [unknown character] ipsi alimẽtũ quoddã sub
ministrat Sed dehoc nihil plus ad [unknown character]sens sed dic [unknown character] antiqui di
xerũt iunonẽ esse deã regno[unknown character] & diuitiarũ Iouis cõiugẽ & soro
ẽ sed tñ fuisse virginẽ & intactã neptuni[unknown character] nutriciã & alũnam
cui9 imago erat fœĩa tenẽs sceptrũ in dextra.caput eius nube
velabatur & vestis eius multicolor pingeba[unknown character]. Iris vero ipsi sa
rata erat [unknown character]ipsã in circuitu ãbiebat Pauones aũt pedes eius lã
speciali[unknown character] dictę erãt. [unknown character] Talis dea per oĩa vide[unknown character] esse beata virgo
quæ est regno[unknown character] & diuitia[unknown character] paradisi dña & regina & magistra
Iouis[unknown character].i.x[unknown character]i vxor & soror [unknown character] intimã charitatẽ: virgo tñ sem [unknown character]
[unknown character] manens [unknown character] ĩtegrã puritatẽ: a neptuno aut a mari.i.tribulationũ
& cõtritionũ a maritudine nutrita est [unknown character] doloris & considera
tiõts acerbitatẽ. Eze.xxxi. A quæ nutrierũtillũ. Ista operta &
velata est nube mũdissimę castitatis: vestita multicolorib9 ho
nestatis: circũdata iride quæ pluuiã significat.i. rorẽ dulcifluę
pietatis. Sceptrũ tenet ęter nę & regię maiestatis. Pauones[unknown character].i.
viri sancti pedes ipsius lãbũt [unknown character] sedulitatẽ deuotiõis & obse[unknown character]o
sę hũilitatis. Mat.xxviii. Accesserunt & tenuerũt pedes eius &
adorauerunt. [unknown character] Dic [unknown character] Iris est [unknown character]dicator vel [unknown character]latus [unknown character]lad modũ
arcus [unknown character] iustitiã est erectus vel extẽtus: & tñ est per clęmẽtiã hu-
midus & curuus [unknown character].s.iunonis.i.btę virgĩs nũcius debet dici [unknown character]a
i[unknown character]i speciali[unknown character] dẽt dedicari. Pauones ẽt sũt [unknown character] plumis honeste cõ
uersationis pingun[unknown character] [unknown character] & isti deę cõsecran[unknown character] specialiter. Apoc.
iiii. Iris erat in circuitu sedis. [unknown character] Veldic [unknown character] iuno est ecclesia [unknown character]
est vxor x[unknown character]i [unknown character] ad litterã est regno [unknown character] dña multicoloribus induta:
sceptro iudiciariæ ptãtis ornata Iride sa cramento [unknown character] circun
cincta & pauonibus.i.viris cõtẽplatiuis cõcomitata. [unknown character] V [unknown character] dic
scm fulgentiũ [unknown character] [unknown character] iunonẽ intelligũtur diuitię seu glia tẽporalis
quę est domina regno [unknown character] & cum sceptro depicta pro eo: [unknown character]
per diuitias ad regna peruenitur: et pro eo [unknown character] diuitiæ et diui-
tesregnis & regibus principantur. Velato tamen capite pingitur
[unknown character] eo [unknown character] diuitię volunt esse abscõditę & occultæ. Neptun9
deus maris nutritor illius d[unknown character] [unknown character] eo [unknown character] per mare diuitię acquirũ[unknown character]
Naũ.iii. Cuius diuitię mare. Multicoloribus d[unknown character]indui pro eo [unknown character]
diuites solent multis ornatibus apparari. Pauones autẽ istius
pedes dicuntur lãbere [unknown character] eo [unknown character] aues cœli.i. mũdinobiles solẽt
diuitibus subuenire & diuitias affectare. Iris etiam quæ est im
pressio cœlestis eius nũcius dicitur [unknown character] eo [unknown character] ipsi cœlestes homines.i.religiosi
& clerici diuitibus famulantur & circa eos morari
in eorum curiis & hospitiis delectantur. Ista tamen iuno:
.i.rerum opulentia virgo dicitur [unknown character] eo [unknown character] a virtutibus sterilis
inuenitur & quia nullus meritorum fructus ex diuitiis genera[unknown character]
Ecc[unknown character].v. Qui a mat diuitias fructũ non capiet ex eis. Talis igi[unknown character]
Iuno.i.diues figuratur in illo angelo. Apoc.x. Qui erat ami
ctus nube & Iris in capite eius.
De Cibele & eius figura. Cap[unknown character]in.x.
CIbeles mater deo[unknown character] dicta fuit terra: quæ deos genuit
[unknown character] diceba[unknown character] berecynthia & pessimũtia & ops vxor saturni
sicut dictũ ẽ supra cap[unknown character]o de saturno. Hui9 ima
ginẽ antiqui mirabilẽ depinxerũt secũdũ rabanũ &
fulgentiũ & Isido. Eratimago fœminẽ in curruvolubili sedẽs
lapidibus [unknown character]ciosis & metallis vestita coronã de turribus in capite
portabat: gallieã sequeban[unknown character] & leones domiti currũ ipsius
trahebãt:& habebat clauẽ in manu. [unknown character] Istud aũt exponi[unknown character] l[unknown character]ali
minas appellabant. Hæce[unknown character] succumbunt & patiun[unknown character] & influen
tiã ab igne & aere recipiunt. In curru vehitur: [unknown character]a terra in aere
pendet. Sustinetur rotis quia mũdus rota[unknown character] & volubilis est: leo
nibus fertur vt ostenda[unknown character] materna pictate totũ posse superare.
