University of Virginia Library

TRANSCRIPTIONS

Jesus verses (a)

[fol. 83] 4o. reddunt ciuitatem fortem: primo quod sit bene murata et aquis
circumdata ad resistendum inimicis exterioribus; 2o. quod sit pacifica interius;
3o. quod sit bene staurata victualibus; et 4o. quod sit bene situata ad bonam
suscepcionem aeris, ut vitetur melius pestilencia, quia pestilencia plus nocet in
ciuitate quam alibi propter vicinitatis contagionem. Ad loquendum ergo de ciui-
tate celesti: ista ciuitas primo est ita bene murata et aquata quod non potest ab
aliquo inimico lutari. Dicebatur enim aliquando in cantico wlgari:

Istud castellum supra ilium [b]ank[29] est castellum ciuitatis celestis de qua Eze-
chielis 40o[:2] super montem excelsum nimis erat edificatum….

Jesus verses (b)

[fol. 85] Recordatur enim ecclesia hodierna die in officio ac sacra scriptura quod
deus decern solempnia beneficia contulit Iudeis contra que hodierna die maleficia
ei reddebant. Primum beneficium fuit quod de Egypto eos eduxit…. Et videre
quantum gratitudinem pro isto beneficio hodie ostenderunt ipsum qui liberauit
eos ab inimicis: emerunt hodie a Iuda traditore pro 30. denariis ut traderent
morti et inimicis…. Quam ingratitudinem iure reprehendit hodie mater ecclesia
in persona Cristi cantans in hunc modum, 'Popule meus, quid feci tibi, etc.':

[fol. 85v] Secundum beneficium Iudeis a Deo collatum fuit quod eos vbique
duxit ut ductor eos precedendo…. Istud beneficium hodie reddiderunt quia
ipsum hodie omnes negauerunt, dicentes 'non habemus regem nisi Cesarem'
[John 19:15]; et cum ipse duxisset eos per viam rectam per desertum, ipsi eum
duxerunt ad Annam et Pilatum. Et ideo ecclesia lamentatur in persona Cristi,
'Popule meus etc.', My folk, ansuere me:

3m. beneficium a Deo collatum fuit quod mare sicco pede transierunt, Pharaone
et exercitu eius in mare dimerso…. Sed Iudei ut ingrati homines pro isto ben-
eficio Cristum ad columpnam hodie ligauerunt, flagellauerunt, et in faciem eius
conspuebant, et ideo lamentat ecclesia, My folk,

4m. beneficium quod per 40. annos[32] pauit eos per manna in deserto et pluit eis
de celo. Sed contra istud pecierunt instanter Iudei ut crucifigeretur, et ideo dicit
ecclesia, My folk,

5m. beneficium fuit quod illorum aduersarios vbique deuicit, quia contra omnes
preualuerunt. Sed hodie male retribuebant sibi, quando ipsi illudebant eum, si-
cut fatuum deridebant, et ignominiose tractabant. Et ideo conqueritur ecclesia,
My folk,

6m. beneficium fuit quod deus dedit eis precepta et ceremonias, quibus obseruan-
dis terram promissionis repromissit. Sed Iudei hodie fecerunt et contra eum et
contra precepta sua…. Et ideo dicit ecclesia, My folk,

7m. beneficium, quod duxit illos in terram promissionis que manauit lacte et
melle, vbi vixerunt in omni habundancia et in omni fertilitate. Sed Iudei hodie
male sibi reddiderunt, quando in cruce ipsum clauis ferreis confixerunt, quod
in lege erat vilissimum genus tormenti. De quo conqueritur mater ecclesia in
persona Cristi, Mi folk ansuere me:

8m. beneficium fuit quod cum in deserto non haberent aquam ad bibendum et
siti fere deficerent, Dominus precepit Moysi ut percuteret virga bis cilicem et
egresse sunt aque largissime, et in alio loco aquas eorum amaras dulcorauit. Sed
hoc beneficium sibi male hodie retribuebant, quia acetum cum felle mixtum sibi
ad bibendum dabant. De quo dicit ecclesia sic, My folk etc.,

9m. beneficium fuit quod cum fuerunt ducti de captiuitate, fecit eos reges et li-
beros eciam de genere proprio ut Saulem et Dauid etc. Sed male retribuebant
tamquam ingrati pro coronis aureis coronam de spinis hodie imponentes super
capud eius. De quo conqueritur ecclesia, My folk etc.,

10m. beneficium fuit quando in columpna ignis eos precessit in nocte et in
columpna nubie per diem, ita quod vbicunque fuerunt filii Israel lux erat et tran |
[fol. 86v] quillum. Sed istud beneficium male reddiderunt cum ipsum verum
lumen occiderunt et vilissime tractauerunt. De quo conqueritur mater ecclesia,
Mi folk etc.,

Sicut ergo isti Iudei multa beneficia acceperunt a Deo et false retribuebant, ita
et Cristiani multo peius retribuunt….