Oĩis e[unknown character] feritas maternę subest affectiõi. Erat vestita lapidib9
[unknown character]ciosis & metallis quia terra mater est oĩm lapidũ & metallo [unknown character]
Galli dicũtur eãsequi quia eius sacerdotes castrati erant qui &
corybãtes diceban[unknown character] & per gallos signaban[unknown character]. Turribus erat co
ronata ad significandũ [unknown character] interra sunt ciuitates & turres & castra
Clauẽ habebat in manu: [unknown character]a verno tempore terra aperitur
& hyemali claudi[unknown character]. Et dic vltra [unknown character] ista cibeles.i.terra irata contra
deos titanos fingi[unknown character] [unknown character]tulisse & ipsos ad impugnandũ iouẽ
& cœlũ citasse. Erant aũt titani gigantes cũ pedibus serpentinis
ex quibus vnus fuit sol quirestare dici[unknown character]: vt dictũ est supra
cap[unknown character]o deioue Ista applica. [unknown character] Terra.i.religio veleccia nõ solũ
[unknown character]ducit deos.i.viros iustos de [unknown character]b9 d[unknown character]. Ego dixi dii estis: sed
etia [unknown character]ducit qñ[unknown character] gigantes.i. hoĩes impios & iniquos qui cõtra
deos.i.cõtra iustos nõ cessant pugnare. Igi[unknown character] nõ glorie[unknown character] cibeles
mater nostra.i.religio velecclesia [unknown character] deos.i.viros sctõs plurimos
[unknown character]duxerit qui dñantur in cœlis quia [unknown character]culdubio plures gi
gantes.i.viros iniquos [unknown character]ducit qui in infimis [unknown character]strati iacent & ĩ
infimis iacebũt. Iob.xxvi. Ecce gigantes gemunt sub aquis.
[unknown character] Vel dic [unknown character] diisunt pręlati: titani cũ pedibus serpentinis sunt
serpentini subditi & maliciosi qui cõtra deos.i.[unknown character]latos solẽt insurgere
[unknown character]pter q[unknown character] sæpe cõtingit eos a diuinitate sua.i.ab hono
re deiici & deprimi. Verũtñ qñ[unknown character] contingit [unknown character] ibiestsol.i.ali[unknown character]s
clarus sapiens & discretus quialio[unknown character] cõspirationib9 non cõsen
tit: sed intra terminos suos remanens deo[unknown character].i.pręlato[unknown character] suo[unknown character]
potentiã nõ inuadit. Quapropter ille solet ĩstatu & maiestate
sua remanere & aliis cadentibus su[unknown character]stare. Fatuus est igitur qui
talibus litigiosis consentit: quia vt cõiter male accidit illis qui
contra prælatos suos insurgunt contumaciter et rebellant [unknown character]a
ne[unknown character] locus inuentus est eo[unknown character] amplius in cœlo.
[unknown character] De neptuno & eius figura. Cap[unknown character]m.xi.
NEptunus deus aquarũ pingeba[unknown character] sc[unknown character]m fulgentium
in similitudinẽ maris vel saltem ad modũ cuiusdam
numinis maria gubernantis. Eratigi[unknown character] imago ei9 hõ
in, mari natans & tridentẽ [unknown character]sceptro regio manu por
tans: quo tridente saxum quoddam percutiebat & inde que
dam equũ acerrmũ educebat: greges aũt tritonũ circa eum na
tabant: & regẽ ęquoris honorabãt. Sunt aũt tritones pisces [unknown character]
tubas in ore portant quibus tubicinant: ideo antiqui eos quæ
dã marina numina esse dicebant. Dicitur autẽ neptunus quasi
nube tonans [unknown character] eo [unknown character] de eo & vaporibus de terra ascendẽtibus
tonitrua in nubibus generantur. [unknown character] Diclitteraliter [unknown character] neptun9
pter triplicẽ [unknown character]prietatẽ aquæ: quæ scilicet ẽ natabilis uxibilis
et potabilis. Pingi[unknown character] cum equo ad denotandum inquietã cele
ritatcm. Pingitur cum tritonibus ad significanũ eius tubicinalem
sonoritatem: vel quia tribus elemẽtis aqua circui[unknown character].s.
igne: aere:& terra. Peristum neptunum intelligo diabolum [unknown character]
[unknown character] certo maris.id est huius sęculi deus dicitur quia ibi domina[unknown character]
primęad co[unknown character].iiii. Deus huius sęculi excęcauit mẽtes infideliũ
[unknown character] Iste enim per aquas huius fa culi fluctuose perambulat &
tridentem triplicis cõcupiscentię secum portat: quo scilicet sa
xa. id est homines fortes & saxeos percutit: & in equos id est ĩ
luxuriosos & ĩmũdos & superbos aliquotiẽs eos vertit: figura
tus in Ioab qui tribus lãceis absalonem interfecit. Vnde sicut
iam apparet multi qui fuerũt iam in ecclesia lapides viui: facti
sunt equi: et qui fuerant sancti sunt mali: contra illud [unknown character]s. Noli
te fieri sicut equus & mulus &c. Tritones.i.mundi tubicines.s.
magniloqui & adulatores: isti deo maris.i.diabolo deseruiũt
& circa eũ [unknown character] vitia deãbulant & incedunt. [unknown character] Vel dic [unknown character] neptun9
significat principes & tyrãnos qui sunt dii hui9 mũdi qui in aqua
deliciarũ natare noscũ[unknown character]. Sceptrũ tridẽtatũ.i.iuridictionẽ
dentatam et rapacem portant: qua saxa id est subditos pau
peres per rapacitatem percutiunt: ita [unknown character] ipsos faciunt equos in
quantum de bonis eorum solent equos emere:& alia quę ad fa
stum sęculi sunt necessaria [unknown character]uidere. Isti etiam habent choreas
tritonum.id est tubicinũ adulato[unknown character] qui.s.eorũ mala facta non
essant tuba suę eloquẽtię cõmẽdare:& alios deferẽdo accusare
am auream audiebatur sonus tubę cytharę symphonię & cad
denotandũ [unknown character] isti aurei diuites statuales sem[unknown character] volunt habere
secum tubicines .i.adulatores & suorũ malorũ operum lauda
tores de quibus dicitur. A poca. viij. Qui habebant tubas pa
rauerunt se vt tuba canerent. I sti igitur dicũtur neptuni quasi
nube tonantes.i. sursum exaltantes vocẽ suam per iactantiã
Sceptrum vero rapacis auctoritatis tres dẽtes habere dicitur
in quantum ipsi lędũt aliorum personam famã & substãtiam
Daniel. vij. Bestia habebat tres ordines dentium.
De Pane & ei9 figura. Capi.xij.
PAn ab antiquis dictus fuit deus naturę & in similitu
dine naturę vniuersalis fuit ab eis figuratus. Pingebatur
e[unknown character] homo cornutus cũ facie rubicunda: in cuius
pectore stellarũ plurium erat forma. pectus[unknown character] ei9
in parte superiori pingebatur stellatũ: femora autem cum'her
bis & arboribus pingebantur In ore eius fistula septem calamorum
ponebatur Pedes vero caprinos habens cum amore
pigebatur luctatus. sed ab eo victus erat [unknown character] Ista igitur fuit ima
cornibus repręsentabat superiorẽ mundi partẽ scilicet ignẽ &
ętherem cũ radiis. Pectus stellatũsignificabat stellas: septẽ ca
lami septem planetas: femora arbustosa significabant inferiores
arbores & hęrbas. pedes vero caprini significabant animalia
& bestias Istum amor superat quia ad litteram amor na
turam superat at[unknown character] domat [unknown character] Exponamus igitur allegorice
& dicamus [unknown character] ille deus naturę potest significare verũ deum &
dominũ iesum qui reuera faciem cordis habuit rubicundã [unknown character]
flãmineam caritatem. Caput habuit cornutum per inuincibi
lem potestatem: pectus habuit stellatum per multiplicem claritatem
vel virtutẽ septem calamos habuit.i.septiformis gra
tię siue spiritus suauitatẽ: femora habuit arborosa [unknown character] honesta
tis virẽtẽ amœnitatẽ Pedes habuit caprinos quãtu ad affectiõis
humilitatẽ:& [unknown character]tũ ad assũptã carneã humilitatẽ Vel dic
ad litterã [unknown character] talẽ imaginẽ & formã debet habere bon9 [unknown character]lat9 [unknown character]
[unknown character]prie suæ naturæ dici[unknown character] deus inquãtũ ei9 appetit9 refrenat. vt
dñs. Et maxime hoc pertinet ad deum cornutũ.i.episcopũ
mitratũ.[unknown character]a facies cordis cius debet esse rubicũda [unknown character] flãmineã
charitatem & pectus eius cõuersatiõis per virtutes stellatum.
Ceruix per iustitiam cornuta: & per fortitudinẽ armata. Fistu
lam diuinę laudis ũ septẽ calamis.i.septẽ donis spiritus san
mũdę castitatis circa femora debet habere. Pedes vero caprinos
qui duri sunt .i. soliditatẽ perseuerantię in fine suo[unknown character] ope
rũ possidere. Daniel.ij. Pedes habet ferreos.vt sic figure[unknown character] inil
lo filio hominis. A poca.j. Qui faciẽ habebat vt sol: oculos
vt lãpades: capillos: vt nix: gladiũ vero acutũ in ore: in dextera
septẽ stellas & pedes similes a uricalco. vt sic in facie intel
ligatur charitas: in oculis veritas: in niueo cãdore castitas: in
gladio iustitię seueritas: in stellis virtutũ multiplicitas [unknown character] Vel
dic in malo [unknown character] tales dij dicũtur crudeles & impij pręlati & tyrã
ni qui per superbiã sunt cornuti: per crudelitatẽ & sęuitiã sunt
sanguinei.i.inflammati per curiosos ornatus sunt stellati per
ineptã lętitiã fistulis & calamis cõsolati herbis & arborib9 car
nalitatis per luxuriã sunt delectati & caprinis pedib9.i.caprino
fetore: sed luxuria & immũditia finaliter in vitę suę pedib9
caprini sunt. inquãtũ in fine dierum suo[unknown character] caprinos mores in
duũt vel etiã nõ deponũt Tren.j.Sordes eius in pedibus eius
nec recordata est finis sui. Et ideo de talibus sic cornutis dici[unknown character]
Danie.viij.[unknown character] hircus caprarũ habebat cornua cũ quibus omnia
ventilabat.
De baccho & eius figura Ca.xiij.