Jesus verses (c)

[fol. 86v] 2o. et principaliter dixi quod Cristus mortuus est ut nos fortificaret in
bello, ut enim tetigi prius: dyabolus ante mortem Cristi hominem impugnabat
7ci. hoste, scilicet a peccatis. Contra que ad roborandum hominem Cristus sus-
tinuit penitenciam in 7. locis. Et ideo quidam deuotus loquens humano generi
in persona Cristi sic dicit:

Contra iram sustinuit clauum in manu dextera, et ideo sic dicit:

Contra auariciam sustinuit clauum in manu sinistra, et ideo dicit sic:

Contra accidiam sustinuit clauos in pedibus, vnde dicit sic:

Contra inuidiam que radicatur in corde sustinuit lanceam que cor apperuit,
vnde sic:

Contra luxuriam sustinuit in toto corpore flagellacionem, vnde dicit sic:

Contra gulam sustinuit sitim, vnde dicit sic:

Ita quod Deus plenarie vicit exercitum dyaboli per istas septem sanguinis ef-
fusiones, quarum si homo bellum reminisci[46] nunquam peccaret in aliquo 7.
peccatorum….

Jesus verses (d)

[fol. 87, separated from the preceding only by a moralisation of a new inner
temple based upon Heb. 9:12–14] Narratur quod dominus quidam et rex erat
qui habuit filiam pulcherrimam quam multum amauit. In cuius signum heredem
suum eam constituit sub condicione tali, quod quam cito carnaliter peccaret,
perderet. Que quia postea voluptate peccauit, hereditatem perdidit et pro fuga
extitit. Accidit autem ut hoc factum auribus cuiusdam militis valentis insonuit
qui sibi compaciens, propriam patriam reliquid et ad ipsius patriam peruenit vir
ut mulierem hereditati restituret, campum pro ea pugnaturus contra inimicos in-
trauit. Quos quamuis vicit et hereditatem mulieri restituit, in campo tamen san-

guinolentus interijt, quod considerans mulier ne ex leui occasione iterum etiam
consilem demeritum incideret, militis arma et tunicam sanguinolentam in cam-
era sua pependit, ut ex recordacione gratitudinis huius militis nunquam recidi-
uaret et ut constancius idem perficeret. Ista uerba cuicunque in camera scripsit:

Per que uerba semper adulatoribus ad malum ipsam prouocare volentibus re-
spondit et sic hereditatem suam custodiuit….

Jesus verses (e)

[In the tercium principale, the preacher relates the Good Friday Passion hour by
hour; the last two hours discussed include English verse:]

[fol. 89] Hora 6a., quando Cristus fuit cum latronibus conclauatus, cum felle et
aceto saturatus, tunc clamauit ad huc voce alciori, sic dicens generi humano,
'deficit in salutare tuum anima mea' [Ps. 118:81]:

Hora 9a. ita alte clamauit ista philomena quod emisit spiritum. Sed quis tunc fuit
vltimus cantus huius philomene? Certe mirabilia testimonia tua, 'ideo s[crut]ata[48]
est eo anima mea' [Ps. 118:129], quasi diceret patri:

ita in amaritudine mortis, et isto modo philomena nostra mortua est….

Jesus verses (f)

[As the sermon nears its end, the preacher describes the passion as resembling a
harp like that Orpheus used in hell:]

[fol. 90] In ista autem cithera Cristus cantauit 7. dulcissimos cantus confortatio-
nis peccatorum, que fuerunt 7. uerba que locutus est in cruce. Primus cantus fuit,
'Pater, dimitte illis, quia nesciunt quid faciunt' [Luke 23:34]. In quo datur magna
consolacio peccatori, videndo clemenciam Dei, quando pro persecutoribus et
peccatoribus exorauit. Pro quibus non solum orauit in cruce, sed iugiter eis orat
in celo, vnde verum securum accessum habes homo ad Deum. Mater ostendit
filio pectus et vbera; filius ostendit patri latus et wlnera. Nulla ergo omnino po-
terit esse repulsa vbi tot concurrunt caritatis insignia:

Jesus verses(g)

[fol. 92v] Nunc autem, karissimi, ita est quod Deus et dyabolus nequeunt co-
habitare. Deus vellet habere templum cordis et eciam dyabolus. Ut ergo re-
cipiamus Cristum[51] et excludamus dyabolum, erigemus sibi templum in anima
quod ipsemet erexit merito passionis sue. Fundamentum huius templi erit
viua fides que ut firmius fundet; diuiditur in 12. lapides, scilicet in 12. articulos.
In isto fundamento scribitur iste versus, 'viua fides fundat set mortua nil tibi
donat',

Super isto fundamento debent eleuari, sicut predixi, 4or. muri, scilicet 4or. virtutes
cardinales. Primus erit fortitudo, in quo scribitur iste versus, 'sta miles cristi quia
iam certamen inisti',

2us. muras erit temperancia, in quo scribitur iste versus, 'ammodo lasciuis ne des
tua corpora curis',

3us. murus erit iusticia reddere Deo, scilicet quod proprium (?) est proximo et tibi
ipsi, vbi scribitur iste versus, 'pelle procul fraudes iustas queras tibi laudes',

4us. murus erit prudencia naturalis, in quo scribitur iste versus, 'tanta mala caueas
que sunt bona prendere discas',

Tectum huius domus erit paciencia, | [fol. 93] ut predixi, in quo scribitur iste
versus, 'quidquid obest animo pacienter ferre memento',

Hostium huius templi erit bona consciencia, in quo scribitur, 'me claudat rite
quoniam s[um][56] ianua vite',

Ianitor erit racio qu[i] dicit ipse, 'menbra permutas hostis seeludo cateruas',

Et quia racio est ianitor cordis, ideo ut forcius resistat dyabolo, armabimus eum
spiritualiter a uirtute usque ad talos. Primo ergo armabimus eius pedes cum
sabatunnys of good affeccion & good thenkyng, quia per pedes intelliguntur af-
feeciones in scriptura. Quid scribitur in hac armatura iste versus, 'per pedum
cura affeccio sit tibi pura',

Armabimus insuper eius tibias inferius cum greuys pacis et concordie vbi scribi-
tur iste versus, 'da finas ocras pacis concorda venustas',

Armabimus genua cum poleynys humilitatis, quia quando homo wlt se humili-
are, primo flectit genua, vbi scribitur iste versus, 'genua cum curues, sic mentem
flectere debes',

Armabimus crura cum cruschewys & voydein[59] of chastyte & clenes, vbi scribitur
iste versus, 'astringat crura lumborum cinccio pura',

Virilia debent armari cum bractis croilorum ferreorum bryth of mayl timoris
pene, scilicet gehennalis, vbi scribitur hic versus, 'si retrahas membra, fugies
dyabolica septa',

Ad armandum ergo corpus huius hominis spiritualis primo ponenda est lorica
pietatis, vnde versus, 'cum tibi lorica pietas probitatis amica',

Super loricam primo debet poni vnum brestplate timor dei, vnde versus, 'pectore
dum sistit timor omnia feda refellit',

Huic pectorali debet ligari vnum pawns circa renes que erit sobrietala,[60] vnde
versus, 'llene fluant renes sibi sobria singula dones',

Brachia debent armari cum vawnbras & rerebras bone operacionis et bone oc-
cupacionis, versus, 'actibus irriguis tua brachia pandere velis',

Super manus debent poni seretece ferree clemencie, vnde versus, 'sit tibi larga
manus, Dominus reddet tibi munus',

Caput debet armari galea discrecionis, quia in capite vigent omnes sensus, vnde
versus, 'quod caput obumbrat[62] discrecio tollere curat',

Super istam galeam debet poni vnum vmbreer bone prouidencie, vnde versus,
'actus principio finis semper memor esto',

Debet esse eciam isti galee supponi vnum ventayl perseu(er)ancie, vnde versus,
'perfer et obdura restat tibi vita | [fol. 93v] futura',

Super omnia ista proice vnum cotearmure of charite, vbi scribuntur duo
versus,

[No English equivalent is given, and the text continues in Latin:] In uiam ad
defendendum se habebit ensem memorie dominice passionis; hunc enim ensem
timet dyabolus, quia cum isto interfectus fuit….