SI cut ponit rabanus in libro de naturis retũ: & fulgẽ
tius vbi supra antiqui attendẽtes vini virtutẽ & pro
prietatẽ ipsum esse deũ iu natura crediderũt. quẽ bac
chũ nominauerũt & eidẽ certã imaginẽ depinxerũt
Sicutem dicit Plato in libro qui in thimeo inscribitur: Pastores
& ruricolę videntes artes ad vsum mũdi hominib9 datas
a diuina gratia pro dijs colebãt eas vt agriculturas vindemiationẽ
& huiusmodi. Deinde poetæ lucri causa & fuoris easdẽ
scientias in mẽbra effigiauerũt & [unknown character]prias eas nominibus as
signauerũt vt sciẽtiam colẽdi agros: vineas bacchũ: turpes ar
tus hominũ vt luxuriã & venerẽ inter deas venerãtes sic[unknown character] loco
religiõis su[unknown character]stitio exorta est. [unknown character] Eratigitur imago puer cũ
facie muliebri cũ pectore nudo cũ capite cornuto qui super tigrides
equitabat vt ponit fulgẽtius qui dionysius vocabatur
a quodã mõte indię vbi nutritus dicebatur [unknown character] Ista possunt ap-
uera talis dicitur puer [unknown character]pter ignorãtiã insensatã quã ebrij nos
cũtur habere. psal. Turbati sunt & moti sũt sicut ebrius & omnis
sapiẽtia eo[unknown character] deuorata ẽ. Muliebrẽ habet faciẽ in [unknown character] tũ ardor
& cõcupiscẽtia mulierũ [unknown character] vinũ in ebrijs genera[unknown character] v[unknown character] [unknown character]eo [unknown character] ani
.xxi. Vinũ & mulieres &c. Iste de9 dici[unknown character] cornut9 [unknown character] eo [unknown character] vinũ
cornua su[unknown character]bię generat & [unknown character] eo [unknown character] omnis ebri9 faciliter e elatus
Etideo iste dicitur tigrides quę sunt furibunda animalia equi
tare [unknown character] eo [unknown character] vinũ furorẽ & tracũdiã inducit & [unknown character] eo [unknown character] ebrius fa
ciliter efficitur furibũdus. Vnde dicitur [unknown character]uerbiorũ.xx. Luxu
riosa res est vinũ & tumultuosa ebritas. I ste igi[unknown character] nudus dici[unknown character]
in pectore [unknown character] eo [unknown character] archana solẽt ebrij faciliter reuelare luxta il
lud [unknown character]uerbiorũ. xxxj. Nullũ secretũẽ vbiregnat ebrietas: vel
pro eo [unknown character] solet homines depauperare & diuitijs denudare. Ec
ce[unknown character]astici.xxix. Operarius ebriosus non locupletabi[unknown character] I ste igi[unknown character]
cornutus vel coronatus dici[unknown character] vitibus [unknown character] eo [unknown character] cbriosi vites. i.
vinolẽtiã summã gloriã arbitrã[unknown character]. [unknown character]uer.xxiij. Cui vc cui patri
ve cui rixę cui foueę.cui sine causa vulnera cui suffossio ocu-
lorũ Nõne his [unknown character] moran[unknown character] in vino & studẽt calicibus epotan-
dis: [unknown character] Vel dic in bono [unknown character] vinũ est gratia dci vel feruor spirit9
[unknown character] dici[unknown character] [unknown character]pter puritatẽ puer: muliebris [unknown character]pter pietatẽ: nudus [unknown character]
pter veritatẽ: cornut9 [unknown character]pter auctoritate I ste e[unknown character]tat supertigrides
dęmones & tyrãnos calcãdo Coronat9 ẽ vite.i. cruce cri
sti passionem meditãdo Dionysius dici[unknown character] quasitotus diuinus
vel vehemẽter fugiens mũdũ & vitia deuitãdo & aliorũ mala
udica sustinendo.
De Plutone & eius figura Capi.xiiij.
PLuto filius saturni dictus est ab anti[unknown character]s inferiorũ regnorũ
& tenebrarũ & animarum de corpore decedẽ
tiũ deus. Credebant autẽ omnes antiqui animas ad
in feros descẽdere ibi[unknown character] cũ plutone in caligine perpe
tuo emanere qua ppter ipsi plutoni.i.inferno vel virtuti diui
nę inferna gubernãti suã maginẽ depinxerũt & eũ tenebrarũ
deũ vocauerũt [unknown character] Erat ergo imago eius homo terribilis in so
lio sulphureo sedẽs sceptrũ[unknown character] regiũ manu tenẽs canẽ tricipitẽ
scilicet Cerbe[unknown character] sub pedib9 calcabat & iuxta eũ tres furias tres
harpyias & tres parcas habebat. de throno sulfureo quattuor
flumina manabãt quę letheũ cocithũ flegetõtẽ & acherõtẽ dixerũt
sty gẽ autẽ paludẽ iuxta ista flumina assignabant. Iuxta
plutonem vero regina inferni [unknown character]serpina sedebat quę cũ facie
terribili plutoni cõiugi assistebat. Erãt autẽ furię tres horribiles
vetulę serpẽtibus crinitę quę homines furere facieb[unknown character]t quæ
allecto thesiphone & megęra diceban[unknown character]. Parcę vero seu fata [unknown character]
sic dicebãtur [unknown character] anthiphralimeo [unknown character] nemini parcant tres erant
domicellę sorores quarum vna colum tenebat: altera filum
voluebat:tertia filũ rũ[unknown character]ebat, & cloto: lachesis: & atropos vocaban[unknown character].
que aello occipite & celeno vocaban[unknown character] Fulgeti9 hoc exponit
de rapina Harpyię canes Iouis fingũ[unknown character]. quia ipsę furari dicũ[unknown character].
vnde etiã epulas dicũtur accipere q[unknown character] est turari.& inde auari figũtur
furias pati. Harpyiarũ inquit prima Aello quę iterpre
tatur alienũ tollẽs: sc[unknown character]a occipite quæ interpreta[unknown character] cupita rapere:
& tertią celeno quę interpretatur aliena celare. Primũ e[unknown character] in
rapinis exercẽdis est aliena cõcupiscere.sc[unknown character]m cõcupita inuadere
& tertiũ inuasa celare. Ideo autẽ virgines fingũt. [unknown character]a omnis
rapina sterilis & arida est I deo plumis circũdatę. quia raptores
[unknown character] cquid inuaserint celãt I deo volatiles quia omnis raptr
post rapinam ad fugiendum est celerrimus Sic igiturvide[unknown character]
[unknown character] [unknown character] harpyias intelligitur auaricia & rapina [unknown character] Primus fluuius
inferni qui vocatus letheus ĩterpretatur obliuio. Cochitus luctus
interpreta[unknown character]. flegetõ ardẽs Acherõ sine gaudio vel salute.
Ae[unknown character] sine chęre salue vel gaudiũ. Styx tritta interpretatur
Volũt igi[unknown character] acherõtẽ de imo lacu tartarorũ stygẽ creare: de styge
aũt nasci cochitũ. Cui9 rei est hæc ratio. [unknown character]a [unknown character] caret gaudio
facile in tristitiã cadit: tristitia luctui vicina ẽ iterris huma
nas aĩas cõturbari [unknown character]s nesciat? Sane acherõtẽ locũ esse constat
in Italia haud lõge ab arpis vndi[unknown character] mõtibus septũ adeo vt nũ
[unknown character] solibi nisi in meridie possit apparere: loca quæ vicina sunt
calidis & sulphureis aquis scaturiũt. Sine gaudio autẽ dicitur
locus ille co [unknown character] necromãtia & chiromãtia ibi exerceri cõsueue
rũt quæ siue hominis occisione nõ fiebãt. Nam ęnęa illic occi
so Elpẽdecus sacra ista cõpleuit. Cochitus quo[unknown character] est locus acherõti
vicinus [unknown character] ob eandẽ causã dici[unknown character] luctuosus Stygẽ refert
Senecaĩeo volumĩe [unknown character] de sacris egyptiorũ tractat circa extre
mã ęgypti paludẽ limosã papiris refertã trãsitu[unknown character] difficilẽ.Iu
xta hãc mẽbra osiridis mariti Isidisa fratre occili post lõgã in
quisitionẽ re[unknown character]ta tandẽ tumulatasũt [unknown character] Hęc pal9 [unknown character]a tristitia trãs
eũtibus gignstyx meruit appellari. Dici[unknown character] tñ eadẽ styx deo[unknown character]
nutrix & hospita [unknown character] a dij de terris purgationẽ quam styx apud
quosdã theologos sigĩficat & cœleste cõsortiũ meruerũt
Fleget aũt a flegreo flãmat9:ẽ.n.rog9 tot9 igne saliẽs ĩfernũ
ardore & cupiditate [unknown character] bus humani animi accẽdũ[unknown character] ardore figu
ratiu fignificãs. Dicũt alij alti9 huius aeris inferioris natuã
turbidã & corpulẽtã significare [unknown character] iã cõcremata est igne de su[unknown character]i
orib9 tracto & a[unknown character] ex ĩferiorib9 hausta ex [unknown character]b9 dẽsa[unknown character] & ĩgrosta[unknown character]
ĩquo peccatrices aĩę purgari putã[unknown character] Eũdẽ aũt flegetote nõnulli
[unknown character] a cœlo infrnũ incipere autũant martis circuũ dicũt sicut
etia cãpos elisios quos apudi feros fabula cõstituit circulũ louis
e credũt: Alijtñ vt Serui9 in insulis fortunatis elios cẽ
nis resolutis beatitudinẽ perfrui putẽtur [unknown character] Dicamus igitur allegorice
[unknown character] per plutonẽ intelligi[unknown character] diabolus rex inferni materia
lis: & etiã rex mũdi [unknown character] est infernus spiritualis. I stee[unknown character] cũ [unknown character]serpi
na.i.cum iniquitate regina & cõiuge sua sulphureo solio dña[unknown character]
.i.in sordido corde et feruido pctõre vbi sceptro & iuridictiõe
vtitur in [unknown character]tum i[unknown character]i & eius malis suggestiõibus ibi per oĩa obeditur
Sigitur cõtingat: [unknown character] ista imago diaboli sit in aĩa pctõris
necesse est: vt ibi multę alię imagines.i.multę vitio[unknown character] similitudines
adiungantur. Est e[unknown character] ibi auaritia: quę intellig[unknown character] per cerbe
rũ: cõcupiscentia [unknown character] intelligitur [unknown character] furias: crudelitas: [unknown character] intelligi[unknown character]
[unknown character]'[unknown character]cas: rapina [unknown character] intelligi[unknown character] [unknown character] harpyias. [unknown character] Auar9 e[unknown character] ĩtelligi[unknown character] [unknown character]
cerberum insatiabilem qui tria habet capita in[unknown character]tum auaritia
sead diuitias & ad scientiã & ad famã eleuat & exaltat. Vel tria
habet capita canina: in[unknown character]tum auarus ardenter acquirit: tenaciter
custodit: et dolorose amittit. [unknown character] Per furias quę similiter tres
dicuntur concupiscentia intelligitur pro eo [unknown character] tria sunt quæ
ab honinibus principaliter cupiun[unknown character] diuitiæ quarũ cõcupiscen
tia furere facit auaros: dilicię qua[unknown character] concupiscentia facit furere
luxuriosos: eminẽtię quarum cõcupiscentia furere facit ambi
tiosos. Et isti dicũtur deformes & serpẽtibus criniti [unknown character] eo [unknown character] cõ
cupisciẽtię istę serpẽtinis maliciis sunt repletę & ad cogitandũ
& ad tractãdũ deformia et turpia sem[unknown character] prõptę sicut patet. Nã
cõcupiscẽtia diuitiarũ cogitat vsuras & rapinas &c. Cõcupiscẽ
delectationũ & delitia[unknown character] cogitat incestus adulteria & similia. cõ
cupiscentia eminẽtiarũ cogitat simonias cõspirationes & si[unknown character]ia
Ecc[unknown character].xxvi. A trib9 timuit cor meũ. [unknown character] Crudelitas vero seu cru
deliũ conditio intelligi[unknown character] [unknown character] tres parcas eo [unknown character] ĩpii & crudeles nemini
[unknown character]rsus [unknown character]cãt. Et tres esse dñr in[unknown character] tum tres crudelitatis spẽs
hoĩ nocere noscũ[unknown character].s. detractio [unknown character] nocet famę: iniuria [unknown character] nocet [unknown character]
sonę: furtũ q[unknown character] nocet substãtię. Vñ ista tria debet quilibet iust9
odirc. Ecc[unknown character].xxv. Tres species odiuit aĩa mea. [unknown character] Rapina per
harpyias significa[unknown character] [unknown character] virgĩes dñr vt dictũ ẽ [unknown character]a rapinã cõcomi
tã[unknown character] sterilitas & pau[unknown character]tas: [unknown character]a vt cõiter [unknown character] aliena rapiunt virgines
.i.steriles & pau[unknown character]es efficiũtur. Prouer.xi. Alii rapiũt nõ sua et
sẽ[unknown character] in egestate sunt. Et isti dñr tres propter tres species rapina
rũ [unknown character]a tripliciter fit.s. publice [unknown character] tyrannos. occulte [unknown character] vsurarios
fraudulenter per exactores & balliuos. Vnde rapina est illa be
stia similis vrso: de qua dicitur Danie[unknown character]. vii. [unknown character] habebat tres
ordines dentium in ore suo. [unknown character] In isto diaboli throno corde
.s.hũano diabolo subiugato sunt quin[unknown character] flumina quasi [unknown character]n[unknown character]
ibi est obliuio dei & omniũ quę pertinẽt ad salutẽ. Hiere.ii. Po
pulus meus oblitus est mei diebus innumeris Cochitus [unknown character] interpretatur
luctus quia ibi est dolor de bonis alienis & inuidię
luctuosa simulatio vñ de peccatore des[unknown character]ato dici[unknown character]. Iob. xxi.
Ipse ad sepulchra ducetur & in congerie mortuorũ vigilabit.
Dulcis fuit glareis cochiti. Phlegetõ qui interpretatur ardẽs
quia ibi est ardor animorũ.i.ambitio Ioan. xv. Inignẽ mittent
& ardet A cheron qui interpretatur sine salute quia ibi nõ
est salus seu futurę saluations spes. psal. In filis hominum in
quibus nõ est salus. Styx qui interpretatur tristitia quia ibi est
timor seruilis & desperatio: contra illud ecclesiastici. xxxviij.
Ne dederis in tristitia cor tuũ. Sic igitur iste pluto diabolus
in corde humano regnans multitudinẽ viciorum tan[unknown character] miserabili
familia comitatur. Vel dic [unknown character] pluto est malus & austesterus
princeps vel prælatus cũ vxore sua terribili scilicet aua
ricia vel rapina cuius soliũ est sulphureum & fetidum inquan
tũ ei9 iurisdictio est vituperabilis & infamis Et reuera iuxta ip
sum sunt multa genera malignorũ Et primo estibi cerberus
cum tribus capitibus caninis & isti significãt malos consiliarios
caninos & insatiabiles qui tria capita.i.triplicem maliam
intẽtionẽhabent. vnã ad grauandũ subditos: aliã ad manute
nendũ in amore suos proprios dominos: tertiã ad lucrũ [unknown character]pri
um ad ditãdũ seipsos. Esaię. lv. Canes impudentissimi necie
runt saturitatẽ. Itẽ sunt ibi tres furię cũ crinibus serpentinis.i.
tria genera iracũdorũ serpentinorũ & maliciosorũ Q uidã furi
unt corde sicut hypocritę: [unknown character] dã verbo sicut detractores: quidã
opere sicut brigosi. deutero.xxxij. Foris vastabit eos gladi9
& intus pauor cũ furore trahẽtiũ super terrã at[unknown character] serpentiũ. Itẽ
sunt ibi tres parcę seu tria fata.tria genera balliuorũ crudelium
qui parcę dicũtur quia nemini parcũt. Dicũtur etiam fata
quia quicquid ordinãt ac si esset a deo fatatũ teneri immobili
ter volunt. Primi dicuntur nere.i. negocia machinari & incipere.
Medij dicũ[unknown character] voluere & ordiri.i.malicias cõtra homines
ordinare Alij dñr rũpere.i.oĩa negocia decidere & executioni
mãdare. Sic e[unknown character] videmus in curijs tyrãnorũ [unknown character] ibi sunt quidã
maliciosi maliciarũ contra subditos relatores & explicatores
[unknown character]dã ordinatores [unknown character]dã ruptores decifores & executores: fi
gurati per illos de [unknown character]bus dicitur Hiere.vij.Filij colligũt ligna
& patres succendũt ignẽ & mulieres cõspergũt adipẽ vt faciãt
placẽtas reginę cœli, [unknown character]si dicat. Maiores & minores sibi ĩuicẽ
placẽtas.i. vt placeat in suorũ [unknown character]sentia dominorũ. Itẽ sunt ibi
tres harpyiæ cũ facie virginea & acutis vnguib9.i.tria gña ad
ulatorum qui applaudũt in pręsentia sicut virgines: in absentia
sunt vngues propriũ lucrum quærunt & rapiũt sicut aues
Et isti sunt histriones: mali cõsiliatores & stulti cõfessores. qui
non repręhendũt nec arguunt sed cõmẽdant. Isti dicũtur virgines
non tamẽ prudentes sed fatuę quia carent splendore iu
stitię & lucę bone conscientię. quia vt dicit beat9 Grego. Om
nes dicũtur virgines nõ tamẽ omnes intra beatitudinis ianuã
receptę sunt. [unknown character] Item a throno istorũ & curia procedunt quattuor
pessimi fluuij cũ vna terribili palude. Primus lethe9.i.ob
liuio. quia illi & sui omnes vicio ingratitudinis sunt infecti &
beneficiorũ quæ a deo & hominibus reciperũt sunt obliti. Secũdus
phlegetõ.i.ardor quia omnes ardorẽ auaricię patiũtur
qua instigante pauperes & subditi ab ipsis rapinis diuersimode
cõburun[unknown character]. Tertius acheron.i.sine salute. Cõiter enim in cu
rijsprincipũ nõ est salus. quia vix est dare aliq[unknown character] officiũ in quo
nõ sit necesse multa cõmittere mala & sic salutẽ perdere oportere.psal.
Non est salus illi in deo eius. Quartus cochitus.i. lu
ctus a parte subditorũ & oppressorũ. Et ideo ibi est styx.i. tristitia
a parte omniũ istorũ finaliter dãnandorũ.& subditi pau
peres taliũ oppressorum pñt dicere lamentãdo illud.psal. Su
per flumina babilonis &c. [unknown character] Vel dic & expone oĩa de inferno
vbi pluto lucifer prĩcipatur cui canis.i.insatiabilis appetititus
animarũ: furię.i.dęmonũ crudelitas: parcę vel fata.i.diui
nęsẽtẽtię immutabilitas harpyię.i.ministrorum rapacitas fa
mulantur. qui secum habẽt fluuium obliuionis inquãtum dãnatorum
memoria obliuioni datur.psal. Obliuioni dat9 sum
tan[unknown character] mortuus a corde. Item fluuiũ ardoris & combustionis.
Esaię vltimo. Ignis eorum nõ extinguetur. Item fluuium luctus&
desolationis. Apoca. xviij. Quãtum glorificauit se &
in delicijs fuit tantum date ei tormentum & luctum. Item fluuium
sine salute. quia in inferno nulla est redemptio. Item flu
uiũ tristitię. Mathei.viij. Ibi erit fletus & stridor dẽtiũ Et ideo
detinferno dicitur. Esaię.xxxiiij. Conuertẽtur torrẽtes eius in
picẽ & humus eius in suphur. Et erit terra eius in picem ardẽtẽ
&c. Et sequitur Ascẽdet fumus eius in generatione & gene-
ratiomẽ & desolabi[unknown character] in secula seculorũ &c. [unknown character] Vel de tribus par
cis seu fatis dic [unknown character] illę significãt tria vicia scilicet cogitationis
quę vide[unknown character] filare: delectationis [unknown character] vide[unknown character] texere.consensus [unknown character] vide[unknown character]
determinare & rũpere [unknown character] Vel dic [unknown character] iste tres partes sunt tre
partes cõditionis humanæ. Prima [unknown character] tenet colũ est natiuitas.
cõsueuit rũpere quicquid natiuitas vide[unknown character] ordiri & [unknown character]cquid fortuna
vel totius vit e progressus potuit texere. Esaię.xxxviij.
Atexente vita mea dũ adhuc ordirersuccidit me. Istę autem
parcę vel fata dicuntur quia quicquid a deo circanatiuitatẽ vi
tam & mortem ordinatur inuiolabiliter obseruatur ita [unknown character] nullus
par citur quin q[unknown character] ordinatumfuit cõpleatur Esaię.xlvj. Cõsilium
meum stabit & omnis voluntas mea fiet. Styx dicitur
palus inferni per cui9 aquas dij iurare consueuerant q[unknown character] tamẽ
iuramẽtum nullatenus violare audebant. Supponunt autem
poetę [unknown character] styx filiã habuit victoriã nomine quę quia fauit dijs
in prœlio contra gigantes & fecit eosvincere: ideo in pręmiũ
tanti facti voluerũt ex tunc iurare in nomine matris ei9.& v
luerunt [unknown character] non liceret dijs iuramẽtum hmõi violare alias si iuramentum
frangerent anectare paradisi per certũ tempus abs
tinebãt. Dijautẽ lecti sẽper sunt immortales. Hi igi[unknown character] qui mœ
rorem nõ sentiunt sc[unknown character]m fulgentium per rem naturę suę cõtra
riam iurant Ideo iuramẽtum per execrationem habẽt. [unknown character] Ali
ter exponit Alexãder & dicit [unknown character] sty x interpreta[unknown character] tristitia. Igi
tur vt ait pro tanto styx palus inferni dicitur habuisse filiam
victoriã: quia in certaminibus tã spiritualibus [unknown character] corpoalib9
tristitia sollicitudo timor & diligẽtia victoriã parat homĩ [unknown character]a
triũphare facit Ecc[unknown character]astici primo. Timor domini expellit peccatũ.
Et ideo dij.i. viri sancti debẽt istã matrẽ victorię scilicet
timorẽ & tristitiã spiritualẽ quæ nascitur ex consideratione in
fernaliũ tormẽtorum sępe recolere & deea [unknown character]plurimũ cogitare.
Iohan.xvj Contristabimini sed tristitia vestra vertetur ingaudiũ
[unknown character] Plures ponũ[unknown character] pœnę inferni. Vna est pœna tanta
qui sitit & famescit & tamem est in aqua vs[unknown character] ad labium inferius
& habetpomum pẽdens vs[unknown character] ad labiũ superius: habet ta
men collũita rigidũ [unknown character] ipsum non potest erigere vt comedat
nec deprimere vt bibat & sic necesse est vt famẽ & sitim perpe
tuo sustineat. [unknown character] Alia ẽpœna Ixionis [unknown character] ĩ quadãrota voluẽte
semper ambulat quæ [unknown character]petuo a se fugit et se[unknown character][unknown character]:& nũ[unknown character] stat sed
in motu [unknown character]petuo tormẽtatur. Alia ẽpœna sisiphi [unknown character] saxum ma
gnũ de monte impellit vt inferius ruat: collapsum vero repetit
& ad mõtis cacumẽ reportat. q[unknown character] post[unknown character] sursũ tulerit rursũ
cũ saxo corruit & descendit. Alia est pœna belidũ quę aquã in
dolio sine fundo perpetuo fundũt ipsum[unknown character] implere credunt
nec possut. A lia est pœna titij [unknown character] propriũ pect9 & iccur dat vul
turibus coedend q[unknown character] post[unknown character] cõsumptum fuerit iterũ reuiuis
cit & sic semper comedi[unknown character] & recrescit [unknown character] Peristas quĩ[unknown character] pœnas
possunt intelligi quin[unknown character] vicia quæ in inferno huius seculi dãt
fuis possessoribus multa mala Primum est vicinm parcitatis
parcidato [unknown character] habeant infinita bona & vs[unknown character] adlabiũ habeant
frumẽtũ: vinũ & diuitias temporales: quia ipsi tñ nec audẽt cõ
edere vel bibere: aut aliquod factũ liberalitatis facere: ĩmo sem
per ipsi [unknown character]ban[unknown character] famescere:& sitire veletiã[unknown character] ardorẽ habendi: sa
mẽ & sitim auaricię habere. Ecc[unknown character].v. Vir cui dedit deus diuitias
& substantiã & honorẽ & nihil decsse aĩę suę: ex oĩbus quæ desiderat:
nec tribuit ei ptãtem deus: vt comedat exeo: sed homo
extraneus vorabitillud. Etsequi[unknown character]. De hocego [unknown character]nũcio [unknown character]
melior illo sit abortiuus. [unknown character] Sc[unknown character]a pœna significat vitiũ ambitionis
quia ambitiosi nõ cessant de beneficio ad beneficiũ rotare:&
de vno gradu ad aliũ circuire: quod etiã de mercatorib9
videmus qui non cessant de nũdinis ad nũdinas currere: & redire.
Primi regũ.xxv.Inimico[unknown character] tuo[unknown character] aĩa rotabi[unknown character]: quasiĩĩpetu
et circulo fundę. [unknown character] Tertia pœna significat vitiũ vagę & inquietę
affectiõis:& [unknown character] sisiphũ intelligũtur quidã qui saxa in mõ
tẽ cũ labore deferunt.i.qui oĩa difficilia faciũt sed ipsa cũ satis
laborauerint destruũt & subuertunt. Et potissime põt hoc dici
de [unknown character]busdã qui in cõitate viuũt: quo[unknown character] cõditio est aliqñ bene laborare
& pondus disciplinę portarc & in mõtẽ [unknown character]fectionis aliqualiter
ascẽdere: [unknown character] tñ quic [unknown character]d bñ fecerint subito [unknown character] impatiẽtiã
destruũt & confuncũt. Saxũ disciplinę: q[unknown character] diu tulerãt reiiciũt
& sic incœptũ laborẽ suũ destruũt & nullius meriti efficiunt: &
iterũ eundẽ laborẽ reincipiũt:& resumũt. Cõtra quos dicit Se
neca. Vtere officio quod semel sumpsisti: turpe este[unknown character] cedere.
[unknown character] Quarta pœna significant vitiũ auaritię. Auari e[unknown character] illis belidi
bus sunt similes: [unknown character]a scilicet doliũ cordis sui implere & satiare
aquis deliciarũ credũt: sed quia fundo siue sufficientia caret: iõ
nihil faciũt: ĩmo sempi[unknown character]m vacuũ & insatiabilẽ inueniũt: nec
aqua diuitiarũ sufficit quã infundũt. Prouer.xiii. Vẽter impiorũinsaturabilis.
Detali corde vide[unknown character] dictũ illud Aggei primo.
Qui merces cõgregauit misit eas in saccũ pertusum. [unknown character] Quinta
pœna significat virũ carnalis luxurię in affectione: [unknown character]a luxu
riosus ecur suũ.i.affectionẽ & appetitũ dat vulturib .i.carnalitatis
actibus vel meretricibus [unknown character] i[unknown character]m deuorant & cõsumũt:&
vitã et famã & substãtiã ipsi tollũt. Iste tñ deuoratus reintegra
ri d[unknown character]: [unknown character]a luxuriosus in suis malis affectiontbus continue reno
ua[unknown character]:& carnis stimulus dato [unknown character] modo transicrit: [unknown character]se tñ alius ge
neratur. Ecc[unknown character].xxiii. Hoĩ fornicario oĩs panis dulcis nõ fatiga
bitur transgrediens vs[unknown character] ad finẽ. [unknown character] Vel dic [unknown character] vultures sunt dę
mones mors, & tormenta inferni [unknown character] Ty.i.dãnatos deuorans
mortales seruat vt amplius crucien[unknown character] & [unknown character] finalẽ resurrectiõem
eos reparat & restaurat.[unknown character]s. Laborabit in æternum & viuet adhuc
in finem.
[unknown character] De vulcano & eius figura Cap[unknown character]m. xv
VVlcanus deus ignis & faber Iouis pingebatur in similitudinem
fabri deformis & claudi malleũ ĩ manu
tenens: qui viso ignominioso cõcubitu martis & ve
neris vxoris suę: fugere disponebat sed nequibat [unknown character]a
claudus erat. Iuxta eum dij irridentes pingun[unknown character] qui eũ de cęlo [unknown character]
pter tur pitudinẽ suam expellere confinguntur Et de hoc multa
in fabulis habentur.
[unknown character] De Hercule Cap[unknown character]m.xvj.
HErcules fortissimus pingebatur quidã gigas magn9
pelle leonis indutus: claua maxima quam tenebat in
manu armat9: De hoc moraliter & historialiter habe
bis inferius.
[unknown character] De Aesculapio & eius figura. Cap[unknown character]m.xvij.
AEsculapius deus medicinę.pingebatur quidam homo:
stans cum prolixa barba: cuius dextra man9 bar
bam tangebat: Sinistra vero baculũ cum serpente re
torto tenebat. De quo infra habebitur. Istis igitur [unknown character]missis
incipiendũ est a primo libro Ouidij Metamorphoseos.
[unknown character] Finis.xvij. Capitulorum præuiorum: quibus totidem deorum
gentiliũ formę:& imagines: mythicæ id est fabu
losæ descriptę & Moraliter explanatæ sunt.
Sequitur explanatio & moraliza
tio fabularum Metamorphoseos
Ouidianę.
gentiliũ formę:& imagines: mythicæ id est fabu
losæ descriptę & Moraliter explanatæ sunt.
Sequitur explanatio & moraliza
tio fabularum Metamorphoseos
Ouidianę.
| Metamorphosis Ovidiana moraliter a magistro Thoma Walleys anglico de professione ṕdicatorū subsanctissimo patre Dominico explanata. | |